Arystoteles - nie wyklucza kar cielesnych ale tylko w przypadkach absolutnie koniecznych.

Okres przedszkolny - wychowanie fizyczne i moralne, uważał że dziecko powinno być wychowywane pod opieką państwa, ale doradzał by zostawiać je w domu pod troskliwą opieką rodziców do 7 roku życia. W tym czasie dziecko nie powinno zajmować się żadną pracą umysłową. Do 5 lat czas powinny spędzić na grach i zabawach, słuchaniu bajek, wierszykach i uprawianiu lekkich ćwiczeń fizycznych (nie pozwalał im przebywać w towarzystwie niewolników). Od 5 roku życia mogły przysłuchiwać się lekcjom starszego rodzeństwa.

Wychowanie szkolne - rozpoczynało się od 7 do 21 roku życia i dzielił się na 2 okresy:

1. w pierwszym okresie dziecko uzyskiwało wykształcenie elementarne, muzyczne i nauka rysunków.

2. W drugim okresie ograniczono pracę umysłową, a zaczynały dominować ćwiczenia fizyczne, tym którzy ukończyli ćwiczenia fizyczne zalecał naukę matematyki, astronomii, literatury, poezji, etyki ,polityki.

Wychowanie pod opieką państwa - twierdził, że państwo powinno starać się, aby wszyscy obywatele byli wychowywani w jednakowym duchu. Głosił większą niż Platon pogardę dla pracy fizycznej i jej wykonawców (niewolnicy to mówiące narzędzia). Wychowywanie przewidywał tylko dla wolnych obywateli Grecji. Od szkoły odsunął kobiety, twierdząc że wykształcenie nie przyniesie im żadnej korzyści lecz wyrządzi same szkody.

Trzy teorie poznawania wiedzy - Arystoteles odrzucając naukę Platona o ideach, opracował własną teorię twierdząc, że w procesie zdobywania wiedzy można odróżnić 3 odrębne studia:

1. pierwsze stadium to spostrzeganie przez zmysły dziecka otaczających je rzeczy, gromadzenie w umyśle wrażeń i odróżnianie ich. Aby ułatwić to dziecku należy starannie dobierać materiał do uczenia oraz wprowadzać przerwy dla odpoczynku.

2. Drugie stadium to zapamiętywanie doznanych wrażeń, bogacenie doświadczeń, zachowywanie w pamięci różnych szczegółów i przypominanie ich w razie potrzeby. Zapewnienie dziecku spokoju i ćwiczenie pamięci.

3. Trzecie stadium to uogólnianie wiadomości i przyswajanie ich treści na własny użytek. Nauczyciel poświęcał dużo uwagi na wprawianiu ucznia do samodzielnego posługiwania się zdobytą wiedzą.

Główne cele wychowania

- dostarczenie państwu dobrych obywateli

- rozumiał, że praca i interesy nie mogą dać człowiekowi pełnego zadowolenie, można je osiągnąć przez odpowiedni poziom życia prywatnego ( w czasie wolnym) przez rozwijanie i pogłębianie zainteresowań intelektualnych i artystycznych młodzieży

- szkoła musi przede wszystkim przygotować młodzież do spełniania różnorodnych obowiązków w życiu. Jedynie z całej przyrody powinna czerpać swoją wiedzę i wykorzystywać z pożytkiem dla człowieka.

Sparta 1000-146 pne

Dzieci spartańskie były własnością państwa, a wychowanie ich też należało wyłącznie do państwa. Dzieci po przyjściu na świat były poddane oględzinom urzędników, którzy chorowite i ułomne rozkazywali wyrzucać na górę Tajgetos. W 7 roku życia państwo zabierało dzieci rodzicom. Czytania i pisania uczono tylko w ograniczonym zakresie. Odrzucano wychowanie estetyczne. Wpajano i8m metodą pamięciową podstawowe prawa krajowe i historię ojczystą(pogłębiano przez to przywiązanie do własnej polis). Wpajano, że żyje dla dobra publicznego. Tresura. Zdolność lakonicznego i jednocześnie precyzyjnego wysławiania się.

Wychowanie chłopców - umieszczano ich w osobnych domach, na wzór dzisiejszych koszar wojskowych, w których przebywali do 18 roku życia. Następnie po dwuletnim przeszkoleniu wojskowym, w okresie tzw. Efebii, każdy młodzieniec spartański spędzał 10 lat w wojsku. Dopiero po odbyciu służby wojskowej, około 30 roku życia otrzymywał pełne prawa obywatelskie. Miał obowiązek ożenić się z dziewczyną wybraną losowo.Starzy kawalerowie pozostawali w Sparcie w pogardzie. Największe cnoty: gotowość bojowa, dzielność i odwaga (arete), kult broni i ślepe posłuszeństwo względem władzy.

Wychowanie kobiet - powinna być przede wszystkim rodzicielką, jej ciało miało być zahartowane, pozbawiona subtelności,miała być nastawiona na zachowanie rasy, nauka muzyki i śpiewu ograniczona na rzecz gimnastyki, uczono przysposobienia do prowadzenia gospodarstwa domowego i wychowywania dzieci.

Ateny

Zamiłowanie do piękności i tężyzny fizycznej podzielają z wszystkimi Hellenami , ale wyróżniają się pociągiem do ruchu umysłowego, do zagadnień kulturalnych, naukowych i artystycznych, świadomość indywidualności w Ateńczykach, wychowanie gimnastyczne ze względów militarnych, rodzice i nauczyciele mieli swobodę w wychowywaniu młodzieży. W Atenach nie spotykamy szkół publicznych, ani nauczycieli utrzymywanych przez państwo, nauczał kto chciał i do kogo rodzice mieli zaufanie. Prawodawstwo ateńskie wymagało od rodziców tylko tyle, aby swe dzieci kształcili. Ubożsi musieli się ograniczyć do elementarnego stopnia wykształcenia, znajomość czytania była prawie konieczna, analfabetów prawie nie był. Bogatsi posuwali się dalej w edukowaniu. W nauczaniu metoda pamięciowa, nie rozwijano samodzielnego myślenia wychowanka. Rózga symbolem władzy nauczyciela, nawet dojrzała młodzież nie była wolna od kar cielesnych. Nauczać za pieniądze było dla Greków rzeczą godną pogardy.

Trzy okresy wychowywania obywatela ateńskiego:

1. lata dzieciństwa, spędzane na łonie rodziny

2. lata szkolne u dowolnie wybranych mistrzów

3. okres efebii, ujęty przez organizację państwową

Niemowlę po odkarmieniu przez matkę przechodziło do rąk niańki, która je otaczała mnóstwem zabawek. Wiek do 6 roku upływał dziecku na zabawach w otoczeniu domowym. Mężczyzna mało interesował się dzieckiem, pochłonięty przeważnie życiem publicznym i towarzyskim poza domem. Matka ateńska za mało miała kultury i powagi w życiu rodzinnym, aby wywierać głębszy wpływ na dziecko. Traktowane ono było lekko i wesoło. Od 7 roku życia szedł chłopiec do szkoły do 18 roku pod okiem pedagoga czyli zaufanego niewolnika, któremu ojciec powierzał opiekę nad synem i kształcenie jego obyczajów. Prowadził chłopca do szkoły (pais - chłopiec, ago - prowadzę) niosąc jego książki, tabliczkę i lutnię. Przez pierwsze siedem lat wykształcenie tzw muzyczne, elementarne, poetyckie. Udzielał go nauczyciel elementarny(grammatistes) wraz z lutnistą. Nauka indywidualna. Naukę zaczynał gramatysta od alfabetu, najpierw nazwy liter, potem kształty. Sylabizowanie. Po czytaniu pisanie, najprostsze działania rachunkowe. Ok. 10 roku gramatysta przechodził do lektury poetów, wyuczanie na pamięć. Celem było kształcenie moralne i wpajanie cnotliwości.

Nauczyciel - nauczyciel religii, istotny wychowawca, piastun bożej mądrości, natchniony doradca, przewodnik w życiu.

Epopeje Homera uczyły prostoty obyczajów i wstrzemięźliwości w korzystaniu z uciech życia, uczyły opanowania namiętności przez świadomą celu wolę, uczyły pięknych przemówień i znajomości spraw wojennych, wyjaśniały przeszłość narodową.

Efebia - chłopców, którzy już przystępowali do czytania poezji, zaczynał lutnista kształcić w muzyce. Nauczyciel przegrywał melodię na siedmiostrunnej lutni, uczeń ją powtarzał, dopóki nie doszedł do biegłości. Przyczyniało się do budowania szlachetnych uczuć, do łagodzenia namiętności i dawało wychowankom możliwość przyjemnego i estetycznego spędzania chwili. Około 14 roku kształcenie przejmował pedotriba, nauczyciel gimnastyki. Większość czasu na ćwiczeniach gimnastycznych. Na palestrze - rodzaj boiska ogrodzonego. Grupy nagich chłopców, natarłszy się oliwą i posypawszy piaskiem, stawały do różnorodnych zawodów. Po klęsce pod Cheroneją (338) efebem musiał być każdy Ateńczyk ze stanu obowiązanego do służby wojskowej przez 2 lata od 18-20 r. młodzieniec rozpoczynający efebię, składał przy otrzymywaniu broni przysięgę w świątyni, stawał się własnością państwa. Pierwszy rok upływał na wprawianiu się bronią( łuk, dzida, dysk) i odbywaniu honorowej służby na uroczystościach, a kończył się uroczystym przeglądem szeregów w teatrze. Drugi rok to obozowanie w polu, marsze, strażowanie w twierdzach. Przeszedłszy efebię młody Ateńczyk stawał się obywatelem.

Rzym

---