ZNACZENIE PODSTAW FILOZOFICZNYCH PEDAGOGIKI
Język - przedmiot refleksji filozoficznej pedagogów.
Funkcja poznawczo-komunikacyjna;
J. Korczak: każde zachowanie dziecka swoistym językiem, mającym swoją formę zewnętrzną i „duszę”.
„Duszą języka” - jego wymiar filozoficzny, kierujący uwagę nie tylko na stronę fizyczną znaku, ale i na myśli, uczucia osób stosujących te znaki, na ich desygnaty.
Funkcja performatywna (J. L. Austin) - bezpośrednie tworzenie nowej rzeczywistości, m.in. poprzez akty prawne czy quasiprawne (np. definiując pojęcia, funkcjonujące w systemie edukacyjnym).
WIEDZA LUDZKA I JEJ GATUNKI
Ideologie - mają charakter przejściowy; podstawy filozoficzne pedagogiki uwalniają od nich, nadając pedagogice charakter nauki, umożliwiając poznawanie wiedzy i wartości, służących rozwojowi człowieka.
W XX wieku (i obecnie) - w wielu krajach świata brutalne narzucenie ideologii totalitarnych.
Do swych celów pseudopedagogicznych (czasami w imię totalnej wolności, która jest wolnością pozorną), wykorzystują one teorie, negujące autorytety moralne czy zasady wychowania.
Paulo Freire - zadaniem pedagogiki jest również wyzwalanie się człowieka od różnych form zniewolenia.
ZNACZENIE PODSTAW FILOZOFICZNYCH PEDAGOGIKI
Technologie dydaktyczne - czasami, przy wąsko pojętym instrumentalizmie działań edukacyjnych dominują nad sensem przyswajanych czynności praktycznych.
W skomplikowanych sytuacjach, wymagających twórczych i otwartych postaw, rutynowe umiejętności - mało przydatne.
Kształtowanie twórczej postawy ucznia wymaga opanowania umiejętności rozwiązywania problemów metodami wybiegającymi poza sztywne, schematyczne i reprodukcyjne standardy technologii dydaktycznych.
Refleksja filozoficzna wskazuje na niedoskonałość podejść technologicznych i inspiruje do twórczego doskonalenia własnych umiejętności.
Definicje wiedzy
Socjologia: Wiedza - wszelkie zobiektywizowane i utrwalone formy kultury umysłowej i świadomości społecznej, powstałe w wyniku kumulowania doświadczeń i uczenia się: magia, religia, filozofia, ideologia, nauka.
Pedagogika (W. Okoń): Wiedza - to „treści utrwalone w umyśle ludzkim w rezultacie gromadzenia doświadczeń i uczenia się. Wiedza obejmuje wszystkie formy świadomości społecznej, a więc i formę najwyższą - naukę”.
Wiedza potoczna (powszechna, zdroworozsądkowa)
Powstała razem z człowiekiem (ok. miliona lat temu).
Nie do zastąpienia przez wiedzę naukową (powstałą ok. 2,5 tys. lat temu).
Obejmuje aspekty życia ludzkiego nie zawsze badane przez naukę.
Dotyczy zjawisk dostępnych bezpośredniej obserwacji.
Pragmatyczny charakter: koncentruje się na zjawiskach o szczególnym znaczeniu dla ludzi.
Wiedza potoczna (powszechna, zdroworozsądkowa)
Produkt uboczny praktycznej działalności ludzi - nie wynika ze świadomego stosowania jakiejś metody badań.
Zlepek rozmaitych ujęć i punktów widzenia;
W poznaniu - motywy i czynniki pozapoznawcze (emocje);
Nie wymaga kompetencji - uprawniony każdy człowiek;
Kryterium - zdrowy rozsądek (sądy prawdziwe i przesądy).
Potoczna wiedza o wychowaniu
Zgodna z tzw. „filozofią zdrowego rozsądku” Thomasa Reida (filozof szkocki, 1710-1796). Wychowanie jest powszednim i powszechnym doświadczeniem ludzkim, stąd wielość wypowiedzi o nim formułowanych w języku oczywistości, swobody, naturalności, spontaniczności, okazjonalności, kontekstowości, nieoficjalności i niespecjalistyczności.
Zbliżony charakter ma często publicystyczna wiedza o wychowaniu - źle widziana przez naukowców: odznacza się niedoskonałością wywodu, małą precyzją języka, emocjonalnością, aktualizmem, często posługuje się modnymi sloganami.
Wiedza potoczna o praktyce edukacyjnej
T. Hejnicka-Bezwińska:
Styl potoczny - właściwy praktyce edukacyjnej.
Potoczna wiedza o edukacji - wytwór myślenia zdroworozsądkowego wyrażony w języku potocznym.
W tym stylu językowym przekazywana wiedza praktyków o realizowanych procesach edukacyjnych.
Wiedza potoczna o praktyce edukacyjnej
Styl potoczny musi uwzględniać każdy, kto uczestniczy w popularyzacji wiedzy pedagogicznej (dominuje on m.in. u studentów).
Ten styl przeważa w społecznym dyskursie podmiotów edukacji, a warunkiem komunikacji jest respektowanie zasad dyskusji racjonalnej (m.in.: lepiej przygotowani do dyskursu muszą minimalizować wszelkie zakłócenia wynikające z używania przez podmioty różnych stylów językowych).
Wiedza naukowa
Rozwija potoczne wyobrażenie o świecie (kontynuacja, ale pod wieloma względami - zaprzeczenie).
Od wiedzy potocznej odróżnia ją mocna zasada racjonalności (trudna do stosowania i poza nauką na ogół nie przestrzegana). Dwa sformułowania:
Stopień przekonania, z jakim głosimy dane twierdzenie, nie może być większy od stopnia jego uzasadnienia.
Stopień przekonania, z jakim głosimy dane twierdzenie, powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia.
Wiedza naukowa
Mocna zasada racjonalności:
Stopień przekonania, z jakim głosimy dane twierdzenie, nie może być większy od stopnia jego uzasadnienia.
Stopień przekonania, z jakim głosimy dane twierdzenie, powinien odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia.
Sformułowanie (1) - jedynie przeciw dogmatyzmowi
(przekonania słabo uzasadnione przedstawiane przyjmowane jako gruntownie potwierdzone). Sformułowanie (2) - przeciw dogmatyzmowi i zbytniemu sceptycyzmowi (pogląd dobrze uzasadniony przyjmowany za wstępną hipotezę).
Odmiany wiedzy naukowej
wiedza logiczna: polega na wnioskowaniu zmierzającym do prawdziwości danego zdania - jeszcze nie uznanego za prawdziwe na podstawie innych zdań, już za takie uznane.
wiedza empiryczno-indukcyjna: wiąże się z pedagogiką z naukową pedagogiką empiryczno-indukcyjną, pedagogiką eksperymentalną i z psychologia eksperymentalną.
Koncepcje wiedzy naukowej (J. Poplucz)
logiczno-psychologiczna (wiedza = wiadomości, pojęcia, fakty i twierdzenia, prawa i poglądy, teorie naukowe, problemy i hipotezy);
algorytmiczno-heurystyczna (algorytmy - składniki o ustalonej drodze poznawania wiedzy, heurystyka - niepewne reguły poznawania);
dydaktyczna (w masie składników wiedzy wyróżnia opisy, wyjaśnienia, normy, oceny).