Agnieszka Stodulska Sieradz.18.12.2009r

Kl.I DSK

Skóra jako organ immunologiczny

Skóra to organ wysoce skomplikowany i bardzo dobrze zorganizowany, tak pod względem budowy strukturalnej jak i sposobu funkcjonowania. Dzięki tym cechom skóra stanowi odpowiednią ochronę przed czynnikami zewnętrznymi dla narządów wewnętrznych.
Ochronę przed urazami mechanicznymi zapewnia:
- warstwa rogowa i jej zdolność do przerastania w przypadku powtarzających się urazów mechanicznych
- falista budowa warstwy brodawkowej pozwalająca na rozciąganie skóry
- włókna kolagenowe i sprężyste (skóry właściwej) nadające skórze sprężystość i spoistość
- tkanka podskórna – tłuszczowa, która na skutek swej sprężystości osłabia działanie bodźców zewnętrznych
ochronę przed szkodliwymi czynnikami chemicznymi zapewnia :
- PTS – płaszcz tłuszczowy skóry – który powstaje w postaci emulsji z wydzieliny gruczołów łojowych, z wody wydzielanej przez gruczoły potowe oraz z lipidów pochodzących z komórek naskórka
- kwaśny odczyn skóry (pH 4.2-5.6)
- keratyna (białko)
- ochrona przed bakteriami polega z jednej strony na utrzymywaniu kwaśnego odczynu PTS, a z drugiej strony na wysychaniu naskórka i stałym procesie złuszczania naskórka – przez co bakterie zostają usunięte w sposób mechaniczny
-ochrona przed czynnikami fizycznymi polega na :
- ochronie przed promieniowaniem UV, a więc tworzenie się melaniny i pogrubienie warstwy rogowej naskórka
- ochronie przed ciepłem i zimnem, czyli regulacji cieplnej (zwiększanie lub zmniejszanie utraty ciepła)

Budowa skóry

Skóra składa się z trzech warstw:

• tkanki podskórnej (subcutis);

• skóry właściwej (corium);

• naskórka (epidermidis).

Skóra w przekroju:
1-mięsień przywłosowy, 2-włos, 3-gruczoł łojowy,4-gruczoł potowy ekranowy,
5-gruczoł potowy apokrynowy, 6-splot naczyniowy powierzchowny,
7-splot naczyniowy głęboki, 8-zraziki tkanki tłuszczowej

Funkcje skóry

Skóra spełnia bardzo wiele funkcji. Jest narządem biorącym udział w:

• percepcji bodźców;

• termoregulacji ustroju;

• ochronie przed czynnikami uszkadzającymi: mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi, bakteryjnymi;

• gospodarce wodno-elektrolitowej;

• metabolizmie białek, lipidów, węglowodanów, hormonów i witamin; czynnościach wydzielniczych.

Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry wynosi 1,5-2 m2, a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą i rogową.
Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe - melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne - komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego -komórki Merkela. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe.

Skóra jest największym narządem ciała ludzkiego, a jej podstawową funkcją jest ochrona organizmu przed otoczeniem. Komórki układu immunologicznego występujące w skórze określa się jako układ immunologiczny skóry. Składa się on z różnych populacji komórek, takich jak: komórki prezentujące antygen (komórki Langerhansa), limfocyty T, keratynocyty. Układ immunologiczny skóry chroni ustrój przed wnikającymi patogenami, promieniowaniem słonecznym oraz przed rozwojem nowotworów. Szereg czynników zewnętrznych np. promieniowanie UV może wpływać na funkcje układu immunologicznego skóry prowadząc do miejscowej immunosupresji i rozwoju nowotworów skóry.

Zadaniem układu immunologicznego (odpornościowego) jest organizowanie i kierowanie obroną złożonego organizmu żywego przed agresją różnych czynników, na których chorobotwórcze działanie jest on stale narażony.
Podobnie jak układ nerwowy czy hormonalny, układ immunologiczny zaliczany jest do systemów integracyjnych organizmu. Jest to system, który potrafi za pomocą różnych mechanizmów zlokalizować "agresora", rozpoznać go jako "obcego", zastosować wobec niego środki neutralizujące, wreszcie - ostatecznie - pozbyć się go. W ten sposób ten bardzo złożony układ dba o nienaruszalność całego ustroju, sprawuje pieczę nad jego integralnością.
Układ odpornościowy zwany jest również układem immunologicznym lub limfatycznym. Nadaje on kręgowcom zdolność odróżnienia własnych składników ustroju (ang. self) od obcych (ang. non-self) i odpowiedzi immunologicznej, dzięki której zwalcza,infekcje wirusów,bakterii i pierwotniaków, odrzuca obce przeszczepy tkankowe, a także przeciwstawia się rozwijającym się w jego obrębie nowotworom. Sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy wychodzi na ogół zwycięsko z tej walki, ale w przypadku nowotworów ponosi zwykle porażkę.

Układ immunologiczny jest zbudowany z sieci komórek (limfocytów), których geny sterują ich funkcjami obronnymi.

Najważniejszymi komórkami układu odpornościowego są limfocyty B, limfocyty T oraz komórki reprezentujące antygen limfocytom T, a najważniejszymi cząsteczkami są imunoglobuliny i receptory limfocytów T wiążące antygen.

Układ immunologiczny organizuje przede wszystkim odporność swoistą, związaną z limfocytami, dzięki której "agresor", "intruz", za każdym razem, ilekroć wtargnie do ustroju, jest, po precyzyjnym rozpoznaniu go, eliminowany w wyniku odpowiedzi immunologicznej.
Poza odpornością swoistą ustrój dysponuje innymi mechanizmami, za pomocą których zwalcza "obcego". Tworzą one starą filogenetycznie odporność nieswoistą, na którą jednak układ immunologiczny także ma istotny, choć nie bezpośredni wpływ.

Ten rodzaj odporności jest m.in. związany z mechanizmami i strukturami wpływającymi na utrzymywanie się ciągłości barier oddzielających ustrój od środowiska zewnętrznego, takich jak skóra czy błony śluzowe. Jest też oparty na stereotypowych działaniach różnych komórek wykazujących własności żerne, tzw.fagocytów, np. makrofagów czy granulocytów obojętnochłonnych (wielojądrzastych).

Proste mechanizmy obronne

Najprostszą obroną przed atakiem "intruzów" jest utrzymywanie w nieuszkodzonym stanie skóry i błon śluzowych.
Skóra ma odczyn kwaśny, który nie jest korzystny dla bakterii. Na dodatek gruczoły łojowe wydzielają bakteriobójcze nienasycone kwasy tłuszczowe. Stałe złuszczanie się naskórka ułatwia pozbywanie się bakterii i innych drobnoustrojów bytujących na skórze.
Błony śluzowe pokryte są ochronnym śluzem, stanowiącym niekiedy przeszkodę nie do pokonania dla niejednego agresora.
Poszczególne narządy posiadają dodatkowe i charakterystyczne dla nich mechanizmy obronne. Na przykład w drogach oddechowych komórki migawkowe nabłonka ułatwiają pozbywanie się przez organizm wdychanych obcych cząsteczek i drobnoustrojów.
Kwaśny sok żołądkowy ma bardzo silne bakteriobójcze własności. Podobnie kwaśny odczyn moczu ubezpiecza w pewnym stopniu organizm przed agresją wielu czynników chorobotwórczych.
W wydzielinach ustrojowych są obecne liczne substancje ochronne, mające istotne znaczenie w odporności. Należą do nich silnie bakteriobójczy lizozym obecny w większości wydzielin czy obecne w mleku matki laktoferryna.

Antygeny

Aby układ immunologiczny mógł sprawnie funkcjonować, musi najpierw umieć odróżnić własne struktury: komórki, cząsteczki (wyodrębnione strukturalnie fragmenty), od struktur dla organizmu obcych.

Substancjami poddawanymi stałej kontroli przez ten układ w zakresie ich strukturalnej zgodności z zapisem genetycznym limfocytów, tzn. z tym, co "wiedzą" na ich temat limfocyty, są tzw. antygeny.

Antygeny to substancje mające następujące właściwości:

• immunogenność, to znaczy zdolność do wywoływania przeciw sobie swoistej odpowiedzi immunologicznej

• antygenowość, czyli zdolność do swoistego łączenia się z immunoglobulinami i receptorami limfocytu T.

Antygen wykazujący tylko antygenowość nazywamy haptenem.

Antygenem jest każda substancja, która w wyniku kontaktu z komórkami układu immunologicznego może wywołać z jego strony reakcję immunologiczną. Ta zaś, najogólniej mówiąc, polega po pierwsze na wytworzeniu substancji przeciwstawnej do antygenu - tzw. przeciwciała - oraz, po wtóre, na uczuleniu limfocytów, tzn. uczynieniu ich aktywnymi immunologicznie, w tym także zdolnymi do zapamiętywania struktury napotkanego i rozpoznanego antygenu. W obrębie naskórka znajdują się komórki pochodzenia szpikowego, tzw. komórki Langerhansa, których prawidłowa ilość i stan czynnościowy są niezbędne do rozwoju nadwrażliwości kontaktowej,czyliIVtypureakcjialergicznej. Reakcja ta, zwana inaczej opóźnioną, składa się z dwóch faz. Pierwsza faza reakcji alergicznej ma miejsce podczas pierwszego kontaktu skóry z danym antygenem. Proste związki chemiczne będące jeszcze niepełnowartościowym alergenem (haptenem) wiążą się z białkami naskórka i nabierają pełnych właściwości antygenowych. Następnie, penetrując przez naskórek, łączą się one z komórkami Langerhansa. Komórki te połączone z antygenem opuszczają skórę i wędrują do regionalnych węzłów chłonnych, gdzie ma miejsce prezentacja antygenu limfocytom T. W wyniku tych reakcji dochodzi do powstania swoiście uczulonych na ten antygen limfocytów efektorowych (pamięci immunologicznej). Komórki te są odpowiedzialne za wystąpienie drugiej fazy reakcji immunologicznej, która ma miejsce podczas kolejnego kontaktu skóry z danym antygenem. Dochodzi wówczas do szybkiej prezentacji antygenu kontaktowego przez komórki Langerhansa limfocytom T pamięci immunologicznej, a te uwalniają następnie liczne mediatory reakcji zapalnej, odpowiedzialne za powstawanie objawów klinicznych wyprysku. W powstawaniu kontaktowego wyprysku alergicznego istotne znaczenie, poza komórkami Langerhansa i limfocytami, odgrywają również keratynocyty, czyli komórki będące podstawowym elementem strukturalnym naskórka. Nie są one jedynie biernym „świadkiem procesu zapalnego”, lecz biorą w nim aktywny udział przez wydzielanie prozapalnych cytokin i ekspresję na swojej powierzchni cząsteczek, które nasilają interakcje keratynocytów z komórkami zapalnymi.

Zadaniem układu immunologicznego (odpornościowego) jest organizowanie i kierowanie obroną złożonego organizmu żywego przed agresją różnych czynników, na których chorobotwórcze działanie jest on stale narażony.
Podobnie jak układ nerwowy czy hormonalny, układ immunologiczny zaliczany jest do systemów integracyjnych organizmu. Jest to system, który potrafi za pomocą różnych mechanizmów zlokalizować "agresora", rozpoznać go jako "obcego", zastosować wobec niego środki neutralizujące, wreszcie - ostatecznie - pozbyć się go. W ten sposób ten bardzo złożony układ dba o nienaruszalność całego ustroju, sprawuje pieczę nad jego integralnością.

Skóra, jako najbardziej widoczny starzejący się organ, jest obiektem zabiegów pielęgnacyjnych wielu kobiet i mężczyzn. Oprócz względów estetycznych warto o nią dbać także dla zdrowia - uszkodzona czy podrażniona staje się wrotami dla drobnoustrojów wywołujących szereg chorób.

http://resmedica.pl/archiwum/rmart0015.html

http://www.sciaga.pl/tekst/85695-86-funkcje_skory