Opieka i jej funkcje. Proces opiekuńczo – wychowawczy . Zasady.

Opieka nad dziećmi i młodzieżą z uwzględnieniem opieki rodzinnej ma w porównaniu z innymi działaniami wobec tej populacji ma charakter dominujący i fundamentalny a równocześnie odznacza się podstawowymi właściwościami:

• Następstwa osobotwórcze niezależnie od tego czy i na ile wynika to ze świadomego zamierzenia opiekuna.

• Opiekun jest wychowawcą a podopieczni wychowankami co w rezultacie nadaje jej charakter opiekuńczo-wychowawczy

• Czynności opiekuńcze w opiece nad dziećmi i młodzieżą poddają się w dużym stopniu modyfikacji według kryteriów wychowawczych dzięki czemu można tą drogą osiągnąć wszelkie cele wychowawcze.

Wychowanie przez opiekę to taka forma wychowania, które realizuje się na gruncie opieki i poprzez opiekę, to jest poprzez odpowiednie modele, zasady i sposoby jej sprawowania dzięki którym osiągane są założone cele wychowania podopiecznych, wychowanków. Jest to więc wychowanie, którego podstawową i zasadnicza cechą jest jego podłoże – opieka. Analogicznie jak w wychowaniu poprzez pracę. Praca a przez nauczanie – nauka.

W wychowaniu przez opiekę interesują nas nie merytoryczne funkcje opieki, chociaż oczywiste jest, że zła, nieprawidłowa opieka nie przynosi także korzyści wychowawczych, lecz jej wychowawczą modyfikacje i osiągane tą drogą wartości wychowania. Jednak dominuje aktywność opiekuńcza, która jest obiektywnie naturalnym podłożem i potencjalnym generatorem wartości wychowawczych.

Zakres wychowania przez opiekę

Problematykę wychowania przez opiekę ograniczyć można do pewnej warunków i wymagań w stosunku do sprawowanej opieki, dzięki którym nabiera ona wartości wychowawczych.

Wychowawcze aspekty zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży i jej części składowe:

• Wychowanie zdrowotne i jego aspekty:

Aspekty wychowania zdrowotnego:

• kształtowanie akceptacji samego siebie,

• identyfikowanie się młodzieży z własną płcią,

• kształtowanie relacji między chłopakami i dziewczętami,

• problemy uzależnień (alkohol, narkotyki, hazard, komputer),

• uczenie młodzieży samoobserwacji, poznawania samego siebie, kształtowanie poczucia własnej samowartości i adekwatnej samooceny,

• żyjemy w kulturze popularnej w której ważny jest kult urody, młodości i zdrowia,

• kształtowanie nawyków racjonalnego odżywiania,

• kształtowanie postaw akceptujących własne niedociągnięcia, braki,

• Wychowanie seksualne

Wychowanie seksualne jest częścią ogólnego wychowania, wzbogaca je o nowe elementy i nasuwa dalsze możliwości rozszerzania poglądu na świat oraz wpajaniu młodemu pokoleniu racjonalistycznej i humanistycznej postawy wobec wszystkich zjawisk życia. Do jego realizacji zobowiązują nas, przyjęte przez Polskę, dokumenty końcowe konferencji ONZ w Kairze i Pekinie. Jest to Konwencja o Prawach Dziecka. W kwietniu 1998 roku Minister Edukacji Narodowej wydał Rozporządzenie w sprawie wprowadzenia do nauczania szkolnego (dla klas szkół podstawowych i ponadpodstawowych) przedmiotu wiedza o życiu seksualnym człowieka oraz zakresu jego treści programowych. Krajowym dokumentem, nakładającym na państwo polskie obowiązek wprowadzenia zajęć wychowania do życia w rodzinie jest „Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu .

1)zapewniać wszechstronną informację na temat ludzkiej seksualności dostosowaną do wieku dziecka;

2) dostarczać wiedzę odpowiednio wcześnie- tak, by wyprzedzać doświadczenia młodzieży;

3) przekazywać rzetelną i pełną informację na temat antykoncepcji, w tym skuteczności i wad różnych metod;

4) zapewniać rzetelną informację na temat AIDS i sposobu uniknięcia zakażenia wirusem HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową;

5) wzmacniać odpowiedzialność mężczyzn za skutki aktywności seksualnej;

podkreślać prawo kobiety do decyzji w sprawach seksu, także do odmowy w każdej sytuacji.

• Przygotowanie do życia w rodzinie

Minister Edukacji Narodowej 10 sierpnia 2009 r. podpisała nowelizację rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji, zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Zmiany w rozporządzeniu wynikały z zaprzestania funkcjonowania dotychczasowych szkół ponadpodstawowych, dostosowania przepisów do zmienionej podstawy programowej w poszczególnych typach szkół oraz konieczności dookreślenia warunków uczestnictwa uczniów w zajęciach wychowania do życia w rodzinie.

Zgodnie z podpisaną nowelizacją, na zajęcia wychowania do życia w rodzinie nie będą uczęszczać tylko ci uczniowie niepełnoletni, których rodzice zgłoszą dyrektorowi szkoły sprzeciw w formie pisemnej co do udziału dzieci w zajęciach oraz ci uczniowie pełnoletni, którzy sami zgłoszą dyrektorowi w formie pisemnej sprzeciw wobec udziału w zajęciach.

• Wychowanie gospodarcze

• Kultura zaspokajania potrzeb życia codziennego

Wychowanie przez opiekę a opieka wychowawcza

J.Wołczyk wyróżnił jedną istotną formę , która towarzyszy podopiecznym jest to opieka materialna. W rezultacie funkcja opiekuńcza rodziny sprowadza się do troski o byt dziecka. Natomiast opieka wychowawcza pozostaje dziedziną marginesową. Wg. Wołczyka” we wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się proces wychowawczy”.

O opiece wychowawczej można mówić dopiero wówczas, gdy jest ona sprawowana z intencjami i skutkami wychowawczymi, które mogą i powinny towarzyszyć również opiece materialnej.

Podział opieki na wychowawcza i niewychowawczą wynika zatem nie z określonego rodzaju czy zakresu zaspokajanie potrzeb podopiecznych.

Opieka wychowawcza to taki rodzaj opieki, która sprawowana jest według określonych zamierzeń wychowawczych i odpowiadającym im zasad i form i metod działania. Wynika z tego, że o charakterze opieki przesadza zawsze jej podmiot opiekun – wychowawca. O opiece wychowawczej można mówić, gdy jest ona sprawowana z intencjami i skutkami wychowawczymi.

Pojęcie opieka wychowawcza łączy w sobie dwa rodzaje desygnatów:

Opiekę i swoiste wychowanie jako jej możliwy i pożądany atrybut. Opieka wychowawcza jest pojęciem nadrzędnym wobec wychowania przez opiekę w jego ścisłym znaczeniu.

Wychowanie przez opiekę Janusza Korczaka

Janusz Korczak jest reformatorem wychowania zwłaszcza wychowania zbiorowego, zakładowego, jest twórcą oryginalnego systemu wychowania opiekuńczego, wychowania opartego na zaufaniu, miłości, szacunku i porozumieniu się z dzieckiem, a realizowanego przede wszystkim poprzez samorząd dziecięcy i inspirowanie pożytecznej i ciekawej autoedukacyjnej działalności dziecka.

W swym systemie wychowawczym próbuje realizować koncepcję społeczeństwa dziecięcego, w którym rządza same dzieci poza realnym z życiem społecznym.

• Ważna była tablica do porozumiewania się z dziećmi na której wywiesza się wszelkie zawiadomienia, ogłoszenia i zarządzenia. Tablica zmusza wychowawcę do obmyślenia każdego przedsięwzięcia, chroni przed pochopnymi decyzjami.

• Skrzynka do listów daje możliwość przemyślenia dziecku pewnych decyzji i uczy je namysłu i odróżniania spraw drobnych od istotnych, uczy cierpliwości, poczekania na odpowiedź.

• Szafa znalezionych rzeczy,

• Gazetka dziecięca uczy sumiennego spełniania dobrowolnie przyjętych zobowiązań,

- uczy planowej pracy opartej na wspólnym wysiłku rozmaitych ludzi

- uczy śmiałości w wypowiadaniu swoich przekonań

- uczy prawidłowego rozwiązywania konfliktów nie na zasadzie kłótni, wprowadza jawność, ośmiela nieśmiałych, reguluje i kieruje opinią.

• Wspólne posiedzenia z dziećmi

• Systemy dyżurów . W system dyżurów ujęta była praca dzieci: praca nad utrzymaniem czystości i porządku, praca w kuchni, jadalni, bibliotece, pomoc słabszym w nauce, opieka nad chorymi. Lista dyżurów ustalana była raz w miesiącu.

• Sąd koleżeński. Do tego sądu dzieci mogły podawać ( zaskarżać) nie tylko siebie wzajemnie, lecz również dorosłych. Jej wykonawczą i ustawodawczą instytucją była Rada Sądowa. Ustalane tu były zasady normujące życie młodzieży oraz środki przeciwdziałające różnym negatywnym zjawiskom. Rada podejmowała postanowienia dotyczące ogółu dzieci, ich określonych grup lub jednostek. Rada podejmowała postanowienia dotyczące ogółu dzieci, ich określonych grup lub jednostek. Swoje funkcje wychowawcze realizowała za pomocą tzw. komisji problemowych

• Sejm był najwyższym przedstawicielem samorządu dziecięcego. Zbierał się on raz w roku. Do jego zadań należało między innymi zatwierdzenie lub odrzucenie postanowień Rady Samorządowej, wyznaczanie świąt i wydarzeń w życiu placówki

• Rada Samorządowa. Jej działalność opierała się na trzech celach.

- wypełnianie zadań przejściowych

- wypełnianie zadań konkretnych ( organizowanie wycieczek, przedstawień, dbałość o czystość i estetykę pomieszczeń

- podejmowanie zadań stałych o charakterze podstawowym( pilnowanie porządku wykonywania obowiązków, opieka nad własnością placówki, organizacja pracy). Realizacja zadań stałych o charakterze rozwojowym ( samodoskonalenie się wychowanków, uczenie form współżycia i współdziałania, pobudzanie społecznej aktywności)

Obok Rady Samorządowej istniała Rada Pedagogiczna złożona z wychowawców, odpowiedzialna za cele i wyniki pracy, kierunek wychowania, opiekę, organizację życia codziennego i rozwój każdego dziecka.