Ćwiczenia: Proces karny 30.04.2009

Kazus 4 z ćwiczeń z 23.04.2009:

Wyrok sądu okręgowego skazujący Piotra F. i Józefa S. na karę 12 lat pozbawienia wolności zaskarżył obrońca Piotra F. Sąd uchylił wyrok nie tylko co do Piotra F., ale także co do Józefa S., dostrzegając potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego co do obu oskarżonych. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd I instancji skazał obu oskarżonych na kary po 10 lat pozbawienia wolności. Prokurator zaskarżył ten wyrok apelacją podnosząc, że wobec nowych ustaleń faktycznych sprawiedliwą jest kara co najmniej 15 lat pozbawienia wolności, a ponadto w I instancji orzekał dwa razy ten sam ławnik.

Co powinien uczynić sąd odwoławczy?

Obrońca może wnosić apelację w imieniu oskarżonego.

Art. 435 – podmiotowe rozszerzenie granic rozpoznania odwołania → uchylić można zawsze, a zmienić tylko na korzyść.

Art. 434 – zakaz reformationis in peius dotyczy tylko sądu odwoławczego.

Art. 443 – rozszerzenie zakazu reformationis in peius na dalszy tok postępowania → jeśli powstał zakaz reformationis in peius na podstawie art. 434 to wiąże on również sąd rozpoznający sprawę po uchyleniu orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia.

W stanie faktycznym oskarżeni nie mogą otrzymać więcej niż 12 lat. Wniosek prokuratora może być uwzględniony tylko częściowo.

Art. 439 par. 1 pkt. 1 w zw. z art. 40 par. 1 pkt. 7 – bezwzględna przyczyna odwoławcza w odniesieniu do ławnika.

Art. 40 par. 1 pkt. 6 – orzekanie w pionie
pkt. 7 – orzekanie w poziomie

Sąd powinien uchylić orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

Kazus 1:

Od wyroku Sądu Rejonowego wymierzającego Józefowi karę 6 miesięcy pozbawienia wolności w P. wpłynęła apelacja prokuratora okręgowego z wnioskiem o wymierzenie mu dodatkowego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na 4 lata. Oskarżony, który bronił się sam, nie zaskarżył wyroku. Sprawa nie była skomplikowania, wiec sąd uznał, ze nie ma sensu sprowadzać z aresztu oskarżonego na rozprawę. W trakcie rozprawy okazało się jednak, że sąd I instancji całkiem wadliwie ustalił stan faktyczny, więc Sąd Okręgowy był zmuszony na kolejnym terminie rozprawy przesłuchać czterech świadków i dwóch biegłych. W końcu oskarżonego zawiadomiono, że został uniewinniony, bo okazało się, że był w chwili czynu niepoczytalny, co zresztą w jednym z protokołów sugerował policjant prowadzący dochodzenie.

Rozważ pojawiające się problemy.

Art. 79 par. 1 pkt. 3 – sprawca był niepoczytalny, dlatego zachodzi przesłanka obrony obligatoryjnej → art. 451 sąd powinien ustanowić obrońcę z urzędu.

Sąd odwoławczy nie może przeprowadzać postępowania dowodowego poza wyjątkowymi sytuacjami – art. 451 i 452.

Błędy w kazusie:
1. brak obrońcy z urzędu – przyczyna bezwzględna
2. błąd w ustaleniach faktycznych – przyczyna względna

Ważniejsze są bezwzględne przyczyny, dlatego sąd powinien uchylić orzeczenie, a nie orzec reformatoryjnie.

Niepoczytalność jest podstawą umorzenia, a nie uniewinnienia.

Bezwzględne przyczyny odwoławcze z pkt. 9-11 → mogą spowodować uchylenie wyroku tylko na niekorzyść, tj.:
1. nie można uchylać wyroku uniewinniającego
2. w dalszym postępowaniu odwoławczym nie można orzec na niekorzyść.

Kazus 2:

Od warunkowego umorzenia orzeczonego przez sąd rejonowy na posiedzeniu wnieśli apelację pokrzywdzony i nieletni oskarżony. Pokrzywdzony podniósł, że w sprawie tego rodzaju – art. 280 § 1 k.k. – oskarżonemu należy się surowa kara. Z kolei oskarżony zarzucił, że nie miał obrońcy, choć sprawa jest poważna i obrona wymaga wiedzy prawniczej. Sad odwoławczy pozostawił jednak sprawę bez rozpoznania – stwierdził, że pokrzywdzony nie jest stroną, więc nie mógł wnieść apelacji, zaś oskarżony zdążył ją skutecznie cofnąć.

Czy decyzja sądu odwoławczego jest słuszna? Czy można ją zaskarżyć kasacją?

Art. 336, 339 par. 1, 341 – wniosek o warunkowe umorzenie.

Art. 438 pkt. 4 – naruszenie podstawy warunkowego umorzenia postępowania podpada pod tą przyczynę → art. 336 – warunkowe umorzenie jest niedopuszczalne, ponieważ nie zachodzą przesłanki z art. 66 par. 1 KK.

Postanowienie o pozostawieniu bez rozpoznania – wydaje je sąd, który powtórnie (po prezesie sądu I instancji) sprawdza przesłanki formalne skargi (art. 430).

Art. 444 – pokrzywdzony ma prawo wnieść apelację.

Art. 431 par. 2 – nie można cofnąć odwołania w tym stanie faktycznym + art. 432 – cofnięcie nie wywoła skutku w postaci pozostawienia odwołania bez rozpoznania.

Obie apelacje należy rozpatrzyć. Rozstrzygnięciem powinno być uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. Uchylenie nie będzie uchyleniem na niekorzyść, ponieważ taki stan zachodzi tylko, gdy zaskarżony wyrok był wyrokiem uniewinniającym (jeśli nie, to w teoretycznie, po przekazaniu sprawy, zawsze może dojść do rozstrzygnięcia korzystniejszego dla oskarżonego).

Kwestia małoletniości oskarżonego – nie istnieje żaden przepis, który ograniczałby uprawnienia oskarżonego.

Kasacją zwyczajną nie można zaskarżyć postanowienia o pozostawieniu skargi bez rozpoznania.

Kazus 3:

Sąd okręgowy w R. orzekając jako odwoławczy ma problem. Uchylając rąbka tajemnicy przysłuchajmy się fragmentowi narady:

Ławnik I – Moim zdaniem zasłużył na dożywocie.

Ławnik II – Zgadzam się, ale przecież wymierzono 25 lat, więc trzyma nas zakaz „reformationis in peius”!

Sędzia przewodniczący – Jaki zakaz? Przecież apelował prokurator, możemy więc karę podwyższyć!

Tak też zrobiono. Czy popełniono jakieś uchybienia? Który z członków składu miał rację?

W I instancji powinien orzekać SO, dlatego właściwym sądem odwoławczym jest SA – bezwzględna przyczyna odwoławcza → orzeczenie powinno być uchylone i powinno nastąpić przekazanie do ponownego rozpatrzenia.

Skład w sprawie odwołania – powinno być 3 sędziów.

Prokurator wcale nie musiał wnieść apelacji na niekorzyść. Może też uczynić to na korzyść → błędne założenie sędziego.

Ne peius działają nawet, jak nie działa zakaz reformationis in peius.

Kazus 4:

Grzegorz i Marcin zostali skazani za czyn z art. 197 § 3 k.k. Apelację od tego wyroku złożył tylko prokurator. Domagał się w niej zaostrzenia kary wymierzonej Grzegorzowi. Sąd odwoławczy ustalił, że w świetle przeprowadzonych dowodów jest wysoce wątpliwe, czy Grzegorz popełnił zarzucany mu czyn oraz, że w czasie procesu obu oskarżonych bronił ten sam obrońca, mimo że obwiniali się nawzajem. Ponadto sąd stwierdził, że w aktach sprawy brak wniosku pokrzywdzonej o ściganie.

Wskaż uchybienia. Jakie powinno być rozstrzygnięcie sądu odwoławczego?

Jeden obrońca – art. 438 pkt. 2

Błędne ustalenia faktyczne – art. 438 pkt. 3

Brak wniosku o ściganie – art. 439 par. 1 pkt. 9 (+ par. 2) → ta przyczyna ma pierwszeństwo wobec pozostałych dwóch.

Brak wniosku o ściganie – uzasadnia umorzenie postępowania (w stosunku do obu oskarżonych – art. 435), ale nie będzie ono prawomocne, ponieważ jeśli zostanie złożony wniosek, to prokurator może wnieść AO.