Ćwiczenia: Proces karny 5.03.2009

Środki przymusu cd.:

Kazus 3 z ćwiczeń z 26.02.2009:

Robert L. nauczyciel wychowania fizycznego miejscowego gimnazjum, cieszył się wyjątkowym szacunkiem i zaufaniem rodziców. Jakież było zdziwienie opinii publicznej, gdy zatrzymano go pod zarzutem spowodowania u jednego z uczniów ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Robert L. bronił się tłumacząc, że działał w obronie koniecznej - tak wynikało też z zeznań obu naocznych świadków. Prokurator wniósł o zastosowanie tymczasowego aresztowania tłumacząc, że z uwagi na brak przyznania się do winy, a przede wszystkim grożącą podejrzanemu surową karę, jest to niezbędne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a ponadto wyraził obawę, że na wolności Robert L. nie będzie przebierał w środkach, aby zdobyć dowody niewinności.

Czy w tym wypadku należy zastosować tymczasowe aresztowanie?

art. 258 – przesłanki szczególne tymczasowego aresztowania:
1. obawa ucieczka/ukrycia – par. 1
2. obawa matactwa – par. 1
3. grożąca surowa kara – par. 2 → Waltoś uważa, że nie może to być samodzielna podstawa; w praktyce sądy (w tym SN) jednak się tym nie przejmują i wywodzą inne przesłanki z grożącej surowej kary.
4. obawa nowego ciężkiego nowego przestępstwa – par. 3 → tzw. areszt prewencyjny = inny cel niż w pozostałych przypadkach, dlatego należy go traktować jako areszt wyjątkowy; generalnie sama obawa popełnienia przestępstwa nie jest podstawą do stosowania środków procesowych wobec danej osoby.

Art. 249 – przesłanka ogólna → duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Art. 249 par. 2 – środki zapobiegawcze można stosować tylko wobec osoby, której przestawiono zarzuty (swoista dodatkowa przesłanka).

Art. 259 par. 4 – odpowiednie stosowanie przesłanek przewidzianych dla tymczasowego aresztowania w stosunku do innych środków.

Art. 257 – TA można stosować tylko jeśli inne środki nie są wystarczające.

W stanie faktycznym nie jest spełniona przesłanka ogólna. Nieprzyznawanie się do winy nie jest przesłanką, poza tym nie ma obawy matactwa, obawy ucieczki. Jest tylko grożąca surowa kara, więc to kwestia tego czy może ona być samodzielną podstawą.

Kazus 5 z ćwiczeń z 26.02.2009:

Prowadzący postępowanie funkcjonariusz Policji od początku poważnie martwił się o stan zdrowia psychicznego podejrzanego Jana K (oskarżonego o czyn z art. 148 § 1 k.k.). Ten ostatni przebywał już od roku w areszcie (sąd okręgowy zastosował go na sześć miesięcy i następnie o takiż okres przedłużył), kiedy biegli orzekli, że oskarżony nie jest zdolny do udziału w postępowaniu; policjant zawiesił je, a następnie zwrócił się do sądu okręgowego o przedłużenie aresztu na kolejne sześć miesięcy.

Czy miał prawo tak postąpić?

Kwestia prowadzenia śledztwa w sprawie zabójstwa – policjant może prowadzić na podstawie art. 311

Sąd rejonowy – za pierwszym razem zawsze ten sąd postanawia o TA, ale na okres maksymalny 3 miesięcy.

W kwestii przedłużenia stosowania TA sądem dokonującym tego jest sąd właściwy w I instancji dla sprawy. W sumie okres TA w postępowaniu przygotowawczym nie może przekroczyć 12 miesięcy, ale za każdym razem przedłużać można tylko o 3 miesiące (tak przyjęło się w praktyce) – art. 263 par. 2

Łączny okres TA w sumie dla postępowania przygotowawczego i sądowego nie może przekroczyć 2 lat – art. 263 par. 3

Art. 263 par. 4 – nadzwyczajne przedłużenie TA przez sąd. Sąd apelacyjny nie jest już związany terminami na jakie może być przedłużone TA (nie ma maksymalnego terminu, jak w przypadku normalnego przedłużenia).
Przesłanki: jeżeli konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami

kraju, a także celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.

Po wydaniu wyroku w I instancji przedłużenie następuje na 6 miesięcy. Przed wydaniem na 3 miesiące.

Zawieszenie postępowania nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków zapobiegawczych.

Art. 259 – te przesłanki mają charakter względny.

Kazus 1:

Robert K. został aresztowany, aczkolwiek sąd w postanowieniu zaznaczył, że jest to środek tymczasowy, do czasu wpłacenia poręczenia majątkowego przez osobę najbliższą dla oskarżonego. Tymczasem jedyną osobą, skłonną pomóc Robertowi K, był Jan L., współsprawca, którego sprawę wyłączono do odrębnego rozpoznania; sąd przyjął od niego poręczenie w wysokości 20 000 dolarów. Po wniesieniu aktu oskarżenia okazało się, że Robert K. jest wyjątkowo kłopotliwym oskarżonym – sąd zdecydował się orzec przepadek poręczenia, uzasadniając to utrudnianiem postępowania: Robert K. wnosi wciąż bezprzedmiotowe wnioski dowodowe, podważa kompetencje kolejnych powoływanych w sprawie biegłych, a poza tym z powodu samookaleczeń nie stawia się na rozprawy. O przepadku kwoty poręczenia Jan L. dowiedział się z prasy; była dla niego zaskoczeniem, gdyż wcześniej wysłał do sądu oświadczenie o cofnięciu poręczenia, a żadnego zawiadomienia nie dostał, gdyż zmienił niedawno adres.

Jak Jan L. może bronić swoich praw?

Poręczenie nie musi być złożone przez osobę najbliższą – może to być każda osoba, ale w praktyce powinno się raczej unikać poręczeń od współdziałających w przestępstwie.

Zasada walutowości nie wiąże w prawie karnym (w prawie cywilnym od stycznia też już nie obowiązuje).

Art. 257 par. 2 – wyjątek w postaci orzeczenia warunkowego. Musi być oznaczony termin złożenia poręczenia – jeśli nie zostanie zachowany to areszt zamienia się na areszt bezwarunkowy.

Art. 268 par. 1 – chodzi tylko o bezprawne utrudnianie, a w kazusie „utrudnianie” jest legalne poza samookaleczeniem – jeśli ma ono na celu zakłócenie postępowania, to można uznać je za utrudnianie postępowania.

Art. 273 par. 2 – obowiązki poręczającego → pilnowanie oskarżonego i obowiązek informacyjny.

Art. 267 – poręczającego informuje się o każdym wezwaniu oskarżonego.

Wszystkie środki poza TA na etapie przygotowawczym może stosować prokurator, co nie stoi na przeszkodzie stosowaniu ich na tym etapie przez sąd.

Art. 253 par. 2 – prokurator może uchylić środek zabezpieczający zastosowany przez sąd, ale tylko na etapie przygotowawczym.

Istnieje możliwość cofnięcia poręczenia, ale tylko jeśli zostanie przyjęte nowe poręczenie, zastosuje się inny środek lub odstąpi się od stosowania środka.

Do poręczającego stosuje się art. 138 i 139 par. 1 – obowiązek informowania o zmianie adresu.

Kazus 2:

Za Kazimierza G. podejrzanego o przestępstwo z art. 163 § 1 pkt 1 k.k. poręczenie społeczne złożyła jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, której był członkiem. Pieczę nad prawidłowym zachowaniem podejrzanego powierzono Janinie R. – księgowej, która do swej roli podeszła bardzo poważnie. Po tygodniu oskarżony skierował do sądu pismo, w którym zażalił się na zastosowany środek zapobiegawczy, jako zbyt uciążliwy i prosił o zamianę go na dozór Policji.

Jakie będą losy pisma?

Ochotnicza Straż Pożarna jest organizacją społeczną, więc może złożyć poręczenie na podstawie art. 271 par. 1

Osoba wykonująca w imieniu – poręczająca organizacja i inne jednostki muszą ją ustanowić we wniosku.

Art. 252 – postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawcze = możliwość zaskarżenia wszelkich postanowień dotyczących środków zapobiegawczego (każdego postanowienia dotyczącego tej materii) → termin na złożenie zażalenia wynosi 7 dni.

Jeśli przekroczy się termin na złożenie zażalenia to zgodnie z art. 118 należy potraktować takie zażalenie jako wniosek o uchylenie lub zmianę środka z art. 254, które można złożyć w dowolnym czasie (nie ma terminu).

Zażalenia dotyczy zasada dewolutywności, tj. w stanie faktycznym powinien rozpatrzyć je sąd.

Wniosku ta instytucja nie dotyczy, tj. rozpatruje go organ, który jest gospodarzem danego etapu postępowania, czyli w stanie faktycznym prokurator.

Art. 254 par. 2 – chodzi o postanowienie będące efektem rozpoznania wniosku. Zażalenie w przypadku TA przysługuje tylko, jeśli od wydania postanowienia w przedmiocie TA upłynęło 3 miesiące. Natomiast w przypadku wszystkich innych środków zażalenie przysługuje zawsze.

Kazus 4:

14 sierpnia prokurator Prokuratury Rejonowej w Cz. przedstawił zatrzymanemu dzień wcześniej Zenonowi T., proboszczowi miejscowej parafii, zarzut przestępstwa z art. 261 § 1 k.k. Ponieważ istniała uzasadniona obawa, że Zenon T. zamierza wmieszać się w tłum pielgrzymów i opuścić miasto, tego samego dnia prokurator skierował do sądu okręgowego wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania na czas trzech miesięcy. Sąd uznając, że nie jest właściwy przekazał wniosek do sądu rejonowego, gdzie w składzie trzech sędziów uznano tymczasowe aresztowanie za konieczne i postanowiono o zastosowaniu go na dwa miesiące tj. do dnia 14 października. 2 września, za radą Komitetu Parafialnego Zenon T. wniósł do prokuratora zażalenie, w którym prosił o wypuszczenie na wolność. Prokurator postanowił częściowo przychylić się do wniosku i zamienił tymczasowe aresztowanie na dozór Policji. Tę decyzje zaskarżył nazajutrz Zenon T. twierdząc, że jest niewinny.

Wskaż uchybienia procesowe.

Skład posiedzenia SR – 1 sędzia.

TA nie powinien być zastosowany, ponieważ znieważenie pomnika nie jest zagrożone karą pozbawienia wolności – art. 259 par. 3

Dwumiesięczny termin powinno liczyć się od dnia zatrzymania (13.08) w stanie faktycznym powinien minąć 13 a nie 14 października – art. 265.

Kwestia złożenia zażalenia – minął termin na wniesienie dlatego powinno się przekonwertować na wniosek → rozpatrzyć powinien mimo wszystko prokurator.

Zażalenie na postanowienie o zmianie nie przysługuje, bo nie minęły 3 miesiące.

Kazus 5:

Funkcjonariusz Daniel D. prowadził śledztwo w sprawie wielowątkowej afery. Gdy dotarły do niego wieści o tym, że jeden z podejrzanych – Szymon S. ukrywa się gdzieś w bieszczadzkiej głuszy, postanowił zachęcić go do współpracy z organami ścigania. Wydał więc list żelazny, zapewniający Szymonowi S. odpowiadanie z wolnej stopy do ukończenia postępowania przygotowawczego, jeśli ten choć raz stawi się na przesłuchanie; list ogłosił w ogólnopolskiej prasie.

Oceń prawidłowość postępowania.

List żelazny wydaje SO. Oskarżony musi być za granicą. Dzięki listowi żelaznemu może on odpowiadać z wolnej stopy, jeśli spełni obowiązki z art. 282 par. 1