Ćwiczenia: Proces karny 22.01.2009

Dowody cd.:

Kazus 6 z ćwiczeń z 8.01.2009:

W postępowaniu przygotowawczym prokurator przesłuchał jako świadka 16-letnią Paulinę T., narzeczoną oskarżonego. W postępowaniu przed sądem Paulinę T. wezwano na rozprawę i odmówiła ona składania zeznań. Sąd ustalił jednakże, że choć w trakcie postępowania przygotowawczego świadek nawet mieszkała z oskarżonym, to obecnie już nie spotyka się z nim i ich związek rozpadł się. Ponadto rodzice Pauliny T. jako jej przedstawiciele ustawowi oświadczyli, że córka nie korzysta z prawa odmowy zeznań.

Czy sąd może przesłuchać Paulinę T.? Czy można wykorzystać jej zeznania złożone przed prokuratorem? Czy należało ją pouczyć o odpowiedzialności z art. 233 k.k.?

Przesłuchanie świadka, który był kiedyś konkubiną. Świadek zeznawał w postępowaniu przygotowawczym.

Art. 182 – osoba najbliższa → art. 115 KK – definicja osoby najbliższej.

Krąg osób:
1. wszyscy wstępni
2. wszyscy zstępni
3. linia boczna – tylko rodzeństwo
4. małżonek
5. powinowaci w tym samym zakresie co rodzina
6. przysposobieni
7. osoby pozostające we wspólnym pożyciu (pozostające w chwili przesłuchania) – pojęcie szersze niż konkubinat, rozciąga się np. na związki homoseksualne.
Katalog węższy niż z art. 40 KPK.

Ustanie małżeństwa i przysposobienia nie powoduje ustania przyczyny prawa odmowy zeznań (obejmuje to powinowatych również).
Ustanie konkubinatu powoduje ustanie prawa do odmowy zeznań.

Paulina nie może skorzystać z art. 182;
Ale może skorzystać z art. 185 – ochrona słabsza; zwolnienie tylko na wniosek;

Szczególnie bliski stosunek – może być rozciągnięty nawet na sytuację posiadania wspólnego dziecka, ale nie utrzymywania przy tym żadnych kontaktów.

Art. 186 – jeśli odmówi się składania zeznań dopiero na przesłuchaniu na rozprawie głównej, to powoduje to, że nie można dalej przesłuchiwać i nie można wykorzystać ani odtwarzać poprzednio złożonych zeznań. Jeśli zdecyduje się zeznawać, to nie można potem się wycofać. Ale jeśli odmówiło się zeznawania, to potem można się zdecydować na zeznawanie i należy to umożliwić, jeśli nastąpiło to z własnej woli.

Kwestia składania oświadczeń przez osobę małoletnią – stanowisko SN → świadek niezależnie od wieku podejmuje sam decyzję o złożeniu oświadczenia. Nikt inny za niego nie decyduje.

Świadek małoletni nie odpowiada za złożenie fałszywych zeznań – nie poucza się go o odpowiedzialności karnej.

Kazus 1:
Robert F. zgłosił się na Policję z ofertą ujawnienia rewelacyjnych faktów dotyczących przestępczej działalności aresztowanego szefa miejscowej mafii Ryszarda G., któremu Robert F. miał świadczyć usługi doradztwa finansowego. Warunkiem miało być przyznanie mu statusu świadka anonimowego. Sąd podjął stosowną decyzję, lecz na pierwszym przesłuchaniu okazało się, że świadek nie ma nic ciekawego do powiedzenia, a jego rewelacje to wiedza powszechnie dostępna w prasie. Na domiar złego oskarżony oświadczył, że domyśla się kto jest świadkiem incognito. Ryszard G. złożył więc wniosek o uchylenie postanowienia o utajnieniu tożsamości świadka.

Czy wniosek będzie uwzględniony? Jak w tej sytuacji winny zachować się organy ścigania?

Art. 184 par. 7 i 8 – tylko prokurator i sam świadek mogą złożyć wniosek o odtajnienie tożsamości świadka incognito. Odtajnienia w formie postanowienia dokonuje sąd albo prokurator.

Utajnienie tożsamości – okoliczności mogące ujawnić tożsamość świadka: dane osobowe, wiek, zawód, wizerunek, część zeznań; jeśli nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia – art. 184 par. 1;
Ten przepis zawiera wewnętrzną sprzeczność – ociera się o granice fałszywych zeznań.
Wg SN jeśli świadek posiada informacje ważne dla rozstrzygnięcia, ale mogące go ujawnić to nie powinno w ogóle się stosować tej instytucji i albo odpuścić zeznania, albo przesłuchać jako świadka jawnego. Np. pokrzywdzony nie nadaje się na świadka incognito.

Postanowienie o utajnieniu wydaje sąd, albo prokurator.
Termin na wniesienia zażalenia – 3 dni.
Tajemnica dotycząca omawianych danych to tajemnica państwowa. Dane takie zna: sąd, prokurator, ewentualnie policjant prowadzący postępowanie. Problem z sądem → informacje te należy ujawnić także ławnikom, a nie tylko sędziom zawodowym tzn. całemu składowi orzekającemu (obecne stanowisko SN, ale jest z tym problem. Istnieje tez pogląd, że ławnicy muszą mieć certyfikat bezpieczeństwa).

Kazus 2:

W śledztwie o przestępstwo fałszowania czeków złożono wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa. Prokurator mimo wątpliwości, czy biegły jest mu potrzebny – od ponad 20 lat prokurator zajmował się bowiem hobbystycznie grafologią i był w tej dziedzinie miejscowym autorytetem – wniosek uwzględnił. W zarządzeniu wskazał jako biegłego specjalistę NBP do spraw fałszerstw, określono przedmiot opinii i zastrzeżono, że ma być gotowa niezwłocznie. Po kilku miesiącach biegły – przeglądnąwszy akta sprawy i przesłuchawszy trzech świadków – przedstawił ustną opinię, w której stwierdzał winę podejrzanego. Jednakże obrońca zwrócił uwagę na fakt, że właśnie biegły był osobą, która przeprowadzała ekspertyzę przedmiotowych czeków zaraz po ich przyjęciu przez banki i konieczne jest sporządzenie opinii alternatywnej. Po konsultacjach telefonicznych okazało się jednak, że żaden ze znanych specjalistów nie podjął się sporządzenia opinii i prokurator przy badaniu sprawy zdany był na swoją własną wiedzę pismoznawczą.

Wskaż uchybienia.

Biegły:

Art. 193 par. 1 – sytuacje gdy biegły musi być powołany.

Wiedza samego organu nie jest wystarczająca – zawsze musi być biegły.

Forma – postanowienie, a nie zarządzenie.

Niedookreślony termin w postanowieniu – nie wystarczy „niezwłocznie”.

Obowiązek przyjęcia roli biegłego = obowiązek przyjęcia roli świadka.

Biegły nie może przesłuchiwać świadków (zastrzeżone dla organu prowadzącego), ale może brać udział w przesłuchaniu i zadawać pytania → art. 171 par. 2.

Opinia może być ustna, ale nie może dotyczyć winy oskarżonego. Biegły może wydać opinię o wiarygodności świadka, ale nie jest to wiążące dla sądu.

Art. 196 par. 1 i 3 – wyłączenie biegłego:
Par. 1 – przyczyny twarde → opinia nie może być materiałem dowodowym.
Par. 2 – przyczyny miękkie → powołuje się dodatkowego biegłego. Opinia poprzedniego nie jest wykluczona z materiału dowodowego, a tylko porównuje się ją z tą następną i sąd sam ocenia, której bardziej wierzy.

Jeśli biegły miał już styczność ze sprawą, to jest to sytuacja podważająca jego wiarygodność.