Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji (EFG), powołany do życia w 2006 r., jest instrumentem finansowym UE. Podstawą prawną funkcjonowania EFG jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1927/2006, zmienione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 546/2009. EFG dysponuje budżetem sięgającym 500 mln euro rocznie.
1. Cel
EFG jest odpowiedzią na zmiany, które są efektem szeroko rozumianej globalizacji (przykładem mogą być istotne zmiany strukturalne w kierunkach światowego handlu, które prowadzą do poważnych zakłóceń gospodarczych, a szczególnie znacznego wzrostu importu do UE lub szybkiego spadku udziału rynkowego UE w przemyśle, przenoszeniu działalności gospodarczej do państw trzecich). Dlatego celem Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji jest udzielenie wsparcia osobom objętym zwolnieniami w wyniku:
zmian zachodzących w światowej strukturze handlu, np. gdy duża firma zaprzestaje prowadzenia działalności gospodarczej albo gdy fabryka zostaje przeniesiona poza UE, albo
światowego kryzysu finansowego i gospodarczego – finansowanie ze środków funduszu jest na ten cel udostępnione od 1 maja 2009 r. do 30 grudnia 2011 r. Komisja zaproponowała jednak przedłużenie tego terminu do 31 grudnia 2013 r. (kiedy musi dojść do przeglądu całego rozporządzenia ustanawiającego EFG).
EFG finansuje następujące działania:
- doradztwo zawodowe,
- dostosowane do konkretnych potrzeb szkolenia i przekwalifikowanie,
- opieka mentorska,
- promowanie przedsiębiorczości.
Ponadto Fundusz może zapewnić:
- dodatki na poszukiwanie pracy,
- dodatki na koszty przeniesienia,
- dodatki na kształcenie przez całe życie i szkolenia.
Jednak należy pamiętać, że Fundusz nie został stworzony, by finansować środki ochrony socjalnej (emerytury, zasiłki socjalne, renty), które pozostają w gestii państw członkowskich.
2. Kto może otrzymać wsparcie i jak należy się o nie ubiegać
Warto podkreślić, że wsparcia w ramach Funduszu nie otrzymują firmy ani pracodawcy, a jedynie pracownicy objęci zwolnieniami i tylko oni kwalifikują się do pomocy. Z tego względu za pośrednictwem EFG nie można finansować kosztów działalności przedsiębiorstw albo ich modernizacji czy dostosowania strukturalnego.
O wsparcie z EFG można ubiegać się w następujących przypadkach:
a) utrata pracy w przedsiębiorstwie (włącznie z dostawcami lub producentami poniżej w łańcuchu dostaw) w państwie członkowskim przez co najmniej 500 osób w okresie 4 miesięcy lub
b) objęcie zwolnieniami co najmniej 500 osób w okresie 9 miesięcy, szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach w dziale według klasyfikacji NACE 2, w jednym regionie lub w dwóch sąsiednich regionach (na poziomie NUTS II) lub
c) w przypadku niewielkich rynków pracy lub w wyjątkowych okolicznościach, jeżeli zwolnienia mają poważny wpływ na zatrudnienie i lokalną gospodarkę (przy czym łączna kwota wydatków dla wyjątkowych okoliczności nie może przekroczyć 15 proc. maksymalnej rocznej kwoty EFG)
Osoby prywatne, organizacje przedstawicielskie lub firmy dotknięte zwolnieniami, które chciałyby otrzymać wsparcie w ramach Funduszu, powinny skontaktować się z odpowiednimi organami krajowymi. Następnie państwo członkowskie w terminie 10 tygodni od dnia, w którym spełnione są warunki udzielenia pomocy z EFG określone w art. 2 rozporządzenia EFG, składa odpowiedni wniosek do Komisji. Przyznanie wsparcia w ramach EFG następuje na wniosek KE na podstawie decyzji przyjętej przez Parlament Europejski i Radę UE (tzw. „władzę budżetową”). Komisja Europejska przyznaje wkład finansowy w formie pojedynczej płatności (służącej refundacji wydatków poniesionych uprzednio ze środków krajowych), której wysokość nie może przekraczać 50 proc. łącznych kosztów kwalifikowalnych wsparcia. Państwo członkowskie jest zobowiązane wykorzystać pomoc w ciągu 24 miesięcy od dnia:
• przedłożenia wniosku aplikacyjnego, albo
• rozpoczęcia świadczenia pomocy na rzecz zwalnianych pracowników, pod warunkiem że ta data przypada nie później niż 3 miesiące od dnia przedłożenia wniosku aplikacyjnego.
W Polsce Instytucją Zarządzającą (IZ) jest Minister Rozwoju Regionalnego. Zadania IZ EFG są realizowane przez Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym.
3. Procedura ubiegania się o wsparcie w Polsce
Jak już wspomniano o wsparcie z EFG można ubiegać się, gdy mamy do czynienia ze zwolnieniami na dużą skalę, czyli:
a) w skali co najmniej 500 osób w okresie 4 miesięcy w jednym przedsiębiorstwie,
b) w skali co najmniej 500 osób w okresie 9 miesięcy w przedsiębiorstwach prowadzących działalność w jednym dziale według klasyfikacji działalności gospodarczej NACE 2, w jednym lub w dwóch sąsiednich województwach,
c) w przypadku niewielkich rynków pracy (np. wyspy, kotliny górskie albo odległe i rzadko zaludnione obszary) lub w wyjątkowych okolicznościach, jeżeli zwolnienia mają poważny wpływ na zatrudnienie i lokalną gospodarkę, lecz nie są spełnione warunki określone w lit. a lub b, dotyczące liczby zwolnień lub długości okresu odniesienia.
Poniżej przedstawiono procedurę z inicjatywy pracodawcy. Poza nią istnieją jeszcze dwa warianty: z inicjatywy właściwego resortu oraz z inicjatywy WUP.
Pierwszym krokiem jest złożenie przez pracodawcę zawiadomienia o planowanych zwolnieniach do właściwego terytorialnie powiatowego urzędu pracy (PUP). Następnie PUP informuje pracodawcę o możliwości skorzystania z EFG, gdy zajdą wymienione wyżej przesłanki. Wniosek aplikacyjny, przygotowany przez pracodawcę, powinien zawierać przede wszystkim:
analizę związku między planowanymi lub dokonanymi zwolnieniami pracowników a zasadniczymi zmianami wynikającymi z globalizacji lub kryzysu finansowego i gospodarczego;
opis i wyjaśnienie, dlaczego zwolnienia te nie były do przewidzenia;
informację o planowanych datach formalnych zawiadomień poszczególnych pracowników o zamiarze wypowiedzenia stosunku pracy oraz o planowanych datach pierwszych zwolnień, z uwzględnieniem danych osób objętych zwolnieniami w podziale na wiek, płeć, narodowość (obywatele UE, inni), kategorie zawodowe, a także informacji o obszarze, którego dotyczą zwolnienia i zainteresowanych podmiotach;
informację o zgodności planowanych lub dokonanych zwolnień z krajowymi i unijnymi wymaganiami dotyczącymi zwolnień grupowych.
Po otrzymaniu wniosku i dokonaniu analizy prawdziwości przedstawionych w nim danych, PUP wspólnie z pracodawcą przygotowują m.in. wstępną propozycję skoordynowanego pakietu zindywidualizowanych usług dla zwalnianych pracowników, które mają być finansowane z EFG.
Następnie PUP przekazuje posiadane informacje do właściwego terytorialnie wojewódzkiego urzędu pracy (WUP), Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) oraz do wiadomości Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (MRR). WUP, po dokonaniu oceny spodziewanego oddziaływania planowanych zwolnień na zatrudnienie lokalne lub regionalne oraz określeniu obszaru objętego zwolnieniami przekazuje wniosek do MPiPS i do wiadomości MRR.
MIPS, po przeanalizowaniu wniosku, przesyła go do Ministerstwa Gospodarki lub Ministerstwa Skarbu Państwa (w przypadku spółek z udziałem Skarbu Państwa) lub innych właściwych resortów (np. MON, MI) (i do wiadomości MRR) w celu dokonania przez nich analizy otoczenia ekonomicznego niezbędnej do sporządzenia przez MRR wniosku o wkład EFG. Wniosek, z analizą dokonaną przez wymienione instytucje, zostaje przesłany do MIPS. Ten ostatni, uznając wniosek za zasadny, przesyła go do MRR.
Jednym z ostatnich kroków jest dokonanie oceny zasadności wniosku przez MRR. Następnie po akceptacji wniosku przez Komitet Europejski Rady Ministrów (KERM)/Komitet do Spraw Europejskich (KSE), MRR zapewnia tłumaczenie wniosku na język angielski i przesyła go do KE.
4. Przykłady (z roku 2012)
Wsparcie otrzymane:
a) Portugalia, Austria, Francja, Włochy
- dla kogo: 5338 osób w przemyśle samochodowym, budowlanym oraz w sektorze transportu drogowego;
- działania: powrót na rynek pracy;
- kwota pomocy: 33,6 mln euro (z tego 24,5 mln trafi do 3,582 byłych pracowników Renault we Francji).
b) Polska
- dla kogo: 590 zwolnionych pracowników przemysłu samochodowego w Wielkopolsce;
- działania: promowanie przedsiębiorczości i samozatrudnienia, szkolenia i przekwalifikowanie;
- kwota pomocy: 633 077 euro.
Wnioski oczekujące na zatwierdzenie przez PE i RUE:
a) Hiszpania
- dla kogo: 320 pracowników sektora budowlanego w Aragonii;
- działania: ponowna integracja na rynku pracy;
- kwota pomocy: 1,3 mln euro.
b) Dania
- dla kogo: 550 zwolnionych pracowników w sektorze stoczniowym;
- działania: ponowna integracja na rynku pracy, szkolenia, pomoc w uruchomieniu własnego biznesu;
- kwota pomocy: 6,5 mln euro.