gotowe opracowania ze starożytności 1


Historia wychowania

Nawet najbardziej pierwotny człowiek, będący na najniższym szczeblu rozwoju, zawsze jednak stoi o wiele wyżej od istot zwierzęcych, a to dzięki pracy. Człowiek ukształtował się w procesie pracy, która bierze początek od sporządzania narzędzi. Sporządzanie najprymitywniejszych nawet narzędzi pracy doskonali rękę człowieka i staje się podstawą rozwoju jego świadomości. Praca przyczynia się także do zbliżenia się istot ludzkich, do wzajemnej pomocy, do ogólnego współdziałania, a więc do powstania społeczeństwa. Jednocześnie zespołowy charakter współdziałania wywołuje potrzebę porozumiewania się Zjawia się mowa, jako narzędzie nie tylko komunikowania się, ale zarazem jako narzędzie walki i rozwoju społeczeństwa. Język pozwala ludziom wyodrębnić się ze świata zwierzęcego, rozwinąć życie społeczne i psychiczne, poprowadzić skuteczną walkę z siłami przyrody i zorganizować produkcję społeczną.

Wraz z ukształtowaniem się człowieka społecznego, posługującego się i doskonalącego narzędzia pracy, pojawia się potrzeba przekazywania swoich doświadczeń młodemu pokoleniu. Wymaga tego walka o byt i utrzymania przewagi nad siłami przyrody. Konieczność przekazywania doświadczeń młodemu pokoleniu stwarza wychowanie. W ten sposób w procesie pracy zrodziło się wychowanie. Człowiek wchodzi do historii jako istota społeczna i od razu jako zjawisko towarzyszące jego życiu, nieznane w świecie zwierzęcym, pojawia się wychowanie. Jest ono funkcją stosunków produkcyjnych wynikających ze stosowania narzędzi w procesie pracy.

Na najniższym szczeblu rozwoju społeczeństwa pierwotnego, który Engels nazywa "okresem dzikości", doświadczenie dorosłych przejmują dzieci stosunkowo łatwo przez obserwację i naśladownictwo. Jest to okres zbierania gotowych płodów przyrody. Wychowania we właściwym tego słowa znaczeniu jeszcze nie ma, tak jak nie ma go również u zwierząt.

Skoro człowiek zaczyna wytwarzać narzędzia pracy, zjawia się potrzeba przekazywania dzieciom doświadczenia i udzielania wskazówek, jak się tymi narzędziami posługiwać. Dzieje się to najczęściej bezpośrednio w procesie pracy gospodarczej. Dzieci przez bezpośredni udział w polowaniu lub rybołówstwie zdobywają potrzebne im do życia sprawności i nawyki. Biorą bezpośredni udział we wszystkich czynnościach grupy i w ten sposób wrastają w społeczność pierwotną. To wzrastanie społeczne idzie w parze z dojrzewaniem biologicznym.

W drugim stadium rozwoju, w tzw. okresie barbarzyństwa, procesy wychowania bardziej się komplikują. Zjawia się hodowla bydła, uprawa roli i wytwarzanie bardziej złożonych przedmiotów codziennego użytku. Poszczególne plemiona zaczynają współzawodniczyć i walczyć z sobą. Rozwijają się różne wierzenia i mity plemienne. Wszystko to komplikuje wychowane młodych pokoleń: nabycie potrzebnych sprawności życiowych wymaga wiele wysiłku, zachodzi więc potrzeba ściślejszego związania jednostki z grupą, przygotowania jej do walki o byt. Pojawiają się zaczątki wychowania społecznego. Dzieci zaznajamia się z hodowlą, z uprawą roli, z rzemiosłem. Najbardziej doświadczeni starcy wtajemniczają młode pokolenie w tradycje i mity rodowe. Młodzieży wpaja się nienawiść do wrogów plemienia i przekonanie, że zemsta jest świętym obowiązkiem, uczy się ją walki wręcz i z zasadzki. Młodzieńca, który miał stać się pełnoprawnym członkiem klanu, poddawano specjalnemu obrzędowi, zwanemu INICJACJĄ, czyli wtajemniczeniem w plemienne tabu.

W czasie obrzędu inicjacji, który trwał niekiedy po kilka tygodni lub nawet kilka miesięcy, młodzieńcy w ostępach leśnych bywali poddawani najrozmaitszych, nieraz bardzo bolesnym i okrutnym próbom wytrzymałości oraz wtajemniczani przez powołanych do tego starców w plemienne mity, zaklęcia, wierzenia i tradycje. Istotny element obrzędu inicjacji stanowi także odsunięcie wyrostków od dotychczasowej grupy rodzinnej, w której kobiety wodzą rej i wprowadzenie ich do społeczności mężczyzn. Wraz z wzrostem techniki i gospodarstwa oraz nasileniem walk międzyplemiennych, do obrzędów wtajemniczenia dołącza się ponadto coraz bardziej szkolenie w umiejętnościach praktycznych i rzemiośle wojennym. Jednak szkolenie w umiejętnościach praktycznych, a nawet w sztuce wojennej, nie przesłania zasadniczej funkcji tej instytucji. Obrzędy inicjacji stanowią swoiste instytucje wychowawcze ludów pierwotnych. Ich funkcja polega na nagięciu istoty ludzkiej, jej indywidualności do wymagań zbiorowości, na wprowadzeniu dorastającej młodzieży do społeczności tego typu, co klan totemiczny (grupa społeczna społeczeństwa pierwotnego, której członków wiąże wiara w pochodzenie od wspólnego przodka-zwierzęcia, określonego nazwą totemu). Jest to funkcja społeczna. Widzimy, że obrzęd inicjacji rzuca wiele światła na zagadnienie instytucji wychowawczych jako osobnej kategorii instytucji społecznych. Okazuje się, że już w społeczeństwie pierwotnym podstawowa instytucja wychowawcza, jaką jest obrzęd wtajemniczenia, nie ma na celu wychowania dzieci dla rodziny, ale dla grupy poza rodzinnej. W tym świetle zasadniczo widać, jak zasadniczo fałszywe jest stanowisko poznawcze, które traktuje wychowanie w społeczeństwie ludzkim jako dalszy ciąg naturalnego wychowania wśród zwierząt. Obrzęd inicjacji to najbardziej pierwotny typ instytucji wychowawczej. Wiele istotnych rysów wychowania w społeczeństwach współczesnych nabiera wyrazistości w perspektywie rozwoju od obrzędu inicjacji do współczesnych instytucji wychowawczych. W późniejszym stadium rozwoju społeczeństwa pierwotnego, wraz z pojawieniem się własności prywatnej, niewolnictwa i monogamicznej rodziny, następuje rozkład pierwotnego ustroju rodowego i powstają zaczątki podziału społeczeństwa na klasy. Przemiany te wywołują wielkie zmiany w charakterze wychowania.

Podsumowując ten etap wychowania wyróżnia się:

ü demokratycznym charakterem. Różnice w treściach i formach dotyczyły tylko płci,

ü brakiem specjalnych nauczycieli. Dzieci wychowywali przede wszystkim rodzice. Wodzowie, czarownicy bądź starszyzna rodowa zajmowała się wychowaniem tylko w chwilach ważnych i podniosłych,

ü brakiem instytucji wychowawczych,

ü niskim poziomem wiedzy o dziecku. W życiu młodego pokolenia rozróżniano tylko dwa okresy: dzieciństwa i dorosłości, a wyznacznikiem tych etapów był okres dojrzewania płciowego,

ü dążeniem do kształtowania umiejętności praktycznych (polowanie, posługiwanie się narzędziami, prowadzenie gospodarstwa domowego) oraz wychowania moralnego (prawdomówność, solidarność, odwaga, ceremonie, tajemnice rodu),

ü koncentrowaniem się pierwotnej myśli pedagogicznej, które wynikały w sposób naturalny z idei ogólnych, regulujących stosunek danej grupy do przyrody i stosunki międzyludzkie w grupie.

Ustrój wspólnoty pierwotnej nie był ustrojem klasowym. Wspólna była praca, własność środków, jak i wytworów produkcji. Nie było jeszcze wyzysku ani klas. Podobnie jak społeczeństwo, tak i wychowanie było bez klasowe. Wszystkie dzieci otrzymywały jednakowe przygotowanie do życia. Pewne różnice między wychowaniem chłopców, a wychowaniem dziewcząt wynikały jedynie z różnicy płci i ze zróżnicowanych na tej podstawie funkcji w życiu społeczno-gospodarczym. Chłopcy, np. biorą razem z mężczyznami udział w polowaniach czy rybołówstwie, dziewczęta natomiast pomagają kobietom przygotowywać odzieżą lub pożywienie. Widać, że wychowanie w społeczeństwie pierwotnym było bezpośrednim wzrastaniem jednostki w grupę.

Koncepcja filozoficzna człowieka:

Sofiści a wychowanie

W przekonaniu mędrców, człowiek wychowany to taki, który odznacza się cnotami publicznymi, ma harmonijnie ukształtowany charakter, wszechstronnie rozwinięty umysł, a do tego wiedzę encyklopedyczną oraz polityczny spryt.

Zorganizowany przez sofistów system szkolny przedstawiał się w następujący sposób. Po pierwsze, mędrcy nie tworzyli szkół jako takich. Zdobywanie przez uczniów wiedzy sprowadzało się do wysłuchania wygłaszanego przez sofistę wykładu. Bardzo często miały miejsce tzw. "popisowe wieczory", podczas których uczeni w zabawnej, żartobliwej, rozrywkowej wręcz formie, przekonywali zebranych do głoszonych przez siebie tez. Poza tym, mędrcy przeprowadzali kursy trwające od 1 do 2 lat (względnie od 3 do 4), niemniej jednak kursy te były odpłatne.

Nauczając, sofiści wykorzystywali takie metody kształcenia jak dedukcja czy umiejętność logicznego (pomysłowego nierzadko) myślenia.

Wykłady oraz rozmowy z zebranymi słuchaczami, szerzyły treści retoryczne, dialektyczne, polityczne, prawne, filozoficzne, astronomiczne, matematyczne, czy przyrodnicze. Ogólnie, przekazywaną przez uczonych wiedzę, można podzielić na tę merytoryczną oraz na tę formalną. Wiedza merytoryczna wzbogacała słuchacza intelektualnie. Z kolei wiedza formalna, miała zastosowanie praktyczne.

Aby być dobrym mówcą, sofista musiał posiadać szereg cnót o charakterze publicznym. Musiał go cechować polityczny spryt, ukształtowany charakter oraz ogromna wiedza teoretyczno-encyklopedyczna.

Niestety na skutek przegranej przez Ateny wojny peloponeskiej, położenie materialne wielu obywateli państwa gwałtownie się pogorszyło. Ucierpieli na tym sofiści, którzy oskarżani przez Ateńczyków o podkopywanie rodzimej tradycji, nastawanie na wiarę, szkodzenie państwu, musieli licznie emigrować z miasta.

Niemniej jednak, działalność prowadzona przez lata przez sofistów w ateńskim polis, wprowadziła istotne zmiany w patrzeniu na kształcenie oraz wychowywanie młodzieży. Po pierwsze, mędrcy nauczyli Greków innego niż dotąd spojrzenia na cnotę oraz na społeczną funkcję wychowania. W głoszonych przez siebie poglądach nie odbiegali od realiów społeczno-politycznych ówczesnej Grecji oraz ateńskiego polis. Działalność sofistów przyczyniła się także do podniesienia znaczenia edukacji umysłowej młodych ludzi. Wzrosła rola wykształcenia humanistycznego oraz łączenia wiedzy teoretycznej z przyszłą polityczną służbą na rzecz kraju.

W V wieku, po zwycięskich wojnach perskich (492 - 449), Ateny stały się ważnym ośrodkiem życia umysłowego. W tym czasie pojawili się w Atenach wędrowni, przybywający przeważnie z Azji Mniejszej, nauczyciele - filozofowie nazwani przez Platona sofistami, czyli znającymi się na mądrości: nauczycielami mądrości. Byli poszukiwaczami prawdy i pedagogami. Obrali sobie jako zawód oświecanie młodzieży i z właściwym sobie krytycyzmem zajęli się problemami edukacji. Nadali swej pracy nauczycielskiej charakter retoryczny, wysoko sławili cnotę, wychwalali życie cnotliwe w gorących mowach, aby ludzie kierować na jego drogę. Wielkie znaczenie przypisywali potędze słowa, retoryce, będącej podstawowym czynnikiem kształcenia, a nawet wychowania. Odkryli oni możliwość wypracowania i wyuczenia odpowiedniej techniki, dzięki której można było przekazywać w formie zwięzłej i doskonałej nauki, zdobyte przez wszechstronne doświadczenie. Techniką tą jest właśnie retoryka. W teorii poznania skłaniali się ku subiektywizmowi. Przygotowywali młodzież, gromadząc ją wokół siebie (nie chodzi tu o szkoły w sensie instytucji), do życia publicznego, nauczając biegłości w uzasadnianiu własnego stanowiska, nawet fałszywego; nie tyle chodziło tu o przekonanie, ile o pognębienie przeciwnika(erystyka). Kładli nacisk na opanowanie zwłaszcza arytmetyki, astronomii, geometrii i muzyki. Bardziej podkreślali edukację umysłową niż ćwiczenia fizyczne. Uczyli mnemotechniki. Kurs nauki trwał ok. 4 lata. Sofista popisywał się swoją wszechwiedzą i nieomylnością. Przybierał ton pontyfikalny, ruchy uroczyste, wygląd natchniony. Pragnęli wychować uczniów na dobrych obywateli, zdolnych do dobrego gospodarzenia w domu i do kierowania sprawami państwa.

Teoria poznania sofistów - nieufność do wiedzy

Najważniejszym ich przedstawicielem był PROTAGORAS z Abdery (ok. 481 - ok. 411).

„Nie wiem czy bogowie istnieją czy nie”

„Nauczanie potrzebuje przyrodzonych zdolności i ćwiczenia.”

„Na nic teoretyczne pouczanie bez praktycznego ćwiczenia, na nic ćwiczenie praktyczne bez teoretycznej nauki.”

„Nauka wtedy dopiero kiełkuje w duszy, jeżeli dotrze do jej głębin.”

Z Gorgiaszem sformułowali pierwsze teorie wychowawcze. Nauczali za pieniądze, kładli naciska na sprawy praktyczne, choć podkreślali także wartość wykształcenia teoretycznego. Byli sceptykami relatywistami moralnymi oraz religijnymi agnostykami. Protagoras twierdził, że „CZŁOWIEK JEST MIERNIKIEM WSZELKICH RZECZY”. Sądził, że prawdą dla człowieka jest to, co się według niego sprawdza w praktyce. Od każdego indywidualnego człowieka zależy, co jest dla niego prawdziwe i słuszne.

Urodził się w Atenach, w których spędził całe swoje życie oraz również tam zmarł (469 - 399). Głosił postulat samopoznania zapoczątkowujący problem samowychowania człowieka.

„Poznaj samego siebie”

„Nie mieć żadnych potrzeb” lub „mieć ich jak najmniej”

Twórca etyki. Uważał że rozum, wiedza, cnota, i szczęście wzajemnie się warunkują. Przyjmował postawę własnej niewiedzy („wiem, że nic nie wiem”, a więc szukam). Tylko Bóg jest naprawdę mądry. Zmuszał do dyskusji ludzi napotkanych na ulicy lub odwiedzanych w domach. Pragnął zgłębić sens człowieczeństwa. Uczył cnoty, a ściślej mówiąc rozumu aby przez to doprowadzić do cnoty. Nauczał bezinteresownie, sprzeciwiał się sofistom. Zwalczał ich relatywizm religijny i moralny, cynizm i zadufanie, uznawał prawdy absolutne. W nauczaniu posługiwał się metodą dialektyczną czyli metodą poszukiwania prawdy, opierała się na dialogu. Składała się z 2 części:

  1. negatywna zwana elentyczną, zbijania. Opierała się ona na ironii, tu właśnie się zaczynała dyskusja. Pytaniami doprowadzał do stwierdzenia absurdalnego z pierwotną teorią i to właśnie w tym momencie następowała demaskacja wszystkiego pozornego. Doprowadzał rozmówcę do stanu, w którym orientował się sam, że tak naprawdę nie wie nic.

  2. Pozytywna zwana maieutyką, heurystyczna. Twierdził, że każdy człowiek posiada już intuicyją wiedzę o prawdzie tylko trzeba mu pomóc ją uświadomić. W każdej rozmowie rozpoczynał od faktów, potem następowała indukcja, a na samym końcu znajdował pojęcie i powracał do definicji.

Tezy:

  1. Cnota jest dobrem bezwzględnym.

Wprowadził nowe znaczenie tego słowa. Kryło takie cnoty jak dzielność, dążenie do zawodowej satysfakcji. Rozum, sprawiedliwość, odwaga, panowanie nad sobą to były prawdziwe cechy, które można przypisać całemu narodowi a nie tylko jednostce. Twierdził, że każdy powinien zabiegać o dobro najwyższe, którym jest cnota.

„Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze, sławę, zaszczyty, a nie o rozum, prawdę i o to, aby dusza stała się lepsza.”

  1. Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem.

Twierdził, że człowiek błądzi i działa wbrew własnemu pożytkowi ponieważ tylko co dobre jest pożyteczne. Wynikiem prawdziwego dobra jest prawdziwy pożytek.

„Człowiek dąży do szczęścia i pożytku. Pierwsze szczęście i prawdziwy pożytek daje tylko dobro. Prawdziwym dobrem jest cnota. Cnota jest jedna, bo każda cnota jest wiedzą. Zdobywając wiedzę osiągamy dobro, a z nim pożytek i szczęście.”

  1. Cnota jest wiedzą.

Nikt kto posiada wiedzę nie może czynić zła bo zło jest wynikiem nieświadomości. Wyzwalał ich z nieświadomego zła i pomagał stać się człowiekiem wolnym, pełnym cnoty i rozumu.

„Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe, i być sprawiedliwym.”

Ideał wg Sokratesa:

- życie prywatne

- dbałość o własną duszę a nie o sprawy publiczne

- człowiek miał się zwrócić ku swemu wnętrzu

- troska o siebie ale nie o własne ciało

Wzór to mędrzec, który:

- był wszechwiedzący i nieskończenie dobry

- miał też wybitnie elitarny charakter

- jego intelektualizm sprawiał, że nie każdemu było dane osiągnąć

Poglądy głoszone przez Platona:

Poglądy wychowawczo-edukacyjne Platona:

Platon (427 - 347) był uczniem Sokratesa. Był przede wszystkim politykiem i filozofem. Dla zaspokojenia swoich własnych ambicji politycznych po utraci nadziei, że arystokracja powróci do władzy, zakłada w gaju Akademosa w Atenach własną szkołę filozoficzną zwaną Akademią. Nauczano matematyki, logiki, filozofii oraz starał się uwodnić jak szkodliwe są rządy demokratów, a idealnym byłoby panowanie arystokracji. Dzieła „Rzeczpospolita” i Prawa”. Koncepcja świata - świat materialny i duchowy - idealny. Koncepcja człowieka - człowiek przynależy do dwóch światów i składa się z duszy(związana ze światem idei) i ciała (związana ze światem zewnętrznym). Dusza posiada wiedzę wrodzoną, uczenie się - przypominanie tego co dusza widziała i znała w świecie idei.

3 części duszy:

1) dusza rozumna mieszcząca się w głowie, spełnia ona funkcje kierownicze i kontrolne wobec dusz niższych, tej części duszy przypisuje cnotę mądrości.

2) dusza popędliwa mieści się w piersiach, z nią wiąże się cnota męstwa

3) dusza pożądliwa znajduje się w brzuchu, z nią wiąże się cnota panowania nad sobą, umiarkowanie.

Człowiek rodzi się już z określonymi uzdolnieniami duszy do cnoty. Mędrcy - rządzący charakteryzują się przewagą umysłu, u innych przeważa dusza popędliwa czy pożądliwa.

Koncepcja państwa - Na czele swojego idealnego państwa stawia rządców - filozofów, gdyż jak twierdził filozofowie górują nad innymi mądrością i postawą moralną i byłoby słuszne aby oni przewodzili zwykłym śmiertelnikom. Celem idealnego państwa miało być realizacja dobra i sprawiedliwości. Istota takiego państwa odznacza się zupełną jednolitością, nie znosi indywidualizmu jednostek, wytwarza w obywatelach jednaką duszę, jednaką myśl. W tym państwie Platon znosi własność prywatną i rodzinę, aby zniszczyć wszystko, cokolwiek mogłoby dzielić obywateli, odbiera też dzieci rodzicom i oddaje je pod władzę rządu. Państwo ponosi odpowiedzialność za wychowanie obywateli i kontroluje ich życie codzienne. Ustrój społeczny idealnego państwa ma się składać z 3 stanów:

Platon interesowała się tylko wychowaniem przyszłych członków dwóch stanów wyższych, panujących, z których jeden ma państwa bronić orężem, drugi przy pomocy rozumu i wiedzy kierować jego losami.

Program kształcenia - Platon pragnął, aby dzieci otoczyć opieką jeszcze przed urodzeniem by miały jak najlepsze warunki rozwoju fizycznego, umysłowego i moralnego, dlatego radził, aby państwo czuwało nad doborem rodziców: wiek matki 20-40 lat, ojca 30-50. Dzieci zaraz po urodzeniu były oddawane do państwowych domów dziecka, gdzie były pod opieką nianiek, matki karmiły.

Od 3 roku życia - powinno zapewnić się dzieciom takie warunki, by mogły rozwijać swoje zdolności, podkreślał wychowawczą funkcję zabaw i gier(wartość kształcąca) oraz poezji i muzyki9 ale nie ta zniewieściała, żałobna, zmysłowa). Okres wspólnego wychowania chłopców i dziewcząt miał trwać do 6 roku życia. Dopełnienie wychowania przedszkolnego była gimnastyka i higiena.

Od 6 roku życia - dzieci rozdzielone wg płci, wychowywane według tego samego programu, ponieważ przyznawał kobiecie identyczne zdolności co chłopcom.

Od 10 roku życia - dzieci podejmowały naukę szkolną, Platon zwracał uwagę na nauczanie matematyki, astronomii i harmonii, w swoim programie dużo miejsca poświęcił wychowaniu fizycznemu, taniec wg Platona budzi poczucie harmonii i wyrabia dyscyplinę. Muzyka, poezja i zabawy rozwijają dobre przyzwyczajenia. Nauka szkolna:

Efebia i studia wyższe - odejście od nauki umysłowej a zajęcie się wychowaniem fizycznym, przygotowywano do zawodów sportowych, pod kątem potrzeb wojny, w 17 roku życia dla dziewcząt i chłopców rozpoczynały się 3letnie ćwiczenia fizyczno-wojskowe zwane efebią, kiedy dokonywano selekcji uczniów z których najwybitniejszych przeznaczano do najwyższych urzędów po nauce do 35 roku życia i 15letniej praktyce, a mniej zdolnych do służby wojskowej.

Poglądy Arystotelesa na wychowanie:

Uczeń Platona i ostatni z wielkich filozofów greckich (384 - 322). Gdy opuścił Akademię, założył na jej wzór w 335 roku własną szkołę filozoficzną pod nazwą Liceum. Prowadziło wykłady z dziedziny filozofii, historii, polityki, nauk przyrodniczych, wprowadzało empiryczne metody nauczania, uczyła krytycznie i racjonalnie myśleć szczególnie młodzież. Jego teoria na temat duszy i ciała stwierdzały, że są one ze sobą nierozerwalnie złączone i nie mogą bez siebie istnieć. Wg Arystotelesa dusza nie jest duchem niezależnym od ciała, ale jego integralną częścią, jest jego energią.

Trzy rodzaje duszy i trzy aspekty wychowania:

  1. dusza roślinna - zdolność człowieka do odżywiania się i rozmnażania, wychowanie fizyczne

  2. dusza zwierzęca - postrzegania otaczającego świata, odczuwanie przykrości, przyjemności. Jest więc ośrodkiem uczuć i popędów, wychowanie moralne

  3. Dusza myśląca - rozum koncentrujący w sobie poznanie i myślenie, wychowanie intelektualne

Życie dziecka:

  1. I okres to wychowanie fizyczne, bez ciała nie może rozwijać się dusza, należy więc zająć się rozwojem sił fizycznych. Zalecano dbałość o zdrowie dziecka od pierwszych dni życia, o odpowiednie odżywianie i hartowanie, odpowiednie do wieku zabawki, wyrabianie w dziecku harmonii i wdzięku.

  2. II okres to przede wszystkim wychowanie moralne, wg Arystotelesa dużą rolę odgrywa natura( trzeba się urodzić człowiekiem, a nie innym stworzeniem), przyzwyczajanie (nie zakazywanie dzieciom krzyku i płaczu bo to jest w ich naturze, wychowanie moralne), rozum (myślenie intuicyjne i rozsądek, zdolność rozumowania, poznania naukowego, odróżniania prawdy od fałszu). Dziecko trzeba nauczyć pewnych nawyków, również dużą rolę w tym miała muzyka. Ułatwiała odpoczynek, dostarczała rozrywki, ćwiczyła umysł, a także zmieniała ludzkie charaktery.

  3. III okres przypada na lata, w których zarówno nad rozwojem jak i działalnością człowieka zaczyna panować rozum. Cnotę polegającą na działaniu zgodnie z rozumem zdobywa się poprzez praktykę i ćwiczenia się w niej.

W całym rozwoju dziecka największą rolę przypisuje wychowaniu moralnemu. Duże znaczenie ma przyzwyczajanie dziecka do odpowiedniego postępowania, do rozwijania popędów bo one a nie rozum decydują o wartości moralnej człowieka. nie wyklucza kar cielesnych ale tylko w przypadkach absolutnie koniecznych.

Okres przedszkolny - wychowanie fizyczne i moralne, uważał że dziecko powinno być wychowywane pod opieką państwa, ale doradzał by zostawiać je w domu pod troskliwą opieką rodziców do 7 roku życia. W tym czasie dziecko nie powinno zajmować się żadną pracą umysłową. Do 5 lat czas powinny spędzić na grach i zabawach, słuchaniu bajek, wierszykach i uprawianiu lekkich ćwiczeń fizycznych (nie pozwalał im przebywać w towarzystwie niewolników). Od 5 roku życia mogły przysłuchiwać się lekcjom starszego rodzeństwa.

Wychowanie szkolne - rozpoczynało się od 7 do 21 roku życia i dzielił się na 2 okresy:

  1. w pierwszym okresie dziecko uzyskiwało wykształcenie elementarne, muzyczne i nauka rysunków.

  2. W drugim okresie ograniczono pracę umysłową, a zaczynały dominować ćwiczenia fizyczne, tym którzy ukończyli ćwiczenia fizyczne zalecał naukę matematyki, astronomii, literatury, poezji, etyki ,polityki.

Wychowanie pod opieką państwa - twierdził, że państwo powinno starać się, aby wszyscy obywatele byli wychowywani w jednakowym duchu. Głosił większą niż Platon pogardę dla pracy fizycznej i jej wykonawców (niewolnicy to mówiące narzędzia). Wychowywanie przewidywał tylko dla wolnych obywateli Grecji. Od szkoły odsunął kobiety, twierdząc że wykształcenie nie przyniesie im żadnej korzyści lecz wyrządzi same szkody.

Trzy teorie poznawania wiedzy - Arystoteles odrzucając naukę Platona o ideach, opracował własną teorię twierdząc, że w procesie zdobywania wiedzy można odróżnić 3 odrębne studia:

  1. pierwsze stadium to spostrzeganie przez zmysły dziecka otaczających je rzeczy, gromadzenie w umyśle wrażeń i odróżnianie ich. Aby ułatwić to dziecku należy starannie dobierać materiał do uczenia oraz wprowadzać przerwy dla odpoczynku.

  2. Drugie stadium to zapamiętywanie doznanych wrażeń, bogacenie doświadczeń, zachowywanie w pamięci różnych szczegółów i przypominanie ich w razie potrzeby. Zapewnienie dziecku spokoju i ćwiczenie pamięci.

  3. Trzecie stadium to uogólnianie wiadomości i przyswajanie ich treści na własny użytek. Nauczyciel poświęcał dużo uwagi na wprawianiu ucznia do samodzielnego posługiwania się zdobytą wiedzą.

Główne cele wychowania

- dostarczenie państwu dobrych obywateli

- rozumiał, że praca i interesy nie mogą dać człowiekowi pełnego zadowolenie, można je osiągnąć przez odpowiedni poziom życia prywatnego ( w czasie wolnym) przez rozwijanie i pogłębianie zainteresowań intelektualnych i artystycznych młodzieży

- szkoła musi przede wszystkim przygotować młodzież do spełniania różnorodnych obowiązków w życiu. Jedynie z całej przyrody powinna czerpać swoją wiedzę i wykorzystywać z pożytkiem dla człowieka.

Dzieci spartańskie były własnością państwa, a wychowanie ich też należało wyłącznie do państwa. Dzieci po przyjściu na świat były poddane oględzinom urzędników, którzy chorowite i ułomne rozkazywali wyrzucać na górę Tajgetos. W 7 roku życia państwo zabierało dzieci rodzicom. Czytania i pisania uczono tylko w ograniczonym zakresie. Odrzucano wychowanie estetyczne. Wpajano i8m metodą pamięciową podstawowe prawa krajowe i historię ojczystą(pogłębiano przez to przywiązanie do własnej polis). Wpajano, że żyje dla dobra publicznego. Tresura. Zdolność lakonicznego i jednocześnie precyzyjnego wysławiania się.

Wychowanie chłopców - umieszczano ich w osobnych domach, na wzór dzisiejszych koszar wojskowych, w których przebywali do 18 roku życia. Następnie po dwuletnim przeszkoleniu wojskowym, w okresie tzw. Efebii, każdy młodzieniec spartański spędzał 10 lat w wojsku. Dopiero po odbyciu służby wojskowej, około 30 roku życia otrzymywał pełne prawa obywatelskie. Miał obowiązek ożenić się z dziewczyną wybraną losowo.Starzy kawalerowie pozostawali w Sparcie w pogardzie. Największe cnoty: gotowość bojowa, dzielność i odwaga (arete), kult broni i ślepe posłuszeństwo względem władzy.

Wychowanie kobiet - powinna być przede wszystkim rodzicielką, jej ciało miało być zahartowane, pozbawiona subtelności,miała być nastawiona na zachowanie rasy, nauka muzyki i śpiewu ograniczona na rzecz gimnastyki, uczono przysposobienia do prowadzenia gospodarstwa domowego i wychowywania dzieci.

Zamiłowanie do piękności i tężyzny fizycznej podzielają z wszystkimi Hellenami , ale wyróżniają się pociągiem do ruchu umysłowego, do zagadnień kulturalnych, naukowych i artystycznych, świadomość indywidualności w Ateńczykach, wychowanie gimnastyczne ze względów militarnych, rodzice i nauczyciele mieli swobodę w wychowywaniu młodzieży. W Atenach nie spotykamy szkół publicznych, ani nauczycieli utrzymywanych przez państwo, nauczał kto chciał i do kogo rodzice mieli zaufanie. Prawodawstwo ateńskie wymagało od rodziców tylko tyle, aby swe dzieci kształcili. Ubożsi musieli się ograniczyć do elementarnego stopnia wykształcenia, znajomość czytania była prawie konieczna, analfabetów prawie nie był. Bogatsi posuwali się dalej w edukowaniu. W nauczaniu metoda pamięciowa, nie rozwijano samodzielnego myślenia wychowanka. Rózga symbolem władzy nauczyciela, nawet dojrzała młodzież nie była wolna od kar cielesnych. Nauczać za pieniądze było dla Greków rzeczą godną pogardy.

Trzy okresy wychowywania obywatela ateńskiego:

  1. lata dzieciństwa, spędzane na łonie rodziny

  2. lata szkolne u dowolnie wybranych mistrzów

  3. okres efebii, ujęty przez organizację państwową

Niemowlę po odkarmieniu przez matkę przechodziło do rąk niańki, która je otaczała mnóstwem zabawek. Wiek do 6 roku upływał dziecku na zabawach w otoczeniu domowym. Mężczyzna mało interesował się dzieckiem, pochłonięty przeważnie życiem publicznym i towarzyskim poza domem. Matka ateńska za mało miała kultury i powagi w życiu rodzinnym, aby wywierać głębszy wpływ na dziecko. Traktowane ono było lekko i wesoło. Od 7 roku życia szedł chłopiec do szkoły do 18 roku pod okiem pedagoga czyli zaufanego niewolnika, któremu ojciec powierzał opiekę nad synem i kształcenie jego obyczajów. Prowadził chłopca do szkoły (pais - chłopiec, ago - prowadzę) niosąc jego książki, tabliczkę i lutnię. Przez pierwsze siedem lat wykształcenie tzw muzyczne, elementarne, poetyckie. Udzielał go nauczyciel elementarny(grammatistes) wraz z lutnistą. Nauka indywidualna. Naukę zaczynał gramatysta od alfabetu, najpierw nazwy liter, potem kształty. Sylabizowanie. Po czytaniu pisanie, najprostsze działania rachunkowe. Ok. 10 roku gramatysta przechodził do lektury poetów, wyuczanie na pamięć. Celem było kształcenie moralne i wpajanie cnotliwości.

Nauczyciel - nauczyciel religii, istotny wychowawca, piastun bożej mądrości, natchniony doradca, przewodnik w życiu.

Epopeje Homera uczyły prostoty obyczajów i wstrzemięźliwości w korzystaniu z uciech życia, uczyły opanowania namiętności przez świadomą celu wolę, uczyły pięknych przemówień i znajomości spraw wojennych, wyjaśniały przeszłość narodową.

Efebia - chłopców, którzy już przystępowali do czytania poezji, zaczynał lutnista kształcić w muzyce. Nauczyciel przegrywał melodię na siedmiostrunnej lutni, uczeń ją powtarzał, dopóki nie doszedł do biegłości. Przyczyniało się do budowania szlachetnych uczuć, do łagodzenia namiętności i dawało wychowankom możliwość przyjemnego i estetycznego spędzania chwili. Około 14 roku kształcenie przejmował pedotriba, nauczyciel gimnastyki. Większość czasu na ćwiczeniach gimnastycznych. Na palestrze - rodzaj boiska ogrodzonego. Grupy nagich chłopców, natarłszy się oliwą i posypawszy piaskiem, stawały do różnorodnych zawodów. Po klęsce pod Cheroneją (338) efebem musiał być każdy Ateńczyk ze stanu obowiązanego do służby wojskowej przez 2 lata od 18-20 r. młodzieniec rozpoczynający efebię, składał przy otrzymywaniu broni przysięgę w świątyni, stawał się własnością państwa. Pierwszy rok upływał na wprawianiu się bronią( łuk, dzida, dysk) i odbywaniu honorowej służby na uroczystościach, a kończył się uroczystym przeglądem szeregów w teatrze. Drugi rok to obozowanie w polu, marsze, strażowanie w twierdzach. Przeszedłszy efebię młody Ateńczyk stawał się obywatelem.

Okres królewski(rodowy) - Matka odgrywała ważną rolę w edukacji dzieci, była odpowiedzialna za tzw. „pietas” czyli morale synów i córek. W 7 roku życia chłopiec przechodził pod opiekę ojca, który zgodnie z tradycją był odpowiedzialny za jego wykształcenie. Córki dalej były pod opieką matki ucząc się prowadzenia gospodarstwa domowego, szycia, tkania itp. Wykształcenie chłopców obejmowało prowadzenie gospodarstwa rolnego, nadzorowanie i kierowanie pracą niewolników, wypełnianie obowiązków wobec rodziny, współpracowników, przyjaciół i służby. Chłopiec uczęszczał z ojcem na przyjęcia, gdzie poznawał wiele problemów życiowych. Czasami był oddawany pod opiekę doświadczonego polityka, prawnika lub żołnierza. Dzieci biedniejszych wolnych obywateli uczęszczały do szkoły elementarnej prowadzonych przez literatów. Metodą pamięciową uczyli się czytania i pisania, podstaw arytmetyki, dziejów Rzymu, deklamacji ballad, śpiewania pieśni patriotycznych, prawa. Dostępne dla obu płci. Najważniejsze dla Rzymianina było prawo 12 tablic, które regulowało życie. Tekst ten był jakby podręcznikiem wychowania obywatelskiego i patriotycznego. Ze względu na potrzeby wojskowe dużą wagę przykładano do ćwiczeń fizycznych, uczono posługiwania się bronią, jazdy konnej. Około 16 roku życia chłopiec przywdziewał 17 marca uroczyście togę męską, na znak osiągnięcia pełnoletniości, często też opuszczał dom. Pod opieką jednego z przyjaciół ojca był wprowadzony w życie polityczne. Po takim rocznym przygotowaniu następowała służba wojskowa. Pierwszy rok służby spędzał jako żołnierz, drugi pracując w sztabie i uczył się zasad dowodzenia w owym czasie (początek republiki rzymskiej).

Wychowanie rzymskie pod koniec okresu republikańskiego

Opanowanie pod koniec III w.p.n.e. Grecji i Kartaginy przyczyniło się do przejęcia przez Rzym kultury greckiej. Dzieci możnych Rzymian uczyły się w swoich domach nauczani przez domowych nauczycieli języka greckiego i literatury. Powstały pierwsze szkoły średnie. Program tych szkół obejmował program tzw. Siedmiu sztuk wyzwolonych: gramatykę, retorykę, dialektykę, arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę. Nie obejmował on natomiast wychowania fizycznego i artystyczno - muzycznego oraz lub w bardzo małym stopniu lub tylko praktycznie - filozofię. Na pierwszym miejscu stawiano retorykę. W utworzonych na wzór grecki szkołach elementarnych pracowali tzw. Pedagogowie tj. nauczyciele, wybierani spośród niewolników. Do pełnienia tej funkcji przygotowywano ich w szkołach zwanych pedagogami. Za wzorowe wypełnianie obowiązków pedagogów, niewolnicy mogli otrzymać wolność. Szkoły rzymskie ogólnie dostępne.

METODY NAUCZANIA - nauczyciel sam czytał wybrany fragment tekstu, a uczeń powtarzał za nim tak długo, aż wypowiadał go poprawnie i należytym akcentem. Gdy ten etap lektury dawał efekty wtedy gramatysta wyjaśniał dany tekst pod względem gramatycznym, etymologicznym, historycznym, mitologicznym i ewentualnie filozoficznym, a następnie dokonywał rozbioru krytyczno - literackiego oraz podkreślał charakterystyczne cechy utworu, jego zalety i braki, porównywał z innymi znanymi uczniowi dziełami literackimi. Na zakończenie uczniowie opowiadali treść przeczytanego fragmentu własnymi słowami.

Wytworzyły się w Rzymie trzy szczeble wykształcenia ogólnego:
- szczebel elementarny (szkoły elementarne)
- szczebel gramatyczny (szkoły gramatyczne)
- szczebel retoryczny (szkoły retoryczne)
W szkołach elementarnych uczyli literatorzy (nauczyciele liter), w szkołach gramatykalnych tzw. gramatyści, w szkołach retorycznych tzw. retorzy. Dzieci biedniejszych, wolnych obywateli rzymskich uczęszczały do szkół elementarnych. Szkółki te mieściły się na rynkach lub przy placach, na gankach i altanach osłoniętych przed żarem słońca, bez ścian i jakichkolwiek urządzeń. Uczniowie siedzieli na podłodze trzymając kamienne tabliczki na kolanach. Literator zajmował się jedynie nauczaniem dzieci, pozostawiając wychowanie rodzinie uczniów.
Program nauczania rzymskiej szkoły elementarnej obejmował początkowo czytanie i pisanie, podstawowe działania arytmetyczne, opowiadania z dziejów Rzymian, deklamacje ballad, naukę pieśni patriotycznych i lekturę pierwotnego podręcznika, którym był tekst „Praw XII tablic”. Na początku dzieci uczono na pamięć alfabetu, później uczono je składać litery i sylabizować, a następnie czytać. Czytanie łączono z pisaniem na tabliczkach zadań dyktowanych przez nauczyciela.. Metoda taka była konieczna ze względu na brak podręczników. W II wieku p.n.e. zaczęto w Rzymie zatrudniać niewolników przy kopiowaniu książek. Dzięki temu większość uczniów mogła mieć własne podręczniki. Gdy uczniowie umieli już czytać, nauczyciel przyzwyczajał ich do poprawnej wymowy i przestrzegania w mówieniu zasad gramatycznych. Pisania uczono na tabliczkach woskowych, a następnie pisano na skrawkach pergaminu. Arytmetyki uczono przy pomocy palców, kamyków a następnie na tabliczkach woskowych.
W połowie III wieku p.n.e. pojawili się w Rzymie nauczyciele arytmetyki zwani kalkulatorami. Nauczanie w szkole elementarnej odbywało się przeważnie metodą pamięciową. Uczniowie powtarzali głośno nazwy liter i sylab dyktowanych przez nauczyciela. Przy tych metodach nauczania zaczęto stosować kary. Do najczęściej używanych należały kary fizyczne. Rózgi i rzemienie były symbolem wychowania. Nauka w tych szkołach rozpoczynała się we wczesnych godzinach rannych. Lekcje trwały najczęściej do nocy z krótką przerwą na obiad. Lekcji do domu nie zadawano. Dłuższe przerwy w pracy szkół przypadały w okresie najgorętszych tygodni lata, w czasie żniw i winobrania. Charakterystyczną cechą rzymskich szkół było kształcenie zarówno dziewcząt jak i chłopców.
W Rzymie pod koniec II wieku p.n.e. pojawiły się elementarne szkoły prowadzone w języku greckim oraz elementarne szkoły dwujęzyczne. Były to szkoły ekskluzywne, przeznaczone dla dzieci zamożnych rodziców.
Wychowankowie szkół elementarnych przechodzili w dwunastym roku życia do prywatnych szkół średnich, organizowanych na wzór hellenistyczny. W szkołach tych pobierano opłaty za naukę i dlatego były one tylko dostępne dla rodzin bogatych. W szkołach tych realizowano program „siedmiu sztuk wyzwolonych” tzn. gramatykę, retorykę, dialektykę, arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę.
Największy zapał w hellenistycznej szkole na terenie Rzymu wywołała retoryka. Rozbudzała ona wyobraźnię każdego ambitnego chłopca marzącego o karierze adwokackiej, politycznej. Dobry mówca stanowił najwyższy ideał człowieka rzymskiego, uosobienie wszystkich cnót moralnych i obywatelskich.
Utrwalenie się szkoły hellenistycznej w starożytnym Rzymie pociągnęło za sobą pojawienie się instytucji pedagoga. Funkcję pedagoga powierzano najczęściej niewolnikom w starszym wieku. Nosili oni za dziećmi przybory szkolne i opiekowali się nimi na ulicy.


Cesarstwo rzymskie - nie wniosło poważniejszych zmian do metod wychowania, ani do programu szkolnego. Szkoła elementarna stała się jednak wyłącznie instytucją kształcącą dzieci biednych rodziców. Ponieważ umiejętność czytania była bardzo użyteczna w służbie wojskowej, liczba szkół elementarnych znacznie wzrosła. Rozszerzył się nieco ich program nauczania. Około połowy II w.n.e. wprowadzono do programu elementy geografii i astronomii. Nie cieszyły się one szacunkiem klasy rządzącej. Prowadzący ją literator spotykał się często z lekceważącym stosunkiem społeczeństwa, a niekiedy nawet z pogardą.
Zupełnie inna była sytuacja w szkole średniej, która była dostępna tylko dla młodzieży uprzywilejowanej. Nauczających w szkole średniej otaczano powszechnym szacunkiem. Najważniejszą częścią programu szkoły średniej była lektura i objaśnienie utworów poetyckich, wśród których pierwsze miejsce zajmował Homer. Znajomość poezji uważano za podstawę wykształcenia średniego. Znaczną rolę w okresie Cesarstwa rzymskiego odegrały szkoły retoryczne, które przygotowywały młodzież do aktywnego życia. Zastąpiono ideał dobrego obywatela - żołnierza ideałem wykształconego urzędnika państwowego. Szkoły retoryczne spełniały ponadto doniosłą rolę w szerzeniu kultury rzymskiej wśród podbitych ludów.

Poglądy Kwintyliana (w tym na temat teorii wymowy):

a) moralny

b) prawdziwy obywatel, przestrzegający prawa oraz dążący do wprowadzania tegoż prawa w życie, oraz dbający tak o interes publiczny swego kraju, jak i o sprawy indywidualne (prywatne)

c) wykształcony

d) o rozwiniętych zdolnościach krasomówczych

e) szanujący swoją rodzinę oraz kultywujący tradycję

f) znający dzieje oraz dobytek kulturowy ludzkości

g) doświadczony polityk

a) od chwili przyjścia na świat syna, ojciec winien umacniać w nim przekonanie o własnej wartości, oraz rozbudzać w nim umiejętności intelektualne oraz sprawnościowe

b) niezależnie od wykształcenia (lub jego braku) rodzice winni uczynić wszystko, aby ich dzieci były ludźmi wyedukowanymi

c) obowiązkiem rodziców jest dbanie o odpowiedni wybór niań oraz pedagogów dla swych pociech

a) dzieci posiadają zdolności wrodzone, niestety tracą je gdy rodzice nie wychowują ich, oraz nie edukują w odpowiednim kierunku

b) dzieci powinny zdobywać wiedzę stopniowo, nauka winna być dostosowana do możliwości intelektualnych dziecka, w wieku wczesnym-dziecięcym nauka winna przybierać postać zabawy

c) dzieci posiadają wrodzone, wszechstronne umiejętności, z tego też powodu winny rozwijać w sobie różne zdolności, oraz poznawać różne zagadnienia naukowe, zbyt długie tkwienie w jednej dziedzinie grozi zahamowaniem rozwoju pozostałych talentów

d) należy rozwijać zdolności dziecka we wczesnym okresie jego życia, gdyż wówczas nauka przychodzi mu najłatwiej

A) pisanie

a) poznawanie liter alfabetu winno być zbliżone do poznawania ludzi, tak więc kształt litery powinien być kojarzony z jej nazwą, analogicznie jak wygląd osoby jest kojarzony z jej imieniem

b) ucząc się pisania dziecko powinno dysponować tabliczką z wyrytymi na niej literami, będzie to sprzyjało nie tylko schludnemu pisaniu w przyszłości, ale także ustaleniu przez dziecko układu jego palców

c) pisanie powinno podążać za biegiem myśli, winno więc być szybkie i bardzo wyraźne

d) należy poznać wszystkie zgłoski, niezależnie od stopnia ich trudności

e) istotną rolę w nauce pisania odgrywa ciągłe powtarzanie przyswajanego materiału

f) po opanowaniu nauki pisania wyrazów podstawowych i prostych, winna przyjść kolej na naukę słów trudnych, ale i wzniosłych

g) w nauce pisania opartej o przepisywanie wierszy, należy pamiętać aby przepisywany tekst był podniosły, i aby zawierał w sobie jakąś wzniosłą myśl

B) czytanie

a) umiejętność czytania winna się sprowadzać do opanowania kolejnych jego etapów, tak więc najpierw należy czytać pewnie, później ciągle, na końcu zaś powoli

b) nauka czytania powinna trwać tak długo, aż uczeń opanuje ją w stopniu poprawnym oraz biegłym

c) aby opanować umiejętność czytania, oraz sztukę poprawnego wymawiania poszczególnych słów, należy najtrudniejsze spośród nich łączyć w tzw. "wędzidła"; ciągłe powtarzanie przez uczniów łańcuchów trudnych słów nauczy ich trudnej sztuki mowy

- w nauce czytania oraz pisania uczniowie winni korzystać ze wszelkich dostępnych pomocy, takich jak: tabliczki do rycia liter, litery wykonywane z drewna lub kości słoniowej, oraz z lektur (w tym także ze spuścizny czasów greckich)

a) zabawy dziecięce dowodzą bystrości umysłu

b) zabawy "demaskują" oraz kształtują charakter dziecka

c) wskazany jest umiar pomiędzy zabawami a obowiązkami (w tym naukowymi)

d) mogą mieć charakter wspierający naukę, np. poprzez stawianie sobie pytań na ważne tematy, oraz poprzez próbę poszukiwania na nie odpowiedzi

A) nauczanie szkolne:

a) minusy: niemożność poświęcenia przez nauczyciela wystarczającego czasu każdemu z nauczanych dzieci

b) plusy: możliwość doboru szkoły przez rodziców dziecka, możliwość wskazania przez nauczyciela na uczniów szczególnie zdolnych wchodzących w skład grupy klasowej, nawiązywanie więzów przyjaźni pomiędzy uczniami, nabieranie umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie, rodzenie się postaw naśladowniczych, kształtowanie się ambicji na drodze zasłyszanych pochwał, czynny udział we współzawodnictwie, zaangażowanie nauczyciela w pracy z grupą jest większe niż w pracy z pojedynczym uczniem

B) nauczanie domowe:

a) minusy: niemożność zweryfikowania posiadanych przez dziecko skłonności oraz zachowań, ze skłonnościami oraz zachowaniami innych dzieci, brak obycia społecznego (w tym przypadku klasowego), brak praktyki w przemawianiu przed publicznością, ewentualna niemoralność oraz brak obycia posiadane przez nauczyciela, kosztowność utrzymania nauczyciela

b) plusy: nauczyciel skupiony jest na pracy tylko z jednym dzieckiem

a) prawo do jej uczęszczania winny mieć wszystkie dzieci wolnych rodziców, niezależnie od wrodzonych skłonności oraz przedziałów wiekowych, kryterium przyjęcia powinno się sprowadzać do umiejętności pisania i czytania

b) w szkole gramatycznej chłopcy winni się uczyć: poprawnego formułowania wypowiedzi, stosownego interpretowania dzieł poetyckich, oraz krytycyzmu w wystawianiu ocen

c) w szkole gramatycznej powinno się nauczać: gramatyki, geometrii, gimnastyki, astronomii, muzyki, filozofii oraz sztuki oratorskiej

a) prawo uczenia się w szkole retorycznej mieli jedynie bogaci chłopcy, którzy osiągnęli dojrzałość (a więc mniej więcej 13 lub 14 rok życia)

b) zadania spoczywające na szkole to: kształcenie przyszłych mówców kraju, wyrabianie umiejętności prowadzenia polemiki oraz poprawnej wymowy, przygotowywanie chłopców do przyszłej roli urzędnika państwowego

c) cechy retora: opanowanie, dokładność, takt, zwalczanie wad oraz pomyłek u uczniów winno skłaniać go do poprawności we własnym postępowaniu, sprawiedliwość, wyczucie oraz smak, postępujący zgodnie z przyjętym katalogiem wartości moralnych, życzliwość

a) wychowanie winno się odbywać poprzez zabawę, zachętę, pochwałę, powinno budować u dziecka poczucie ambicji

b) wychowując należy opierać się na godnych naśladowania wzorach, a więc na rodzicach, nianiach, nauczycielach czy pedagogach

c) w wychowaniu należy unikać kar cielesnych, dopuszczalne są natomiast nagrody słowne (czyli przede wszystkich pochwały)

a) zadawanie prac domowych (sporządzanie mów lub innego rodzaju wystąpień)

b) wprowadzanie przerwy pomiędzy zajęciami

c) dopasowanie nauczanych treści do wieku, możliwości intelektualnych oraz do zainteresowań

d) odejście od nauczania jednej tylko treści (dziedziny)

e) jednoczesne uczenie pisania i czytania.

Najważniejszym argumentem przemawiającym za posłaniem chłopca do szkoły było przygotowanie go do kariery mówcy. Każdy zaś mówca jak to podkreślał Kwintylian, musiał stale występować przed licznym gronem..
Kwintylian nie ustalał wieku chłopca mającego przejść do szkoły średniej. Twierdził, że przejście takie powinno odbyć się kiedy chłopiec przyswoi umiejętność czytania i pisania. Mimo specjalistycznego charakteru szkoły retorycznej nauczyciele wymowy nie powinni, zdaniem Kwintyliana zapominać o wpajaniu uczniom zdrowych zasad moralnych i sprawiedliwości.

Retor, pisarz i pedagog rzymski, adwokat. Był pierwszym opłacanym przez państwo retorykiem. Wybitny krasomówca, odznaczający się niezwykłym poszanowaniem rodzimej tradycji i obyczajów, znający zagadnienia polityczne, wybitnie wykształcony. Najwybitniejszy przedstawiciel rzymski w dziedzinie teorii wymowy. W swoim najważniejszym dziele "O kształceniu mówcy", przedstawił poglądy na temat kształcenia i wychowania młodzieży, która nie powinna wywoływać lęku i strachu, lecz przyjemność i chęć do pogłębienia swojej wiedzy.

Poprawna wymowa powinna być według Kwintylina poprzedzona kilkoma ważnymi etapami. Po pierwsze należy zebrać cały materiał, tj. temat i zakres, który chce się zaprezentować (tzw. inventio). Po drugie należy ułożyć materiał pod względem wartości i shierachizować najważniejsze argumenty i odzwierciedlające je słowa (tzw. disputatio). Końcowym, czyli trzecim etapem powinno być usystematyzowanie tematu pod względem stylistycznym. Ułożenie zdań, które będą poprawne i całkowicie bezbłędne.

Uznał, iż każdy człowiek ma w sobie potencjał, tylko trzeba go umiejętnie z niego wydobyć. Wartość umysłu nie ma nic wspólnego z urodzeniem. Biedny, czy bogaty, każdy ma prawo się uczyć, a inteligencja nie zależy od statusu majątkowego. Wprowadził także nowe elementy wychowawcze. Uznał, iż ojciec powinien już od najmłodszych lat interesować się swoim synem, odnajdywać w nim talenty i rozwijać je. Stanowiło to swego rodzaju novum, bowiem dotychczas rola ojców w wychowaniu swego potomstwa, głównie synów, była bardzo ograniczona. Jeśli rodzice nie są ludźmi wykształconymi, co uważał za złe, to nie zwalnia ich to z obowiązku wykształcenia swojego dziecka i rozwijania w nim ukrytych talentów. Złe wychowanie bowiem, brak wartości intelektualnych, a także nie zauważanie zdolności dziecka niesie ze sobą zmarnowane życie. Nie należy od najwcześniejszych lat poddawać dziecko zbyt intensywnej nauce, która powinna być dostosowana do potrzeb rozwojowych i intelektualnych dziecka. Ma być ona zabawą, a nie przymusem. Należy pokazywać dzieciom różne rodzaje nauki, nie można ograniczać się tylko do jednego przedmiotu. Wszechstronność zainteresowań jest bardzo ważna i odgrywa kluczową rolę we wstępnej fazie nauki. Nauka podstawowych umiejętności jak: czytania i pisania, powinna być dobrze przemyślana. Dziecko musi odróżniać litery, ale sama metoda pamięciowa nie jest dobra, bowiem jest bardzo krótkotrwała. W celu przyswojenia wiedzy należy udostępnić dziecku różnego rodzaje pomoce, na przykład zabawki, które kojarzyłyby się z literami. Nauka pisania jest także bardzo ważna. Dziecko nie może robić błędów i pisać zbyt wolno - co według Kwintyliusza osłabiało procesy myślowe. Rola rodziców polegać musi na nieustannym przepytywaniu dziecka, gdyż wiedza musi być gruntowna i dobrze przyswojona. W nauce nie powinno się nastawiać na szybkość. Każde dziecko ma inne zdolności, jedno uczy się szybciej, drugie wolniej. Nie można ponaglać w nauce, gdyż dziecko zaczyna się bać i zniechęcać. Nauczyciel, w pierwszej kolejności rodzic powinien być wyrozumiały i konsekwentny. Podobnie powinna wyglądać nauka czytania. Trzeba ćwiczyć z dzieckiem tyle czasu, ile ono potrzebuje, by nauczyć się płynnie i bezbłędnie czytać. Można napisać dziecku lub dać do czytania bardzo trudne fragmenty wierszy, składające się z rozbudowanych i złożonych zdań. Nauka czytania powinna w tym przypadku opierać się na metodzie wędzidła - dziecko tak długo czyta w kółko te zdania, coraz szybciej, aż wymawia je poprawnie. Podstawą nauki pisania i czytania powinny być dzieła wielkich uczonych i pisarzy rzymskich (szczególnie Cycerona), by dziecko już od samego początku edukacji zapoznawało się ze spuścizną kulturową swego kraju. Kwintylian przypisywał także dużą role zwykłym dziecięcym zabawom, które rozwijają dziecko, rozbudowując w nim kreatywność oraz kształcą ich charakter. Zabawa może być połączona z nauką, na przykład dziecku w trakcie zabawy, można zadawać pytania na które musi udzielić krótkiej i zwięzłej odpowiedzi. Tego typu zadania kształtują proces szybkiego kojarzenia i rozwijają umiejętność myślenia. Zabawa oczywiście nie powinna dominować nad nauką, gdyż dziecko szybko zniechęci się do wysiłku, uważając za najważniejsze właśnie przyjemności. Poglądy jego na temat kształcenia były pewnym przełomem. Szczególne znaczenia przypisał on wczesnym latom dziecięcym, które są najważniejsze w dalszym rozwoju. Wtedy bowiem dziecko uczy się najszybciej i rozwija w sobie wiele umiejętności. Do roli rodziców należy zadbanie o ten ważny etap w życiu każdego dziecka. Nie oznacza to jednak, że potępił on całkowicie szkoły publiczne. Wskazywał na wady i zalety zarówno edukacji powszechnej, jak i wychowania domowego. W szkole, która często wpływa demoralizująco na dzieci (są tam uczniowie z różnych rodzin i środowisk), nie ma całkowitej kontroli nad uczniem, z racji tego, iż jeden nauczyciel musi poświęcić swój czasu wielu uczniom. Z drugiej zaś strony przebywanie dziecka w otoczeniu swoich rówieśników przygotowuje je, już od najmłodszych lat do życia w społeczeństwie, uczy umiejętności kooperacji, współzawodnictwa, które może rozbudzać ambicje, bądź je hamować. Ponadto nauczycielowi łatwiej jest dostrzec zdolności ucznia, niż rodzicom, którzy nie mają porównania. Wychowanie domowe jest ważne i dobre, o ile odpowiednio przygotowani są do tego sami rodzice. Jeśli nie potrafią oni zadbać o rozwój swego dziecka, to szkoła jest w tym przypadku lepszym rozwiązaniem. Ponadto dziecko przebywające w domu nie uczy się życia w grupie, koleżeństwa, nie rozwija się pod kątem emocjonalnym. Bardzo ważną rolę w wychowaniu odgrywa rozwijanie w dziecku ambicji, które oczywiście nie mogą przewyższać możliwości dziecka. Należy pokazywać dziecku autorytety, dawać dobre wzory do naśladowania, uczyć co jest dobre, a co jest złe. Praca z dzieckiem powinna uwzględniać jego możliwości, stan dotychczasowej wiedzy, zainteresowania, różnorodność, a także operować karami i nagrodami za wyniki w nauce.

Do szkoły gramatycznej powinni uczęszczać wszyscy chłopcy, którzy opanowali umiejętność czytania i pisania, bez względu na wiek, nie uwzględniając także indywidualnych zdolności. Szkoła taka powinna mieć charakter ogólnokształcący i nauczać o wielu dziedzinach wiedzy, na zasadzie encyklopedycznej: łacina i greka i związana z nią gramatyka, geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka, wymowa, filozofia oraz sprawność fizyczna - gimnastyka. Uczeń powinien umieć myśleć krytycznie, analizować i przedstawiać pewne zjawiska.

Szkoła retoryczna powinna być dostępna tylko dla bogatych dzieci, po ukończeniu 13-14 roku życia. W niej bowiem kształcenie nie ma cech ogólnych, lecz bardzo konkretne. Uczy się w niej przede wszystkim sztuki wymowy, prowadzenia dialogów, umiejętności wysuwania odpowiednich argumentów, czyli cech które powinien posiadać każdy przyszły polityk, czy człowiek piastujący urząd państwowy. Nauczyciel zaś powinien zaprzyjaźnić się z uczniami, ale stosować także kary. Jednocześnie powinien być dla nich wzorcem moralnym, uczyć właściwego postępowania i uczciwości.

Jak widać na podstawie przedstawionego powyżej tekstu poglądy na temat wychowania zmieniały się wraz z upływem czasu. W pierwszej kolejności, wychowanie podporządkowane było celom militarnym państwa. Szkoła nie miała na celu rozwijania cech indywidualnych ucznia i przekazywania mu wiedzy merytorycznej, lecz przygotowanie do obrony własnego kraju w obliczu zagrożenia i w realizacji zamierzeń ekspansyjnych państwa. W Atenach wychowanie podporządkowano w głównej mierze osobom, mającym w przyszłości piastować wysokie stanowiska państwowe. Tak więc czynny polityczny decydował o rozwoju i charakterze ówczesnego szkolnictwa. W okresie późniejszym szkoła zaczęła jawić jako miejsce publiczne, do którego uczęszczają nie tylko dzieci pochodzący z rodzin arystokratycznych, lecz i z biedniejszych warstw społecznych, której celem stała się szeroko rozumiana edukacja. Mimo tylu ważnych zmian, nadal możliwości zdobycia gruntownej wiedzy posiadali tylko bogaci.

Ideał nauczyciela wg Kwintyliana

Określił ideał wychowawczy oraz dał szereg wskazówek pedagogicznych. Radził
rozpoczynać kształcenie dzieci już przed siódmym rokiem życia, ale sugerował
aby nauka odbywała się poprzez zabawę. Zalecał wcześnie kształcić pamięć, gdyż
okres dziecięcy i chłopięcy to najlepsza pora do ćwiczenia tej umiejętności. W
początkowym etapie nauczania radził łączenie nauki pisania i czytania. Kwintylian stawiał
również wymagania nauczycielom. Wymagał od nich umiejętności zniżania się do
poziomu intelektualnego uczniów. Cechować ich miała jasność i zrozumiałość.
Nauczyciel - wychowawca miał zawsze pamiętać, że jest zastępcą rodziców
powierzonych mu dzieci. Dla Kwintyliana ideałem wychowawcy był człowiek moralny
z doskonałą sztuką wymowy, posiadający znajomość literatury, duży zasób
słownictwa, historii, prawa oraz posiadać dobrą dykcję i pamięć. Preferował
naukę języka greckiego w pierwszej kolejności, gdyż język łaciński był językiem
codziennym, łatwiejszym do opanowania.

Pisarz, polityk i wódz rzymski, cenzor, przedstawiciel konserwatywnego grona arystokratycznego. Postanowił on sam kształcić swego syna, co było czymś nienaturalnym, bowiem rodzice bogaci wynajmowali dla swych dzieci własnych nauczycieli. Kato uznał jednak, iż tylko on sam zapewni swemu synowi najlepsze wykształcenie. Chcąc przybliżyć synowi ówczesną wiedzę o świecie, Katon spisał encyklopedię, w której z kolei, dużymi literami zaznaczył fragmenty oddające wiedzę o Rzymie. Rozwój intelektualny dziecka szedł w parze z rozwojem fizycznym. Nauka obejmowała pisanie, czytanie, znajomość prawa i polityki, religię, tradycje i obyczaje oraz sprawność fizyczną, do której należały takie umiejętności jak: jazda konna, rzut dzidą, pływanie, czy jazda na koniu. Kato uznał jednak, iż sama wiedza intelektualna i sprawność fizyczna nie jest wystarczająca. Dlatego też uczył swego syna podstawowych zasad rolnictwa, medycyny, zarządzania niewolnikami, a więc wszystkich czynności, które uznał za niezbędne w prowadzeniu własnego gospodarstwa rolniczego. Z racji tego, iż sam był politykiem, dużą wagę przykładał do nauki wymowy i retoryki, a więc umiejętności charakterystycznych dla osób uczestniczących w życiu publicznym państwa.

Wychowanie dzieci:

(Katon Starszy - żył w VII\VI wieku p.n.e - reprezentant arystokracji rzymskiej, był politykiem)

Urodził się w roku 106 przed naszą erą, zmarł w roku 43 przed naszą erą. Cyceron pochodził z bardzo przeciętnej, rzymskiej rodziny. W swych poglądach społeczno-politycznych, Cyceron opowiadał się za rządami arystokracji ziemskiej. Był także zagorzałym przeciwnikiem demokratów, oraz ich systemu, który porównywał z największym złem.

Poglądy Cycerona:

Cyceron był twórcą dzieła pod tytułem "O Rzeczpospolitej". Wyłożył w nim swoją definicję ustroju idealnego, a więc ustroju mieszanego, będącego kompilacją systemu monarchicznego, oligarchicznego oraz demokratycznego. Spośród wielu zagadnień, Cycerona interesowała zwłaszcza kwestia sprawiedliwości oraz jej wpływu na życie państwa. W przekonaniu uczonego sprawiedliwość jest darem bogów, otrzymanym przez każdego człowieka. Cyceron był przekonany, iż sprawiedliwe jest twierdzenie, że "naród pod względem moralnym lepszy, może panować nad ludźmi moralnie gorszymi". W swej pracy autor zdefiniował także czym jest wojna sprawiedliwa, a czym niesprawiedliwa. I tak, podczas gdy tę pierwszą toczy się w granicach państwa, tę drugą rodzi złość i nienawiść.

Cyceron był także wielkim przeciwnikiem Antoniusza. W napisanych na jego temat mowach, nazywał go rozpustnikiem, złodziejem publicznych pieniędzy, łotrem oraz tyranem. Nienawiść Cycerona do Antoniusza zaowocowała zgładzeniem uczonego.


jeden z największych pisarzy starożytnej Grecji, historyk, filozof-moralista oraz orator.
Kształcił się w Akademii Platońskiej w Atenach u Ammoniosa z Egiptu oraz w Aleksandrii. Chociaż wiele podróżował, między innymi po Italii, Egipcie czy Azji Mniejszej, większość życia spędził w rodzinnym mieście Cheronei w Beocji i w Atenach, gdzie sprawował wiele urzędów min. był prokurator Achaii mianowanym przez cesarza Hadriana. W Cheronei został archontem i kapłanem w świątyni Apollina delfickiego. W swoim rodzinnym mieście założył placówkę wzorowaną na Akademii Platońskiej, w której propagował system filozoficzny z elementami platonizmu, stoicyzmu i neopitagoreizmu. Twierdził, że istnieje jedno, wieczne i niezmienne bóstwo (Logos), które porządkuje Wszechświat i działa poprzez podległe mu bóstwa. Plutarch zwalczał zwolenników Epikura, którzy zaprzeczali nieśmiertelności duszy, opatrzności boskiej i wartości cnoty.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
gotowe opracowanie ze starożytności 2
Omówienie lektur, Bajki, satyry, Ignacy Krasicki BAJKI - jeden z najstarszych gatunków dydaktycznyc
Powtórka ze Starożytności, gimnazjum i podstawówka, gimnazjum, polski
opracowanie ze spółek, Ekonomia
Opracowanie filozofii starożytnej i średniowiecznej, Filozofia
pytania ze starożytnosci-zakres na prace klasowa, Szkoła, J.Polski
Powtórka ze starożytności z uwzględnieniem lektur
25. Modelowanie bazy danych - rodzaje połączeń relacyjnych, gotowe opracowania
gotowe opracowanie koncepcji
Leki ze starożytnego wraku, W ஜ DZIEJE ZIEMI I ŚWIATA, ●txt RZECZY DZIWNE
Szósta i Siódma Księga Mojżesza Mojżesza sztuka magiczna i duchowa ze staroż hebr tłum przez Johann
Departament Informacji i Stosunków Zagranicznych Dharamsala Polityka Chin w Tybecie Walka na śmier

więcej podobnych podstron