Ćwiczenia: Proces karny 12.03.2009

Postępowanie przejściowe:

Skargi inicjujące postępowanie sądowe:
1. akt oskarżenia / akt oskarżenia z wnioskiem o skazanie na posiedzeniu (bez rozprawy)
2. wniosek o warunkowe umorzenie postępowania
3. wniosek o zastosowanie środków zabezpieczających

Postępowanie przejściowe – ma miejsce pomiędzy wniesieniem skargi do sądu a postępowaniem sądowym. Obecnie pełni coraz większą rolę i wiele spraw kończy się na tym etapie postępowania.

Zamknięcie postępowania przygotowawczego (sformułowanie skargi lub umorzenie na podstawie art. 322 i 323):
→ akt oskarżenia:
1. zwykły
2. z wnioskiem z art 335, tj. wniosek o skazanie bez rozprawy.
Przesłanki:
a) okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości
b) skazanie za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności
c) postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte
Efekt – skazanie na ustaloną z prokuratorem karę.

→ wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336) – sprawca może ponosić odpowiedzialność karną. Umorzenie jest unicestwieniem postępowania – stwierdzenie sprawstwa i winy, ale bez skazania (stwierdzenie winy materialne, ale nie formalne). Warunkowe umorzenie uznaje się za przełamanie zasady domniemania niewinności. Przesłanki warunkowego umorzenia – art. 66 KK.

→ wniosek o zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324) – sprawca był niepoczytalny.

Następnie skarga (wszystkie rodzaje) trafiają do prezesa sądu, który dokonuje wstępną kontrolę skargi. Dwa aspekty kontroli:
1. kontrola formalna – poszukiwanie braków formalnych (art. 332 i 333 – wymogi formalne skargi). Jeśli są braki formalne, to skargę zwraca się do uzupełnienia na podstawie art. 337.

2. wstępna kontrola merytoryczna – art. 339 par. 3 → jest to poszukiwanie w skardze problemów natury merytorycznej, które uniemożliwiają nadanie biegu sprawie. Może pojawić się potrzeba wydania postanowienia (orzeczenia merytorycznego), którego nie może wydać prezes a tylko skład orzekający sądu właściwego w sprawie – np. art. 17 powoduje zawsze umorzenie sprawy, a umorzenie jest merytorycznym rozstrzygnięciem. Jeśli prezes doszuka się błędów merytorycznych, to kieruje sprawę na posiedzenie.

Na posiedzenie trafiają też skargi szczególne. Tylko akt oskarżenia, jeśli nie zawiera błędów merytorycznych, trafia bezpośrednio na rozprawę, a nie na posiedzenie.

Kazus 1:

Prokurator wniósł akt oskarżenia przeciwko Marianowi M., jednak nie wskazał w nim okoliczności popełnienia zarzucanego oskarżonemu czynu, ani nie wskazał przepisów ustawy karnej, pod które czyn podpada. Prezes sądu zwrócił prokuratorowi akt oskarżenia w celu usunięcia braków formalnych w terminie 7 dni. Prokurator uzupełnił akt oskarżenia, jednak złożył go w sądzie dopiero po miesiącu. Prezes zastanawiał się w zaistniałej sytuacji czy, opierając się na art. 120 § 2 k.p.k., uznać poprawiony akt oskarżenia za bezskuteczny. W ostateczności jednak uznał, iż na skutek przekroczenia terminu art. 337 § 1 i § 3 k.p.k., brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela i wydał zarządzenie, w którym umorzył postępowanie.

Czy postąpił słusznie?

Art. 337 par. 1 – termin ten jest stanowczy, ale nie ma żadnych sankcji (termin sui generis). Po jego upływie można wnieść akt oskarżenia, ale uznaje się go za wniesiony w późniejszym terminie, a nie z dniem, gdy wniesiono go po raz pierwszy z błędami.
Ten przepis wyłącza stosowanie art. 120.

Prezes nie może umorzyć postępowania. Musi skierować sprawę na posiedzenie w celu umorzenia (ewentualna podstawa → brak skargi uprawnionego podmiotu z art. 17). Ale prezes popełnił błąd (patrz wyżej) i nie powinno się w ogóle umarzać postępowania.

Kazus 2:

Podejrzany o czyn z art. 278 § 1 k.k. Roman D. przyznał w dochodzeniu, że był na miejscu zdarzenia i był w posiadaniu skradzionych rzeczy, jednak do kradzieży się nie przyznał. W trakcie dochodzenia funkcjonariusz Policji zawarł z oskarżonym porozumienie, zgodnie z którym Roman D. zgadza się na orzeczenie kary 3 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem na 5 lat. Chociaż Roman D. czuł się niewinny, przystał na taki wyrok z obawy przed grożącą mu surowszą karą. Policja umieściła w akcie oskarżenia wniosek o skazanie go na wymienioną karę bez przeprowadzenia rozprawy. Prezes sądu, do którego wpłynął akt oskarżenia, zarządził posiedzenie w celu rozpoznania złożonego wniosku. Na posiedzenie nie zostały wezwane strony, a sąd orzekając w składzie ławniczym wymierzył Romanowi D. karę zgodnie z wnioskiem. Odpis wyroku doręczono tylko oskarżonemu, zaś pokrzywdzonego i prokuratora zawiadomiono o jego wydaniu i o udostępnieniu wyroku przez złożenie jego odpisu w sekretariacie.

Oceń postępowanie.

Art. 335 par. 1 – nie jest spełniona przesłanka okoliczności sprawy, które nie budzą wątpliwości.

Policja nie ma uprawnień do wniesienia aktu oskarżenia z tym wnioskiem – art. 325i par. 3 odsyła do art. 325d, który obejmuje inne służby niż policja.

Zawsze wtedy, gdy oskarżony zaprzecza swojej winie (nie przyznaje się) nie stosuje się skazania bez rozprawy, bo przyjmuje się, że sprawa budzi wątpliwości. Normalnie na posiedzeniu orzeka się na podstawie materiałów z postępowania przygotowawczego – normalnie tylko te materiały nie mają budzić wątpliwości wg przepisu, bo przyznanie się do winy nie jest przesłanką art. 335. W praktyce przyjęło się jednak jak wyżej.

Art. 343 – postępowanie w sprawie rozpoznania wniosku o skazanie bez rozprawy.

Art. 343 par. 2 – zawiera normy materialne!!!:
a) sam wniosek jest podstawą do nadzwyczajnego złagodzenia kary
b) można zawiesić karę pozbawienia wolności do 5 lat (normalnie do 2)
c) patrz pkt. 3

Skład sądu – powinien być jednoosobowy.
Strony powinny być zawiadomione o posiedzeniu, bo mają prawo wziąć w nim udział.

Wyrok wydany na posiedzeniu jest normalnym wyrokiem, a więc jest zaskarżalny. Wyrok wydany na posiedzeniu jest z urzędu doręczany – art. 100 par. 3 (wyjątek, bo normalnie wyroków wydanych na rozprawie się nie doręcza).

Posiedzenie jest niejawne, dlatego wyrok musi być promulgowany na podstawie art. 418a – wyłożenie w sekretariacie sądu na 3 tygodnie dla publicznego wglądu.

Posiedzenie nie musi zakończyć się uwzględnieniem wniosku (w praktyce można zmieniać wniosek na taki, który uwzględniłby sąd) – wtedy kieruje się sprawę na rozprawę.

Wniosek może być cofnięty i przez prokuratora i oskarżonego do momentu wydania wyroku.

Kazus 3:

Prokurator Prokuratury Rejonowej w D. skierował do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania w sprawie przeciwko Józefowi K. Prezes sądu postanowieniem skierował sprawę na posiedzenie. Sąd zawiadomił o terminie posiedzenia oskarżonego; nie zawiadomił zaś pokrzywdzonego wychodząc z założenia, iż skoro nie jest on już stroną w postępowaniu przed sądem, to jego udział w posiedzeniu nie jest konieczny. Oskarżony usprawiedliwił swoją nieobecność przesyłając zaświadczenie lekarskie. Mimo to sąd na posiedzeniu wydał postanowienie o warunkowym umorzeniu postępowania. Oskarżony stwierdził, że nie zgadza się z orzeczeniem przypisującym mu winę, a ponadto, że miał prawo wziąć udział w posiedzeniu i sprzeciwić się jego wydaniu, w końcu postanowił złożyć zażalenie.

Czy oskarżony ma rację? Oceń postępowanie w przedmiotowej sprawie.

Wniosek o warunkowe umorzeni postępowania – art. 341 i 342.

Oskarżony powinien był złożyć z usprawiedliwieniem wniosek o nieprzeprowadzanie czynności.

Prezes sądu nie wydaje postanowień, a tylko zarządzenia.

Po wniesieniu aktu oskarżenia pokrzywdzony przestaje być stroną, ale mimo to ma prawo wziąć udział w posiedzeniu w tej sprawie, dlatego powinno się go mimo wszystko zawiadomić.

Kiedyś był spór czy pokrzywdzony jest stroną w postępowaniu przejściowym – obecnie przyjmuje się, że nie bo nie ma przepisu, który by przyznawał mu taki status.

Art. 343 par. 5 – pokrzywdzony może złożyć oświadczenie o byciu oskarżycielem posiłkowym. Taka furtka nie jest przewidziana dla umorzenia warunkowego.

Art. 444 – pokrzywdzony mimo że nie jest stroną może wnieść apelację od warunkowego umorzenia.

Jeśli wniosek a warunkowe umorzenie nie zostanie uwzględniony przez sąd to zastępuje on akt oskarżenia i jest przekazywany na rozprawę.

Wyrok umarzający postępowanie warunkowo jest wyrokiem I instancji i dlatego jest zaskarżany apelacją.

Oskarżony może się sprzeciwić warunkowemu umorzeniu. Wniosek taki nie jest uzgadniany z podejrzanym. Sprzeciw może nastąpić tylko do wydania wyroku. Potem przysługuje tylko apelacja.

Jeśli wydano postanowienie zamiast wyroku, to zgodnie z art. 118 traktuje się i tak jako wyrok.

Uniewinnienie może nastąpić tylko na rozprawie po postępowaniu dowodowym.

Art. 341 par. 3 – niekiedy od porozumienia zależy dopuszczalność zastosowania warunkowego umorzenia (art. 66 KK), dlatego na tym etapie próbuje się doprowadzić do pogodzenia.