TEORETYCZNE PODSTAWY PRACY OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZEJ ĆWICZENIA M. PAWŁOWSKA - SULIMA

Kogo dotyczy plan pracy? Środowiska rodzinnego, uczniów

Czego będzie dotyczyć: profilaktyki, problemów uzależnień, zagrożeń

* PROBLEMY:

Trudności w uczeniu się, stan psychiczny ucznia, w którym odbija się określona sytuacja zewnętrzna lub wewnętrzna, zatrzymujący go w realizacji dążenia i zadania

* GRUPY OBJAWÓW W TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ

OBIEKTYWNE (niechęć do szkoły, agresja, niemożność skupienia uwagi, nerwowość, wycofanie z kontaktów rówieśniczych, wagarowanie, nieodrabianie lekcji, oceny niedostateczne itp.)

SUBIEKTYWNE ( dziecko poświęca więcej czasu w domu do nauki, niewspółmierny zakres)

* PRZYCZYNY:

BIOPSYCHICZNE –ZDROWOTNE (dotyczą stanu dziecka, długotrwała choroba, hospitalizacja)

SPOŁECZNE (Środowiskowe) dwie podgrupy 1. Środowisko rodzinne 2. Grupa, środowisko szkolne – nauczyciel oraz szkoła jako instytucja

* CZYNNIKI:

• patologia rodziny

• niedostatek materialny RODZINA

• deficyty wychowawcze rodziców

• brak odpowiednich kompetencji do uczniów

• faworyzowanie

• etykietowanie uczniów

• szykanowanie uczniów NAUCZYCIEL

• niesprawiedliwa ocena

• brak indywidualnego podejścia do ucznia

• przeładowany program nauczania

• zbyt liczne klasy

• brak pomocy dydaktycznych

• brak odpowiedniego wietrzenia SZKOŁA

• brak odpowiedniego oświetlenia

• niedostosowane ławki

• brak specjalistycznej kadry (pedagog, psycholog, logopeda)

PRZYCZYNY BIOLOGICZNE

1. Dziedziczenie

2. Uszkodzenie centralnego układu nerwowego powstałe w okresie prenatalnym (okres embrionalny) –embropatie

3. Uszkodzenie CUN w okresie okołoporodowym

4. Uszkodzenie CUN powstałe po urodzeniu (postnatalny) (urazy mechaniczne, choroby wirusowe, zapalenie oponmózgowych)

ZABURZENIA ROZWOJOWE

Przyczyną jest tylko przyczyna biologiczna

* dysleksja rozwojowa – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu

* dysortografia – pisanie z błędami ortograficznymi

* dysgrafia – nieczytelne pisanie, zaburzona strona graficzna pisma

* dyskalkulia – trudnośco w uczeniu się matematyki

NORMY DLA OPIEKI (OPTYMALIZACJA)

* Opieka nie może być nadmierna ani niedostateczna

* Musi być dostosowana do potrzeb podopiecznego

Każde z tych norm jeśli będzie niespełnione to poniesie za sobą NEGATYWNE SKUTKI

* Nadmierna – skutki – niesamodzielność, bezradność, nieodpowiedzialność

* Niedostateczna – skutki – agresja, wykolejenie, egoistycznej, zarozumiałość

OPTYMALNA opieka zaspokaja wszystkie potrzeby

Literiatura

* Pedagogika opiekuńcza w zarysie – Zdzisła Dąbrowski

* Śliwerski Bogusław „Myśleć jak pedagog

1. ZASADY OPIEKI SPRAWIEDLIWEJ.

2. ZASADA OPTYMALIZACJI OPIEKI

3. AKTYWNOŚCI  PODOPIECZNYCH W ZASPOKAJANIU POTRZEB.

4. ZASADA WYCHOWAWCZEGO CHARAKTERU OPIEKI.

5. ZASADA ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO NA POTRZEBY.

6. ZASADA WŁAŚCIWEGO ŁĄCZENIA ŚWIADCZEŃ OPIEKUŃCZYCH Z WYMAGANIAMI.

FUNKCJE OPIEKI:

• HOMEOSTATYCZNA

• EGZYSTENCJALNO-GENERATYWNA

• REGULACYJNA

• USAMODZIELNIAJĄCA

• SOCJALIZACYJNA

1. OPIEKA JAKO KATEGORIA RODZINNA.

2. OPIEKA JAKO KATEGORIA WYCHOWAWCZA

3. OPIEKA JAKO KATEGORIA PRAWNA

4. POSTAWY OPIEKUŃCZE

1. ZASADY OPIEKI SPRAWIEDLIWEJ.

ta zasada ma 3 odmiany:
- równe traktowanie dzieci
- sprawiedliwość w moralnym traktowaniu dzieci
- równa gratyfikacja i oczekiwanie wdzięczności

NAJWAŻNIEJSZE I GŁÓWNE SKŁADNIKI OPIEKI SPRAWIEDLIWEJ TO:
- postępowanie i traktowanie człowieka ( dziecka)             
- dystrybucja dóbr służących potrzebom ludzi             
- wymierzanie kar za różne przewinienia, występki, przestępstwa i zbrodnie. Dla sprawowania opieki najważniejsze jest realizowanie dwóch pierwszych składników. Natomiast realizowanie sprawiedliwości w układach opiekuńczych dokonuje się przez zastosowanie zasady pierwszej i trzeciej. Najbardziej doniosła jest zasada pierwsza- zwłaszcza dla opieki nad dzieckiem, którą można wyrazić następująco: sprawiedliwe jest to, że każdemu dziecku należy się optymalna opieka wg. słuszności              
-               antropologiczno-egzystencjalnej, naturalnej, sytuacyjnej, moralnej, społecznej, prawnej, umownej             
Drugim istotnym składnikiem dla opieki sprawiedliwej jest zasada równej miary: ”za to samemu każdemu to samo”. Wszystkie te czynniki razem czynią tę zasadę wyrozumiałą i tolerancyjną.  

ZASADA  OPIEKI   SPRAWIEDLIWEJ

3 zasady sprawiedliwości wg  Ajdukiewicza

1.       Należności wg słuszności ( racji)

2.       Równej zapłaty

3.       Równej miary

 Do opieki stosują się w 100% zasady pierwsza i trzecia, natomiast druga w stopniu ograniczonym.

 1.       PIERWSZA ZASADA OPIEKI SPRAWIEDLIWEJ:

Sprawiedliwe jest to , że każdemu dziecku i każdej osobie niezdolnej do samodzielnego życia należy się optymalna opieka wg słuszności (racji) . Te racje są poparte następującymi argumentami:

- antropologiczno – egzystencjalnym ( bo bez opieki nie przetrwa ani jednostka, ani gatunek ludzki);

- naturalnym– opieka nad dzieckiem jest naturalną konsekwencją rodzicielstwa;

- sytuacyjnym– asymetryczny układ opieki wynika z bierności małego , bezradnego dziecka, które biernie wyczekuje naszej opieki, bo po prostu nie ma wyjścia J

- moralnym – normy moralne zobowiązują do opieki nad każdą istotą, która opieki potrzebuje;

- społecznym – społeczeństwo organizuje system opieki ;

-prawnym – prawo międzynarodowe oraz prawa  krajowe gwarantują dzieciom opiekę  (

Konwencja o prawach dziecka itp.)

 2.       DRUGA ZASADA OPIEKI SPRAWIEDLIWEJ :

Zasada równej miary, która zawiera w sobie 3 subnormy:

- egalitaryzm ( równość), oznacza to, że w układach jednorodnych ( tzn. takich grupach do których należą osoby o takich samych właściwościach, np. grupa niewidomych, grupa dzieci zdrowych w tym samym wieku, grupa głuchoniemych)potrzeby wszystkich członków grupy powinny być zaspokajane w takim samym stopniu;

- różnicowania wg potrzeb, co oznacza, że w układach niejednorodnych ( taka grupa, w której znajdują się osoby w różnym stopniu potrzebujące opieki  np. dzieci zdrowe, niewidomi, niepełnosprawni) każda z tych osób powinna otrzymać tyle opieki ile potrzebuje, a nie wszyscy po tyle samo . To jasne , że dziecko zdrowe będzie jej potrzebować mniej niż chore;

- różnicowania wg zasług – tą zasadę stosujemy zarówno w grupach jednorodnych jak i niejednorodnych. Chodzi o to, że należy brać pod uwagę własny wkład jednostki. Tyle ile ona daje z siebie innym, tyle tez powinna dostawać w zamian. Podopieczny bardzo zaangażowany w dobro grupy, udzielający się powinien dostawać więcej zainteresowania;

 3.       TRZECIA ZASADA – STOSOWANA DO OPIEKI W STOPNIU OGRANICZONYM

Zasada równej zapłaty i odpłaty.

Podejście do „zapłaty” zmienia się ze względu na to kto „płaci” .

Jeżeli „płaci” opiekun, to:

- powinien zawsze „nadpłacać”, czyli dawać podopiecznemu więcej zainteresowania, wsparcia, dobrego słowa, otuchy niż sam otrzymuje;

Jeżeli „płaci” podopieczny , to:

- „płaci” pomagając opiekunowi, będąc „dobrym dzieckiem”, wywołując dumę u opiekuna za swoje postępy, zachowanie itp., tym, że np. podopieczny jest chwalony przez innych ludzi;

- pomagając opiekunowi w przyszłości, już w dorosłym życiu, kiedy nastąpi zamiana ról;

-opiekując się własnymi dziećmi, lub innymi osobami wymagającymi opieki

 W przypadku dzieci szczególnie pokrzywdzonych przez los, np. dzieci w domach dziecka, ważna jest nadkompensacja. Takie dziecko powinno otrzymywać znacznie więcej wsparcia, zainteresowania niż inne. Trzeba wspomagać je na każdym kroku w odbudowywaniu poczucia własnej wartości, wzmacniania ich systemu wartości, odbudowywaniu zaufania itp.

 Odplata

Odpłatą jest kara. Sprawiedliwe karanie polega na:

- karach naturalnych ( konsekwencje złego zachowania już są karą. Nie trzeba karać dodatkowo za nieposłuszeństwo, jeśli dziecko np. upadło i rozbiło sobie kolano);

- naprawieniu szkód ( sprawiedliwość wyrównawcza) ;

- karach wychowawczych, dyscyplinujących, wymierzanych przez opiekuna ( oczywiście nie naruszających godności dziecka).

 Do kar nie można jednak podchodzić zbyt surowo, bo opieka nie jest przecież sprawowaniem sądu. Relatywność ta wynika z :

- uwzględniania sytuacji życiowej podopiecznego;

- kierowania się ochroną i utrzymaniem dobrostanu podopiecznego;

- chęci zachowania pozytywnych więzi z podopiecznym.

2. ZASADA OPTYMALIZACJI OPIEKI.

Zasada optymalizacji opieki polega na zaspokojeniu wielorakich potrzeb podopiecznego uwzgledniając jego samodzielność, własne możliwości, zaradność i wysiłek. Istotną cechą opieki optymalnej jest pewien niedostatek w zaspokojeniu potrzeb podopiecznego, który staje się naturalnym bodźcem do jego własnej aktywności w tym zakresie. Jednakże opiekun nie powinien liczyć na nie istniejące możliwości  podopiecznego do samodzielnego zaspokajaniu potrzeb i pozostawienie ich niezaspokojonych.        

Opieka nad dziećmi i młodzieżą jest dziedziną, w której niedostatek oraz nadmiar włożonej pracy opiekuńczej przynosi negatywne skutki, zarówno dla podopiecznych jak i dla wymagań społecznych. Wynika to z obiektywnych wychowawczych skutków sprawowanej opieki. Dlatego potrzebna jest: OPTYMALIZACJA OPIEKI- konieczność takiego sprawowania opieki, żeby nie była ani nadmierna ani niedostateczna a dostosowana do rzeczywistych potrzeb podopiecznego.

Każde z tych norm jeśli nie będzie spełnione to poniesie za sobą negatywne skutki.

Opieka nadmierna, skutki: jednostka niesamodzielna, bezradna, nieodpowiedzialna, oczekująca stale pomocy od innych, obawiająca się samodzielności, konsumpcyjna.

Opieka niedostateczna, skutki: jednostka agresywna, wykolejona, egoistyczna, zubożała osobowościowo.

Optymalna opieka: zaspokojenie wszystkich potrzeb.

Optymalizacja opieki- stworzenie podopiecznym dobrze pojętej „szkoły życia”, w której istnieją do pewnego stopnia świadome ograniczenia w zaspakajaniu niektórych potrzeb, konieczność codziennego wysiłku i przyswojenia pozytywnych wartości.

3. ZASADA  AKTYWNOŚCI  PODOPIECZNYCH  W  ZASPOKAJANIU  ICH  POTRZEB

Zasada aktywności podopiecznych w zaspokajaniu potrzeb

Celem opieki jest nie tylko zaspokojenie potrzeb, ale doprowadzenie do samodzielności. Podstawowym warunkiem osiągnięcia samodzielności jest czynny udział podopiecznych czyli możliwie największa aktywność. Możliwa jest aktywność podopiecznych dopiero gdy zaczyna się aktywny współudział.

Rola opiekuna w stymulacji tego współudziału: ma za zadanie redukować opiekę zastępując ją działaniami pomocnymi jak: pobudzenie, ukierunkowanie, stawianie wymagań w samoobsłudze, przekazywanie starszym wychowankom funkcji opiekuńczych wobec młodszych i słabszych.

Czynny udział w samoobsłudze: wykonywanie praktycznych czynności, forma dyżurów np. zadania porządkowe, realizacja gospodarcza, kulturalna, organizacyjna, wykonywanie zadań opartych na zainteresowaniach np. kółka zainteresowań, samoobsługa opiekuńcza polegająca na spełnianiu zadań i funkcji.

Samoobsługa rozpoczyna się od czynności prostych, osobistych i od zaspokajania potrzeb indywidualnych po działania zespołowe, które są bardziej odpowiedzialne. Wartość opiekuńcza i wychowawcza tych rodzajów samoobsługi zależy od: modyfikacji wychowawczej opieki, stosowania zasad optymalizacji łączenia świadczeń opiekuńczych, rozwijania samoobsługi, określenia wymagań i czynności samoobsługowych oraz ich realizacji praktycznej, wyrabiania odpowiednich umiejętności, pozytywnego przykładu opiekuna, wprowadzenia odpowiednich bodźców aktywizujących.

Opieka wzrasta proporcjonalnie do potrzeb podopiecznego, ciągłe przyjmowanie opieki ze strony najmłodszych dzieci, chorych, upośledzonych i niepełnosprawnych. Opieka jest przez nich przyjmowana biernie, ale może przerodzić się w krańcową nadopiekuńczość. Drobne umiejętności mogą być zaczątkiem wykonywania praktycznych czynności. Względnie samodzielne radzenie sobie z samoobsługą osobistą bez kontroli, zachęty, pouczenia dotyczy dzieci starszych. Rola opiekuna to zapewnienie materialnej egzystencji.

Celem opieki wychowawczej jest nie tylko zaspokojenie potrzeb, ale doprowadzenie podopiecznego do samodzielności. Opieka maleje wraz z wiekiem podopiecznego. Im dziecko młodsze potrzebuje więcej opieki. W miarę dorastania podopiecznego, opiekun powinien wymagać większej aktywności w zaspokajaniu potrzeb. Zaspokajanie potrzeb podopiecznego, opiekun powinien regulować od czynności najprostszych do najtrudniejszych bardziej odpowiedzialnych. W różnych grupach wiekowych i miejscach proces ten będzie wyglądał inaczej. W szkole mogą to być dyżury, jest to zaspokajanie potrzeb grupy. W domu ten proces może być realizowany poprzez angażowanie dziecka w obowiązki domowe np. przygotowywanie posiłków. W placówkach opiekuńczych takich jak np. dom dziecka zasada ta jest trudna do zrealizowania a nawet nie możliwa, ze względu na: w placówkach takich jest pełna obsługa np. Kucharki, które przygotowują posiłki, intendentka, która robi zakupy itp. co uniemożliwia aktywności wychowanków.

Drugim czynnikiem, który nie pozwala na realizacje tej zasady to liczebność wychowanków takich placówkach.

4. ZASADA WYCHOWAWCZEGO CHARAKTERU OPIEKI

ZASADA WYCHOWAWCZEGO CHARAKTERU OPIEKI

Opieka powinna być wzbogacona w wychowawcze formy realizacyjne (czyli opieka powinna wychowywać) Można stosować w opiece formy właściwe dla wychowania. Wychowawcza wartość opieki wzrasta wraz ze stopniem zaangażowania podopiecznego. Im krótsza droga do realizacji potrzeb tym mniejsza wartość wychowawcza w opiece. Co przedstawia poniższy schemat.

Stosowanie zasady wychowawczego charakteru opieki polega na tworzeniu na tle określonej sytuacji opiekuńczej wielu możliwych sytuacji wychowawczych.

• Wynika ze związków opieki i wychowania aktualizowanych w sposób celowy i zamierzony

• Wskazuje na konieczność ciągłego modyfikowania sposobów zaspokajania potrzeb podopiecznych

• W rozwoju człowieka w miarę pojawiania się nowych potrzeb narastają i komplikują się formy i sposoby ich zaspokajania

• Sytuacje opiekuńcze nabierają charakteru wychowawczego, gdy co najmniej jeden ich element zostanie zmodyfikowany wg założonego celu wychowania

• Opieka przez zaspokajanie potrzeb – opiekunowie stwarzają sytuacje wychowawcze, gdzie zaspokajają potrzeby podopiecznych uruchamiając różne formy ich aktywności, np.: wspólny przegląd i ocena aktualnego stanu wyposażenia (w domach dziecka, internatach)

• Stosowanie w praktyce tej zasady polega na tworzeniu w tle określonej sytuacji opiekuńczej wielu możliwych sytuacji wychowawczych.

5. ZASADA ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO NA POTRZEBY

• Konieczność celowego wpływania n potrzeby, ich treść i charakter

• Potrzeby podopiecznych i trwałe ich właściwości są podstawowymi składnikami struktury osobowości

• Opiekun powinien stwarzać podopiecznym warunki, organizować sytuacje, system faktów, a w sumie taką rzeczywistość opiekuńczo – wychowawczą, która wpływałaby na rozbudzanie, rozwijanie i utrwalanie pozytywnych potrzeb oraz hamowanie i wygaszanie potrzeb negatywnych

• Podopiecznym należy uświadamiać ich rzeczywiste potrzeby, ich osobisty zgodny z normami społecznymi interfejs życiowy, stwarzając w tym celu sytuacje rozbieżności między ich nastawieniami a rzeczywistością.

ZASADA ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZEGO NA POTRZEBY głównie zadania tej zasady to: stwarzanie podopiecznym dobrych warunków na rozbudzanie, rozwijanie i utrwalanie pozytywnych potrzeb oraz wygaszania potrzeb negatywnych             
Ostatnia zasada jaka przedstawia Dąbrowski dotyczy wychowawczego charakteru opieki. Zasada ta wynika ze związku wychowania z opieką.             
      Zasady przedstawione przez  Mariana Jakubowskiego rysują się w następujący sposób:
- zasada dostatecznie wczesnej integracji              - zasada kompensacji          - zasada indywidualizacji             

6. ZASADA WŁAŚCIWEGO ŁĄCZENIA ŚWIADCZEŃ OPIEKUŃCZYCH Z WYMAGANIAMI

Zasada ta odnosi się do właściwego łączenia zaspokojenia potrzeb podopiecznych ze zestawieniem im w związku z tym określonych wymagań. Można odnieść to do takiego stwierdzenia jak „dając należy wymagać, a aby wymagać trzeba najpierw dać.”

FUNKCJE OPIEKUŃCZE – OPIEKUŃCZE NASTĘPSTWA, EFEKTY ISTNIENIA I DZIAŁANIA OKREŚLONYCH UKŁADÓW SPOŁECZNYCH (NP. RODZINY, SZKOŁA).

Mogą być przewidywane lub nieprzewidywalne jak i pożądane lub niepożądane.

Określenie roli funkcji opiekuńczych w strukturze opieki:

• czego można i należy oczekiwać

• ogólne wskaźniki bezpośrednich i pośrednich efektów działalności opiekuńczej

• określają rolę opiekuna

• pozwalają ustalać i weryfikować zadania opiekuńcze.

W placówkach takich jak np. domy dziecka, internaty, przedszkola, szkoły występują dwie grupy zakresów funkcji opiekuńczych.

- Niespecyficzne – zaspokojenie biologicznych, kulturowych, psychospołecznych i instrumentalnych potrzeb dzieci

- Specyficzne – wynikające głównie z właściwości przedmiotu

• kompensacji uznanych wartości

• usuwania ujemnych skutków

• osiągania względnej formy fizycznej i psychicznej

• wytworzenie perspektyw życia

• eliminowanie i łagodzenie ujemnych stron życia

Opiekun: „ opiekunek będzie dla Nas każdy, kto ma jako zadanie dbać o kogoś poszczególnego lub o taką czy inną gromadę istot pilnując takiego lub innego ich dobra”

OPIEKUN

▼

◄ ►

-nieformalny -formalny

-naturalny(rodzin) -zastępczy -zawodowy -prawny

(rodzina zastępcza)

(wychowawca w (kurator,

Placówkach opiekun

Opiek-wych.) prawny)

FUNKCJE OPIEKI – WYCHOWAWCZA

Opieka urzeczywistnia się poprzez wychowanie, kiedy spełnia dwa podstawowe warunki:

1. Zapewnia wychowankowi wszystkich założeń funkcji opiekuńczych (np. zapewnienie warunków bytowych, materialnych, dobra życiowe).

2. Oraz gdy jego przebiegowi towarzyszą pozytywne postawy opiekuńcze wychowawców wobec wychowanków. Zaspokojenie ich ponad podmiotowych potrzeb.

Obydwa warunki muszą ze sobą współgrać, wówczas nabiera charakteru opiekuńczego. Opieka zyskuje walory wychowawcze, jeżeli przede wszystkim uwzględnia wartości wychowawcze.

7. OPIEKA JAKO KATEGORIA RODZINNA.

8. OPIEKA JAKO KATEGORIA WYCHOWAWCZA

9. OPIEKA JAKO KATEGORIA PRAWNA

10. POSTAWY OPIEKUŃCZE

7. OPIEKA JAKO KATEGORIA RODZINNA

Najbardziej pierwotną wśród współczesnych kategorii opieki międzyludzkiej jest opieka rodzinna- niezależnie od kształtu rodziny i jej przeobrażeń. Rodzina od zarania rozwoju człowieka spełnia jedną ze swych podstawowych funkcji- sprawowanie opieki nad potomstwem przez jednego lub dwojga rodziców, zwłaszcza przez matkę.

Opieka rodzinna zajmuje szczególną pozycję w strukturze opieki międzyludzkiej. Przejawia się w trzech zakresach: * rodzinnym, *społecznym *spontanicznym

RODZINNYM Opieka rodzinna- jest opieką całkowitą, poza nielicznym odsetkiem korzysta z niej całe młode pokolenie od narodzin do uzyskania względnej samodzielności. Szczególne znaczenie ma ona w okresie dzieciństwa, opiece podlegają również osoby starsze, niedołężne i chore będące członkami rodziny. Opieka rodzinna jest centralną i fundamentalną formą opieki międzyludzkiej, wobec której społeczna i spontaniczna ma charakter uzupełniający. Podstawowe funkcje opieki rodzinnej sprowadzały się do: * zachowania życia * pobudzania rozwoju * doprowadzenia młodego pokolenia do samodzielności życiowej * podtrzymywanie egzystencji osób starszych i niedołężnych

SPOŁECZNYM Opieka społeczna- zakres opieki sprawowanej przez społeczeństwo (państwo), wykorzystuje do tego celu instytucje opiekuńcze. Ten rodzaj opieki ma na celu : * Wspomaganie opieki rodzinnej * Wyrównywanie braków * Zaspokajanie potrzeb ponadpodmiotowych jednostek i grup

SPONTANICZNYM Opieka spontaniczna- powstaje w sposób spontaniczny, dobrowolny i bezinteresowny. Opiera się na życzliwości, przyjaźni, postawach opiekuńczości, empatii, powinności moralnej. Będący „odruchem serca” wypełnia luki w opiece rodzinnej i społecznej na co dzień.

Kategoria opieki to określona dwuaspektowa specyficzna postać opieki powstająca w wyniku integralnego powiązania się jej w pewnym wymiarze z inną dziedziną życia i działaności.

Każda jednostka ludzka zaczyna doświadczać opieki w rodzinie, gdzie tworzą się jej pierwowzory. Możemy zatem przyjąć, że rodzina od zarania rozwoju człowieka spełnia jedną ze swych podstawowych funkcji- sprawowanie opieki nad potomstwem przez jednego lub dwojga rodziców, a zwłaszcza przez matkę.

Swoistością opieki rodzinnej jest miedzy innymi integralne powiązanie z funkcją seksualną i prokreacyjną rodziny. Powiązania te mają charakter bezpośredni i pośredni, które polegają na wielorakich zależnościach opieki od sfery życia seksualnego i prokreacji. W okresie prenatalnym życia dziecka współczesna matka sprawuje nad nim opiekę absolutną, zaspokajając jego potrzeby. Od momentu narodzin przeradza się ona w czynną wieloletnią opiekę. Tak więc opieka rodzinna zajmuje centalną pozycję w opiece międzyludzkiej.

Właściwości rodzinnej kategorii opieki:

- jest opieką całkowitą,z  której korzysta całe młode pokolenie aż do bycia samodzielnym,

- jej przedmiotem są starzy, niedołężni członkowie rodziny, osoby chore,

- jest indywidualna.

W opiece rodzinnej ważne są też walory. Zaliczamy do nich sferę biologiczną, materialną.  Opieka rodzinna także zaspokaja potrzeby takie jak:

- akceptacja takim, jakim jest mimo wad i braków,

- bezpieczeństwa,

- przynależności i czułości, której spełnienie się niesie poczucie bycia lubianym i kochanym,

- pozytywnego odźwięku psychicznego,

- uznania dla wszytskich konstruktywnych poczynań, zaangażowania, wysiłku, inicjatywy, inwencji,

- wyłączności,

- ekspresji emocjonalnej,

- pomocy i wsparcia w chorobie, szczególnych trudnościach i niepowodzeniach,

- intymności i rozluźnienia,

- stabilizacji,

- dobrej perspektywy.

Rodzina charakteryzuje się naturalnym okazywaniem uczuć. Naturalność opieki rodzinnej przejawia się teżw bezpośrednich, nieformalnych, nasyconych uczuciowością w stosunkach między opiekunami a podopiecznymi, którzy wzajemnie akceptują siebie.

Opieka rodzinna przede wszytskim zajmuje się:

- wyłącznie osobą podopiecznego, jego potrzebami i pragnieniami,

- dobrem dziecka, którego prawa i szczęscie są najważniejszymi wartościami.

8. OPIEKA JAKO KATEGORIA WYCHOWAWCZA

Opieka urzeczywistnia się poprzez wychowanie, kiedy spełnia dwa podstawowe warunki:

• Zapewnia wychowankowi wszystkich założeń funkcji opiekuńczych (np. zapewnienie warunków bytowych, materialnych, dobra życiowe).

• Oraz gdy jego przebiegowi towarzyszą pozytywne postawy opiekuńcze wychowawców wobec wychowanków. Zaspokojenie ich ponad podmiotowych potrzeb.

Obydwa warunki muszą ze sobą współgrać, wówczas nabiera charakteru opiekuńczego. Opieka zyskuje walory wychowawcze, jeżeli przede wszystkim uwzględnia wartości wychowawcze.

Kategoria wychowawcza - można powiedzieć, że wychowanie nabiera znaczenia opiekuńczego, stając się w tym sensie przejawem opieki i odwrotnie - opieka ta urzeczywistnia się poprzez wychowanie gdy spełnia dwa podstawowe warunki:

• realizując właściwe sobie zadania mi cele, doprowadza w efekcie do pożądanych, korzystnych następstw - czyli spełnia założone funkcje opiekuńcze. Ważne są efekty końcowe

• przebiegowi towarzyszą: pozytywne postawy opiekuńcze wychowawców wobec wychowanków, zaspokajanie ich różnych ponadpodmiotowych potrzeb, występuje dodatnia atmosfera życia

Opieka zyskuje walory wychowawcze poprzez:

• uświadamianie i przyjmowanie przez opiekuna wartości: postawa życzliwości interpersonalnej, uspołecznienie, odpowiedzialność za własne czyny

• dostrzeganie potencjalnych możliwości wychowawczego modyfikowania sytuacji i czynności opiekuńczych - wychowanie przez opiekę,

• przejawianie w trakcie opieki pozytywnych postaw wychowawczych

• podporządkowanie procesu opiekuńczego ogólnym zasadom wychowania przez opiekę i szeroko pojętego wychowania

• wykorzystywanie w opiece stosownych metod wychowawczych np.: wpływu osobistego, sytuacyjnego, społecznego

Traktowanie podopiecznego równocześnie jako wychowanka i wystepowanie opiekuna w dwóch zintegrowanych rolach opiekuna i wychowawcy, przy jednoczesnym odróżnianiu elementów opieki i wychowania.

9. OPIEKA JAKO KATEGORIA PRAWNA

Najbardziej podstawowe normy prawne dotyczące opieki zawarte są w konstytucji. Do zakresu opieki prawnej zaliczamy: realizacja określonych świadczeń wynikających z norm prawnych oraz egzekwowanie tych świadczeń w wyniku ich zaniechania; stanowienie prawnych norm opieki;

OPIEKA PRAWNA Kodeks Cywilny Napoleona, Konstytucja Stanów Zjednoczonych, Konstytucja 3 maja w Polsce, Konstytucja Francuska, Deklaracja Praw Człowieka ONZ .

CHARAKTER OPIEKI PRAWEJ system zabezpieczeń i świadczeń prawnie zagwarantowanych..” dający uprawnienia jednostkom niezdolnym do samodzielnego życia, mieszczących się w kategorii „podopieczny wyczekujący”, świadczenia te wyrażone są w normach prawnych i ujęte w ramy odpowiednich instytucji realizacyjnych,

ZAKRES OPIEKI PRAWNEJ:

• stanowienie prawnych norm opieki – prawodawstwo opiekuńcze,

• nadzór nad jego wdrażaniem i realizacja w praktyce,

• działalność sądów,

• realizacja określonych świadczeń, wynikających z norm prawnych,

• egzekwowanie i wymuszanie w przypadkach ich zaniechania,

NORMAMI PRAWA MOŻNA USTANAWIAĆ I EGZEKWOWAĆ:

• pewne minimum świadczeń materialnych na rzecz podopiecznego,

• niektóre obowiązki opiekunów natury materialno- organizacyjnej,

• ograniczanie i pozbawianie władzy rodzicielskiej i przywracanie jej,

• karanie opiekunów za znęcanie się nad podopiecznymi,

KONWENCJA PRAW DZIECKA z 1989

Przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989 roku, weszła w życie 2 września 1990 roku. Została ratyfikowana przez niemal wszystkie kraje świata (z wyjątkiem m. in. USA), zyskując tym samym najwięcej ratyfikacji spomiędzy aktów mówiących o prawach człowieka. W Polsce konwencja zaczęła obowiązywać od 7 lipca 1991 roku.

(Była ona podstawą do tworzenia elementarnych Praw Dziecka. Ponieważ po raz pierwszy, w tym dokumencie uznano prawnie, że dzieckiem nazywamy „istotę ludzką w wieku poniżej 18 lat.” Potwierdzono również prawo dziecka do otrzymania aktu urodzenia, imienia i obywatelstwa; prawo do otrzymywania informacji; prawo do posiadania i wyrażania własnego poglądu. Nad przestrzeganiem tych praw w Polsce, czuwa od 2000 roku Rzecznik Praw Dziecka.)

Posiada 3 podstawowe grupy praw

1. Prawa osobiste (prawo do życia, rozwoju, do życia bez przemocy)

2. Prawo społeczne (prawo do nauki, wypoczynku, czasu wolnego)

3. Prawo polityczne ( prawo do zrzeszania się)

Ujmuje także grupę praw specjalnych

Prawa dzieci niepełnosprawnych (do opieki lekarskiej)

Dzieci pozbawione opieki w środowisku rodziny biologicznej (prawo do rodziny zastępczej)

Prawo dla dzieci mniejszości narodowej (prawo do posługiwania się językiem ojczystym do kultury)

Konwencja dotyczy dzieci i młodzieży od urodzenia do 18. roku życia, dlatego też często bywa nazywana Światową Konstytucją Praw Dziecka.

Prawa zawarte w Konwencji zebrane są w trzech kategoriach :
• Zapewnienia: - prawo do posiadania, otrzymywania lub dostępu do pewnych dóbr i świadczeń np. imienia, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji, odpoczynku, zabawy, prawo do opieki nad sierotami i osobami niepełnosprawnymi,
• Ochrony: - prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami np.: separacji od rodziców, zaangażowania w działania wojenne, handlowego i seksualnego wykorzystywania, fizycznej i psychicznej przemocy wobec dziecka,
• Uczestnictwa: - prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia. Wraz z rozwojem umiejętności dziecko powinno mieć rosnące możliwości brania udziału w życiu społecznym.

10. POSTAWY OPIEKUŃCZE

OPIEKUŃCZY SENS WYCHOWANIA:

• Wychowanie nabiera znaczenia opiekuńczego, stając się w tym sensie przejawem opieki i na odwrót;

• Założone funkcje opiekuńcze;

• Końcowe efekty;

• Osobiste dobro życiowe;

• Istnienia i działania przejawem niezbędnej opieki;

• Wartości opieki;

• Dwoistość funkcji;

• Indywidualne dobro;

• Dobrostan.

WYCHOWAWCZY SENS OPIEKI:

• Opieka zyskuje walory wychowawcze jeżeli uwzględnia wartości wychowania, kieruje się podstawowymi normami prakseologicznymi i wywołuje zmiany osobotwórcze;

• Wychowawcze modyfikowanie opieki;

• Pozytywne postawy wychowawcze;

• Celowa modyfikacja wychowawczej opieki;

POZYTYWNE POSTAWY OPIEKUŃCZE

Ogólne pojęcie postawy opiekuńczej wskazuje czym jest każda tego typu postawa. To uogólnienie wielorakich postaw wśród których na plan pierwszy wysuwają się postawy pozytywne. Można wyróżnić następujące postawy pozytywne:

• akceptacja każdego podopiecznego takiego jakim on jest( niezależnie od jego wad, odchyleń, wszystko „co dziecinne może się dziecku przydarzyć”)

• życzliwość wobec niego i jego spraw( zainteresowanie , troska, chęć pomocy, tolerancja)

• respektowanie osobowości i indywidualności

• aktywne nastawienie do zaspokajania potrzeb podopiecznego(reagowanie na wszelkie sytuacje wymagające interwencji)

• zachowywanie pryncypialności i rozsądku( kierowanie się rzeczywistym interesem podopiecznego)

Podsumowując najogólniej pojęta pozytywna postawa opiekuńcza to tendencja wyrażająca optymalny stosunek podmiotu postawy do jej przedmiotu i zaspokajania jego potrzeb.

NEGATYWNE POSTAWY OPIEKUŃCZE

Wykazuje się w mniejszym zakresie i stopniu obok postaw pozytywnych.

Wyróżniamy następujące postawy negatywne wychowawca- wychowanek:

• unikanie sytuacji i czynności opiekuńczych ( zachowanie bierne)

• nadmierna opiekuńczość( nadopiekuńczość-ograniczanie samodzielności)

• ograniczanie zakresu i stopnia potrzeb( tworzenie norm i zwyczajów ograniczających zaspokajanie szeregu potrzeb)

• utrzymanie dystansu psychicznego wobec podopiecznych( przestrzeganie swych obowiązków służbowych - urzędowy styl)

• jednostronność i skrajność wychowawcza( wychowanie za wszelką cenę z wychowankiem lub wbrew niemu)

• nadmierna surowość wobec podopiecznych ( rygoryzm, podwyższone i sztywne wymagania) ponoszenie winy za wszelkie niepowodzenia w spełnianiu roli opiekuna na wychowanków (całe zło to tylko wychowankowie)

Podsumowując można powiedzieć, że negatywna postawa opiekuńcza to stała tendencja sprzeczna z najogólniej pojmowaną opiekuńczą postawa pozytywną. Wyraża sprzeczny stosunek opiekuna do podopiecznego i jego dobrostanu.

PODSTAWOWE ELEMENTY MODELU-WZORCA, OPIEKUNA- WYCHOWAWCY Wg wymagań opieki występują następujące elementy w/w modelu:

• kompetencje poznawcze (kwantum wiedzy)

• zdolność do pozyskiwania i generowania przedmiotów potrzeb

• kompetencje do ponoszenia odpowiedzialności za podopiecznego

• umiejętności praktyczne

• pozytywne postawy opiekuńcze i wychowawcze ( życzliwość, wyrozumiałość)

• być dobrym, kulturalnym człowiekiem ( wiedzieć, umieć, mieć, odpowiadać za podopiecznego, chcieć pełnić swoją rolę

KATEGORIA SPOŁECZNA o społecznym charakterze opieki rozstrzyga jej społeczny podmiot oraz społeczne siły i środki realizacji. Opieka jest społeczna gdy: jej podmiot jest społeczeństwem, opiera się na społeczeństwie i jest realizowana przez specjalnie powołane instytucje. Głównym jej celem jest pomoc i wsparcie ludzi i ich egzystencji a głównie opieka i pomoc dzieciom i młodzieży, daje poczucie bezpieczeństwa socjalnego.

KATEGORIA MORALNA

Opieka osadzona jest od wieków w odczuciach i świadomości ludzi, przejawia się w pozytywnym albo negatywnym stosunku do jej określonego urzeczywistniania się w życiu codziennym. Stąd przede wszystkim wszelkie rażące zaniedbania opiekunów wobec swych podopiecznych a więc w stosunkach opiekuńczych spotykają się na ogół z dezaprobatą i potępieniem społecznym, zaś znęcanie się nad bezbronnym dzieckiem piętnowane jest powszechnie jako zachowanie nieludzkie.

Moralne normy opiekuńczości —opiekuńczość przejawiająca się w współżyciu między jednostkowego życia, czyli wg T. Kotarbiński za podstawową cnotę moralną co wyraża w swych oryginalnych założeniach etyki niezależnej i jej istocie - koncepcji opiekuna godnego zaufania.

FUNKCJE OPIEKI

FUNKCJA HOMEOSTATYCZNA

Funkcja homeostatyczna opieki - to jej najbardziej pierwotne, funda-mentalne, a równocześnie kreatywne następstwa, dokonujące się w osobie podopiecznego. Oznacza to, że wielorakie czynności opiekuna podejmowane dla zaspokajania ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego doprowadzają w sposób ciągły do osiągania określonego stanu ich zaspokojenia, co jest równoznaczne z przywracaniem i utrzymywaniem w jego biopsychicznej strukturze chwiejnej równowagi, jako podstawowej właściwości i absolutnego warunku istnienia. Jej pierwotność polega na tym, ze zgodnie z naturą i warunkami istnienia żywego organizmu jawi się nam jako niezmiennie konieczne i stałe wyprzedzenie wszelkich innych funkcji opieki. Jest ona równocześnie pierwszym fundamentalnym ogniwem calego łańcucha dalszych niezmiernie doniosłych następstw działalności opiekuńczej, a także czynnikiem wyzwalającym i kreującym te następstwa.Struktura funkcji homeostatycznej jest dwoista. Składają się na nią dwie warstwy:Obiektywna to osiągany stan zaspokojenia potrzeb i równowagi, zwłaszcza biochemicznej, niezależnie od tego, czy, na ile i jak jest on odzwierciedlany przez podopiecznego w sferze uczuć i świadomości. Liczy się tu tylko to, co rzeczywiście jemu jest dane, co on faktycznie otrzymuje i osiągana dzięki temu równowaga. Subiektywna stanowi emocjonalne doznania. Składają się na nie odczucia przyjemności, błogości i zadowolenia, towarzyszące całemu przebiegowi zaspakajania potrzeb aż do ich względnego nasycenia, jako swoista gratyfikacja za to, co organizm otrzymuje.

FUNKCJA EGZYSTENCJALNA

Jest to funkcja składająca się z najdonioślejszych dla istnienia elementów, będącymi naczelnymi wartościami. Życie każdej ludzkiej (i nie tylko) jednostki zostaje zachowane przede wszystkim w rezultacie roztaczanej nad nią, opieki, zwłaszcza w zakresie zaspokajania potrzeb biologicznych, szczególnie w okresie dzieciństwa - całkowitej zależności opiekuńczej od dorosłych. Zaspokajanie potrzeb jednostek niezdolnych do samodzielnej egzystencji nie tylko warunkuje życie jako takie, ale również jego jakość. Zaspokajanie potrzeb ponadpodmiotowych potomstwa warunkuje również zachowanie gatunku Stan zdrowia każdej ludzkiej jednostki, zwłaszcza dzieci i młodzieży, osób chorych, niedołężnych- to w dużym stopniu obserwowalny na co dzień skutek zaspokojenia ich ponadpodmiotowych potrzeb, przede wszystkim biologicznych i bezpieczeństwa (tzw. potrzeb zdrowotnych). Przejawia się, on w zachowywaniu zdrowia, jego odzyskiwaniu we wszystkich przypadkach okresowej, cześciowej utraty oraz pozyskiwaniu w możliwym zakresie i stopniu poprzez racjonalny tryb życia, stały kontakt z przyrodą, hartowanie organizmu, utrzymywanie kondycji.Odwiecznym następstwem zaspokajania potrzeb podopiecznych w dominujacym zakresie opieki (głównie nad potomstwem) jest ich wielostronny rozwójOd określonego stanu zaspokojenia potrzeb zależy równiez możliwość pomyślnego przebiegu szeroko i sciśle pojętego wychowania oraz uzyskiwania założonych jego efektów.

FUNKCJA REGULACYJNA

Skutkiem opieki związanym ściśle z zaspokajaniem potrzeb jest ich regulowanie i rozbudzanie.Sprawowanie opieki powoduje bowiem- poprzez określony model zaspokajania potrzeb podopiecznego- ich inherentne wobec tego modelu przyporządkowywanie się i kształtowanie. Inaczej mowiąc, model ten zostaje w pewnej mierze przyswojony przez podopiecznego jako własny. Niedocenianie i niewykorzystywanie w sensie konstruktywnym tego mechanizmu w procesie opieki prowadzi między innymi do powstawania u podopiecznych sprzecznego i niezgodnego z ich interesem życiowym układu potrzeb i tendencji w ich zaspokajaniu. Dlatego też w procesie opieki opiekun staje wobec konieczności podejmowania takich długofalowych działań, wykazywania takich tendencji, które prowadziłyby do możliwie najkorzystniejszych następstw w tym zakresie. W przeciwnym razie będą one różne, a więc dodatnie i ujemne, pożądane i niepożądane. Cele i zadania funkcji regulacyjno- stymulacyjnej Hamowanie i ograniczanie tendencji ekstremalnych w zaspokajaniu potrzeb Rozwijanie i utrwalanie tendencji optymalizacyjnych w zaspokajaniu potrzeb. Hamowanie i ograniczenie potrzeb nienasyconych Hamowanie i wygaszanie pragnień i dążeń sprzecznych z ich zasadniczymi potrzebami i globalnym interesem życiowym Hamowanie i wygaszanie potrzeb nałogowych i niektórych potrzeb nawykowych Profilaktyka i terapia potrzeb chorobowych Kształtowanie postaw kompromisu w sytuacjach zdarzeń lub sprzeczności niektórych potrzeb

FUNKCJA USAMODZIELNIAJĄCA

Każda normalna działalność opiekuńcza, w której podopieczni posiadają, wszelkie dyspozycje do stopniowego przezwyciężania swego stanu niezdolności do samodzielnego zaspokajania i regulowania określonych potrzeb, prowadzi do ich uniezależnienia się od tej opieki, do usamodzielnienia życiowego.

FUNKCJA SOCJALIZACYJNA

Każdy ludzki układ opiekuńczy (rodzina, placówka opiekuńcza) funkcjonuje współczesnie nie w odosobnieniu i pełnej autonomii, lecz w określonym, najcześciej zagęszczonym środowisku spoleczno-kulturowym, w wielorakich zależnościach od niego, ksztaltujących treści, formy i zakresy jego działalności. Przede wszystkim czerpie on z tego środowiska (w normalnych przypadkach) odpowiednie zasilanie, jest przez nie w pewnym zakresie i stopniu ciągle pobudzany i regulowany, a środowisko to staje sie odbiorcą, bieżących i finalnych efektów jego działalności. Dziękuje za uwagę!!!

JANUSZ KORCZAK OBROŃCA PRAW DZIECKA

Właściwie Henryk Goldszmit. Był z zawodu lekarzem, moralista , działaczem społecznym, wychowawcą z powołania, autorem wielu książek dla dzieci i dorosłych Należał do kręgu postępowej inteligencji warszawskiej przełomu XIX i XX w.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI KORCZAKA
A) IDEE PRZEWODNIE:
• Szacunek do dziecka, jako człowieka rozwijającego się przez własną aktywność, jako podmiotu.
• Zasada partnerstwa dziecka w procesie wychowania.
• Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.
• Poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku.
• Techniki działania pedagogicznego, jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo-wychowawczego.
• Koncepcja wychowawcy, wynikająca z ogólnej postawy Korczaka wobec dziecka.
• Partnerstwo w relacji wychowawca-wychowanek, na rzecz wzajemnego porozumiewania się i współdziałania.
B) TREŚCI PEDAGOGICZNE NOWEGO WYCHOWANIA:
• Treści ogólnoludzkie – do rodziców i dzieci.
• Treści ogólnopedagogiczne – do wykorzystania w kształceniu i doskonaleniu kadry pedagogicznej.
• Treści szczegółowe – do wykorzystania przez wychowawców zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Walka o dobro, sprawiedliwość i ochronę praw dziecka, poznanie i zgłębianie jego potrzeb wypełniły całe życie Janusza Korczaka. Centralny motyw działalności i twórczości J.Korczaka stanowi - prawo każdego dziecka do życia i odpowiedniego jego poziomu. Pisał o konieczności zapewnienia dziecku odpowiedniej jakości życia w sferze jego potrzeb fizycznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych. Trafnie współcześni przypisują
J. Korczakowi tytuł Obrońcy Praw Dziecka. Z naczelnej zasady przyjętej przez J. Korczaka, iż dziecko jest człowiekiem wynika troska o wciąż gwałcone przez dorosłych prawa.

Spośród wielu praw, o których pisał i o które walczył, jako zasadnicze należy wymienić:

PRAWO DO SZACUNKU Jest to prawo najbardziej lekceważone we współczesnym świecie. Dzieci trzeba nie tylko kochać, ale też dobrze traktować, a to oznacza indywidualne podejście do każdego wychowanka. Wielu starań powinno dołożyć społeczeństwo, by uczeń miał prawo do poszanowania godności własnej w sprawach osobistych, rodzinnych i koleżeńskich.

PRAWO DO NIEWIEDZY Dla kilkuletniego dziecka nie wszystko jest proste i jasne jak nam się wydaje. Otaczający świat jest dla niego nieznany. Dorośli powinni mieć wiele wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dziecka.

PRAWO DO NIEPOWODZEŃ I ŁEZ Nie wolno oskarżać dziecka za niepowodzenia, lecz należy cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje, nabierze życiowego doświadczenia. Zamiast karania współczesna psychologia proponuje - " pokaż dziecku jak można naprawić zło".

PRAWO DO UPADKÓW Obcując na co dzień z dziećmi nie powinno nas dziwić, że dzieci upadają czy grzeszą. Wychowawca uznając prawo do upadku, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości i odchyleń w rozwoju oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.

PRAWO DO WŁASNOŚCI Poszanowanie tego prawa jest konieczne zarówno ze strony nauczycieli jak i rodziców. Uczymy dzieci, że maja prawo do własności, ale również powinny je respektować wobec innych.

PRAWO DO TAJEMNICY Dzieci, nawet te najmłodsze, mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Dorośli powinni je szanować. Nauczyciel szanujący tajemnicę dziecka, uczy swoja postawą, że są sprawy, o których nie mówi się wszystkim.

PRAWO DO RADOŚCI J. Korczak w swoim pamiętniku pisał - "dziecku potrzebna jest jasność szczęścia i ciepło miłości.... Niech dzieci się śmieją, niech będą wesołe." Dziecko powinno wychowywać się w miłej i serdecznej atmosferze, pełnej uśmiechu i radości.

PRAWO DO WYPOWIADANIA swoich myśli i uczuć Łamanie tego prawa jest krzywdą wyrządzoną dziecku, którą trudno w życiu naprawić. Należy dać dziecku prawo do wyrażania własnych poglądów i uczuć, przyjmując je stosownie do wieku i dojrzałości dziecka. Dzieci potrzebują tego, by ich uczucia były akceptowane i doceniane.

PRAWO DO DNIA DZISIEJSZEGO Dziecko żyje teraźniejszością, bieżącą chwilą i to liczy się najbardziej. Wszystko co było w przeszłości czy dopiero ma nadejść, nie jest dla niego tak ważne. "Dla jutra lekceważy się to, co je dziś cieszy, smuci, dziwi gniewa, zajmuje. Dla jutra, którego nie rozumie (...) kradnie się lata życia" - to słowa J.Korczaka.

Korczakowskie prawa dziecka są aktualne do dziś. Jego myśli, idee, jego cele ocalały i większość z nich zrealizowano w Konwencji Praw Dziecka.

Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, zwracał szczególna uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie oraz ich zależność od dorosłych. Domagał się by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest. Korczak stworzył nowatorskie podejście do wychowania, które respektowało potrzeby i dążenia dziecka do własnej aktywności i samodzielności, uwzględniało też realistycznie jego słabości, np. niemożność przejęcia przez dzieci pełnej odpowiedzialności za świat i trudności w pracy nad sobą. W jego koncepcji wychowania odnajdujemy nie tylko techniki i środki oddziaływania pedagogicznego, ale też wiele wskazań dotyczących mądrej opieki wychowawczej i rozumnej miłości do dziecka. Korczak pisze o tym jak kochać dziecko i o jego prawie do szacunku, stworzył tak naprawdę „Nowego Człowieka”. Gwarantuje on też młodemu pokoleniu społeczne warunki do życia, wspiera osoby w ich wewnętrznym rozwoju, nabywaniu samoświadomości oraz wzmacnianiu ich w samodzielności i uniezależnieniu się od społecznej troski. Pedagogika Korczaka ujawnia społeczeństwu stan zagrożeń, błędów jakie mają miejsce w procesie wychowania w rodzinie, w szkole, na ulicy i w instytucjach opiekuńczych. Z drugiej zaś strony ujawnia niezwykle cenne propozycje rozwiązań tych trudności. Korczak nie poprzestaje na krytyce praktyki wychowawczej, ale traktuje ją jak rzeczywistość.

OPIEKA I JEJ FUNKCJE. PROCES OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZY . ZASADY.

Opieka nad dziećmi i młodzieżą z uwzględnieniem opieki rodzinnej ma w porównaniu z innymi działaniami wobec tej populacji ma charakter dominujący i fundamentalny a równocześnie odznacza się podstawowymi właściwościami:

• Następstwa osobotwórcze niezależnie od tego czy i na ile wynika to ze świadomego zamierzenia opiekuna.

• Opiekun jest wychowawcą a podopieczni wychowankami co w rezultacie nadaje jej charakter opiekuńczo-wychowawczy

• Czynności opiekuńcze w opiece nad dziećmi i młodzieżą poddają się w dużym stopniu modyfikacji według kryteriów wychowawczych dzięki czemu można tą drogą osiągnąć wszelkie cele wychowawcze.

Wychowanie przez opiekę to taka forma wychowania, które realizuje się na gruncie opieki i poprzez opiekę, to jest poprzez odpowiednie modele, zasady i sposoby jej sprawowania dzięki którym osiągane są założone cele wychowania podopiecznych, wychowanków. Jest to więc wychowanie, którego podstawową i zasadnicza cechą jest jego podłoże – opieka. Analogicznie jak w wychowaniu poprzez pracę. Praca a przez nauczanie – nauka.

W wychowaniu przez opiekę interesują nas nie merytoryczne funkcje opieki, chociaż oczywiste jest, że zła, nieprawidłowa opieka nie przynosi także korzyści wychowawczych, lecz jej wychowawczą modyfikacje i osiągane tą drogą wartości wychowania. Jednak dominuje aktywność opiekuńcza, która jest obiektywnie naturalnym podłożem i potencjalnym generatorem wartości wychowawczych.

ZAKRES WYCHOWANIA PRZEZ OPIEKĘ

Problematykę wychowania przez opiekę ograniczyć można do pewnej warunków i wymagań w stosunku do sprawowanej opieki, dzięki którym nabiera ona wartości wychowawczych.

Wychowawcze aspekty zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży i jej części składowe:

Wychowanie zdrowotne i jego aspekty:

• Aspekty wychowania zdrowotnego:

• kształtowanie akceptacji samego siebie, * identyfikowanie się młodzieży z własną płcią,

• kształtowanie relacji między chłopakami i dziewczętami, * problemy uzależnień (alkohol, narkotyki, hazard, komputer),

• uczenie młodzieży samoobserwacji, poznawania samego siebie, kształtowanie poczucia własnej samowartości i adekwatnej samooceny,

• żyjemy w kulturze popularnej w której ważny jest kult urody, młodości i zdrowia,

• kształtowanie nawyków racjonalnego odżywiania,

• kształtowanie postaw akceptujących własne niedociągnięcia, braki,

• Wychowanie seksualne

Wychowanie seksualne jest częścią ogólnego wychowania, wzbogaca je o nowe elementy i nasuwa dalsze możliwości rozszerzania poglądu na świat oraz wpajaniu młodemu pokoleniu racjonalistycznej i humanistycznej postawy wobec wszystkich zjawisk życia. Do jego realizacji zobowiązują nas, przyjęte przez Polskę, dokumenty końcowe konferencji ONZ w Kairze i Pekinie. Jest to Konwencja o Prawach Dziecka. W kwietniu 1998 roku Minister Edukacji Narodowej wydał Rozporządzenie w sprawie wprowadzenia do nauczania szkolnego (dla klas szkół podstawowych i ponadpodstawowych) przedmiotu wiedza o życiu seksualnym człowieka oraz zakresu jego treści programowych. Krajowym dokumentem, nakładającym na państwo polskie obowiązek wprowadzenia zajęć wychowania do życia w rodzinie jest „Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu .

1)zapewniać wszechstronną informację na temat ludzkiej seksualności dostosowaną do wieku dziecka;

2) dostarczać wiedzę odpowiednio wcześnie- tak, by wyprzedzać doświadczenia młodzieży;

3) przekazywać rzetelną i pełną informację na temat antykoncepcji, w tym skuteczności i wad różnych metod;

4) zapewniać rzetelną informację na temat AIDS i sposobu uniknięcia zakażenia wirusem HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową;

5) wzmacniać odpowiedzialność mężczyzn za skutki aktywności seksualnej;

podkreślać prawo kobiety do decyzji w sprawach seksu, także do odmowy w każdej sytuacji.

• Przygotowanie do życia w rodzinie

Minister Edukacji Narodowej 10 sierpnia 2009 r. podpisała nowelizację rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji, zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Zmiany w rozporządzeniu wynikały z zaprzestania funkcjonowania dotychczasowych szkół ponadpodstawowych, dostosowania przepisów do zmienionej podstawy programowej w poszczególnych typach szkół oraz konieczności dookreślenia warunków uczestnictwa uczniów w zajęciach wychowania do życia w rodzinie.

Zgodnie z podpisaną nowelizacją, na zajęcia wychowania do życia w rodzinie nie będą uczęszczać tylko ci uczniowie niepełnoletni, których rodzice zgłoszą dyrektorowi szkoły sprzeciw w formie pisemnej co do udziału dzieci w zajęciach oraz ci uczniowie pełnoletni, którzy sami zgłoszą dyrektorowi w formie pisemnej sprzeciw wobec udziału w zajęciach.

• Wychowanie gospodarcze

• Kultura zaspokajania potrzeb życia codziennego

WYCHOWANIE PRZEZ OPIEKĘ A OPIEKA WYCHOWAWCZA

J.Wołczyk wyróżnił jedną istotną formę , która towarzyszy podopiecznym jest to opieka materialna. W rezultacie funkcja opiekuńcza rodziny sprowadza się do troski o byt dziecka. Natomiast opieka wychowawcza pozostaje dziedziną marginesową. Wg. Wołczyka” we wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się proces wychowawczy”.

O opiece wychowawczej można mówić dopiero wówczas, gdy jest ona sprawowana z intencjami i skutkami wychowawczymi, które mogą i powinny towarzyszyć również opiece materialnej.

Podział opieki na wychowawcza i niewychowawczą wynika zatem nie z określonego rodzaju czy zakresu zaspokajanie potrzeb podopiecznych.

Opieka wychowawcza to taki rodzaj opieki, która sprawowana jest według określonych zamierzeń wychowawczych i odpowiadającym im zasad i form i metod działania. Wynika z tego, że o charakterze opieki przesadza zawsze jej podmiot opiekun – wychowawca. O opiece wychowawczej można mówić, gdy jest ona sprawowana z intencjami i skutkami wychowawczymi.

Pojęcie opieka wychowawcza łączy w sobie dwa rodzaje desygnatów:

Opiekę i swoiste wychowanie jako jej możliwy i pożądany atrybut. Opieka wychowawcza jest pojęciem nadrzędnym wobec wychowania przez opiekę w jego ścisłym znaczeniu.

WYCHOWANIE PRZEZ OPIEKĘ JANUSZA KORCZAKA

Janusz Korczak jest reformatorem wychowania zwłaszcza wychowania zbiorowego, zakładowego, jest twórcą oryginalnego systemu wychowania opiekuńczego, wychowania opartego na zaufaniu, miłości, szacunku i porozumieniu się z dzieckiem, a realizowanego przede wszystkim poprzez samorząd dziecięcy i inspirowanie pożytecznej i ciekawej autoedukacyjnej działalności dziecka.

W swym systemie wychowawczym próbuje realizować koncepcję społeczeństwa dziecięcego, w którym rządza same dzieci poza realnym z życiem społecznym.

• Ważna była tablica do porozumiewania się z dziećmi na której wywiesza się wszelkie zawiadomienia, ogłoszenia i zarządzenia. Tablica zmusza wychowawcę do obmyślenia każdego przedsięwzięcia, chroni przed pochopnymi decyzjami.

• Skrzynka do listów daje możliwość przemyślenia dziecku pewnych decyzji i uczy je namysłu i odróżniania spraw drobnych od istotnych, uczy cierpliwości, poczekania na odpowiedź.

• Szafa znalezionych rzeczy,

• Gazetka dziecięca uczy sumiennego spełniania dobrowolnie przyjętych zobowiązań,

  • uczy planowej pracy opartej na wspólnym wysiłku rozmaitych ludzi

  • uczy śmiałości w wypowiadaniu swoich przekonań

  • uczy prawidłowego rozwiązywania konfliktów nie na zasadzie kłótni, wprowadza jawność, ośmiela nieśmiałych, reguluje i kieruje opinią.

• Wspólne posiedzenia z dziećmi

• Systemy dyżurów . W system dyżurów ujęta była praca dzieci: praca nad utrzymaniem czystości i porządku, praca w kuchni, jadalni, bibliotece, pomoc słabszym w nauce, opieka nad chorymi. Lista dyżurów ustalana była raz w miesiącu.

• Sąd koleżeński. Do tego sądu dzieci mogły podawać ( zaskarżać) nie tylko siebie wzajemnie, lecz również dorosłych. Jej wykonawczą i ustawodawczą instytucją była Rada Sądowa. Ustalane tu były zasady normujące życie młodzieży oraz środki przeciwdziałające różnym negatywnym zjawiskom. Rada podejmowała postanowienia dotyczące ogółu dzieci, ich określonych grup lub jednostek. Rada podejmowała postanowienia dotyczące ogółu dzieci, ich określonych grup lub jednostek. Swoje funkcje wychowawcze realizowała za pomocą tzw. komisji problemowych

• Sejm był najwyższym przedstawicielem samorządu dziecięcego. Zbierał się on raz w roku. Do jego zadań należało między innymi zatwierdzenie lub odrzucenie postanowień Rady Samorządowej, wyznaczanie świąt i wydarzeń w życiu placówki

• Rada Samorządowa. Jej działalność opierała się na trzech celach.

• wypełnianie zadań przejściowych

• wypełnianie zadań konkretnych ( organizowanie wycieczek, przedstawień, dbałość o czystość i estetykę pomieszczeń

• podejmowanie zadań stałych o charakterze podstawowym( pilnowanie porządku wykonywania obowiązków, opieka nad własnością placówki, organizacja pracy). Realizacja zadań stałych o charakterze rozwojowym ( samodoskonalenie się wychowanków, uczenie form współżycia i współdziałania, pobudzanie społecznej aktywności)

Obok Rady Samorządowej istniała Rada Pedagogiczna złożona z wychowawców, odpowiedzialna za cele i wyniki pracy, kierunek wychowania, opiekę, organizację życia codziennego i rozwój każdego dziecka.3