Powtórka ze Starożytności

Mitologia - jest zbiorem opowieści o bogach, bóstwach, herosach.

Mit pochodzi od greckiego słowa "mythos", czyli legenda, opowiadanie, podanie. Oznacza historię opowiadaną od pokoleń, która zawiera zarówno element prawdy historycznej oraz pierwiastki fantastyczne.

Mity:

- poznawcze - tłumaczą zjawiska przyrody,

- światopoglądowe - tłumaczą sens życia, śmierć,

- sakralne - opis wierzeń religijnych,

- kosmogeniczne - o powstaniu świata,

- teogoniczne - powstanie bogów,

- genealogiczne - powstanie rodów,

- antropogeniczne - powstanie człowieka.

Teogonia - część mitologii mówiąca o narodzinach i pochodzeniu Boga i świata. Przykładem teogonii jest Teogonia Hezjoda opisująca powstanie i losy bogów greckiego panteonu, a także teogonie indyjskie zawarte w Puranach.

Kosmogonia - mitologiczne, religijne lub filozoficzne wyobrażenie o pochodzeniu świata - opowieść danej kultury o własnych korzeniach, jej mit o stworzeniu.

Antropogenia - nauka o pochodzeniu człowieka i rozwoju ras ludzkich.

Mit o Dedalu i Ikarze - Dedal był sławnym rzeźbiarzem i budowniczym. Podziwiano go w całej Helladzie. Królowi panującemu na Krecie wzniósł on wielki pałac zwany Labiryntem. Budowla składała się z wielu sal i korytarzy, tworzyła tak skomplikowaną plątaninę, że nie podobna było z niego wydostać się. W tym Labiryncie król umieścił potwora, półbyka-półczłowieka - Minotaura. Mijały lata i Dedalowi coraz ciężej było żyć na Krecie. Ale jej władca nie chciał za nic uwolnić sławnego artystę. Wówczas zrozpaczony budowniczy wpadł na śmiały pomysł. Sporządził dla siebie i dla swego syna, Ikara, skrzydła z piór sklejonych woskiem. Jak potężne ptaki poszybowali nad morzem. Ikar zachwycony lotem zapomniał o przestrogach ojca. Dedal radził mu, by nie zniżał lotu, gdyż wtedy wilgoć unosząca się z morskich fal, obciąży mu nadmiernie skrzydła. Nie powinien jednak lecieć za wysoko, aby wosk nie stopniał pod wpływem gorącego słońca. Ikar nie posłuchał tych rozsądnych rad. Z młodzieńczą niecierpliwością wzbijał się coraz wyżej i wyżej. Wówczas zdarzyła mu się rzecz straszna. Ze skrzydeł zaczęły się sypać pióra i wkrótce Ikar spadł jak kamień w morskie fale. Dedal i Ikar - mit ten symbolizuje dążenie do własnych celów wbrew naturalnemu porządkowi świata, jednocześnie jest symbolem nadmiernej młodzieńczej ambicji.

Mit o Syzyfie - Syzyf był królem Koryntu. Był ulubieńcem bogów, z tego powodu często bywał na górze Olimp. Pewnego razu, gdy wrócił z góry bogów, wydał huczną ucztę. Na niej zdradził boską tajemnicę. Drogo go to kosztowało - zapłacił życiem. Syzyf nie chciał wyjawić tajemnicy, ale jak to zrobił, musiał bronić się przed boską karą. Ułożył plan. Gdy leżał na łożu śmierci, prosił żonę, by nie urządzała pogrzebu i nie dawała mu obola. Gdy trafił do podziemi, nie miał czym zapłacić za przeprawę Styksem. Żalił się na złą żonę, która nie pogrzebała go. Jego jęki dobiegły Hadesa. On znał Syzyfa i zaprosił go do siebie, by wysłuchać skarg. Syzyf opowiedział władcy o swej żonie. Hades ulitował się nad królem i wysłał go na Ziemię pod opieką Tanatosa. Gdy dotarli na Ziemię, Syzyf poszedł swojego pałacu. Tam kazał związać „opiekuna”, z którym przybył. Tanatos został strącony do lochów skąd nie mógł zabijać ludzi. Trwało to kilka lat. Po jakimś czasie Hades zauważył, że ludzie nie przybywają do Tartaru. Przypomniał sobie, że dawno nie spotkał Tanatosa i Syzyfa. Kazał przeszukać wszystkie zakamarki Hadesu. Zbiegów tam nie było. Posłał Hermesa, aby przeszukał Ziemię. Posłaniec znalazł Syzyfa na tarasie, kiedy ucztował ze swoim dworem, następnie Hermes udał się do lochu, by uwolnić Tanatosa. Bóg śmierci, kiedy wydostał się z lochów, zabił ludzi którzy znajdowali się w pałacu. Jego gniew sprawił, że umarło wiele więcej ludzi niż powinno. Syzyf za swój postępek został ukarany - musiał wnosić głaz na górę. Gdy dochodził do szczytu, głaz spadał i tak to trwało wieczność. Syzyf po dziś dzień odbywa karę. Mit o Syzyfie - mit ten w dużej mierze jest przestrogą, by szanować bogów i nie sprzeciwiać się ich władzy. Jest on symbolem wytrwałości oraz ludzkiego heroizmu.

Mit o labiryncie - Minotaur to pół człowiek pół byk którego nikt nigdy nie mógł pokonać. Zamieszkiwał labirynt. Tezeusz chciał go pokonać i wyruszył wraz z załogą swojego statku do tego labiryntu, powiedział swojemu ojcu że gdy wygra na maszcie jego statku zawiśnie biała flaga ale gdy zostanie pokonany i zabity czarna. Tezeusz po dotarciu na miejsce otrzymał nić od Ariadny i wszedł do labiryntu, nić ochroniła go przed zgubieniem się w korytarzach labiryntu. Gdy spotkał Minotaura pokonał go i dzięki nici wyszedł bezpiecznie z labiryntu. Lecz zapomniał zawiesić białej flagi i gdy jego ojciec to zobaczył z rozpaczy rzucił się do morza.

Mit o Narcyzie - Był sobie piękny chłopiec imieniem Narcyz. Wszystkie nimfy go znały, bo wciąż przesiadywał w lasach i górach. Kochały się w nim, ale on kochał tylko łowy i nie chciał słyszeć o innej miłości. Gdy jednak raz nachylił się nad strumieniem, by napić się wody, ujrzał własne odbicie. Zdumiał się nad swą pięknością i z owego zdumienia zrodziła się miłość. Narcyz zakochał się sam w sobie. Nie mogąc odwzajemnić miłości stale spoglądał w źródło. W końcu umarł z tęsknoty, a gdy go złożono w ziemi, na grobie wyrósł kwiat o białych płatkach i złotym sercu, który nazwano - narcyzem. Narcyz do dziś pozostaje symbolem człowieka zakochanego w sobie. Zmusza nas do przemyśleń nad samym sobą. Należy na niego spojrzeć jak na próbę poznania samego siebie. Nikt z nas nie zna siebie do końca.

Mit o powstaniu człowieka - Pierwszego dnia Pan stworzył Światłość , istotę cudowną, piękną i posłał ją aby rozświetlała ponury świat swym blaskiem. Bardzo radował się, że rozpoczął swe dzieło. Następnego dnia powołał do życia drugą istotę, lecz tej nie obdarzył urodą, uczynił ją natomiast potężną, tak aby budziła grozę wśród innych stworzeń, które zamieszkiwały ziemię. Nazwał ją Mrokiem. Tak przeminął dzień drugi. Pan radował się wiedząc, iż w ten sposób osiągnie swój zamierzony cel. Mrok przemierzał świat w poszukiwaniu Światłości, lecz bez skutku. Widząc to Pan , zaniepokojony naprowadził Światłości ku Mrokowi. Tak minął trzeci dzień. Kolejnego dnia Światłość ujrzała Mrok, zakochując się po uszy. Potężny, groźny Mrok nie poddał się jej miłości i tak przeminął dzień czwarty. Widząc obojętność Mroku wobec ślicznej Światłości, Pan postanowił dopomóc im w rozwinięciu miłości. Zanucił im boską pieśń i wtedy zapłonęło między nimi gorące uczucie. Pan zaczął radować się widząc, że jego dzieło ma się ku końcowi. Tak upłynął piąty dzień. Szóstego dnia narodził się człowiek, niepodobny do żadnej z istot żyjących na Ziemi, syn Światłości i Mroku. Człowiek potrafił kochać gorąco, być czułym, lecz w jego sercu czaiła się nienawiść i okrucieństwo. Nieustannie musiał podejmować walkę ze sobą. Pan zakończył swe niezwykłe dzieło. Odpoczywając patrzył z radością jak człowiek każdego dnia musi podejmować w swym sercu walkę dobra ze złem, miłości z nienawiścią, Mroku ze Światłością. Czasem zmuszony był mu w tym pomagać. I tak jest po dzień dzisiejszy.

Mit o powstaniu człowieka - Prometeusz ulepił ludzkie ciało z gliny i łez, a duszę stworzył ze skradzionych ze słonecznego rydwanu iskier. Człowiek początkowo był słaby i bezradny wobec sił natury. Widząc to, Prometeusz zadbał o niego. Ukradł z nieba zarzewie ognia, podarował je ludziom i powiedział im, jak go używać. Na tym się jednak nie skończyło. Heros opiekował się ludźmi oraz uczył ich rzemiosła i sztuki. Pokazał, jak wznosić kamienne i drewniane budowle i konstruować statki. Zdradził sekrety sztuki ciesielskiej, rozpoznawania, wydobywania i zastosowania metali. Podarował ludziom wiedzę na temat rozróżniania pór roku, astrologii, matematyki, pisma, oswajania zwierząt, zielarstwa, wyrabiania leków, wróżenia. Wszystkie te działania Prometeusza nie podobały się Zeusowi. Przeszkadzało mu, że ludzie stawali się coraz silniejsi. Postanowił więc powstrzymać wzrost człowieczej potęgi. Wysłał na ziemię Pandorę, podarowawszy jej przedmiot, przez który ludzi zaczęły dotykać klęski i nieszczęścia. Kochający ponad siebie samego ludzi Prometeusz zemścił się na królu bogów. Zaproponował mu, żeby wybrał część wołu, którą człowiek od tej pory ma składać bogom w ofierze. Wcześniej podzielił podstępnie zwierzę na dwie części: mięso przykryte poszarpaną skórą i kości przykryte grubą warstwą tłuszczu. Zeus wybrał oczywiście grubą warstwę tłuszczu, spodziewając się znaleźć pod nim mięso. Za ten czyn król bogów okrutnie ukarał herosa. Kazał przykuć go do skały, z dala od ludzi, w górach Kaukaz. Codziennie do Prometeusza przylatywał wygłodniały orzeł i wyjadał mu wątrobę. Ofiara nie umierała jednak, a jej wnętrzności odrastały każdej nocy. Miało to trwać wieczność. Na szczęście podróżujący po świecie Herakles spotkał Prometeusza i wybawił go od cierpienia. Bez wiedzy i zgody bogów zabił orła. Kiedy Prometeusz znalazł się w górach Kaukaz, ludzie zostali sami i nie potrafili sobie poradzić. Zaczęły dotykać ich klęski i stawali się coraz bardziej źli.

Mit o stworzeniu człowieka - ten mit przekazuje dwie treści. Jedną jest pokazanie skąd się wziął człowiek, a drugą jest pokazanie herosa - altruistycznego buntownika, który walczy z silniejszym dla dobra ludzi. Prometeusz jest symbolem miłości do ludzi i poświęcania się dla innych.

Mit trojański - Wesele księcia tesalskiego Peleusa i pięknej boginki Tetydy. Na wesele zaproszono wszystkich bogów poza Eris, boginią niezgody. Zeus znając jej kłótliwy charakter, nie kazał jej posyłać zaproszenia. W pewnym momencie Eris jednak zjawiła się nieoczekiwanie na weselu - przyszła, aby się zemścić. Rzuciła na stół biesiadny złote jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej”. Pomiędzy boginiami zakotłowało się, każda chciała, aby to ją ogłoszoną „tą najpiękniejszą”. Najgłośniej domagały się: Hera, Atena i Afrodyta. Każda chciała mieć jabłko dla siebie. Zeus rozsądził, że sędzią sporu pomiędzy boginiami będzie młody pasterz, Parys: której on przyzna złote jabłko, ta je mieć będzie. Parys był synem Priama, króla Troi. Na kilka dni przed jego urodzeniem jego matka, Hekabe, miała sen, że wydała na świat płonącą żagiew, od której spłonęło całe miasto. Wróżbici orzekli, że syn, którego urodzi, stanie się przyczyną zagłady państwa. Noworodka oddano więc pasterzom, aby go wynieśli między wąwozy i tam porzucili. Tak też się stało, ale w parę dni później jeden z owych pasterzy, przechodząc obok miejsca, gdzie zostawiono dziecko, ujrzał, jak niedźwiedzica własną piersią karmiła Parysa. Wzruszył się i zabrał chłopca do domu. Pasąc trzody przybranego ojca wyrósł Parys na ślicznego pasterza, nic nie wiedział o swym królewskim pochodzeniu. Gdy boginie przybyły do niego na „sąd”, każda obiecywała mu co innego, zależnie od swej profesji. Hera - władzę królewską, Atena - mądrość, a Afrodyta - najpiękniejszą kobietę świata, Helenę, żonę Menelaosa, króla Sparty. Parys bez wahania oddał złote jabłko Afrodycie. Niedługo po tym wydarzeniu urządzono w Troi publiczne igrzyska. Parys stanął do zawodów, a odniósłszy zwycięstwo tak zjednał wszystkich urodą i wdziękiem, że wzięto go na dwór królewski. Po kilku dniach odkryła się tajemnica jego pochodzenia. Stary król Priam płakał z radości, płakała Hekabe, zapomniano o złej wróżbie i przyjęto go Parysa do grona książąt. Teraz młodzieniec mógł wykonać z dawna planowany zamiar. Dobrał sobie świtę dworzan i podążył statkiem do Sparty. Na dworze spartańskim podejmowano gościa bardzo serdecznie, Menelaos przyjął królewicza trojańskiego z honorami. Tymczasem Parys porwał Menelaosowi jego żonę Helenę i odjechał z nią do Troi. W całej Grecji zawrzało na wieść o tym, jak zamorski barbarzyńca podeptał święte prawa gościnności. Ogłoszono wojnę. Naczelne dowództwo objął Agamemnon, brat Menelaosa. Grecy przybiwszy do brzegów Azji wysłali do Troi Odyseusza i Menelaosa żądając wydania Heleny. Trojańczycy odmówili wydania dziewczyny i zaczęła się wojna.Wojna trojańska trwała dziewięć lat. Akcja „Iliady” obejmuje ostatni rok trwania walk, od momentu sporu Achillesa z Agamemnonem w sprawie Bryzeidy do pogrzebu Hektora.

MITY TEBAŃSKIE:

Mit o porwaniu Europy - Pewnego czasu za najpiękniejszą kobietę na ziemi uchodziła Europa, córka Agenora, władcy fenickiego miasta Sydonu. Czas spędzała bawiąc się na łące z innymi dziewczętami, pewnego dnia dostrzegła pięknego białego byka. Dziewczęta oplotły go wieńcami z kwiatów, a królewna usiadał na jego grzbiecie. Wtedy byk jednym susem skoczył do morza i porwał Europę. Bykiem okazał się być Zeus, który zakochał się w pięknej królewnie. Od tego momentu dziewczyna mieszkała na Krecie, w grocie, którą osłaniał klon.

Mit o Kadmosie - Ojciec dziewczyny strasznie rozpaczał po jej stracie, wysłał więc swojego syna Kadmosa na poszukiwania i zabronił wracać bez siostry. Po długich poszukiwaniach stracił nadzieję i postanowił osiedlić się w zupełnie nowym miejscu. Wyrocznia poradziła mu, aby szedł za spotkaną jałówką i osiedlił się tam, gdzie zwierze się zatrzyma. Aby podziękować bogom wysłał towarzyszy po wodę, gdy długo nikt nie wracał poszedł ich szukać, i znalazł wszystkich wymordowanych przez smoka. Zabił go jednym celnym rzutem z oszczepu, a następnie wyjął z jego paszczy zęby i zasiał je w ziemi. Z zębów wyrósł orszak mężczyzn, którzy stoczyli ze sobą bitwę, aż zostało zaledwie kilku, i ci zostali towarzyszami Kadmosa. Przy ich pomocy założył nowe miasto Teby. Rządził mądrze i sprawiedliwie, a bogowie widząc to dali mu za żonę Harmonię, córkę Aresa i Afrodyty. Ich córka Semele spłonęła wśród gromów i błyskawic. Druga córka zabiła swego syna Penteusa, a trzecia Ino rzuciła się do morza. Z kolei wnuka Akteona zjadły własne psy. Tebańska ziemia nie przyniosła Kadmosowi szczęścia, więc na starość zamieszkała z żoną w Ilirii, a bogowie zmienili ich w węże. Po Kadmosie rządy w Tebach objął Lykos (wilk) jego żoną była niegodziwa Dirke. W pałacu królewskim żyła ich krewna Antiope z dwoma synami, Amfionem i Dzetosem. Dirke kazała chłopcom mieszkać u pasterza wołów. Kiedy podrośli zdobyli zamek królewski, zabili Lykosa, a Dirke przywiązali do rogów byka, który ją na śmierć po ziemi zawłóczył. Gdy rządy objęli Amfion i Dzetos postanowili otoczyć miasto murami. Amfion miał cudowną harfę, gdy grał na niej kamienie same się układały się w rytm muzyki. Żoną Amfiniona została córka Tantalosa imieniem Niobe.

Mit o Edypie - Lajos objął tron w Tebach po Amfinionie i Dzetosie. Wyrocznia ostrzegła władcę, że zabije go syn, a następnie ożeni się ze swoją matką, Jokastą. Aby zapobiec tragedii jak tylko urodził się chłopiec przekłuto mu pięty i porzucono w górach. Znaleźli go pasterze i oddali na wychowanie bezdzietnej królowej Koryntu. Chłopczyk miał nabrzmiałe od przekłucia pięty więc nazwano go Ojdipus (Edyp) - człowiek o spuchniętych nogach. Edyp czuł się źle nie znając swojego pochodzenia udał się więc do wyroczni delfickiej, która upomniała go, że nie może wrócić do ojczyzny, gdyż zabije ojca i poślubi matkę. Sądząc, że jego rodzicami jest para z Koryntu postanowił gdzie indziej założyć sobie dom. W ciasnym wąwozie górskim spotkał wóz na którym jechał wielki pan w towarzystwie służby. Służba krzyknęła do Edypa aby usunął się z drogi, ten jednak tego nie uczynił i wywiązała się pomiędzy nimi bójka podczas której tamci ponieśli śmierć. Edyp nie wiedział jeszcze wtedy, że ów pan na wozie to jego ojciec Lajos. Tymczasem w Tebach rządy objął Kreon, szwagier Lajosa. Kilka dni później w górach pojawił się straszy potwór, który pożerał ludzi - Sfinks, z twarzą i piersiami kobiety, ciałem lwa i skrzydłami. Sfinks oznajmił, że opuści ziemię tebańską dopiero gdy ktoś odgadnie zagadkę, której nauczył się od Muz: Co to za zwierzę, obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworakach, w południe na dwóch nogach, a wieczorem na trzech? Zdesperowany Kreon ogłosił, że ten kto odgadnie zagadkę otrzyma królestwo tebańskie i Jokastę za żonę. Edyp przybył w tym samym dniu do miasta, w nocy przyśnił mu się sen z rozwiązaniem zagadki. Rano poszedł więc do Sfinksa i oznajmił, że chodziło o człowieka, który w dzieciństwie chodzi na czworaka, później na dwóch nogach, a na starość podpiera się laską. Edyp ożenił się z Jokastą i zaczął swoje rządy. Jokasta urodziła dwóch synów: Polinejkesa i Eteoklesa, oraz dwie córki: Antygonę i Ismenę. Podwójna zbrodnia Edypa spowodowała, że miasto zaczęły nawiedzać dalsze klęski: nic nie rosło, zwierzęta się nie rozmarzały, a dzieci rodziły się martwe. Na pomoc wezwano ślepego starca Tejrezjasza. Stracił wzrok w młodości, gdy podglądał nagą Atenę w kąpieli. Posiadał moc jasnowidzenia i rozumiał mowę ptaków. Stwierdził, że król Teb jest winien ojcobójstwa i kazirodztwa. Gdy Jokasta to usłyszała powiesiła się, a Edyp wykuł sobie oczy, odział się w łachmany i przy pomocy dwóch córek szukał ziemi, w której złoży się do grobu. Zaszedł do Kolonos pod Atenami i umarł. W Tebach zostali dwaj królowie Eteokles i Polinejkes, którzy uzgodnili, że co roku będą wymieniać się władzą. Eteokles pierwszy objął rządy, lecz po upływie roku nie chciał oddać władzy i wygnał brata z kraju. Polinejkes schronił się w Argos u króla Adrastosa, ożenił się z jego córką i namówił władcę do zaatakowania Teb. W czasie starć wszyscy wrogowie polegli, a władzę objął Kreon, który zakazał grzebania zwłok zdrajcy Polinejkesa. Antygona nie posłuchała zakazu, pochowała ciało brata, a za karę zamurowano ją żywcem w piwnicy. Dziesięć lat później synowie wodzów pokonanych pod Tebami przygotowali nową wyprawę wojenną. Jako, że miasto było słabe Tejrezjasz doradził Tebańczykom wysłać do nieprzyjaciół poselstwo z prośbą o pokój. Tymczasem oni korzystając z rozejmu uciekną z oblężonych murów. Kiedy rozważono warunki pokoju, wszyscy mieszkańcy naładowali wozy dobytkiem, wsadzili na nie żony i dzieci i opuścili miasto. Po drodze Tejrezjasz umarł napiwszy się wody ze źródła. Tymczasem wojska nieprzyjacielskie weszły do Teb, zburzyły je doszczętnie, a pozostałe skarby posłały w ofierze świątyni delfickiej.

Mit kosmogoniczny - to inaczej mit o powstaniu świata. Tak jak na przykład powstanie świata według biblii albo mitologii greckiej.

Bogowie na Olimpie żyli bogato. Ze wszystkich pałaców wykutych przez Hefajstosa To zeusa był najpiękniejszy. Bogini młodości Hepe i Ganimedes roznosili pokarm boski: ambrozję, która dawała ciału moc a duszy nieśmiertelność, oraz napój - nektar.

Zeus - bóg wszystkich ludzi, zjawisk atmosferycznych, nieba i ziemi	Posejdon - bóg morza, sztormów i trzęsień ziemi Ares - bóg wojny krwawej i okrutnej
Hera - żona Zeusa, bogini nieba, opiekunka małżeństw Apollo - bóg sztuki, poezji, światła, słońca i wróżb	Atena - bogini mądrości i wojny sprawiedliwej Hestia - bogini ogniska domowego
Artemida - bogini lasów, zwierząt i polowania Hefajstos - boski kowal, bóg ognia i rzemiosła	Hermes - boski posłaniec, bóg handlu, złodziei, żeglugi i rzemiosła
Afrodyta - bogini piękności i miłości Hades - bóg świata umarłych

Sacrum - (łac.) sfera świętości, przeciwieństwo profanum - sfery świeckiej. Wokół niej koncentrują się wierzenia i praktyki religijne.

Profanum - (łac.) sfera świeckości, przeciwieństwo sacrum - sfery świętej. W sferze tej odbywają się wszystkie codzienne wydarzenia z życia człowieka.

Przykłady wykorzystania mitów greckich w literaturze polskiej i obcej różnych epok

• Mit o drugiej żonie Tezeusza - Fedrze. (inspiracja dla Seneki - dramat „Fedra”; J. B. Racine - dramat „Fedra”; Sarah Kane - dramat „Fedra”)

• Obraz namalowany przez renesansowego malarza Botticellego pt.: „Narodziny Wenus” oraz rzeźba Berniniego „Porwanie Prozerpiny”.

• Motyw „Dwunastu prac Herkulesa” - kryminał Agathy Christie pt.: „Dwanaście prac Herkulesa”

• Twórczość rosyjskich akmeistów, zwłaszcza Osipa Mandelsztama, Anny Achmatowej, grupy Skamander, której nazwa pochodziła od rzeki, opływającej Troję.

• Stefan Żeromski zatytułował swą powieść „Syzyfowe prace”

• Czesław Miłosz pt. „Orfeusz i Eurydyka”

Sposoby funkcjonowania mitologii w sztuce i literaturze:

1. Renarracja - rewokacja - proste powtórzenie mitów lub pewnych motywów mitologicznych, naśladownictwo, przeróbki wątków mitologicznych - motywy mitologiczne funkcjonują bez zasadniczej zmiany znaczenia w stosunku do wersji oryginalnej.

2. Reinterpretacja - zasadnicza zmiana sensu motywu mitologicznego - np. polemika z pierwowzorem

3. Prefiguracja - relacja między mitem a jego współczesną realizacją - przeniesienie mitu w inną czasoprzestrzeń kulturalno - społeczną

4. Transformacja - za pomocą selekcji, rekompozycji, substytucji, amplifikacji poszczególnych mitów

5. Interferencja - przeniesienie pojedynczych motywów mitologicznych do utworów określonych innego rodzaju tematyką

6. Inkrustacja - metafora, aluzja, porównania, skojarzenia w poezji, tworzące zewnętrzną stylistykę utworu poetyckiego.

Iliada - charakterystyka Achillesa - Achilles jest jedną z najważniejszych postaci eposu Homera - "Iliada", który opisuje pięćdziesiąt dni wojny Trojańskiej. Pochodzi ze szlachetniej rodziny. Syn Deleusa i Tetydy. Wspaniały, grecki wojownik. Doskonale posługuje się mieczem i tarczą. Budzi respekt wśród innych mieszkańców Grecji. Cenił szczególnie honor i ojczyznę, za którą gotów jest nawet stracić życie. Jest mściwy, okrutny, nie istnieją dla niego żadne świątości, czy normy moralne. Po śmierci przyjaciela, Patroklesa, tak bardzo pragnie zemsty, że nic nie zdoła go powstrzymać. Daje upust swojemu bólowi. Bluźni przeciw bogom i "...wrzyna się w najgęstrze szeregi nieprzyjaciół, rani, zabija, przewala nad tłumami jak pożar, sam nieczuły na zmęczenia, nie podlega ranom". Bezlitośnie morduje Hektora, a potem bezcześci jego zwłoki, wlokąc je za rydwanem. Kolejne cechy, które dostrzegam w tym młodym i ambitnym wojowniku to pycha. Chełpi się swoimi umiejętnościami. Jest porywczy, gwałtowny i impulsywny. Z reguły działa na własną rękę i z korzyścią dla siebie. Nie okazuje ludzkich uczuć, Wyjątek stanowią dwie sytuacje. Pierwsza, kiedy heros rozpacza po stracie przyjaciela, druga, kiedy wzruszony miłością Priama do syna, pozwala królowi zabrać zwłoki Hektora. Ciężko jednoznacznie ocenić postawę Achillesa. Jest najbardziej sprzeczną postacią w całej "Iliadzie". Z jednej strony to piękny, zdolny do wrażliwości człowiek, z drugiej zawzięty wojownik gotowy na wszystko, by osiągnąć cel.

Iliada - charakterystyka Hektora - Hektor swoje cechy charakteru ujawnia nam najpełniej w czasie walki o Troję. Jest człowiekiem niezwykle odważnym, co ukazał w trakcie walki z Achillesem. Mimo iż początkowo unikał bezpośredniego starcia z tym wojownikiem, po namyśle zdecydował się walczyć w obronie ukochanego państwa. Okazał się również doskonałym rycerzem, honorowym, który w trakcie walki potrafi przebaczyć przeciwnikowi, że nie walczy uczciwie. Kiedy Achillesowi pomagała Atena, nie buntował się, nie miał mu tego za złe. Zawsze zgadzał się z wyrokami boskimi. Gdy „wbił ostrze boski Achilles” w jego szyję, prosił go tylko o oddanie jego ciała rodzicom, by zostać godnie pochowanym. Nawet wtedy, gdy zwycięzca urągał mu, zachowywał spokój i potrafił go prosić o litość.

Wszystko co czynił robił z myślą o ojczyźnie. Dla niej potrafił zostawić żonę i syna. Uważał, że pozostając w Troi zachowa się jak tchórz i zdrajca. Sądził, że jego miejsce jest na polu bitwy. Mimo poświęcenia dla kraju, w którym żył nie zapominał o swojej rodzinie. Był przykładnym ojcem i mężem. Udając się na bitwę czule żegnał się z żoną, a swojego synka zostawiał pod opieką bogów: Idąc na wojnę miał świadomość, że może z niej nie wrócić, dlatego prosił Zeusa o to, by zastąpił go, w razie niepowodzenia, jako ojciec. Chciał, by jego syn wyrósł na wielkiego i światłego człowieka. Sam był dobrym obywatelem, dlatego nie wyobrażał sobie, by jego latorośl mogła być inna. Nie był człowiekiem mściwym. Kierowała nim determinacja. Gdy podejmował się jakiegoś zadania, starał się koniecznie osiągnąć cel: „Zwyciężę ciebie lub zginę”. Postać Hektora jest symbolem męstwa, doskonałości, honoru i patriotyzmu

Epos- poemat bohaterski, utwór opowiadający dzieje bohatera na tle ważnych, przełomowych wydarzeń. Przenikają się w nim świat ludzi i bogów i rozpoczyna się inwokacja

Tematyka Iliady i Odysei Odyseja napisana przez Homera opowiada o tułaczce Odysa do rodzimej Itaki. Bohater-Odys prze wiele lat zmagał się z przeciwnościami losu lecz w końcu wrócił do ukochanej żony Penelopy.

Epitet stały - nie ulegają zmianie, nie można ich rozdzielić gdyż, osobno nie mają sensu bardzo, często występują w wierszach białych.

Porównanie homeryckie - to porównanie bardzo rozbudowane, którego jeden człon jest szczegółowym obrazem, zwykle dotyczy czynów ludzkich zestawianych z zachowaniem zwierząt lub zjawiskami przyrody, charakterystyczne dla Homera ("Iliada", "Odyseja") i naśladowane głównie w eposie.

Heksametr - w poezji antycznej 6-stopowy wiersz stosowany w epice.

Katharsis - to uwolnienie cierpienia, odreagowanie zablokowanego napięcia, stłumionych emocji, skrępowanych myśli i wyobrażeń.

Mimesis - Mówiła ona, że wytwór artystyczny ma naśladować rzeczywistość. Zatem zadaniem dramatu było przedstawienie takich zachowań, sposobów myślenia, czy wypowiadania się postaci, jakie występowały w realnym świecie.

Zasada decorum - zobowiązywała do pisania tragedii stylem podniosłym, uroczystym bez wulgaryzmów i mowy potocznej, komedia miała być pisana stylem średnim lub nawet niskim. Z zasady decorum wynikała również zasada, która zabraniała pokazywania na scenie scen drastycznych, np. śmierci ludzkiej, o tych wydarzeniach informował specjalny posłaniec.

Geneza Tragedii greckiej : Powstała w starożytnej Grecji z religijnych obrzędów związanych z kultem boga Dionizosa. Kolejny etap rozwoju tragedii greckiej ma miejsce w V w p.n.e. za czasów Peryklesa (złoty wiek kultury greckiej). Ajschylos wprowadził wtedy drugiego aktora co stworzyło możliwość konfliktu między grającymi i stało się początkiem rozwoju dramaturgii. Niedługo potem Sofokles wprowadził trzeciego aktora poszerzając tym samym możliwość komponowania akcji. W tej postaci: trzech aktorów i chór, tragedia grecka pozostaje niezmieniona.

Cechy tragedii greckiej :

• brak scen fantastycznych, erotycznych, zbiorowych, brutalnych,

• język elegancki,

• zasada stosowności,

• brak dekoracji,

• chór obecny na scenie cały czas pełni rolę komentatora (wyraziciela poglądów),

• losem bohatera rządzi fatum,

• nie ma zwycięzców, są sami pokonani,

• trzy jedności: miejsce ( tylko jedno miejsce),czas ( jeden dzień), akcja ( zawężenie treści do jednego, głównego wątku)

• mimesis- występują tylko "wielkie" postacie, np. szlachetnie urodzone, pochodzące z zamożnych rodzin.

Konflikt tragiczny : jest to sytuacja w jakiej autor stawia postać/cie utworu, w której osoba ta musi wybierać między dwiema równorzędnymi racjami, z których, w tragedii, obie prowadzą do domyślnej katastrofy, jednocześnie nie ma możliwości odsunięcia decyzji na później np:"Antygonie" zaprezentowany jest konflikt miedzy prawem boskim(nakazem chowania zmarłych) a prawem państwowym.

Ironia tragiczna : Bohater nie wie, że popełnił zbrodnię lub czyn niezgodny z prawem. Jest to przeciwieństwo między świadomością bohatera a jego rzeczywistą sytuacją.

Tragizm postaci w „Królu Edypie” Sofoklesa

Edyp jest postacią tragiczną, ponieważ nad jego życiem od początku ciąży przezacnie, które wiedzie go wprost do klęski. Edyp jest prawym człowiekiem, dobrym synem i sprawiedliwym królem, kochającym ojcem i troskliwym opiekunem miasta. A jednak w każdej dziedzinie ponosi klęskę. Nieświadomie staje się zabójcą ojca i poślubia własną matkę, rujnuje życie własnych dzieci - jego synowie giną bratobójczą śmiercią, a córka popełnia samobójstwo; Edyp staje się także przyczyną nieszczęść spadających na jego miasto , czyli Teby. Szlachetne zamiary prowadzą go do tragicznych w skutkach czynów.

Rola Fatum w życiu człowieka.

Fatum, kierujące ludzkim życiem, jest czymś nieodwracalnym, niezmiennym i niezależnym od człowieka. Towarzyszyło one każdemu od urodzenia do końca życia. Wszystko co się działo, co człowiek robił było z góry ustalone przez Bogów. Edyp nie zna prawdy o swoim pochodzeniu w rzeczywistości jest dzieckiem Jokasty i Lajosa królowej i króla Teb. Od fatum niestety nie było ucieczki. Bohatera prześladowały porażki i nieszczęścia.

Wina tragiczna - w tragedii starożytnej błędne rozpoznanie i fałszywa ocena własnej sytuacji przez bohatera.

Antygona - Była córką Edypa i siostrą Ismeny, jej wujem był Kreon. Pochodziła z przeklętego rodu Labdakidów. W swych działaniach kierowała się prawami boskimi i miłością. Popełniła samobójstwo, ale odniosła zwycięstwo moralne w sporze z Kreonem. Antygony - symbol buntu, śmiałości i odwagi.

Horacjański pogląd na świat:

Większość utworów literackich Horacego to oczywiście utwory liryczne (ody i pieśni), lecz Horacy pisał także wiele satyr i listów. Horacy był człowiekiem bardzo utalentowanym, czego dowodzi uznanie, jakie zyskał za życia. Zwraca uwagę, że nikt nie żyje na tyle długo, by znaleźć czas na wszystkie możliwe zajęcia - tak przyjemne, jak i pożyteczne. Gdy w końcu kończy się czas człowieka na świecie, wielu zastanawia się nad tym, że tak naprawdę niczego do końca nie osiągnęli, choć chcieli osiągnąć wszystko. Dla Horacego jedną z najważniejszych wartości było zawsze zdrowie. Często w jego utworach pojawiają się rozmaite skierowane do bogów prośby, które tyczą się właśnie zdrowia, życiowej siły oraz rześkości, odporności i dobrej starości.

Carpe diem - powiedzenie użyte przez Horacego w jego Pieśniach, upowszechnione w twórczości J. Kochanowskiego; podkreślało renesansową radość życia, ale i świadomość, że wiele zależy od Fortuny, ustalonego każdemu przeznaczenia. W lit. funkcjonuje jako odzwierciedlenie istoty filozofii epikurejskiej.

Filozofie greckie w jego twórczości

Podstawową doktryną filozofii antycznej, której wyznawcą był Horacy jest epikureizm. Jest to stworzona przez Epikura filozofia, według której przyjemność (jej składnikiem jest brak cierpienia) prowadzi do szczęścia w życiu. Druga doktryna, do której odwoływał się poeta, zwłaszcza w późniejszych latach życia, jest stoicyzm. Ta stworzona około trzystu lat wcześniej doktryna zakładała życie zgodne z rozumem i nie poddawanie się emocjom oraz panowanie nad sobą i pogodzenie z losem. Poeta uznawał, że warto zdystansować się od życiowych trudności i zachować spokój ducha.

Motyw non omnis moriar

Oznacza: "stawiam sobie pomnik (trwalszy niż ze spiżu)". Tak zaczyna się słynna oda Horacego, która podejmuje temat nieśmiertelności poezji i poety. Twórczość, poezja, dzieło życia daje poecie sławę i nieśmiertelność. "Non omnis moriar" - brzmi słynny cytat, który oznacza: "nie wszystek umrę" - bo pozostanie po mnie sława i poezja. Horacy zwraca uwagę na dwoistą naturę poety: śmiertelną i nieśmiertelną, także w wielu innych utworach.

Filozofia:

• Sokrates - Celem filozofii jest według Sokratesa poznanie i Wiedza , ale nie w powiązaniu ze światem przyrody , ani nawet przez wzgląd na jej formalny Charakter , lecz tylko samopoznanie rozumowe oparte na samoobserwacji psychologicznej .

• Platon - Zdaniem Platona, świat ukazuje się naszym zmysłom w sposób zafałszowany i błędny, ale istnieje sfera prawdziwsza i doskonalsza, królestwo bytów które są wieczne, niezmienne i w jakimś sensie stanowiące wzorce dla struktury i charakteru naszego świata.

Biblia - zbiór ksiąg uznawanych przez żydów i chrześcijan za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne znaczenie religijne dla różnych wyznań. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament. Podział Biblii - biblia składa się z nowego i starego testamentu. nowy ma 27 ksiąg a stary 48.

Monoteizm - to wiara w jednego Boga. Monoteiści uważają, że istnieje tylko i wyłącznie jeden Bóg. Nie są tolerancyjni wobec wyznawców innych religii. Monoteizm postrzega Boga jako istotę najważniejszą i idealną. Dla wyznawców monoteizmu Bóg jest nieśmiertelny. Wyznawcy monoteizmu wierzą, że Bóg jest istotą wszechpotężną i może zmienić wszystko. W monoteizmie Bóg to postać idealna. Bóg nie czyni zła, tylko dobro. Monoteizm zakłada również, że Bóg ma pomocników. Za takich monoteistycznych bożych pomocników uważa się anioły.

Psalm - biblijny utwór poetycki, mający charakter modlitwy śpiewanej na chwałę Boga w judaizmie i chrześcijaństwie.

Przypowieść - gatunek należący do literatury moralistyczno-dydaktycznej, najczęściej związany z wierzeniami religijnymi. Posługuje się narracją, w której postaci i zdarzenia pełnią rolę nosicieli i zarazem przykładów prawd oraz prawideł uniwersalnych, a nie jednostkowych.

Postać Hioba (motyw cierpienia)

Hiob mimo swej tak wielkiej wiary został skazany na wielkie męki - stracił cały dobytek i rodzinę, został wystawiony na bardzo trudną próbę. Był bardzo oddany i nie wyparł się Boga, który sowicie go wynagrodził. Był pokornym i bezgrzesznym.

Apokalipsa jako gatunek literacki charakteryzuje się:

- jawnością osoby narratora, przez którego przemawia Bóg;

- zapowiedziami rychłej interwencji Boga;

- niejasnym, symbolicznym językiem i wizyjnością obrazowania.

Cechy stylu biblijnego:

- paralelizm składniowy,

- patos - wzniosłość wypowiedzi,

- obecność zdań oceniających,

- inicjacja zdań od spójników,

- przejrzysta konstrukcja fabuły,

- rezygnacja ze szczegółowych detali dotyczących opisów na rzecz wprowadzenia ogólnej problematyki zwłaszcza moralnej,

- nieokreśloność czasu i miejsca zdarzenia (charakter uniwersalny opowieści),

Przypowieść „O miłosiernym Samarytaninie”

Pewien człowiek szedł z Jeruzalem do Jerycha i został napadnięty przez zbójców, którzy nie tylko go okradli, ale też zadali rany i prawie umierającego zostawili na drodze. Przechodził tamtędy kapłan, zobaczył leżącego i poszedł dalej. Tak samo postąpił lewita (niższy kapłan żydowski). Trzeci był Samarytanin. Dodać należy, iż Samarytanie byli mieszkańcami Samarii, krainy leżącej na południe od Galilei i uważani byli przez Żydów za zdrajców i odstępców. Samarytanin wzruszył się losem nieszczęśnika, opatrzył jego rany, wsadził na bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował aż do następnego dnia. Później dał gospodarzowi dwa denary, by ten zajął się cierpiącym. Na końcu przypowieści Jezus rzekł:

Idź, i ty czyń podobnie.

Przypowieść „O synu marnotrawnym”

Pewien ojciec miał dwóch synów i każdemu z nich dał taką samą część majątku. Młodszy syn postanowił wziąć swoją część i żyć na własny rachunek, starszy syn został w domu ojca i ciężko pracował. Młodszy syn odszedł z domu, ale dość szybko stracił wszystkie pieniądze, ponieważ żył rozrzutnie. Głodując, postanowił pracować przy wypasaniu świń, by móc pożywić się strąkami, które jadły zwierzęta, ale nikt mu nie chciał ich dać. Dlatego podjął decyzję o powrocie do domu ojca. Miał zamiar pokajać się i powiedzieć ojcu, że zgrzeszył i nie jest godzien nazywać się jego synem. Kiedy jednak ojciec go zobaczył, wzruszył się i ucałował. Ojciec rozkazał sługom ubrać syna w szatę, założyć mu pierścień na palec i włożyć sandały oraz zabić cielę i ucztować, bo oto jego syn:[…] był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się. tymczasem starszy syn, który ciężko pracował w polu, powrócił do domu i był zły na ojca, że ten nigdy nie docenił jego pracy, wierności i poświęcenia i nigdy nawet nie pozwolił mu zabić koźlęcia i ucztować z przyjaciółmi. Ojciec odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął a odnalazł się.

Przypowieść o siewcy

To przypowieść o siewcy, który wyszedł na pole i zaczął siać. Część ziaren padła na drogę, ale nadleciały ptaki i wydziobały je. Inne ziarna padły na miejsca skaliste, gdzie nie było wystarczająco dużo gleby, by zapuściły korzenie. Dlatego gdy wyrosły, szybko spaliło je słońce. Kolejne padły między ciernie, a te zdusiły rośliny. I w końcu część ziaren padła na ziemię żyzną i wydała plon.

Księga Rodzaju -stworzenie świata i człowieka

Dzień pierwszy - Bóg oddziela światło od ciemności, które nazywa dniem i nocą.

Dzień drugi - Bóg tworzy sklepienie, które ma oddzielić wody, a następnie sklepienie nazywa niebem.

Dzień trzeci - Bóg nakazuje wodom spod nieba zebrać się w jedno miejsce i w ten sposób tworzy ziemię (z bezładu i pustkowia, unosił się nad nimi Duch Boży), która jest suchą powierzchnią. Zbiorowisko wód nazywa morzem. Bóg rozkazuje także ziemi wydać rośliny zielone.

Dzień czwarty - tego dnia powstają ciała niebieskie. Większe mają świecić w dzień, a mniejsze w nocy. Ciała niebieskie mają oddzielić światłość od ciemności.

Dzień piąty - na ziemi pojawiają się zgodnie z wolą Boga istoty żywe: ptactwo różnego rodzaju i ryby.

Dzień szósty - powstają inne istoty żywe: dzikie zwierzęta, zwierzęta pełzające i bydło. Na końcu Bóg tworzy ludzi, mężczyznę i kobietę, na swoje podobieństwo, aby panowali nad wszelkimi stworzeniami ziemskimi. Im również Bóg błogosławi: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi.” Bóg daje człowiekowi rośliny przynoszące ziarno, by stanowiły jego pożywienie, a zwierzętom nakazuje żywić się trawą zieloną.

Dzień siódmy - tego dnia Bóg odpoczął, czyniąc go świętym

Kain i Abel

Adam i Ewa zostali wygnani z raju. W końcu nadszedł dzień, w którym Ewa urodziła pierwszego potomka. Na imię dostał Kain. Następnym z kolei synem był Abel. Wtedy Kain stał się nerwowy. Bardzo nie lubił patrzeć jak jego matka zajmuje się młodszym bratem. Był po prostu zazdrosny, a także chciał być jako jedyny w centrum uwagi. Oczywiście wszystkie obowiązki spoczywały właśnie na nim. Pewnego dnia obaj bracia składali ofiarę Bogu. Kain - bogactwa przyrody, plony, owoce ziemi. Abel zaś - pierworodne bydło ze swojej trzody. Niestety jedynie dym z ofiary Abla uniósł się ku niebu. Na to Kain bardzo zdenerwowany oszukał brata. Abel nic nie wiedząc podszedł do brata, a ten wyniósł go na odległe pole, zabił oraz zakopał w ziemi. Na to Bóg znając prawdę powiedział, że Kain już nigdy nie otrzyma plonu z ziemi. Również skazał go na tułacza i zbiega. Został wygnany.

Arka Noego

Potop był wynikiem bożego gniewu. Bóg wciąż chce jednak dobra człowieka i dąży do pokoju i zgody. Dlatego potop kończy się uroczystą obietnicą Pana, że wielkie wody już nie wrócą. Znakiem tego przymierza z ludźmi jest tęcza. Bóg kazał Noemu zbudować arkę z drzewa żywicznego i powlec ją smołą. W Arce Noe miał zrobić przegrody dla zwierząt, których miał zabrać po parze z każdego gatunku, aby uniknąć zagłady. Kiedy Noe uczynił wszystko, co Bóg mu kazał, wody potopu zalały ziemię. Deszcz padał przez 40 dni i 40 nocy. Wody unosiły się nad ziemią aż przykryły szczyty gór. Lustro wody unosiło się na ziemi przez 150 dni, a potem zaczęły opadać. Wówczas Noe wypuścił z arki kruka, ale on powrócił bowiem wody jeszcze nie opadły. Potem wypuścił z arki gołębicę ale i ona wróciła. Noe poczekał jeszcze 7 dni i powtórnie wypuścił gołębia, a ten wrócił z listkiem drzewa oliwnego. Po kolejnych siedmiu dniach wypuścił ponownie gołębicę, która już nie wróciła. Noe wyszedł więc z arki i wypuścił wszystkie zwierzęta na ziemię. Potem zbudował ołtarz i złożył na nim ofiarę Panu. Bóg pobłogosławił Noego i zawarł z nim przymierze. Bóg obiecał, że już nigdy nie będzie potopu.

Wieża Babel

Rodzina Noego rozmnożyła się i wkrótce było dużo ludzi zamieszkujących ziemię.Wszyscy zgodnie postanowili wybudować miasto,a w środku niego wieżę sięgającą nieba. .Bogu nie podobało się to,wiedział,że pycha nie doprowadzi ich do niczego dobrego.Postanowił więc, pokrzyżować ludzkie plany i sprawił,że zaczęli oni mówić w różnych językach.Z braku możliwości porozumienia,nie dokończyli swojej budowli,rozproszyli się po całej ziemi we wszystkie strony świata,a wieża ta nazwana została „wieżą Babel”.

Sodoma i Gomora

Pewnego dnia Bóg ukazał się Abrahamowi i jeszcze raz obiecał, że Sara urodzi syna. Potem udał się do Sodomy i Gomory, by zobaczyć, czy rzeczywiście mieszkający tam ludzie postępują wbrew Jego zasadom. Abraham zdziwił się, że Bóg może zniszczyć miasta, ponieważ być może żyje tam pięćdziesięciu sprawiedliwych. Pan odpowiedział że jeżeli znajdzie 50 sprawiedliwych przebaczy całemu miastu. Bóg obiecał, że gdy znajdzie nawet dziesięciu sprawiedliwych, ocali miasto. Kiedy dwaj aniołowie przybyli do Sodomy, spotkali Lota, a ten zaprosił ich do domu. Po posiłku mieli iść spać, ale mężczyźni z miasta otoczyli dom i zażądali, aby Lot wydał im przybyszów, ponieważ chcą z nimi poswawolić. Lot przestraszył się, wyszedł do mieszkańców Sodomy i zaryglował za sobą drzwi. Zaproponował mężczyznom wydanie swoich córek, ale ci domagali się nowoprzybyłych i usiłowali wyważyć drzwi. Aniołowie porazili mężczyzn ślepotą, Lota natomiast wciągnęli do środka. Aniołowie rzekli do Lota że gdy kogokolwiek jeszcze ma w tym mieście wyprowadził stąd. Mają zamiar zniszczyć to miasto, na prośbę Pana. Ponieważ Lot nie dowierzał Panu, aniołowie wyciągnęli go i całą rodzinę poza miasto, a Bóg nakazał mu uciekać, by ocalił życie. Lot wraz z bliskimi udał się do miasta Soar, a gdy był bezpieczny, Bóg spuścił na Sodomę i Gomorę deszcz siarki i ognia, niszcząc całą roślinność i skazując mieszkańców na niechybną śmierć. Jednak Lot nie dotarł do Soaru ze swoją żoną, ponieważ ta wbrew woli Pana obejrzała się za siebie i stała się słupem soli. Następnego dnia Abraham poszedł na miejsce, w którym poprzedniego dnia rozmawiał z Panem. Spojrzał w stronę Sodomy i Gomory i zobaczył jedynie pusty obszar, nad którym unosiły się dymy.

Księga Koheleta - idea marności

Treścią "Księgi Koheleta" są rozważania nad sensem życia ludzkiego; to pytania, jaka droga prowadzi do szczęścia. Autor nie znajduje odpowiedzi na stawiane pytania. Życie jest pełne utrapień, niesprawiedliwości i trudów, a przy końcu bytowania wszystkich spotyka śmierć. Kohelet to mędrzec, który wszystko poznaje dzięki własnym doświadczeniom. Rozważa kwestie bogactwa, pracy, radości czerpanej z przyjemności życia, ale według niego i tak "wszystko to marność i gonienie za wiatrem". Rozmyślając nad mądrością czy bogactwem, dochodzi do wniosku, że są one przemijające i nie zapewniają pełnego szczęścia. Są tylko przyczyną zawiści innych lub kłopotem dla tego, który je posiada ("człowiek pracuje umiejętnie i sprawiedliwie, a innemu, który nie robił nic, wszystko na dział zostawi")

Symbole w Apokalipsie :

Symbolika zwierząt: lew - triumf wąż - szatan wół - siła orzeł - zręczność 4 zwierzęta - 4 strony świata smok - zło zwierze z ludzką twarzą - śmierć	Symbolika barw purpura - upokorzenie biel - czystość i szlachetność
Symbolika liter i cyfr: Alfa i Omega - początek i koniec 7 gwiazd - Aniołowie 7 kościołów - kapłani 7 świeczników - 7 kościołów 7 pieczęci - symbol wyroków Bożych 7 czaszek - plagi zesłane na świat 7 głów szatana - pełnia zła 7 lamp - 7 darów Ducha św. 12 gwiazd - 12 pokoleń Izraela 666 - znak szatana 3 - Trójca Święta 44 - liczba mistyczna 12 - Apostołowie 24 starców - 24 świętych ze Starego Testamentu	Inne symbole apokaliptyczne Anioł - Biskup kościoła drzewo oliwne - sprawiedliwość Babilon - symbol miasta grzechu i obłudy jezioro ognia - piekło bestia - antychryst Baranek - Chrystus, zbawiciel, odkupiciel morze - dystans skrzydła - kosmos człowiek - mądrość niewiasta - Maryja, lud Boży rogi - siła księżyc - nieumiejętność pustynia - czas odpoczynku i próby
Czterej jeźdźcy Apokalipsy jeździec na czarnym koniu z wagą w ręce - symbolizuje głód jeździec na koniu trupio białym - śmierć	Symbolika przedmiotów pieczęć - zakończenie, wyrok łuk - magiczna moc waga - sprawiedliwość złote wieńce - dostojeństwo

Inspiracje biblijne w literaturze i sztuce epok późniejszych.

Motyw Apokalipsy. Obecność tego motywu potęguje katastroficzną wymowę dzieła, obrazuje totalne zniszczenie, chaos, klęskę doczesnego świata i jego odrodzenie, upadek ludzkości i walkę dobra ze złem. Najbardziej znanymi symbolami Apokalipsy są: siedem pieczęci, siedem trąb, bestia-Antychryst oraz cztery zwierzęta (lew, wół, orzeł i zwierzę o ludzkiej twarzy).

Juliusz Słowacki "Uspokojenie"	Czesław Miłosz "Roki"
Adam Mickiewicz "Dziady" cześć III - w Wielkiej Improwizacji	Czesław Miłosz "Walc"
Zygmunt Krasiński "Nie-Boska komedia"	Józef Czechowicz "Żal"
Jan Kasprowicz "Dies irae"	Czesław Miłosz "Piosenka o końcu świata

"Motyw marność nad marnościami"

Człowiek jest poddany nieustannemu prawu przemijania, które sprawia, że człowiek nie zaznaje szczęścia, gdyż bogactwo, mądrość i rozum przemijają. Nieprzemijalna jest ziemia i słońce, a słaby i kruchy człowiek to marność. Motyw ten często wykorzystywany jest do ukazania "chwilowości i krótkości" ludzkiej egzystencji.

Jan Kochanowski - fraszki: "Na różę", "O żywocie ludzkim"	Daniel Naborowski "Marność" "Krótkość żywota", "Do Anny"
Jan Kochanowski Pieśń IX	Juliusz Słowacki "Hymn (Smutno mi Boże)"

Motyw Męki Pańskiej

Cierpienia Chrystusa, który poświęcił się dla zbawienia świata.

Jan Kasprowicz "Hymn świętego Franciszka z Asyżu"	Juliusz Słowacki "Kordian"
Adam Mickiewicz "Dziady" cześć III - mesjanizm jednostkowy	Adam Mickiewicz "Księgi narodu" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego"

Motyw genezyjski.

Motyw stworzenia świata wg Księgi Genesis był często interpretowany przez wielkich poetów.

Jan Kochanowski Pieśń XIX, XXV - "Hymn do Boga"

Adam Mickiewicz "Oda do młodości"

Motyw niezawinionego cierpienia z Księgi Hioba

1. Adam Mickiewicz "Dziady" cześć III i IV

2. Johan Wolfgang Goethe "Cierpienia młodego Wertera"

3. Juliusz Słowacki "Kordian"

Motyw Arki Przymierza

1. - Ksiądz Piotr Skarga "Kazania sejmowe"

2. - Adam Mickiewicz "Pieśń Wajdeloty" z "Konrada Wallenroda"

1

---