Ćwiczenia: Proces karny 2.04.2009

Kazus 5 z ćwiczeń z 26.03.2009:

Sędzia był oburzony postawą oskarżonego (sprawa o przestępstwo z art. 233 k.k.) – wbrew zasadom nie przyjął postawy stojącej przy wejściu na salę. Po chwili okazało się, że niemoc ta wynikała ze stanu upojenia alkoholowego, który – na polecenie sędziego – został na podstawie badania oddechu stwierdzony przez jednego z ławników. Sędzia uznawszy, że oskarżony jest niezdolny do udziału w rozprawie, wydalił go z sali i odczytał:

1. wyjaśnienia z postępowania przygotowawczego

2. wyjaśnienia z postępowania dyscyplinarnego w zakładzie pracy

3. dane dotyczące karalności oskarżonego i wyniki wywiadu środowiskowego

4. prywatną opinię grafologiczną; negującą opinię biegłego sądowego

5. zeznania świadka anonimowego

6. protokół rozprawy, na której oskarżony zeznawał jako świadek, według twierdzeń prokuratury, nieprawdziwie.

Czy naruszono przepisy k.p.k.?

Art. 377 par. 1 – niezdolność oskarżonego do udziału w rozprawie → rozprawę można prowadzić pomimo nieobecności oskarżonego, nawet jeśli nie złożył jeszcze wyjaśnień.

par. 2 – stan niezdolności powinien stwierdzić lekarz; ewentualnie stan ten można stwierdzić również za pomocą aparatów czy badań niepołączonych z naruszeniem integralności ciała.

Każda ilość alkoholu wyłącza możliwość składania wyjaśnień.

Art. 377 par. 4 + art. 389-393 → możliwość odczytania protokołów. Jest to zawsze wyjątek, ponieważ narusza zasadę bezpośredniości.

Ad 1) art. 377 par. 4

Zmienna rola procesowa
	Wtedy	Teraz	Podstawa prawna
1	oskarżony	oskarżony	Art. 389 par. 1
2	świadek	oskarżony	Niedopuszczalne → a contrario z art. 389 par. 1
3	świadek	świadek	Art. 391 par. 1
4	oskarżony	świadek	Art. 391 par. 2

Ad 2) art. 389 par. 1 – tylko przy założeniu, że postępowanie dyscyplinarne jest ustawowe.

Protokołu raczej nie można będzie odczytać, ponieważ wyrzucenie z sali nie podpada pod żadną z wymienionych w przepisie sytuacji.

Ad 3) art. 393 – w praktyce nie odczytuje się tych danych z uwagi na art. 394 → fikcja odczytania. Strona może jednak zażądać odczytania. Art. 410 – podstawa odczytania.

Ad 4) art. 393 par. 3 – nie można odczytać, ponieważ została sporządzona dla celów postępowania.

Ad 5) art. 393 par. 4

Ad 6) wg orzecznictwa jest to jedyna sytuacja, która nie podpada pod pkt. 2 z tabelki, ponieważ dotyczy ona fałszywych zeznań → odczytanie traktuje się jako dowód z dokumentu (tezą nie jest przebieg zdarzenia, ale sama treść protokołu, tj. kłamstwo → dowód pierwotny).

Kazus 1:

Janusz M. wyjaśniał jako ostatni z czterech oskarżonych i ku ich zaskoczeniu przyznał się do winy, co więcej – wyczerpująco, ze szczegółami przedstawił przebieg zarzucanego im pobicia (art. 158 § 1 k.k.). W tej sytuacji pozostali oskarżeni złożyli wnioski o skazanie ich bez rozprawy i orzeczenie każdemu z nich kary w najniższym ustawowym wymiarze. Prokurator zauważył, że:

1. wniosek taki mogli złożyć jedynie przy składaniu wyjaśnień i jest on bezskuteczny,

2. uwzględnienie wniosku będzie wyrazem niekonsekwencji sądu, który uprzednio nie uwzględnił wniosku o skazanie na posiedzeniu w trybie art. 335 i 343 k.p.k.,

3. na sali nie ma pokrzywdzonego, a on z pewnością nie wyraziłby zgody na zastosowanie art. 387 k.p.k.,

4. możliwe jest, co najwyżej, zastosowanie art. 388 k.p.k.

Czy można uwzględnić wniosek?

Ad 1) art. 335 – skazanie na posiedzeniu (bez rozprawy)
art. 387 – rozprawa skrócona / skazanie na rozprawie bez przeprowadzania postępowania dowodowego (dobrowolne poddanie się karze).

Art. 335 – dotyczy tylko występków zagrożonych karą do 10 lat pozbawienia wolności, sprzeciw pokrzywdzonego nie ma znaczenia.

Art. 387 – dotyczy wszystkich występków (nie ma ograniczenia zagrożenia), sprzeciw pokrzywdzonego ma znaczenie, również prokurator może się sprzeciwić. Wniosek może złożyć również oskarżony, a nie tylko prokurator jak w przypadku art. 335

Ad 2) art. 347

Ad 3) art. 387 par. 2 in fine

Ad 4) zastosowanie art. 388 jest niezależne do art. 387 i nie dotyczy tylko spraw o występki. Nie trzeba składać żadnych wniosków, ponieważ wystarczy tylko zgoda stron.

Zakresy art. 387 i 388 są zbliżone.

W kazusie prokurator wyraził sprzeciw, dlatego nie będzie można zastosować art. 387

Kazus 2:

W sprawie o publiczne znieważenie miejscowej społeczności Romów prowadzący dochodzenie policjant nie przesłuchał pokrzywdzonych, ani nie przeprowadzono oględzin wozów. Kilkukrotne próby wezwania ich na rozprawę w celu przesłuchania nie powiodły się, więc gdy do sądu dotarła wiadomość o pojawianiu się w sąsiedniej miejscowości poszukiwanego taboru, sąd za zgodą stron wyznaczył ławnika do przeprowadzenia czynności na miejscu. Na miejscu okazało się jednak, że tabor zniknął po raz kolejny i czynności nie się przeprowadzić. Sąd zdecydował zatem zwrócić sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego i przedstawienia odpowiednich dowodów. Prokuratorowi nie udało się jednak zlokalizować taboru i po sześciu miesiącach bezskutecznego oczekiwania sąd uznał za zasadne wydanie wyroku uniewinniającego.

Czy postępowanie sądu było prawidłowe?

Art. 325h zd. 2 – w dochodzeniu należy przynajmniej przesłuchać pokrzywdzonego. W stanie faktycznym jednak trudna ocenić kto jest pokrzywdzonym.

Art. 396 – czynności poza rozprawą mogą mieć zastosowanie w tej sprawie, ale wyznacza się do nich sędziego zawodowego, a nie ławników. Poza tym w omawianej sprawie nie będzie ławników.

Art. 397 – nie powinno używać się pojęcia „zwrot” na tle stosowanie tego przepisu. Zwrot sprawy do postępowania przygotowawczego pozostał tylko w postępowaniu przejściowym → art. 345 i art. 339 par. 3 pkt. 4

Na rozprawie nie istnieje zwrot. Przerywa się tylko (albo odracza) rozprawę i nakazuje się prokuratorowi uzupełnienie dowodów → sprawa nie wraca na poprzedni etap postępowania, jak w przypadku zwrotu.

Art. 397 par. 4 idzie dalej w konsekwencjach niż zasada in dubio pro reo z art. 5 par. 2, ponieważ najczęściej prowadzi do uniewinnienia.

Kazus 3:

Po zakończeniu przewodu sadowego podczas końcowych głosów stron obrońca wyraził swoje powątpiewanie w możliwość skazania oskarżonego Piotra P. za zarzucane w akcie oskarżenia zgwałcenie i zasugerował przyjęcie wykroczenia nieobyczajnego wybryku (art. 140 k.w.). Prokurator był tego samego zdania, żądając zarazem objęcia oskarżeniem także Nataszy N., rzekomo pokrzywdzonej zgwałceniem. Sąd obiecał rozważyć te wnioski i powołując się na przeciążenie sprawami odroczył wydanie wyroku na czas 14 dni. W wyznaczonym dniu sąd – ze względu na nieobecność oskarżonego - zamiast ogłosić wyrok rozpoczął prowadzenie sprawy od początku, tym razem przeciwko obojgu sprawcom nieobyczajnego wybryku. W apelacji prokurator zarzucił, że:

1. w sprawie o wykroczenie z art. 140 k.w. orzekał sąd rejonowy, a nie sąd grodzki,

2. należało odroczyć rozprawę, aby Nataszy N. dać czas do przygotowania obrony.

Czy zarzuty były zasadne?

Art. 399 – mówi tylko o dopuszczalności zmiany kwalifikacji prawnej.

Art. 400 – jest rozwinięciem art. 399 i mówi o skutkach w szczególnej sytuacji.

Art. 399 – „nie wychodząc poza granice oskarżenia” → czyn musi być tym samym czynem (tożsamość czynu). Zmiana kwalifikacji następuje najczęściej z powodu zmiany obrazu czynu w czasie postępowania.

Art. 398 – uzupełnienie oskarżenia (rozszerzenie go):
→ wymaga zgody oskarżonego
→ nie może wymagać postępowania przygotowawczego

Etapy rozprawy po przeprowadzeniu dowodów:
1. zamknięcie przewodu sądowego – art. 405
2. głosy stron – art. 406
3. narada i wyrokowanie – przed ogłoszeniem wyroku sąd może wznowić przewód sądowy (powrócić do etapu przeprowadzania dowodów) albo udzielić dodatkowego głosu stronom.
4. ogłoszenie wyroku

O zmianie oskarżenia należy uprzedzić strony, aby mogły się przygotować. Z tego powodu przy naradzie i wyrokowaniu należy wznowić przewód, uprzedzić strony i dać im szansę na wnioski dowodowe.

Nie wolno rozszerzać aktu oskarżenia podmiotowo! W takim przypadku musi być sporządzony nowy akt oskarżenia.

Art. 419