Miejsce i rola handlu elektronicznego w gospodarce

Podstawowe pojęcia i typologie związane z handlem elektronicznym.

Handel elektroniczny (Electronic commerce — EC, c-commerce, handel-on-line) :

jest wprowadzoną do praktyki koncepcją opisujacą proces kupna, sprzedaży i dostawy produktów, usług, informacji przez partnerów handlowych (indywidualnych i/lub grupowych oraz przedsiębiorstwa elektroniczne), na terenie tego samego kraju (handel krajowy) lub pomiędzy rezydentami dwóch lub wiecej krajów (handel międzynarodowy lub globalny), zabezpieczany za pomocą, środków płatności (tradycyjnych i elektronicznych), dokonywany przy pomocy infrastruktury techniczno-organizacyjnej, w tym głównie sieci komputerowych z Internetem włacznie, dla osiągnięcia określonych zysków

wszelkie formy transakcji związanych z komercyjnym wykorzystaniem, z uwzględnieniem indywidualnych, jak też instytucjonalnych podmiotów, które bazują na cyfrowym przerwaniu i transmisji danych

biznes prowadzony w sieciach komputerowych, takich jak Internet, z uwzględnieniem

pokrewnej infrastruktury

produkcja, dystrybucja, marketing i sprzedaż oraz dostarczanie dóbr i usług z wykotrzystaniem mediów elektronicznych

Podział handlu e1ektronicznego według kryterium sposobu prowadzenia działalności i podporządkowania jej dogmatowi sieci:

bezpośredni - gdzie cała transakcja handlowa od momentu złozenia zamówienia do realizacji płatności i dostawy towaru odbywa się wyłącznie przez sieć (dotyczy towarów i usług, które moga, być przesyłane w formie elektronicznej)

pośredni — poszukiwanie towarów, usług, nowych kontrahentów, przesłanie dokumentów i płatności odbywa się przez sieć, natomiast dostawa zamówionego towaru lub usługi odbywa się bezpośrednio w tradycyjny sposób (poczta kurierska, firmy spedycyjne, własna wysylka, kontakt bezpośredni w magazynie lub firmie/biurze dostawcy itp.).

hybrydowy — w praktyce niedostatki rozwoju sieci lub ustug telekomunikacyjnych powoduja, że stosuje się czasowo rózne formy przejściowe np. wszystkie czynności za wyjątkiem płatności odbywają się przez sieć

Można zatem wnioskować, że istotą handlu elektronicznego jest szybka, nieustanna komunikacja pomiędzy kontrahentami operacji handlowych. Komunikacja ta zapewnia nie tylko wielostronną charakterystykę obiektów będących przedmiotem handlu, operację zmiany własności tych obiektów i gratyfikacji, za ich nabycie, ale również operacje przesłania, a czasem i konsumpcji (zakup mozłiwości obejrzenia filmu, relacji, itp.). Jest to jednocześnie podstawowa, ale nie jedyna różnica pomiędzy handlem elektronicznym, a tradycyjnym. Inne istotne różnice odnoszą się do otoczenla rynkowego ,,sklepu elektronicznego”: kwestii magazynowania i logistyki dystrybucji oraz strategii cenowych. Tab.1.

Kryterium	Handel tradycyjny	Handel elektroniczny
Media	Komunikacja bezpośrednia twarzą w twarz, za pomocą pośredników przy pomocy dokumentów przesyłanych przez pocztę, posłańców, pocztę pneumatyczną, telefon stacjonarny, telegraf, faks itp..	Dominującą formą komunikacji jest kontakt przez Internet: poczta elektroniczna, wyszukiwarki stron www, zawartość stron + odnosniki, portale, wortale i inne narzędzia komunikacji, ewentualnie przejściowo wspomagane przez media tradycyjne..
Elastyczność działalności	Niska elastyczność, problemy nie tylko z przestawieniem się na inny rodzaj działalności, ale również ze zmianą, czy rozszerzeniern asortymentu, wzmocnione licznymi ograniczeniami administracyinymi.	Wysoka elastyczność wynikająca z roli pośrednika na rynku. Wiąże się to niestety z koniecznością dokonania również technicznych posunięć na rynku (szeroka reklama zmian, podłączenie się pod inne strony, utworzenie własnego portalu itp.)
Logistyka działalności	Towary wytwarzane na miejscu lub magazynowane, ograniczony zasięg działalności lub konieczności utrzymywania wielu punktów wytwarzania i dystrybucji.	Dominującą formą jest oderwanie od procesu wytwórczego, mozliwość przesyłania bezpośrednio z własnej lub obcej hurtowni do klienta.
Logistyka sprzedaży	Struktura pionowa, łańcuch pośredników, konieczność dotarcia klienta do punktu sprzedaży, działającego w określonych godzinach.	Spłaszczenie struktur, wyposażony w odpowiednie urządzenia kitent może transakcję przeprowadzić z miejsca zamieszkania, teoretycznie w ciągu całej doby.
Formy płatności	Tradycyjne: gotówka, karta płatnicza, czek; anonimowość kupna i sprzedaży, powszechność użycia i akceptowalnosci różnych form sprzedaży, problemy z wymianą niektórych walut uznanych za obowiązujące na określonym terytorium, granulacja pieniadza, akceptowalny stopień zabezpieczenia.	Odmienne od tradycyjnych formy płatnosci: za zaliczeniem pocztowym, przekaz pienieżny, karta płatnicza, karta inteligentna, mikropłatności, pieniądz elektroniczny, poddawana pod wątpliwość powszechność wymagajaca odpowiedniej infrastruktury, poziom zabezpieczeń uznawany za mniejszy od tradycyjnego.
Parametry sprzedaży	Występuje zależność między położeniem punktu sprzedaży i gęstoscią realnej sieci, a ceną zakupu co wynika z ograniczoności dostępu do towardw i usług. Różnice regionalne zwiazane z położeniem geograficznym.	Z powodu globalizacji konkurencyjność cenowa wymusza niewielkie różnice cenowe. Różnice mogą być niwelowane przez trudne warunki dostawy. Najniższe ceny osiągane w handlu wartościami intelektualnymi (brak ceł, kosztów transportu itp.).

Elektroniczny handel dotyczy więc operacji przetwarzania i transmisji danych wykorzystywanych w gospodarce, takich jak:

zarządzanie przedsiębiorstwem, kontakty z partnerami handlowymi,

handel, promocja i reklama,

realizacja zobowiązań finansowych.

Obejmuje również całość infrastruktury związanej z powyższymii funkcjami tzn. sieci, nośniki danych, całość oprogramowania umożliwiającego ten proces i zapewniającego mu bezpieczeństwo oraz sprzęt komputerowy i telekomunikacyjny.

Jest, zatem pojcciem niejednolitym metodologicznie, do którego w zależnosci od bieżących potrzeb dodawane są rozszerzające to pojęcie elementy związane z innymi aspektami elektronicznej gospodarki typu: elektroniczne płatności, elektroniczna wymiana danych (EDI), a nawet kwestie czysto techniczne.

Zawiera je np. poniższa definicja tego terminu:

“ handel elektroniczny to bazująca na technologii sieciowej koordynacja materiałów, procesów i ludzi ułaytwiająca wymianę handlową ...“. W jej skład w cytowanym ujęciu wchodzą takie rozwiązania jak:

- elektroniczna wymiana dokumentacji,

- elektroniczny transfer środków pieniężnych,

- interaktywne systemy informacji wizualnej i głosowej,

- elektroniczne zakupy,

- elektroniczna bankowość i inne dziedziny gospodarki, w coraz większym stopniu

zależnej od środków teleinformatycznych.

Usytuowanie handlu elektronicznego w przestrzeni wirtualnej pomiędzy tzw. gospodarką elektroniczną a przedsiębiorstwem elektronicznym (Rys.1), sprawia, że handel elektroniczny utożsamia się z wszeIką działalnoscią typu handlowego i jej odzwierciedleniem na rynku elektronicznym.

Elektroniczny biznes (electronic business), który jest pojęciem szerszym niż handel elektroniczny, różni się w gruncie rzeczy od niego tylko faktem dołączenia do wymienionych w początkowej definicji funkcji działalności wytwórczej — produkcyjnej, realizowanej również za pośrednictwem sieci.

Rynek elektroniczny (electronic market) - powinien być rozumiany jako sieć interakcji i powiązań - ,,miejsce” (gdzie spotykają się oferenci i klienci w celu dokonania transakcji sprzedaży i zakupu) w dowolnej sieci teletransmisyjnej, często rozległej - globalnej - gdzie dokonywane są procesy handlu elektronicznego. Niekiedy rynek elektroniczny kojarzony jest wyłącznie z rozproszonymi systemami informatycznymi, składającymi się ze sprzętu i oprogramowania, opartymi głównie na wymianie elektronicznej dokumentacji, ale taki sposób podejścia wobec zachodzących obecnie zjawisk wydaje się być niewystarczający. Występuje też czasami utożsamianie go z funkcjami zachodzącymi w przestrzeni wirtualnej — czyli handlem elektronicznym lub narzędziami, np. finansowymi, obsługującymi handel elektroniczny i instytucjami biorącymi udział w tej obsłudze.

W związku z ukazanym umiejscowieniem zwraca się uwagę na dodatkowe ograniczenie wymienionych uprzednio terminów. W szerszym zakresie rynek określa się jako elektroniczny, gdy zastosowania systemów informatyczno - ­telekomunikacyjnych mają ważny lub decydujący wpływ na strukturę rynku i zachodzące na nim procesy. W znaczeniu tym jest bliski gospodarce elektronicznej. W węższym — jako system informatyczno-telekomunikacyjny umożliwiający realizację w sposób automatyczny wykonanie transakcji kupna­ - sprzedaży. Wówczas jest to pojęcie związane z handlem elektronicznym. W wielu pracach zwraca się też słusznie uwagę na transformację rynków elektronicznych pokazując przejście ich architektury od systemu:

hierarchicznego — gdzie z oferty pojedynczego dostawcy korzystało poprzez infrastrukturę telekomunikacyjną wielu klientów, przeważnie z jego branży oraz

sieciowego (,,rynkowego”) — łączącego wielu dostawców z wieloma klientami poprzez mechanizmy telekomunikacyjne, powstaje rynek dostawców konkurujących pomiędzy sobą nie tylko możliwością dostępu do sieci, ale także asortymentem, powiązaniami, cenami i innymi atrybutami ekonomicznymi i multimedialnymi do

spersonalizowanego — gdzie mechanizmy telekomunikacyjne zawierają dodatkowe filtry (np. w postaci semantyczriej) pozwalające na zaspokojenie szczególnych potrzeb indywidualnego klienta.

Jest to rozróżnienie bardzo istotne ze wzgledu na konsekwencje, jakie za sobą pociąga. Zarówno nowoczesne zintegrowane systemy wspomagajace zarządzanie (np. Oracle Finance) jak i nowoczesne hurtownie danych posiadają dodatkowe mechanizmy dopasowujące je do zasad prowadzenia handlu elektronicznego. To czy przyszly użytkownik będzie mógł z nich skorzystać zależy zarówno od niego (może nie kupić odpowiednich modułów programów) jak i istnienia w otoczeniu użytkownika odpowiedniej infrastruktury — miejsca gdzie będzie mógł przeprowadzié swoje transakcje (czyli rynku elektronicznego).

Wymienione dotad elementy są kluczowymi zjawiskami tzw. gospodarki wirtualnej. Przez wirtualną gospodarkę należy tu rozumieé istniejącą czasowo w przestrzeni sieci rozległych (głównie Internetu), w sferze normatywnej i pozanormatywnej (gdy np. tworzenie aktów prawnych nie nadąża za procesami rzeczywistymi lub organizacje tworzone są ad hoc dla realizacji określonego celu), sztuczną organizację społeczno-ekonomiczną, której architektura ze względu na swą dynamiczną złożoność i specyfikę używanej infrastruktury nie moze być zastosowana w sposób statyczny w świecie realnym, chociaż towary i płatności występujące w tej sferze na1eża właśnie do tego świata. Organizacja leży więc w przestrzeni informacji przetwarzanych w sieci, skutki tego przetwarzania w postaci dokumentacyjnej, otrzymanych towarów czy wykonanych usług — do świata rzeczywistego. Przewaga i korzyści ze stosowania tej struktury wynikają z efektu synergicznego — suma efektów działań podjętych przez organizacje wirtualne i wirtualne społeczności jest większa, niż wynika to z prostego sumowania. Organizacja wirtualna jest czasem utożsamiana z organizacją elektroniczną. Pojęcia te w najczęściej używanym podejściu niewiele się różnią — pierwsza z nich podkreś1a oderwanie sfery konceptualizacji działań od efektu, druga skupia się raczej na mediach realizaji. Wydaje się jednak, że pojęcie gospodarki elektronicznej jest zjawiskiem szerszym niż gospodarki wirtualnej, ponieważ istnieją procesy w gospodarce elektronicznej, które ze względu na pewne przyjęte standardy nie mają wiele wspólnego z przyjętym na rzecz tej pracy pojęciem wirtua1ności — od początku do końca są z góry zdeterminowane.

Ponadto to właśnie mechanizmy i narzędzia rynku elektronicznego w połączeniu z infrastrukturą organizacyjno-informacyjną (choćby tymczasową, a wiçc wirtualną) i instytucjonalno-prawną stanowią de facto gospodarę elektronicznq. Rynek elektroniczny jest jednym z jej najistotniejszych elementów i wyrywanie go z kontekstu gospodarki, po to by go wyodrębnić w rozpatrywanym przekroju typologicznym, nie wydawało się sensowne. Podstawowymi elementami tak rozumianego rynku elektronicznego są:

szeroko rozumiany towar (w tym: informacja, usługa),

kontrahenci (oferenci, konsumenci i ich relacje wzajemne, znani sobie lub anonimowi),

elektroniczny pieniadz - póki co wspomagany często pieniądzem tradycyjnym i

kartami, w tym kartami płatniczymi, występuje w postaci elektronicznych płatności -

cyberpłatnosci

elektroniczny dokument (we wszystkich możliwych standardach),

elektroniczna transakcja (procedura rozliczeniowa w sieci pomiędzy kontrahentami

realizowana za pomocą płatności tradycyjnych lub cyberpłatności).

Najmniejszym, zaznaczonym na Rys.1 elementem jest przedsiçbiorstwo e1ektroniczne - (electronic enterprise) “...przedsiebiorstwo zdolne do wymiany wartości — środków pieniężnych, dóbr, usług czy informacji — na drodze e1ektronicznej...”. Oczywiście z punktu widzenia handlu elektronicznego jest ono jednym z potencjalnych oferentów, bądź klientów zinstytucjonalizowanych, czy może występowaé w obu rolach naraz na rynku elektronicznym. W ujęciu ogólnym przyjmuje się też, że może ono być zarówno ,,wytwórcą”, ,,pośrednikiem” jak i ,,organizatorem” tej wymiany. Prezentowana koncepcja za1eżności pomiędzy kategoriami umiejscawia instytucje usprawniające rozliczenia i płatności wynikające z zawartych transakcji w sferze gospodarki elektronicznej. Gospodarka elektroniczna traktowana jest tu też z informacyjnego punktu widzenia jako system gospodarczy, w którym decydującą, rolę odgrywają podmioty i struktury wykorzystujące techniki informacyjne dla realizacji procesów gospodarczych...”. Pozostali uczestnicy procesów handlu elektronicznego — indywidualni klienci - od tradycyjnych różnią się określoną, świadomością istnienia gospodarki elektronicznej, umiejętnością posługiwania się jej narzędziami wynikającą z wcześniejszego wykształcenia lub samokształcenia oraz moż1iwością dostępu do urządzeń i oprogramowania (infrastruktury) własnej lub dostępnej za określoną opłatą (kawiarnie internetowe, kioski internetowe itp.).

Elementem otoczenia tak umiejscowionego handlu elektronicznego jest społeczeństwo informacyjne, z którego pochodzą i w którym to pojęciu zawarte są wszystkie wymienione elementy. W ramach społeczeństwa informacyjnego zakłada się, póki co konceptualnie, istnienie, tzw. społeczności wirtualnych. Społeczność wirtualna według tej koncepcji, to grupa wspólnych, jednolitych interesów, zainteresowań, przekonań, potrzeb, stylów życia skupiona w wirtualnej przestrzeni sieci, niezależnie od miejsca fizycznego umiejscowienia należących do niej jednostek. Grupy takie mogą z czasem wykształcić swoich przedstawicieli reprezentujących ich wobec instytucji publicznych, czy określonych sprzedawców dóbr i usług. W handlu elektronicznym łatwo sobie wyobrazić pośrednika, bedącego jednocześnie organizatorem takiej grupy, reprezentującego klienta wobec sprzedawcy i pobierającego z tego tytułu określone opłaty. Pierwsze koncepcje społeczności wirtualnych zakładały brak ograniczeń normatywnych nakładanych na grupy społeczne. Obecne są już dużo ostrożniejsze, ze wzgledu na łatwość patologii, która może nastąpić w samorzutnie tworzących się grupach, pozbawionych kontroli i norm prawnych.

W ramach społeczeństwa informacyjnego oprócz sfer ,,zarezerwowanych” niejako dla handlu elektronicznego możliwa jest komunikacja typu:

- konsument - konsument — polegające na wymianie informacji, a nawet usług pomiędzy poszczególnymi członkami społeczeństwa (narzędziem jest tu np. e-mail),

- media infrastruktury publicznej — media infrastruktury publicznej — zapewniająca sprawniejsze i szybsze przekazywanie i przetwarzanie informacji pomiędzy organami rządowymi, samorządowymi i innymi organami użyteczności publicznej.

Ze względu na kontrahentów uczestniczących w procesie komunikacji gospodarczej w gospodarce elektronicznej wyróżnia się:

- transakcje zachodzqce między przedsiębiorstwami (business-to-business, B2B) — zamówienia, sprzedaż itp.,

- transakcje zachodzące między przedsiębiorstwem a konsumentem (business-to-consumer, B2C) — handel elektroniczny w postaci detalicznej,

- operacje zachodzqce pomiędzy przedsiębiorstwem a sferą użyteczności publicznej (business-to-public, B2P) — wzajemna wymiana informacji niezbędnych dla funkcjonowania przedsiębiorstw, instytucji publicznych i ich potencjalnych klientów,

- operacje zachodzqce pomiędzy konsumentem a mediami infrastruktury publicznej (consumer-to-public, C2P) — przesuniccie wymiany informacji z klienta zinstytucjonalizowanego na indywidualnego i rozszerzenie sfery zastosowań na inne dziedziny życia publicznego. Nie związany bezpośrednio z przebiegiem transakcji handlowych, zespół przedsięwzięć służących budowaniu zaufania klienta do firmy: wizerunku firmy, logo, nazwy lub samej promocji towarów lub usług.

Dwie pierwsze sfery elektronicznej gospodarki sa na ogół zaliczane do dwóch podstawowych sektorów handlu elektronicznego:

Sektor operacji między przedsiębiorstwami dotyczy kontaktów handlowych polegających nie tylko na zawieraniu transakcji, ale także na poszukiwaniu partnerów do rozwijania przedsięwzięć inwestycyjnych i innowacyjnych, budowania sieci dostawców i odbiorców, poszukiwania informacji handlowych, budowania sieci kooperacyjnych i podwykonawczych, zdobywania wiedzy know-how i innych. Prowadzenie działalności w tej sferze jest zabezpieczane przeważnie za pomocą systemu elektronicznego przesyłania dokumentacj (EDT). W warunkach niedorozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, łączność z niektórymi partnerami czy kontrahentami instytucjonalnymi zapewniana jest przez tradycyjne media typu osobiste wizyty, telefon, fax. itp. Zamiast dokumentacji papierowej takiej jak zamówienia, faktury, dokumenty odprawy celnej wymieniane są komunikaty elektroniczne w zestandaryzowanej postaci. Aby transakcje mogły zachodzić niezbędne jest uprzednie zawarcie pomiędzy stronami odpowiednich umów o współpracy i zakresie odpowiedzialności.

Sektor transakcji przedsiębiorstwo-konsument (nazywany wąskim tub klasycznym

handlem elektronicznym) zawiera w sobie wszelkie formy sprzedaży towarów, usług i

informacji nabywcom indywidualnym. Jest to sprzedaż detaliczna z użyciem sieci. Nie musi

być poprzedzona wcześniejszymi porozumieniami pomiędzy stronami transakcji, jednak w

niektórych systemach płatności elektronicznych, występuje porozumienie za pośrednictwem

instytucji zabezpieczających proces dokonania operacji płatności i dostarczenia towaru

odbiorcy.

Ponadto, do handlu elektronicznego zalicza sie tę część trzeciej sfery elektronicznej gospodarki (business-to-public), która nie jest może związana bezpośrednio ze sprzedażą towarów i usług, ale dotyczy sfery obsługi handlu elektronicznego, czyli marketingu on-line.

Drugim kryterium podziału handlu elektronicznego jest rodzaj towarów i usfug. Ze względu na to kryterium dzieli się on na:

handel pośredni (indirect e - commerce) — zamawianie towarów materialnych za

pośrednictwem sieci informatycznej i dostarczanie ich fizycznymi kanałami dystrybucji,

poprzez instytucje publiczne (poczta), wysyłkowe (kurierzy) lub własna sieć dystrybucji firmy,

handel bezpośredni (direct e-commerce) — zamawianie i dostarczanie

niematerialnych towarów i usług odbywa się przez sieć teletransmisji (np. oprogramowanie,

utwory muzyczne, informacje lub usługi typu rezerwacja biletów, hoteli itp.).

Handel elektroniczny, ze względu na sposób pozyskania zysków przez elektroniczne przedsiębiorstwa można też podzielić na takie, które:

pozyskują zysk dzięki tworzeniu elektronicznego rynku (np. dostawcy usług

internetowych (Internet service providers), całkowicie wirtualne banki czy sklepy),

narzędzia rynku elektronicznego wspomagają tylko proces tworzenia zysku firmy

(poszukiwanie informacji w Interncie, kontakt ze wspólpracownikami itp.).

Według kryterium wykorzystania sieci handel elektroniczny jest dzielony na:

tradycyjny handel elektroniczny (traditional e-commerce) — gdzie sieć

teletransmisyjna służy tylko przesyłaniu danych pomiędzy elementami rynku i w dominującej

ilości oparty jest o sieci komercyjne,

internetowy handel elektroniczny (Internet e-commerce) — sieć teletransmisyjna

stanowi jednocześnie medium przesyłania danych i globalny rynek.

W niektórych opracowaniach występuje rozgraniczenie pomiędzy tradycyjnym handlem elektronicznym, zwanym interorganizacyjnymi systemami informacyjnymi a elektronicznym handlem internetowym. To rozgraniczenie dotyczy głównie faktu, że pierwsza z tych kategorii posiada elementy z góry zdeterminowane, nie zawiera żadnego elementu negocjacji tylko czystą realizację przepływu informacji. W odróżnieniu od systemów interorganizacyjnych, systemy handlu internetowego (czy w tym ujęciu systemy elektronicznych rynków) kontrahenci mogą ze sobą negocjować, potwierdzać zamówienia i realizowaé je w trybie on-line lub off-line. Pierwsza kategoria jest używana tylko w kontaktach między firmami, druga we wszystkich rodzajach kontaktów.

Wyniki porównania elektronicznego handlu tradycyjnego i internetowego zawiera Tab.2.

Tradycyjny e - commerce (systemy interorganizacyjne)	Internetowy e - commerce
Relacje pomiędzy kontrahentami są z góry określone - przed realizacją transakcji, włącznie z powiązaniami wielorakimi.	Relacje pomiędzy kontrahentami mogą być ustanowione w czasie transakcji i np. tylko dla tej jednej transakcji.
Tylko kontakty między firmami.	Wszystkie sfery gospodarki elektronicznej.
Systemy budowane w oparciu o prywatne, zamknięte, zastrzeżone sieci jak i sieci publicznie dostępne.	.Sieci publicznie dostępne.
Zamknięte, branżowe lub specyficzne “stowarzyszenie”	Rynek otwarty o globalnym zasięgu.
Jeżeli w budowe sieci telekomunikacyjnej zaangażowane są firmy zewnętrzne, to dodają one usługi przesyłania informacji do typowych usług.	Jeżeli w budowe sieci telekomunikacyjnej zaangażowane są firmy zewnętrzne, to wystęują oni na ogół jako dostawcy (providers) usług on - line.
Rodzaj transakcji, formaty dokumentów i rodzaj płatności są wynikiem umów zawartych między kontrahentami.	Sprzedawcy wraz z dostawcami usług internetowych określają jaki rodzaj transakcji będą prowadzić.
Liczba partnerów ograniczona umowami lub iloscią firm działających w branży.	Nieograniczona liczba partnerów.
Umowy między kontrahentami z góry określają rodzaj sieci uzywanych w trakcie komunikacji.	Konsumenci i sprzedawcy niezależnie określają, które komunikacyjne sieci będą używali w trakcie uczestnictwa w rynku elektronicznym. Mogą one zmieniać się w kolejnych transakcjach.
Znani i zaufani partnerzy.	Znani i nieznani partnerzy.
Wspólne porozumienia są tak skonstruowane, ze każda strona wie, w jaki sposób system będzie użyty i czego się po nim spodziewać.	Żadne wstęne ustalenia nie są z góry podejmowane.
Sieć częściowo zabezpieczona przed dostępem.	Konieczność autoryzacji i zabezpieczenia transmisji danych.
Rynek o ograniczonym dostępie. Sieć jedynie medium dla przesyłania danych.	Cała sieć jest jednocześnie rynkiem.

Genealogia i rozwój handlu eIektronicznego.

Okres transferu funduszy (1973-84)

Zastosowania handlu elektronicznego zaczęły się we wczesnych latach siedemdziesiątych, od takich innowacji jak transfer funduszy. Wtedy to wprowadzono do powszechnego użytku sieci elektroniczne obsługujące transfer środków płatniczych pomiędzy bankami, a przedsiębiorstwami, co zrewolucjonizowało rynek finansowy. Innowacje te były jednak ograniczone do wielkich korporacji i kilku wybijających się małych firm. Koncepcja ta jest wykorzystywana do dziś, a szybkość, niezawodność i bezpieczeństwo dokonywanych transferów są coraz wiçksze. Wykorzystywane są zresztą nie tylko do transferu funduszy, lecz także do obsługi wykorzystania kart kredytowych.

Okres rozwoju systemów elektronicznej wymiany dokumentacji i poczty elektronicznej (1984-91)

Szybszy rozwój technologii wykorzystujących elektronikę do przesyłania informacji nastąpił na początku lat osiemdziesiątych. Związane to było głównie z ekspansją systemów elektronicznej wymiany dokumentów (EDI) rozszerzających zastosowania ze sfery transakcji finansowych na inne rodzaje transakcji przetwarzania: w przemysle, handlu detalicznym itp. Zastosowanie technologii EDI i poczty elektronicznej (electronic mail, e-mail) pozwalało na redukcję wykorzystania dokumentów papierowych oraz zwiększenie wydajności wymiany korespondencji. Przesyłanie typowych dokumentów, takich jak: zamówienia, rachunki, listy przewozowe, faktury w formie elektronicznej (dotychczas przesyłane wyłącznie w postaci drukowanej) stało się w tym okresie zdecydowanie szybsze i wielokrotnie tańsze. Rosnąca niezawodność urządzeń technicznych, zwiększyla ponadto zwiaązane z nowymi technikami skrócenie czasu dokonywania korekt, poprawek i zmian w dokumentach handlowych, co miało znaczenie w kosztach końcowych zawieranego kontraktu. Podstawowym efektem rozwoju elektronicznego handlu w latach osiemdziesiątych jest poczta elektroniczna jako integralna część współpracujących ze sobą sieci komputerowych.

Okres dominacji Internetu w rozwoju kontaktów między przedsiębiorstwami (1992-1997)

Zdecydowanie największe zmiany w zakresie i metodach prowadzenia interesów i zarządzania przedsiębiorstwem nastąpiły na początku lat dziewięćdziesiątych. Zostało to spowodowane głównie szerokim wkroczeniem internetu do sfery gospodarki. Zaczęły się pojawiać i rozpowszechniać takie usługi internetowe jak: grupy dyskusyjne, protokoły przesyłania plików (file transfer protocol - FTP), telekonferencje itp. Znacznie łatwiejszy stał się również dostęp do informacji i ich wymiana pomiędzy użytkownikami sieci. W związku z

rozpowszcchnieniem tego typu usług zmalały też koszty eksploatacji systemów telekomunikacyjnych. Dzięki temu coraz mniejsze firmy mogły korzystać z funkcji zarezerwowanych dotąd dla dużych, bogatych korporacji. Kolejnym krokiem przyspieszającym rozwój systemów było pojawienie się prostych, łatwych w obsłudze narzędzi publikujących i przesyłających nowe informacje oraz nowych języków takich jak HTML, nie potrzebujących specjalistycznego sprzętu ponad zwykłe komputery klasy PC. W ten sposób zaczęły się kształtować nowe formy kontaktów z partnerami handlowymi i nowe możliwości poszukiwania rynków zbytu. Zaczęto też dostrzegać wymiern korzyści z zastosowania systemów handlu elektronicznego takich jak obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej (dokumenty publikowane w formie elektronicznej i udostępniane w sieci są dużo tańsze od produkcji katalogów drukowanych i ich dystrybucji, następuje też zmniejszenie opłat telekomunikacyjnych). Prowadzenie działalności przy pomocy Internetu stało się też pewnym pozytywnym wyróżnikiem dobrej kondycji i nowoczesnego statusu firmy. Firmy starające wyprzedzić konkurencję (czy nawet pozostać na rynku) zaczęły stosować komunikacje przy pomocy Internetu jako istotny element strategii rozwoju. Największym problemem kontaktów w sieci stały się sprawy dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa przepływu danych. Pod koniec tego okresu nastąpłl jednak szybki postęp w dziedzinie metod i technik kodowania informacji oraz poświadczania ich autentyczności. Następstwem rozwoju technik informacyjnych w tej dziedzinie stało się dostosowywanie do zaistniałych możliwości struktur administracyjnych i ustawodawstwa (liberalizacja prawa handlowego i podatkowego, przepisów dotyczących importu i eksportu oraz transportu). Zbiegło się to z poprzedzonymi licznymi, wprowadzanymi w tym czasie w życie, rozwiazaniami teoretycznymi w sferze finansowej. Instytucje finansowe zaczęły dostrzegać korzyści płynące z zastosowania handlu elektronicznego wprowadzajac coraz doskonalsze i bezpieczniejsze systemy realizowania elektronicznych płatności, zintegrowane z sieciami juz istniejącymi. co z kolei zwiekszyło mozliwości rozwoju sektora sprzedaży detalicznej. Równolegle, poprzez sieci lokalne, nastepowała integracja systemów wewnętrznych w firmach i coraz częściej — integracja tych systemów i związanych z nimi baz danych z siecią Internet, co umożliwiło udostępnienie niezbędnych informacji klientom i partnerom firm. Powoli, tam gdzie było to możliwe, następowała też wymiana tradycyjnych systemów przesyłania danych na tańsze I efektywniejsze sieci internetowe, które dzięki niższym kosztom stały się dostępne dla mniejszych przedsiębiorstw.

Okres globalizacji handlu elektronicznego (1997-2000)

Koniec lat dziewięćdziesiątych zaowocował burzliwym rozwojem handlu elektronicznego, głównie w sektorze handlu oraz kontaktów między różnymi organizacjami i użytkownikami, w tym indywidualnymi. Polega on głównie na tworzeniu rozległych sieci dystrybucji i gwałtownym wzroście liczby, zakresu i wartości transakcji miçdzynarodowych. Konsekwencją licznych opracowań i raportów na temat kierunków rozwoju zastosowań globalnych informatyki na świecie było przyśpieszenie prac nad aspektem prawnym elektronicznego handlu w krajach Unii Europejskiej. Te firmy, które będą chciały się utrzymać na rynku w najbliższych latach i rozwijać, będą. tym wymaganiom musiały sprostać. Wraz z początkiem roku 2000 rozwój handlu elektronicznego zaczął dodatkowo przyspieszać w zwiaązku z przesunięciem do tej dziedziny części zasobów finansowych i ludzkich, dotąd zaangażowanych w rozwiązywanie informatycznych problemów związanych z rokiem dwutysięcznym.

Okres totalitaryzmu handlu elektronicznego (od 2000)

Od firm będzie się wymagać dostarczania informacji bezpośrednio do aplikacji klienckich, do dowolnego narzędzia, którym klienci będą się posługiwaé od notebooków, do telefonów komórkowych, z serwera na serwer. Nastąpi pełna personalizacja kontaktów handlowych uczestników indywidualnych i zbiorowych handlu elektronicznego oraz pełna integracja z pozostałymi systemami firmy, przy pomocy dowolnych narzędzi multimedialnych.

Pojawienie się zjawiska handlu elektronicznego w znaczący sposób zaczęło wpływać również na handel międzynarodowy. Instytucje takie jak Organizacja Wspólnoty Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w celu uregulowania stosunków w tej dziedzinie zaczęły wydawać własne wytyczne dla krajów członkowskich. W 1995 roku Komitet do spraw polityki rozwoju informatyki, komputeryzacji i łączności (ICCP - Information, Computer and Communication Policy) został zobowiązany do opracowania wytycznych dotyczących możliwości zastosowania zaawansowanych technologii w kontekście globalnej infrastruktury informacyjnej i społeczeństwa informacyjriego (GII-GIS — Global Information Infrastructure — Global Information Society). Były to wytyczne i zalecenia dla rządów państw członkowskich. Oficjalna akceptacja zaproponowanych wytycznych nastąpiła w okresie luty - maj 1997 r. Wytyczne poruszają problemy rozwoju i integracji sieci szybkiej łączności oraz wprowadzenia usług i aplikacji w formic elektronicznej do zintegrowanych sieci globalnych (Internetu), które umożliwiają swobodny, interaktywny dostęp do informacji i usług, w poszczególnych krajach. Oczekiwania twórców programu związane są z rozwojem infrastruktury przekształcającej istniejący rynek w taki rynek, gdzie decydującą rolę będą odgrywały sieci łączności, wiążące ze soba transport, proces zawierania transakcji handlowych i dostęp do informacji. Siłą napędową programu, poza wzrostem gospodarczym i rozwojem, ma być powszechny dostęp do informacji. Podstawowymi uwarunkowaniami takiego rozwoju są:

- udostçpnienie infrastruktury szybkiej łączności interaktywnej,

- swobodny dostęp i używanie sieci zarówno dla konsumentów jak i producentów czy usługodawców,

- zapewnienie współdziałania równych systemów ze sobą,

- wprowadzenie i rozwój aplikacji i usług sieciowych we wszystkich obszarach gospodarki,

- zapewnienie poufności i prywatności użytkownikom sieci,

- zabezpieczenie realizacji płatności,

- zabezpieczenie praw autorskich i własności intelektualnych.

Wyznaczono także kierunki rozwoju handlu elektronicznego i szczegółowe zalecenia dla rządów państw członkowskich i organizacji międzynarodowych. Zostały one sformułowane w tzw. planie wykonawczym. Po licznych poprawkach i uzupełnieniach w październiku 1999 r., przyjęte w nim zasady prowadzenia handlu elektronicznego przedstawiają się następująco:

handel elektroniczny powinien być rozwijany głównie przez sektor prywatny w odpowiedzi

na zapotrzebowanie rynku,

uczestnictwo w handlu elektronicznym niech się odbywa na zasadach wolnego rynku,

interwencjonizm państwowy winien ograniczyć się do zapewnienia stabilnych warunków

legislacyjnych i zabezpieczać jednocześnie interes publiczny. Wszelkie działania państwa

muszą być jasno określone, zrozumiałe i jednoznaczne.

muszą zostać wykreowane mechanizmy umożliwiające udział sektora prywatnego w pracach

nad polityką rządów w dziedzinie handlu elektronicznego,

handel elektroniczny jest ze swej natury międzynarodowy, co implikuje działania rządu w

kierunku koordynacji wszelkich działań w tym zakresie z partnerami w innych krajach na

zasadach porozumień dwustronnych, wielostronnych lub rozwiązań kompromisowych, głównie

w zakresie określania standardów,

należy dążyć do ,,rozsądnego” poziomu podatków od transakcji handlowych zawieranych w

systemach elektronicznych, zgodnie z ogólnie przyjęta na świecie praktyką

formułowane ustawy i akty prawne dotyczaące infrastruktury telekomunikacyjnej powinny

zapewniać konkurencję między dostawcami, w tym swobodną konkurencję na rynku

globalnym,

odpowiednie akty prawne muszą zapewnić prywatność, poufność i bezpieczeństwo danych,

w tym danych osobowych konsumentów, wysoki poziom zaufania do handlu elektronicznego

zostanie osiągnięty dzięki obustronnie korzystnym umowom współpracy, udoskonalaniu

techniki kodowania danych, procesom samoregulacji w sektorze prywatnym i intensywnej i

wielostronnej edukacji w tej dziedzinie.

Zdecydowanie szerszą inicjatywą był zapoczątkowany w lutym 1995 roku projekt tzw.

Grupy G8. Projekt dotyczył możliwości stworzenia globalnego rynku dla małych i średnich przedsiębiorstw. W osiągnięciu celu miała pomóc ścisła współpraca przemysłu z sektorem publicznym. Początkowo projekt był realizowany przez kraje z grupy G7 oraz Komisja Europejska. Następnie po przyłączeniu się kolejnych krajów liczba ich wzrosła do 20 i kilku organizacji międzynarodowych. Praca została zorganizowana w pięciu grupach roboczych

zajmujących się:

- sieciami informacyjnymi, g1oba!izacją i popularyzacją projektu,

- bezpieczeństwem transmisji, aspektami prawnymi i ustawowymi,

- integracją systemów na różnych poziomach zarządzania,

- finansami,

- nadzorem nad programami pilotażowymi.

W 1999 roku kolejne kraje zgłosiły akces do prac nad projektem, głównie kraje rozwijające się i kraje europy środkowo-wschodniej. Stworzono duzą, sieć informacji gospodarczej dla małych i średnich przedsiębiorstw - Global Information Network. Kazdy z jej uczestników ma własną witrynę WWW, gdzie publikuje informacje o towarach, usługach, technologii oferowanych przez małe i średnie firmy w poszczególnych krajach, punktach kontaktowych, organizacjach, polityce poszczególnych rządów w odniesieniu do tego sektora gospodarki itd. Nadzorem i utrzymaniem głównego portalu dla całej sieci zajmuje się Japonia. Przy realizacji sieci przyjęta została polityka rozwoju handlu elektronicznego przedstawiona w programie Unii Europejskiej ,,European Initiative in Electronic Commerce”. Poparcie G8 uzyskało już blisko 40 programów pilotażowych, podzielonych na cztery kategorie:

- otoczenie i warunki prowadzenia handlu elektronicznego w sektorze małych i średnich firm,

- infrastruktura telekomunikacyjna,

- elektroniczna realizacja płatności,

- źródła informacji i wprowadzanie systemów handlu elektronicznego.

Po dokonaniu analiz wszystkich projektów na ich podstawie wytyczono priorytety

rozwoju handlu elektronicznego na przyszłość. Najważniejsze z postulatów wyglądają następująco:

- prowadzenie szerokiej kampanii informacyjnej i szkoleniowej dia małych i średnich przedsiębiorstw,

- kontynuacja rozwoju sieci GIN i witryn internetowych na rynku globalnym,

- promocja międzynarodowych programów pilotazowych dla firm jako aktywnych uczestników w handlu międzynarodowym,

- umożliwienie małym i średnim firmom stopniowego przechodzenia ze stosowania dokumentów drukowanych do wprowadzenia elektronicznej wymiany dokumentów,

- zaktywizowanie współpracy międzynarodowej w zakresie handlu elektronicznego między przedsiębiorstwami z krajów wysokorozwiniętych z tymi z krajów rozwijających się i znajdujących się w okresie transformacji (kraje byłego ZSSR i Europy Środkowej), które taką współpracę są w stanie podjąć.

Przejawy globalizacji handlu elektronicznego

Włączenie handlu elektronicznego w wirtualny światowy system biznesu.

Perspektywa optymalizacji funkcjonowania firmy w zakresie redukcji kosztów,

oszczędności czasu, zwiększenia zysków, czy polepszenia wizerunku sprawia, iż nasilają się

tendencje do integrowania Internetu i współczesnego świata biznesu. Obrazuje to poniższy

rysunek.

Określając przesłanki wejścia biznesu do Internetu należy zwrócić uwagę na koszty. Kategorie kosztowe są w przedsiębiorstwie najczęściej rozpatrywanymi czynnikami generującymi wzrost zysku firmy. Wykorzystanie Internetu i szeroko rozumianych technologii informacyjnych w biznesie przynosi zmniejszenie i znaczną, redukcję kosztów, w takich obszarach, jak:

Logistyka i dystrybucja - zaawansowane systemy zarządzania logistyką i zapasami (systemy klasy ERP - Enterprise Resource Planning oraz CRM — Customer Relationship Management) sprawią, że pojawi się możliwość przechowywania minimalnych (o ile jest to oczywiście w interesie przedsiębiorstwa) stanów zapasów, co obniża znacznie koszty magazynowania i transportu. Dzięki sieci firmy mogą połączyć swoje systemy informacji logistycznej co w pełni zautomatyzuje uruchamianie procesów zakupów i skróci oraz połączy łańcuchy dostaw. W tej sytuacji stanie się możliwe wykorzystanie w praktyce koncepcj just-in-time poprzez obarczenie kosztami kontroli stanów magazynowych dostawców i integrację tych systemów z systemami firm transportowych. Warunkiem koniecznym i niezbędnym jest powstanie szeroko rozumianej infrastruktury technicznej (głównie sieciowej)

Badania rynku i promocja — coraz więcej informacji o konsumencie, jego zachowaniach i preferencjach (dzięki współpracy z systemami klasy CRM) spowoduje kolejna możliwość obniżki kosztów promocji i marketingu. Powstające w ten sposób kierunki i centra preferencji dają, możliwość dotarcia do wąskich grup docelowych oraz możliwość stosowania akcji promocyjnych i marketingowych przypisań lojalności.

Personel — wirtualne otoczenie przedsiębiorstwa daje moż1iwość do zatrudnienia dowolnych ekspertów pracujacych o dowolnych porach, z dowolnego miejsca globu, do realizacji wybranych zadań.

Finanse — wirtualny charakter przedsiębiorstwa powoduje zdecydowane zmniejszenie wielu kategorii kosztowych, a w szczególności:

- Koszty stałe — wirtualizacja zarządzania spowoduje zmniejszenie powierzchni biurowej, parkingowej magazynowej, handlowej itp. Mniejsza niż do tej pory konieczność przemieszczania się zmniejszy popyt na paliwo.

- Koszty transakcji — zastosowanie sieci ekstranetu do kontaktu z dealerami obniży koszty realizacji zleceń, przyspieszy czas realizacji zamówień oraz obniży koszty osobowe (przez eliminację pośredników) w firmach.

- Koszty transakcji bankowych — powszechne wprowadzenie bankowości elektronicznej przyczyni się do zmniejszania kosztów standardowych operacji (otwieranie, zamykanie rachunków. operowanie na nich, realizacja przelewów itp.).

Dostępność informacji — dostęp do sieci Internetu umożliwia znalezienie porównywalnie tańszego dostawcy, bez względu na kraj pochodzenia czy jego położenie geograficzne

Wydajność pracy - zwiększenie efektywności i wydajności pracy każdego z pracowników nastąpi przez dostarczenie im nowoczesnego środowiska decyzyjnego w postaci systemów klasy ERP wyposażonych np. w narzędzia do ksztaftowania funkcji i struktur przedsiębiorstw — również przez korzystanie z gotowych rozwiązań — typu DEM (Dynamic Enterprise Modeler) co też minimalizuje koszty związanych z ryzykiem nietrafionych decyzji.

Oprócz powyższych powodów, daje się zauważyć szereg czynników dających oszczędności o charakterze czasowym. Handel elektroniczny przynosi niewątpliwie dodatkową oszczędność czasu, który w tradycyjnym biznesie jest poświęcany np. na: narady, dojazdy do pracy, czy drukowanie faktur. Większa płynność aktywów, możliwość natychmiastowej wymiany informacji, oraz błyskawicznego podejmowania decyzji finansowych, co do wycofania kapitału, przelewania pieniędzy i unikania ryzyka, przyspiesza przemiany zachodzących obecnie na rynku. Możliwość otrzymywania ważnych informacji w ciągu kilku sekund od zdarzenia, może mieć decydujące znaczenie dla utrzymania się firmy na rynku. Postępuje też proces usuwania barier wejścia na rynek, czyniąc go dostępnym dla firm spoza dużych miast, a zlokalizowanych na terenach wiejskich, czy obszarach zagrożonych bezrobociem. Jednym z najistotniejszych powodów przystępowania do handlu elektronicznego jest poszerzenie rynków zbytu. Spowodowane jest to wymienianym już brakiem ograniczeń czasowych, sezonowych, terytorialnych i organizacyjnych (dotychczasowa sieć dystrybucji). Nie bez znaczenia jest fakt, że firma prowadząca działania w Internecie jest postrzegana przez otoczenie jako nowoczesna i warta inwestowania, zmienia się jej image, a często dynamika działania na rynku i sytuacja wewnętrzna. Nie jest wykluczone, że w najbliższym czasie wszystkie podmioty rynkowe będą zmuszone do szerokiego korzystania z Internetu i zintegrowanych z nim systemów informacyjnych. Szeroką konsekwencją tej integracji są takie zjawiska jak:

- Zmiana image (tożsamości) firmy: przedsiębiorstwo dąży do zapisania się w świadomości swoich klientów jako firma w pełni wirtualna i nowoczesna (tzw. firmy typu dotcom), działająca głównie w środowisku internetowym. W chwili obecnej na amerykańskiej giełdzie NASDAQ notowane jest ponad sto spółek, których nazwa kończy się na ,,com”.

- Globalna integracja: nastapi integracja przedsiębiorstw w skali świata spowodowana głównie zespoleniem funkcji Internetu i systemów informatycznych przedsiębiorstw, Pogłębi to takie zjawiska, jak: praca na odległość, fuzje i przejęcia, przesunięcia zatrudnienia, nowy rodzaj reengineeringu, outsourcing.

- Specjalizacja — pogłębi się specjalizacja, powodując da1szą obniżkę kosztów i postępujące zwiększenie zadowolenia klientów,

- Decentralizacja - dedykowane sieciom szerokopasmowym technologie takie jak telekonferencje, dadzą możliwość szerokiej decentralizacji w skali ogólnoświatowej. Poszczególne dzialy firmy można zlokalizować w innym miejscu (kontynencie), a aplikacje dostępne będą z urządzeń mobilnych, co uniezależnia sposób podejmowania decyzji od czasu, warunków zewnętrznych, czy miejsca pobytu.

- Nowe modele zarządzania — prawdopodobnie powstaną nowe procedury i teorie, konieczne do kierowania i kontroli działalności w warunkach probabilistycznych. Jednocześnie szybkość przepływu informacji (sekundy), zmienność i płynność rynków uelastyczni struktury i procedury. Z drugiej strony istniejące technologie, wspierające z jednej strony aplikacje internetowe, a drugiej strony aplikacje użytkowe systemów zintegrowanych spowodują nowy podział obowiązków, delegowania uprawnień i podziału odpowiedzialności.

- Automatyzacja handlu (Silent Commerce — handel bezkontaktowy) - automatyzacja polega w nich głównie na ustalaniu warunków sprzedaży i dostawy — to oprogramowanie zainstalowane na komputerach kontrahentów będzie negocjowało warunki i terminy dostaw, posługując się wprowadzonymi przez kadrę kierowniczą danymi, cenami minimalnymi i innymi zmiennymi.

W chwili obecnej zaczyna dominować tendencja do integracji systemów biznesowych z narzędziami Internetu, zwłaszcza w sferze relacji z klientem (B2C). Są to jednak zakupy — chociaż olbrzymie ilościowo — to relatywnie niewielkie wartościowo. Szerokim frontem wchodzą natomiast w ścisłe relacje z siecią g1obalną związki pomiędzy przedsiębiorstwami (B2B). Ilustruje to poniższy wykres.

W związku z takimi przewidywaniami konieczna jest specyfikacja podstawowych problemów stojących przed handlem elektronicznym, organizacjami, rządami jak i społczeństwami:

Podstawowym problemem jest kwestia bezpieczeństwa przeprowadzania procedur handlowych, najlepiej bez udzialu klienta, czyli głównie autoryzacja transakcji. np.: faktur, umów itp. Niemożliwy do podrobienia podpis elektroniczny ograniczyłby do minimum ryzyko związane z internetowymi płatnościami, przestępstwa kradzieży numerów kart kredytowych oraz wprowadził elektroniczny obieg dokumentacji (faktur, rachunków itp.). Nadal brak jest wspólnego standardu nie tylko dla całego świata, a nawet dla całej Europy.

Rozszerzenie istotnych rozwiązań internetowych na szersze dziedziny gospodarki i szerokie rzesze społeczeństwa. Wymaga to olbrzymich nakładów finansowych i poświęceń krajów rozwiniętych na rzecz krajów rozwijających się.

Do pełnego wykorzystania nowych usług i narzędzi (np. wideokonferencji), potrzebne są tzw. sieci szerokopasmowe (szybkie i wydajne sieci światłowodne). Nie wszystkie państwa stać na zastosowanie takich technologii.

Równie istotnym problemem może stać się kwestia elementarnej umiejętności posługiwania się technologiami internetowymi, zarówno od strony językowej jak i technicznej.

Integracja z istniejącymi technologii informacyjnej firm.

Warunkiem osiągnięcia pełnego sukcesu w elektronicznym biznesie jest spełnienie

oczekiwań, jakie stawiane są sytemom e - commerce oferowanym na rynku. Oczekiwania te

przedstawia ponizszy rysunek.

Rys.4. Oczekiwania wobec systemów handlu elektronicznego.

Wśród wymienionych kryteriów oceny za najważniejsze uważa się:

- skalowość / otwartość rozwiązania

- pełna integracja

- funkcje sprzedaży

- personalizacja

Wymieniona tu pełna integracja z istniejącymi systemami daje pełne możliwości

wykorzystania specyfiki systemów handlu elektronicznego. Z drugiej strony, niemniej istotnym

czynnikiem jest personalizacja usług. Oznacza to z jednej strony możliwość bezpośredniej

reakcji wewnętrznego systemu firmy na zewnętrzne sygnały docierające za pomocą systemów e-commerce (np. konieczność uzupełnienia stanów magazynowych pod kątem nadchodzących zamówień), a drugiej strony informowanie zewnętrznych kontrahentów o dostępności interesujących ich towarów, na podstawie informacji z wewnętrznych baz danych firmy. Jednocześnie od strony firmy rośnie nowa kategoria systemów klasy CRM (Customer Relationship Management), które zaczynają częściowo przejmować funkcje łączności (interfejsu) z mechanizmami transakcji elektronicznych. Można więc zaryzykowaé stwierdzenie, że integracja wpływa na lepsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa, zwiększając szybkość i niezawodność działania w środowisku, niezależnie od kierunku zmian systemów przedsiębiorstwa.

Przykład integracji systemu e-commerce z istniejącymi systemami firmy obrazuje poniższy schemat.

Rys.5. lntegracja systemu handlu elektronicznego z istniejącymi strukturami

Funkcjonalność systemów typuCRM w zakresie handlu elektronicznego

Wszystkie przedsiębiorstwa zdają sobie sprawę, że podstawą sukcesu jest zdobywanie i utrzymanie zyskownych k1ientów. Specjaliści twierdzą, że utrzymanie stałego klienta jest wielokrotnie tańsze niż zdobywanie nowego.

Szacuje się, że firmy w USA tracą średnio połowę swoich stałych klientów w ciągu pięciu lat. W blisko 70% przyczyną odchodzenia klientów jest ich niezadowolenie z jakości obsługi. Dowiedziono natomiast, że zwiększenie lojalności klientów o 5 % może poprawić rentowność sprzedaży od 25 do 85 %.

W tradycyjnym systemie wspomagania sprzedazy najważniejszą funkcją była automatyzacja procesu sprzedaży i wspomagającej ten proces logistyki związanej z dostawą towarów do magazynu i następnie z magazynu do kienta. Zysk osiągano poprzez skrócenia czasu promocji produktu, skrócenie czasu sprzedaży oraz automatyczną rejestrację i udokumentowanie tego procesu. Najważniejszą wadą systemu był brak rejestracji w systemie wiedzy o kliencie. Kontakty z klientem opierały się najczęściej na osobistych relacjach i znajomościach sprzedawcy lub agenta i wraz z jego odejściem, na ogół bezpowrotnie tracona. Cząstkowa informacja o kliencie, zawarta w dokumentach, które firma wymienia z kontrahentami była rozrzucona w kilku czy nawet kilkunastu różnych bazach danych. Systemy miały charakter dostosowany do różnych dziedzin działalności firmy, a nie ukierunkowany na klienta. Dane o tym samym kliencie mogły się znajdować w dziale sprzedaży, inne w dziale serwisu, nigdzie zaś nie byly zbierane. Zebranie ich w jedna bazę danych, z równoczesnym dzielonym dostępem wszystkich potencjalnych użytkowników w firmie, stało się możliwe głównie dzięki technologiom internetowym.

Zasadnicza koncepcja budowy systemu CRM koncentruje się wokół trzech podstawowych celów:

- dostarczenie wszystkim pracownikom firmy, którzy kontaktują się z klientem (sprzedawcom, serwisantom, przedstawicielom marketingu) dokładnej informacji, tak aby mogli odpowiedzieć na każde pytanie każdego klienta o produkt czy usługę i to w każdym miejscu, w którym się znajdują,

- uzyskanie pełnej wiedzy o kliencie (co kupił, kiedy, z jakiej oferty korzystał, jakie zgłaszał reklamacje i jak były one załatwiane, kto z pracowników firmy się z nim kontaktował, kiedy i w jakiej sprawie, w jaki sposób itd.) i umożliwienie natychmiastowego dostępu do tej wiedzy — w każdym miejscu w firmie i w każdym czasie, kiedy ta informacja może być potrzebna.

- pełna obsługa kontaktu z klientem (m.in. telefon, faks, poczta elektroniczna), ze szczególnym naciskiem na Internet.

Aplikacje CRM (Customer Relationship Managment), umożliwiają analizę zachowań klienta i określenie zależności dotyczących stylu życia, reakcji na kampanie marketingowe, zwyczajów dotyczących zakupów, pozwalają na stworzenie personalizowanych i przynoszących zyski relacji z klientami. Nowoczesne rozwiązania służące do zarządzania relacjami z klientem obejmują:

analizę klienta - klienci nie są nigdy tacy sami i nigdy nie reagują tak samo,

wychwytywanie różnic między nimi jest jednym z podstawowych celów i zalet systemów

CRM. W bardzo wielu firmach większość dochodu przynosi mała, ale stała grupa klientów.

Relacje procentowe mogą wyglądać różnie, ale bywa, że zaledwie 20 % klientów firmy, daje

aż 80 % jej dochodu. Analiza ta nie polega jednak tylko na odrzuceniu klientów

niedochodowych, ale również na badaniu dlaczego tak się dzieje i jak można temu zaradzić.

Chodzi więc przede wszystkim o analizowanie potrzeb i zwyczajów klientów dobrych, tak by

ich zatrzymać lub zwiększyć ich zainteresowanie produktami, czy usługami firmy, a także tych

mniej dochodowych, by nakłonić ich do szerszego korzystania z usług firmy, np. za pomocą

stosownej oferty. Celem finalnym jest zapewnienie satysfakcji klienta i jego utrzymanie oraz

powiększenie szans, że poleci on firmę innym klientom. Analiza informacji o klientach

wymaga nie tylko informacji wysokiej jakości, ale również danych kompletnych, zebranych z

różnych źródeł. Informacje te muszą zostać zintegrowane i umieszczone w hurtowni danych w

taki sposób, aby umożliwić zarówno tworzenie standardowych raportów, jak i

przeprowadzanie analiz ad hoc, zapewniać podstawy do segmentacji klientów oraz eksploracji

(data mining).

marketing bezpośredni - dzięki budowie hurtowni danych możliwe jest

przeprowadzenie wyrafinowanej segmentacji klientów w celu zanalizowania ich mocnych i

słabych punktów.

segmentację rynku - odkrycie potencjalnie zyskownych działów rynku umożliwia

przeprowadzenie kampanii marketingowych, wykorzystujących każdy punkt organizacji,

oferujący bezpośrednią styczność z klientem - od telemarketingu po obsługę klienta - z myślą

o zaspokojeniu specyficznych potrzeb klientów. Te programy marketingowe są często

nazywane strategiami ukierunkowanymi (treatment strategies).

modele prognozowanych zachowań klienta - modelowanie zdarzeń pozwala

organizacjom biznesowym na opracowanie kampanii marketingowych oraz strategii

ukierunkowanych. Wykorzystuje ono narzędzia statystyczne do tworzenia modeli

wyjaśniajacych zachowanie klientów oraz do przewidywania ich reakcji na przyszłe promocje.

Modelowanie zdarzeń umożliwia zrozumienie, które z wydarzeń w życiu klientów owocują

możliwościami oferowania klientom dodatkowych produktów.

Powinny także umożliwiać ponowne i wielokrotne zastosowanie wiedzy i działań organizacji do analizy nowego klienta. Jest to tzw. zamknięta pętla inteligentnej obsługi rynku (closed loop market intelligence).

Przykładem aplikacji typu CRM może być Vantive Enterprise. Podstawowym zadaniem systemu jest umożliwienie przedsiębiorstwom pozyskiwania, utrzymywania i lepszego poznania klientów, ich zwyczajów i upodobań. Jest to zintegrowany pakiet oprogramowania, które w przyjazny sposób pozwala wykorzystać Internet do podwyższenia efektywności i skuteczności sprzedaży, działań marketingowych, funkcjonowania call center, usług serwisowych, pomocy doraźnej - help desk'u oraz usług świadczonych poprzez WWW. Vantive pozwala przedsiębiorstwom zarządzać kontaktami z klientem poprzez dowolny kanał komunikacji: strony WWW, telefon, poczta elektroniczna, faks i oczywiście bezpośrednio poprzez przedstawicieli handlowych i pracowników pionu serwisu. System poważnie ułatwia prowadzenie działalności przedsiębiorstwom poprzez skupienie uwagi firmy na kliencie. W wielu przedsiębiorstwach informacja związana z klientem jest rozproszona w kilku miejscach, często posiada także różny format. W takiej sytuacji interakcje z klientem odbywają się tak jakby przedsiębiorstwo składało się z kilku mniejszych firm, nie ma bezpośredniego przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi jednostkami przedsiębiorstwa. Vantive pozwala konsolidować dane o kliencie pochodzące z różnych aplikacji oraz systemów back-office, umożliwiając w ten sposób uzyskanie pełnego obrazu klienta. Dzięki dobremu rozpoznaniu klienta możliwe staje się lepsze zaspokajanie jego potrzeb.

Modułowa budowa aplikacji Vantive Enterprise pozwala na wykorzystanie jednego z modułów lub zbudowanie w pełni zintegrowanego pakietu obejmującego kilka modułów. Składa się z modułów wspierających przedsiębiorstwo w obszarach styku pomiędzy przedsiębiorstwem, a klientem. Podstawowymi modułami systemu Vantive Enterprise sa:

- moduł obsługujący Call Center ( Vantive Support),

- moduł obsługujący sprzedaż i marketing ( Vantive Sales),

- moduł obsługujący Serwis (Vantiie Field Service),

- moduły obsługujące gospodarkę magazynową (Vantive Inventory&Procurement),

- wewnctrzna pomoc techniczna dotycząca infrastruktury technicznej (Vantive HelpDesk)

- zarządzanie jakością (Vantive Quality).

Przy dużej ilości danych, nieocenione staje się współdzielenie informacji o kliencie, śledzenie procesu usuwania awarii, uzupełnianie informacji marketingowych w czasie rzeczywistym — zalety wynikające z integracji danych gromadzonych w Vantive na różnych etapach kontaktów z klientem. System ten posiada także olbrzymie możliwosci raportowania, dzięki którym pomiar i monitorowanie efektywności operacji front-office staje się bardzo proste.

Przestanki i warunki powodzenia handlu elektronicznego

Poniżej przedstawiłam wybrane sytuacje, w których rozważane powinny być możliwości wprowadzenia przez firmę handlu elektronicznego jako strategii rozwojowej. Przesłanki te mogą wynikać z przyczyn organizacyjnych, ekonomicznych bądź socjalnych. W praktyce najczęściej są one następujące:

obniżka kosztów zawierania i obsługi transakcji handlowych — w sytuacji, gdy firma

posiada wielu kontrahentów zawierających dużo transakcji, nawet o małej wartości -

rozwiazaniem moze być system umożliwiający wymianę danych w postaci elektronicznej.

Obniża to koszty związane z zawieraniem transakcji handlowych, zwiększa zadowolenie i

lojalność klientów. Ponadto koszty dostępu do Internatu są, znacznie niższe niż w przypadku

wykorzystywania klasycznych kanałów komunikacji takich jak faks, poczta kurierska itp.

Proste przeglądarki WWW w pełni zaspokajają potrzeby w zakresie prezentacji danych.

Dodatkowo dzięki wykorzystaniu marketingu on-line istnieje możliwość przygotowania

specjalnej reklamy dla określonej grupy klientów. W połączeniu z aktualizowanymi na

bieżąco, wariantowymi katalogami, daje to możliwość istotnego wsparcia sprzedaży.

polepszenie zarządzania łańcuchem dostaw - tradycyjny sposób zarządzania potrafi

być w tym przypadku wysoce nieefektywny, mogą wystqpić: braki komponentów do

produkcji, nieterminowe dostawy, przypadki niezgodności zamówienia z dostawą. Remedium

na tą sytuację jest albo zwiększenie ilości magazynowanych półproduktów, albo dopuszczenie

możliwości przestojów. Efektywnym rozwiązaniem problemu jest wdrożenie systemu handlu

elektronicznego, zintegrowanego z oprogramowaniem ERP albo uruchomienie odpowiedniego

modułu w ramach systemu ERP. Całość powinna pozwolić na automatyzację procesu zakupu

oraz elektroniczną wymianę danych pomiędzy firmą a jej dostawcami.

rozszerzenie rynków i penetracja nowych kanałów sprzedaży — każda firma może

wykorzystaż Internet jako dodatkowy kanał sprzedaży, co może przynieść dla niej korzyści w

postaci dostępu do nowych rynków oraz do nowych grup potencjalnych klientów.

rozszerzenie nowych możliwości reklamowania produktów i usług — dotarcie do

użytkowników Internetu z reklamą produktów i usług daje gwarancję rozszerzenia zarówno

obszaru marketingu jak i możliwości wykorzystania nowych technik marketingowych.

Handel elektroniczny gwałtownie zmieniając zasady funkcjonowania gospodarki, zagraża pozycji dotychczasowych liderów w różnych gałęziach gospodarki. Nowi konkurenci, dzięki znajomości nowych reguł gospodarczych mogą szybciej oferowaé lepsze i tańsze produkty i usługi, a w konsekwencji przejmować udział w rynku. Aby przeżyć i dobrze sic rozwijać w gospodarce elektronicznej, istniejące przedsiębiorstwa muszą poddać się skomplikowanym, bolesnym zabiegom. Handel elektroniczny narusza pięć podstawowych paradygmatów dotychczasowego rozwoju organizacji:

dezintegracja pionowa — wiązane było dotąd z dużą samodzielnością działania firm i

swoistym autarkizmem. Handel elektroniczny podważył powyższą zasadę. Telekomunikacja i

informatyka obniżyły koszty i zwiększyły efektywność współpracy z firmami zewnetrznymi

czyniąc je tańszymi od wykorzystywania własnych możliwości. Co prawda koordynacja oraz

codzienne zarządzanie może być nieco trudniejsze, ale zyskuje się na jakości, elastyczności i

kosztach. Dzięki temu, praktycznie w każdej bardziej znaczącej dziedzinie działalności

powstalo wilee wyspecjalizowanych przedsięwzięć, począwszy od opracowania nowego

produktu do jego dostawy. W konsekwencji jest już możliwe zorganizowanie sieci wirtualnej,

składającej się wyłącznie z najlepszych i najwydajniejszych kooperantów.

aktywa niematerialne - inną zaszłościa jest centralizacja aktywów fizycznych. Firmy

zawsze konkurowaky ze sobą pod względem siły swoich aktywów niematerialnych, oprócz

nieruchomości, zakładów i wyposażenia, potrzebował dla swego rozwoju udane projekty

produktów, innowacji technologicznych, znajomości rynku, zarzaądzania wiedzą i silnych

związków z klientami. Własność intelektualna stanowiła koszt prowadzenia działalności i

najwieksze źródło wartości, ale nie stanowila źródła dochodów jako takich. Handel

elektroniczny umożliwił firmom postawienie na pierwszym miejscu aktywów niematerialnych

• wykorzystanie tych wartości i nawet uczynienie z nich biznesu, dzięki obniżeniu kosztów i

ułatwieniu współpracy pomiędzy firmami. Zniesienie ograniczcń czasowych i przestrzennych spowodowało, że aktywa niematerialne nie muszą iść w parze z rzeczowym majątkiem produkcyjnym.

zwiększanie dochodów poprzez efekt skali — w zasadzie na jego podstawie możemy

powiedzieć, że zyski rosną, ale tylko do momentu gdy wzrost przychodów przestaje przekładać

się na wzrost zysków. Jednak to prawo nie ma tak dużego znaczenia w przypadku gospodarki

elektronicznej, co wynika z tego powodu, że informacja łatwo się przemieszcza. Gdy dokonuje

się znacznych inwestycji na takie cele jak badania i rozwój oraz infrastrukturę technologii - każda jednostka kosztuje tyle samo - pierwsza partia towarów sprzedana po poniesieniu nakładów nie kosztuje więcej niż ostatnia; a w przypadku produktów opartych o informację, koszty jednostkowe wynoszą prawie zero. Jeszcze ważniejsze jest to, że działalność opierająca się na spójności informatyki i telekomunikacji może korzystać z tak zwanych efektów sieci, gdzie wartość jednostkowa wzrasta wraz z liczbą jednostek będących w użyciu.

doskonała informacja - jedno z założeń klasycznego modelu gospodarki mówiące o tym, że posiadanie informacji daje przewagę rynkową staje się bardziej prawdziwe w przypadku gospodarki elektronicznej. Na przykład: producenci towarów konsumpcyjnych tradycyjnie wydają duże kwoty pieniędzy na zdobycie informacji na temat potrzeb kupującego, jego preferencji i zachowań. Natomiast w Internecie sprzedający są w stanie nie tylko zrozumieć zwyczaje i oczekiwania indywidualnego klienta, ale też nie są ograniczeni do danego segmentu rynku. Jednocześnie są oni w stanie dopasowaé dostarczane przez nich produkty, tak, aby odpowiadały indywidualnym potrzebom klienta. Ma to olbrzymi wpływ na sposób w jaki firmy, sterowane przez klienta realizują badania, projektują produkty, usługi, promocję i wiele innych rzeczy. Pozwala to sprzedającym na rozszerzenie asortymentu towarów oferowanych wszystkim klientom i bardziej precyzyjne dopasowanie oferty do potrzeb indywidualnych. Natomiast kupujący w sieci stwierdzają, że łatwiej i taniej jest zdobyć pełną informację na temat sprzedającego, jego produktu i cen oraz porównać je z informacjami na temat prawie każdego konkurenta. Dzięki zrównaniu dostępu do informacji sprzedający utracili znaczącą przewagę nad kupującymi. W wyniku tego w niektórych przypadkach nawet ustalanie cen nie jest już przywilejem sprzedającego.

wirtualizacja organizacji — dotychczas sposób funkcjonowania organizacji zależał od tego w jaki sposób zaprojektowano produkt, od sposobu produkcji, marketingu, planowania oraz od personelu zajmującego się sprzedażą, co koordynowane było przez jedną jednostkę organizacyjną i odbywało się w jednym miejscu, co oznaczało, że wejście na rynek zabierało dużo czasu i wymagało dużych pieniędzy. W handlu elektronicznym koordynację można uzyskać wirtualnie, po stosunkowo niskim koszcie. Całe łańcuchy dostaw mogą być realizowane bardzo szybko. Sprzedający może w realnym świecie znajdować się na jednej półkuli, jego magazyn stanowić całkiem inną spółkę na drugim kontynencie, a jeszcze jedna firma realizować płatności z drugiej strony globu. Od1egłości geograficzne stają się czynnikiem nieistotnym dla konsumenta dopóki są spełniane jego oczekiwania w zakresie jakości, ceny i obsługi.

Sprostanie nowym wyzwaniom oznacza pokonanie nowych uczestników grając według nowych reguł, tym niemniej w odniesieniu do gospodarki elektronicznej mają, również zastosowanie klasyczne kroki rozpoznania strategicznego kierunków rozwoju firmy:

- określenie asortymentu usług lub produktów najbardziej pożądanych przez klientów,

- zdefiniowanie optymalnego rodzaju działalności firmy,

- prezentacja polityki firmy w krótkim, średnim i długim okresie czasu,

- podjęcie decyzji o roli jaką firma powinna pełnić: produkcyjnej, handlowej, usługowej,

- określenie grupy potencjalnych klientów,

- przedstawienie konkurencji i pozycji jaką powinno się zająć na rynku,

- budowa modelu operacyjnego firmy

- identyfikacja współpracowników.

Jeżeli będzie się odpowiadać na te pytania kierując się dogłębnym zrozumieniem reguł i możliwości gospodarki elektronicznej, zobaczy się firmę z zupełnie nowej perspektywy. Dopasowanie firmy do nowego punktu widzenia wymaga wypracowania nowej wizji dla całego przedsiębiorstwa.

Wizja ta zaczyna się urzeczywistniać w postaci tzw. wirtualnej organizacji. Charakteryzuje się ona następującymi cechami:

- wykorzystanie okazji — powiązania pomiędzy firmami budującymi organizację

wirtualna nie jest trwałe. Przedsiębiorstwa łączą się, by wykorzystać sytuację na rynku i

rozpadają się, gdy znika przyczyna wspólpracy,

- rozmyta tozsamość - role nie są tak jednoznaczne, jak w modelu tradycyjnym,

- technologia — kluczowym czynnikiem sukcesu jest umiejetność łączenia systemów

współdziałajacych firm,

- zaufanie — charakter takich związków sprawi, że firmy będą od siebie bardziej

uzależnione i będą musiały w znacznie większym stopniu sobie ufać. Zaufanie nie może być

ślepe, musi posiadać granice, wymaga nauki, powinno być bezwzględne, wymaga więzi,

kontaktów osobistych i przywódców

- niwelowanie korzyści skali — mała firma może korzystać z efektów pracy

największych producentów na świecie,

- doskonałość — każda czynność i proces mogą być na światowym poziomie, czego nie

mogłoby osiągnąć żadne przedsiębiorstwo w pojedynkę,

- globalizacja — przedsiębiorstwo wirtualne nie przestrzega żadnych ograniczeń

terytorialnych.

Następstwa wykorzystania powstania i rozwoju wirtualnych organizacji są następujące:

gwałtowny rozwój technologii — np. powszechna dostępność do telefonów komórkowych i sieci komputerowych sprawia, że klasyczny atrybut stanowiska pracy — fizyczne miejsce pracy powoli odchodzi do przeszłości,

eliminacja wysokich kosztów powierzchni biurowej — praca poza biurem np. w domu eliminuje te koszty,

mit merytokracji — ludzie zaczną byź oceniani nie według tego kim są a co potrafią,

efektywniejsze wykorzystanie zasobów wiedzy całej organizacji — przestaniemy cały czas popełniać te same błędy, mając świadomość, że inni je już przed nami popełnili.

Wirtualne organizacje nie są tworami statycznymi. W swoim cyklu życia przechodzą wiele faz. W związku z tym powinny być pojmowane jako proces gospodarczy — polegający na wykonaniu sekwencji przestrzennie oddzielonych procesów składowych. Korzyści z tworzenia organizacji wirtualnych związane są z rosnącą niezawodnościa i dostępnością nowoczesnych technologii telekomunikacyjnych oraz elastycznością wynikającą z infrastruktury organizacji. Partnerzy wirtualnej organizacji tworzą produkt o maksymalnej użyteczności dla klienta. Wirtualność organizacji powoduje znaczne obniżenie kosztów, zarówno stałych jak i inwestycyjnych. Bariery rozwoju organizacji wirtualnych wynikają głównie z przyczyn technologicznych (technika bardzo szybko się zmienia) oraz prawnych (nie istnieją żadne procedury regulujące działania partnerów, które określałyby konsekwencje ich nieprzestrzegania).

Infrastruktura techniczna handlu etektronicznego

W literaturze wyróżnia się przeważnie trzy podstawowe w sensie dominacji na rynku elektronicznym w chwili obecnej, a zapewne również w najbliższej przyszłości, typy infrastruktury handlu elektronicznego:

- Sieć globalna - Internet,

- Sieć wewnętrzna - intranet,

- Sieć zewnętrzna, łącząca intranety - ekstranet.

Internet — (Internetwork) — jest to globalny, masowy system informatyczny, na który składa się zbiór połączonych sieci komputerowych (network of networks) opartych o protokoły TCP/IP (sprzęt komputerowy i telekomunikacyjny, oprogramowanie operacyjne, aplikacyjne, telekomunikacyjne itp.), zbiór zasobów znajdujących się w sieci (collection of resources), zbiór reguł posługiwania się nimi (rules) oraz zbiór usług (strony WWW, poczta elektroniczna, transfer plików, telepraca, listy dyskusyjne, rozmowy w czasie rzeczywistym IRC) wykorzystywany i rozwijany przez użytkowników, tworzących swoistą społeczność (Internet community) świadomą jego możliwości i ograniczeń.

W takim kontekście używanie Internetu to działanie członków społeczności przy pomocy sieci telekomunikacyjnej, mające na celu odnalezienie i wykorzystanie znajdujących się w niej zasobów informacyjnych oraz aktywne wzbogacanie jej zasobdw.

Początki powstania Internetu sięgają końca lat pięćdziesiątych, gdy wydawało się, że wystrzelenie przez Związek Radziecki pierwszego sputnika, pozwoli na opracowanie technologii zrzucenia bomby atomowej na dowolny punkt na powierzchni globu, w szczególności zaś na skoncentrowane ośrodki polityczne oraz przodujące wojskowe i cywilne ośrodki badawcze w USA. Panaceum na to miała być, między innymi, strategia rozproszenia, przy zachowaniu kanałów bezpośredniej łączności pomiędzy współpracującymi agendami regionalnymi. Realizacja tej idei byla możliwa dzięki powstaniu ARPA (Advanced Research Projects Agency), agendy Departamentu Obrony USA, zajmującej się między innymi najnowszymi technologiami zapewnienia komunikacji na terenie kraju, w tym poprzez sieci komputerowe. Ze strony badań naukowych umożliwiła to koncepcja rozproszonego sieciowego, komputerowego systemu komunikacyjnego, funkcjonującego pomimo zniszczenia części węzłów i łączy (zrównoleglenie połączeń, połączenia okrężne itp.) bez jednego, centralnego punktu zarządzania. Podstawą technologiczną miały być opracowane w tym czasie sieci pakietowe (packet-switching), polegające na fragmentowaniu informacji w pakiety i przesyłaniu ich kolejno do miejsca przeznaczenia, w którym są składane w całość. Podjęte w latach 1966-67 badania pozwoliły na zaprezentowanie w końcu 1967 r. koncepcji sieci ARPANET, uruchomionej ostatecznie w dwa lata później. Była to siec połączonych ze sobą komputerów równorzędnych (typu peer-to-peer) obejmująca początkowo cztery ośrodki badawcze. W każdym z nich oprócz dużego komputera (mainframe), dołączony był minikomputer, pełniący funkcje węzła przełączającego. Pomiędzy ośrodkami zapewniono łączność opartą o linie dzierzawione. Równolegle — w celu umożliwienia połczeń pomiędzy różnymi typami komputerów — rozpoczęto prace nad tzw. protokołami - uzgodnieniem konwencji dotyczących transmisji, sprawdzania błędów, retransmisji oraz identyfikacji komputerów - hostów i uzytkowników. W 1967 r., gdy sieć ARPANET zaczęła już funkcjonować na podstawie tych badań w kilka miesięcy stworzono i zaimplementowano pierwszy, symetryczny protokół transmisji między hostami — NCP (Network Control Protocol). Wkrótce zaczęto dodawać do niego pierwsze usługi: zdalne logowanie do komputerów, kopiowanie plików miedzy hostami itp. W 1971 r. funkcjonowały już 23 hosty w 15 węzłach W 1972 r. rozwiązano problemy związane z wielodostępem do węzła, stworzono program do przesyłania poczty oraz po raz pierwszy wykorzystano łącze satelitarne. Od tego momentu sieć ARPAJNET przeżywa gwałtowny rozwój. Dzięki stworzeniu i rozpowszechnieniu od 1973 r. nowego protokołu transmisji TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) oraz innych protokołów transmisyjnych (np. UUCP —Unix-toUnix CoPy) oraz jako wynik ograniczonego dostępu do ARPANETU-u pojawia się szereg innych sieci komputerowych: CSNET (Computer Science Network) — 1979 r., Usenet (User's Network) — 1979 r., BITNET (Because It's Time Network) — 1981 r. Za początek Internetu uważa się wdrożenie wspólnego protokołu TCP/IP do wszystkich systemów sieci ARPANET, co nastapiło 1 stycznia 1983 r. W miejsce klasycznych wielodostępnych systemów komputerowych, zaczęły powstawać lokalne sieci stacji roboczych wykorzystujące TCP/IP, przyłączane do ARPANET-u przez specjalizowane komputery zwane bramkami (gateway, dziś router). Wzrost liczby przyłączanych komputerów spowodował konieczność stworzenia ich jednolitej identyfikacji. Hierarchiczny system nazw domenowych i protokołu DNS (Domain Name System) powstał w 1984 r. Rok wcześniej z ARPANET-u wydzielono czść militarną Milnet, a sam ARPANET zaczął ewoluować w kierunku dzisiejszej postaci Internetu, do jego całkowitego zaniku w 1990 r. kiedy jego funkcje przejęła akademicka, szkieletowa sieć NSFNET (National Science Foundation Net). Na przełomie lat 80-tych i 90-tych ustanowione zostały pierwsze bramki (gateway) umożliwiające wymianę poczty elektronicznej pomiędzy Internetem a istniejącymi sieciami komercyjnymi, wykorzystującymi protokoły inne niż TCP/IP. Istniejąca sieć szkieletowa NSFNET oraz sieci regionalne mogły być jednak wykorzystywane jedynie przez środowiska naukowe i akademickie (warunek niekomercyjności Internetu był gestem tyle romantycznym, co pustym jak pokazała niedaleka przyszłość). Sprzeczność dotycząca celu wykorzystania Internetu znalazła swoje rozwiązanie w postaci powołania pierwszych komercyjnych dostawców sieciowych (network providers). Firmy takie jak np UUNET Technologies i PSI (Performance Systems International) powstały w środowiskach związanych wcześniej z ARPANET-em, uważających, że komercjalizacja sieci jest szansą na jej samodzielność finansową. W 1991 r. wraz z CERFNet-em (początkowo niekomercyjna sieć akademicka) powołały one do życia organizację CIX (Commercial Internet eXchange), która zajęła się tworzeniem połączeń pomiędzy komercyjnymi dostawcami Internetu. W ciagu kilku lat komercyjne wykorzystanie Internetu zaczęło przeważać i dotychczasowe przepustowości sieci przestały wystarczać. W 1995 r. szkieletową sieć NSFNET zastąpiono, niezauważalnie dla użytkowników, znacznie szybszą siecią, będącą połączeniem kilku komercyjnvch sieci szkieletowych, dostępnych dla wszystkich, którzy byli w stanie za to zapłacić (dostęp dla uczelni i instytucji badawczych nadal finansował NSF). Wykładniczy niemal wzrost liczby użytkowników Internetu obserwowany w ostatnich latach spowodował też skutki negatywne w postaci zmniejszenia przepustowości sieci. W październiku 1999 grupa uniwersytetów ogłosiła zamiar zbudowania Internetu II. Sieć ta niedostępna publicznie, łączyłaby się z Internetem w GigaPOP-ach (Giga Point of Presence — punkt kontaktowy) rozrzuconych po całym USA. Nikt obcy nie mógłby z tej sieci skorzystać, byłaby ona zarezerwowana tylko do zastosowań naukowych, szybkość transmisji w tej nowej sieci ma być do 100 razy większa niż w obecnym Internecie. Jako pierwsza w ramach rozwoju Internetu2, w lutym 2000 r. została uruchomiona sieć Abilene. Objęła początkowo swym zasięgiem 50 amerykańskich ośrodków badawczych, umożliwiając im przesyłanie danych rzędu 2,4 GB/s. Docelowo ma byc do niej przyłączone okolo 150 instytucji, a przepustowość zwiększona do 9,6 Gb/s.

Warunek zastosowań “wyłącznie” naukowych, jak to opisywałam wcześniej, stawiany już był przy rozwoju obecnego Internetu, szybko jednak przestał być aktualny. Należy przypuszczać, że rozwój sieci wielokrotnie szybszej (i należy dodać wielokrotnie droższej w realizacji) nie obędzie się zapewne bez funduszy od - w stosunku do nauki - instytucji zewnętrznych. Wcześniej czy później, jak sieć zostanie już zrealizowana, instytucje te rozpoczną naciski w kierunku jej komercyjnego udostępnienia. Jej wysoka szybkość i ogromna przepustowość będzie tylko wykorzystywana jako dodatkowy argument za umożliwieniem w niej handlu elektronicznego, a wysoki koszt rozwoju i utrzymania jako argument konieczności jego samofinansowania. Dotychczasowy rozwój Internetu 2 zdaje się potwierdzać te prognozy. Stąd pozwolono sobie tutaj na analizę obecnego stadium jego rozwoju.

W Polsce pierwsze połączenie sieciowe zostało zrealizowane w 1990 r. Było to połączenie pomiędzy węzłem sieci EARN na Uniwersytecie Warszawskim. a węzłem DKEARN w Kopenhadze. Czołową rolę w rozwoju polskiego Internetu odegrała instytucja NASK (Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa), w którą przekształcił się w 1993 r. Zespół koordynacyjny Naukowych i Akademickich Sieci Komputerowych przy Uniwersytecie \Varszawskim. Obecnie NASK jest jednym z czterech aktualnie funkcjonujących sieci szkieletowych i administratorem krajowej domeny, pl. Za pośrednictwem NASK-u bezpłatny dostęp do Internetu (finansowany ze środków Komitetu Badań Naukowych) mają uczelnie i instytuty naukowe, dla pozostałych instytucji osób prywatnych NASK świadczy usługi odplatne.

Obecnie w Polsce funkcjonują cztery sieci szkieletowe, czyli sieci szybkich i łączy międzymiastowych obejmujących cały kraj. Zdecydowanie najwięcej węzłów dostępowych — około 150 w całej Polsce — ma sieć TP S.A. Drugą w kolejności jest sieć NASK-u — 43 węzły, a następnie sieć Bankowego Przedsiębiorstwa Telekomunikacyjnego TELBANK — 22 węzły oraz założona przez porozumienie akademickich sieci miejskich (MAN-ów) i przeznaczona dla abonentów akademickich sieć POL-34, obecnie najszybsza i zapewniająca połączenia o najwyższej jakości 12 węzłów. Oprócz tego w około siedemdziesięciu miejscowościach (głównie dużych i średnich miastach) funkcjonują prywatni dostawcy Internetu, podłączeni do jednej lub kilku sieci szkieletowych i odsprzedający dostęp do Intemetu klientom.

Podstawowymi dwiema metodami dostępu do Internetu, nie tylko w Polsce, ale w większości krajów na świecie, są: dostęp poprzez komutowaną sieć telefoniczną oraz przez łącza dzierżawione. Z pierwszej metody korzystają zazwyczaj użytkownicy prywatni, z drugiej firmy i instytucje. lstniejący numer dostępowy TP S.A. umożliwia dostęp do Internetu z każdego telefonu w Polsce. Z Internetu korzysta za pośrednictwem tego numeru — według różnych szacunków — od 25 % do 60 % polskich internautów. Możliwość połączenia przez własne numery oferują dostawcy prywatni, co zapewnia większą niezawodność połączenia.

Zatem, teoretycznie, każdy kto ma telefon może mieć dostęp do Internetu. Jednak dostępność samego telefonu pozostawia w Polsce wiele do życzenia. Na 100 mieszkańców przypada u nas 19,43 telefonów natomiast w krajach Europy Zachodniej na 100 mieszkańców telefon posiada ok. 52, a w USA 64,26 (dane Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej z 1998 r). Dodatkowo nierównomiernie jest rozwinięta infrastruktura polskiej sieci telefonicznej. Jej gęstość jest dużo większa w miastach niż na terenach wiejskich.

Podobną sytuację można zaobserwować w odniesieniu do łączy dzierżawionych. Najłatwiej jest je uzyskać w dużych miastach, w mniejszych mogą być z tym problemy, natomiast poza miastem jest to praktycznie niemożliwe. Problem braku możliwości skorzystania z łącza dzierzawionego niektórzy dostawcy Internetu próbują rozwiązywać oferując klientom możliwość dostępu poprzez łącza radiowe bądź nawet satelitarne (system VSAT), jednak technologie te — zwłaszcza ta druga — są dosyć drogie.

W 2000 kończy się realizacja programu budowy infrastruktury informatycznej przeznaczonej dla polskiego środowiska naukowo - akademickiego. Wynikiem prac było zbudowanie 22 miejskich sieci szkieletowych oraz 5 centrów komputerów dużej mocy (KDM). W końcu 1999 r. w środowisku poznańskim powstały założenia projektu PIONIER (Polski Internet Optyczny — Zaawansowane Aplikacje, Usługi t technologie dla Społeczeństwa Informacyjnego). Według tego projektu, dotychczasowa przepustowość sieci naukowych nie jest wystarczająca i konieczne jest jej zwielokrotnienie za pomocą nowych technik, które pozwolą na powstanie Internetu szerokopasmowego, opartego na światłowodach. Zakłada się budowę nowej, zaawansowanej sieci w oparciu a technologię DWDM (Dense Wavelenght Division Multiplexing). Urządzenia DWDM współpracują z tzw. ciemnymi światłowodami tworząc sieci optyczne, które umożliwiają przesyłanie informacji równoległymi kanałami o bardzo duęej przepustowości: od 10 Gb/s do 400 Gb/s, na odległości rzędu 500 km w oparciu o protokół PUS. Pierwszą konfigurację Polskiego Internetu Optycznego (Polskiego Internetu 2) zaprezentowano w postaci testowej na targach Infosystem w kwietniu bieżącego roku. Jest to rozwiązanie podobne do wspomnianej uprzednio amerykańskiej sieci ABILENE, czy projektowanego rozwiązania Unii Europejskiej o nazwie GEANT.

W sieci Internet znajduje się obecnie najwięcej rodzajów usług komunikacyjnych, które mogą być wykorzystane w różnych przejawach handlu elektronicznego:

Poszukiwanie multimedialnej informacji zawartej w stronach WWW (World Wide Web) - następca Gopher-a — globalne, szybkie, łatwe i coraz częściej - z powodu masowości krążących w sieci danych — kontekstowe wyszukiwanie informacji, w tym oczywiście również o zawartości handlowej, stanowiące doskonały środek dotarcia do ,,miejsc”, gdzie jest

prowadzony handel elektroniczny. Koncepcja przeszukiwania opiera się na standardzie plików napisanych w języku HTML (HIyper Text Mark-up Language), zgromadzonych w tzw. strony dokumentów rozproszonych po całym świecie. Strony oprócz tekstu ASCII mogą zawieraś odsyłacze, pozwalające na łączenie się z dowolnymi innymi stronami, na dowolnym, innym komputerze sieci. Ponadto można na nich umieścić grafikę, dźwięk i sekwencje wideo. Do wyszukiwania stron służy grupa programów zwanych przeglądarkami, wśród których od wielu lat prym wiodą Microsoft Interent Explorer i Netscape Navigator. Aby dotrzeć do danej strony WWW trzeba podać jej adres (a właściwie adres jej jednego, specjalnie wyróżnionego dokumentu głównego), poprzedzony nazwą protokołu transmisji danych w dowolnym formacie http (Hyper Text Transfer Protocol). W przypadku nieznajomości dokładnego adresu lub

poszukiwania informacji z określonej dziedziny stosuje się jeden z ogólnie dostępnych serwisów wyszukiwawczych: AltaVista, Yahoo!, Infoseek, Excite i inne. Serwisy wyszukiwawcze katalogują na własny użytek wg różnych kategorii przeszukiwane zasoby Internetu i udostępniają nieodpłatnie swoim klientom. Zwykle odsyłacze do różnych tematów

(katalogów, baz) znajdują się na głównej stronie serwisu, obok narzędzi wyszukiwawczych. Narzędzia wyszukiwawcze pozwalają na zadanie pytania prostego lub złożonego (budowanego na zasadzie sumy, iloczynu lub złożenia kryteriów). W odpowiedzi zamieszczają tytuły znalezionych stron, razem z krótkim opisem (wyciągiem z tekstu) i ewentualnie dalszymi odnośnikami do stron o podobnej tematyce. Użytkownik może sobie wyświetlać, ściągać na własny komputer lub drukować zawartość strony, podstron itp.

Poczta elektroniczna (e-mail) — najstarsza i najczęściej używana usługa Internetu polegająca głównie no wysyłaniu i odbieraniu krótkich komunikatów (wiadomości — messages) pomiędzy respondentami. Coraz częściej — wraz z rozwojem możliwości — wykorzystywana również do przesyłania zbiorów. Otrzymany komunikat można zachować, zniszczyć, przesłać dalej lub wydrukować. Do realizacji usługi używa się specjalnych programów pocztowych — działających samodzielnie lub będących częścią większych programów wykorzystywanych: Outlook Express, Pegasus Mail, Group Ware Mail itd. Listy w poczcie elektronicznej składają się z dwóch części: nagłówkowej (zawierającej dane nadawcy, odbiorcy, serwerów pośredniczących, czasu nadania i przejścia przez punkty sieci) oraz właściwego tekstu przekazu. Przygotowany przy pomocy programu pocztowego komunikat jest przesyłany (np. za pośrednictwem sieci telefonicznej) do serwera pocztowego, który ma za zadanie przesłanie ich do skrzynek pocztowych właściwych adresatów, znajdujących się na innych serwerach pocztowych. Realizowany przy pomocy protokołu mailto.

Głównymi i od dawna dostrzeganymi zaletami poczty elektronicznej dla handlu elektronicznego jest:

- prostota obsługi, łatwość komunikowania się,

- symboliczna wysokość opłat,

- działanie całą dobę,

- możliwość wysyłania oprócz komunikatów coraz większych zbiorów,

- przetrzymywanie informacji aż do momentu jej odbioru,

- możliwość jednoczesnego wysłania jednego komunikatu do wielu odbiorców,

- stosunkowo duża niezawodność.

Przesylanie zbiorów — transfer plików na odległość stanowi trzecią najstarszą

usługę Internetu. Początkowo stanowił usługę uzupełniającą dla telnetu (pracy na odległość w wielodostępnych systemach operacyjnych), następnie dla poczty elektronicznej, wraz z rozwojem tej ostatniej nieco się marginalizuje i ogranicza do plików wyjątkowo dużych, badź takich, dla których wymagana jest duża dokładność przesłania. Dodatkową zaletą usługi FTP (File Transfer Protocol) jest istnienie w Internecie wielu komputerów obsługujących tzw. anonimowe FTP. Komputery te posiadają obszerne archiwa przeznaczone do kopiowania przez użytkowników (publikacje, pliki graficzne, dźwiękowe i oprogramowanie komputerowe rozpowszechniane na zasadzie public domain, freeware lub shareware. Realizowany za pomocą protokołu ftp (File Transfer Protocol).

Grupy dyskusyjne — usługa polegająca na przekazywaniu informacji, wymianie

poglądów, doświadczeń na dowolne tematy pomiędzy kręgami zainteresowanych

użytkowników, rozszerzenie logiczne poczty elektronicznej. Wyróżnia się tu dwa rodzaje

usług: listy dyskusyjne i grupy komunikatów. W usługach list dyskusyjnych każda wiadomość

przesyłana siecią umieszczana jest w grupie tematycznej na serwerze list dyskusyjnych. Jest

więc to wspólny adres na serwerze rozsyłającym listy do wszystkich uczestników danej listy

dyskusyjnej, na które mogą oni odpowiadać. Uczestnictwo w liście dyskusyjnej może być

powszechne lub elitarne. Grupy dyskusyjne są elementem sieci USENET. W sieci tej każdy

węzeł rozsyła kilka razy dziennie każdą informację innym węzłom. Wybór informacji w

grupach tematycznych jest bardzo duży, zwłaszcza, że każdy użytkownik może jednocześnie

znaleźć się na kilku listach i w ich ramach prowadzić korespondencję. Większość

użytkowników korzysta jednak z tej formy sporadycznie, bądź pasywnie. Podobną i często

myloną z listami dyskusyjnymi są tzw. grupy komunikatów (Newsgroups, News), gdzie na

określonych serwerach są umieszczane wiadomości na dany temat i można je z nich pobrać w

dowolnym momencie i na tym samym serwerze umieścić (lub nie) własny komentarz (w

stosunku do list dyskusyjnych różnica polega na tym, że wiadomości te nie są rozsyłane). Za

swoistą odmianę grup dyskusyjnych można też uważać usługę IRC (Internet Relay Chat)

polegającą na interaktywnym przekazywaniu ,,na żywo” bieżącego komunikatu danego

użytkownika pozostałym uczestnikom ,,rozmowy” w danym kanale tematycznym

(wieloosobowa konwersacja w czasie rzeczywistym). Rozmowa jest wizualizowana na ekranie

w sposób pozwalający na śledzenie jej przebiegu.

Dzięki szybkiemu rozwojowi sieci Internet oprócz systemów opartych o EDI powstały specjalne miejsca, gdzie odbywają się transakcje handlowe — czyli Intranet gospodarczy.

Intranet gospodarczy — to specjalne wydzielone z Internetu sieci handlowe o zasięgu publicznym, o chronionym dostępie, w którym transmisja danych kodowana jest cyfrowymi certyfikatami autoryzującymi nadawcę, tak aby uniemożliwić anonimowe wysyłanie informacji. Jest to wyodrębniony fragment sieci globalnej przeznaczony do zawierania transakcj i handlowych, obsługujący cykl zamówieniowy i cykl sprzedaży (czyli jest to segment handlu elektronicznego - business-to-business). Jego odrębność od Internetu polega na

wprowadzeniu chronionego, autoryzowanego dostępu, co oznacza, że dane i dostęp do nich jest chroniony za pomocą specjalnych systemów zabezpieczających, transmisja danych jest kodowana, a informacje dostępne jedynie dla określonych użytkowników, z których każdy posiada swój cyfrowy certyfikat autoryzacji.

W skład intranetu gospodarczego wchodzą m.in. następujące narzędzia:

- bazy danych o firmach udostępniane partnerom handlowym,

- informacje handlowe (asortyment, produkty, katalogi cenowe, w różnych przekrojach),

- sieci i węzły handlowe (grupujące np. sieci lub przedsiębiorstwa danej branży),

- przeszukiwarki biznesowe (do wyboru),

- prezentacje Międzynarodowych Izb Przemysłowo-Handlowych (już 64),

- sieci ekstranetowe otwarte i zamknięte,

- giełdy towarowe (aukcje towarów),

- portale tematyczne, krajowe lub globalne,

- portale firmowe i informacyjne,

- witryny WebEDI.

Liczba zarejestrowanych i budowanych sieci Intranetu Gospodarczego sięga w chwili

obecnej liczby kilkuset. Jednak aktywnie działających jest tylko ok pięćdziesięciu. Największe, posiadające największą ilość użytkowników i najprężniej działające to:

- World Trade Zone,

- TradeNet World,

- Global Trade Point Network

- World Trade Centers Association,

- East Europe Business.

Glówną przyczyną rozwoju tej formy handlu były rosnące koszty prowadzenia handlu międzynarodowego bazująçego na tradycyjnych technikach oraz chęci rozszerzenia rynków na kraje rozwijające się. Pod egidą ONZ zaczęto więc tworzyć efektywny, bezpieczny i tani system wymiany informacji handlowych, dokumentów i realizacji płatności. Ze względu na słaby rozwój infrastruktury na potencjalnych, nowych rynkach światowych zwrócono uwagę na elektroniczną wymianę danych i Internet. Początkowo, w 1992 r. zaowocowało to stworzeniem sieci punktów wymiany informacji handlowej — Trade Points czyli punktów wymiany informacji gospodarczych. Po ośmiu latach sieć przekroczyla 150 ośrodków w ponad 120 krajach i jest jedną z największych sieci informatycznych na świecie (Global Trade Point Network jest częścią Global Electronic Commerce Network). W miarę postępu prac zaczęły się do nich włączać inne organizacje międzynarodowe i firmy prywatne. W rezultacie prowadzonych badań powstał program tzw. bezpiecznego systemu wymiany informacji handlowej SETOS (Secure Electronic Trade Opportunity System). Bezpieczeństwo systemu zapewnia specjalna infrastruktura bezpiecznych połączeń SEAL (Secure Electronic Authentication Link) zawierająca kodowanie informacji przesyłanych pocztą elektroniczną oraz umieszczanych na stronach WWW. Użytkownicy systemu muszą posiadać odpowiednie oprogramowanie oraz kartę identyfikacyjną. Prace nad systemem przewiduje tworzenie sieci bezpiecznego Internetu o zasięgu globalnym, który oprócz krajów wysoko rozwiniętych obejmować ma również takie kraje jak np. Chiny, Korea Południowa, Senegal, Zimbabwe i Czechy. Warunkiem uczestnictwa w sieci jest otrzymanie od Centrum Rozwoju Ośrodków Wymiany Informacji Handlowej ONZ (UNTPDC) własnego certyfikatu bezpieczeństwa (Personal Security Certificate) razem z tzw. bezpieczną przeglądarką (Secure Browser).

Następnym etapem rozwoju tego systemu było stworzenie projektu rozwiązania globalnych zobowiązań finansowych. Dotychczas równolegle rozwijają się dwa systemy:

- inteligentnych, bezpiecznych kart płatniczych (Secure Smart Cards) — rozwijany przez UNTPDC,

- tradycyjnych kart kredytowych (Trade Cards) — rozwijany przez World Trade Center Association.

Główną przeszkodą w utworzeniu i rozpowszechnieniu intranetu gospodarczego wydawał się brak infrastruktury telekomunikacyjnej. Dlatego zdecydowano się na wykorzystanie istniejącej, dobrze rozwiniętej technologii internetowej.

Kolejnym krokiem w rozwoju systemu była unifikacja bezpiecznych systemów elektronicznych sieci handlu międzynarodowego. Organizacją nadzorującą ten proces miała się stać Międzynarodowa Organizacja ds. Bezpieczeństwa Transakcji Elektronicznych (International Secure Electronic Transaction Organisation — ISETO) z siedzibą w Genewie. Głównym celem jej powołania była promocja wykorzystania i wdrażania systemów bezpieczeństwa transakcji handlu elektronicznego, certyfikacji cyfrowej i włączania przedsiębiorstw sektora prywatnego i publicznego do elektronicznych sicci tworzących Internet Gospodarczy. Dodatkowym problemem, który ma rozwiazywać jest wspieranie i pomoc techniczna w łączeniu się poszczególnych sieci regionalnych lub krajowych poprzez Bezpieczne Sieci Intranetowe.

Ostatnim dotychczas etapem rozwoju tej koncepcji jest program łączenia portali krajowych w globalny, za pomocą sieci obejmującej cały świat. Aby zrealizować ten program, podpisano umowę o współpracy pomiędzy Międzynarodową Unią Telekomunikacji (ITU) oraz World Commerce Center (Światowe Centrum Handlu) w Genewie i World Internet Secure Key (WISeKey S.A.). Organizacje te mają przyczyniać się do rozwijania GEC Net (Global Electronic Commerce Network) — sieci globalnej, która ma połączyć ośrodki handlu elektronicznego powstające we wszystkich krajach członkowskich. W wymianie pośredniczy portal globalny GEC, mający na celu między innymi połączenie sieci tworzonych w krajach rozwijających się z istniejącymi w krajach wysoko rozwiniętych. Ze strony formalnej podpisana została umowa o współpracy dotycząca rozszerzenia programu na 188 państw. W chwili obecnej portal GEC jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w Internecie (160 mln wwejść na miesiąc, korzysta z niego 8 mln użytkowników w 132 krajach).

Podstawowymi funkcjami intranetu gospodarczego są:

- poszukiwanie informacji gospodarczych (gwarantuje to zarówno dostęp do baz danych przedsiębiorstw, jak i specjalnie organizowane w sieci intranetu gospodarczego centra informacji gospodarczej),

- poszukiwanie informacji o firmach i potencjalnych klientach (według wyróżnionych kryteriów lub ich kombinacji w postaci iloczynu, sumy, lub złożenia tych kombinacji),

- umieszczanie zapytań ofertowych oraz swojej oferty - poszukiwanie partnerów handlowych (repozytorium ofert, wykorzystanie technologii data-mining do kontaktów z klientem ),

- przeprowadzanie transakcji handlowych - zawieranie kontraktów, realizacja płatności (przy pomocy dodatkowych narzędzi elektronicznej wymiany danych i elektronicznych płatności),

- wymiana dokumentów handlowych i bankowych (czyli czysta elektroniczna wymiana danych wg ustalonych standardów).

Wśród głównych zalet intranetu gospodarczego wyróżnia się cechy predestynujące go do stania się podstawową infrastrukturą handlu elektronicznego czyli taniość rozwiązań, ogólna dostepność, szybkość działania. pewność, efektywność, bezpieczeństwo, łatwość użycia, oszczędność czasu itp.

Aby zastosować rozwiązania interanetu gospodarczego wymagane są zmiany, a przynajmniej korekty sposobu działania oraz struktury organizacyjnej firmy. System działania w sieci cechuje się dużą konkurencją, dlatego firma nie może sobie pozwolić na powolność reagowania na wszelkie zapytania i oferty. Wiadomości o niepewnych firmach rozchodzą się w Internecie z błyskawiczną prędkością, a stracone zaufanie jest bardzo trudno odzyskać. To z kolei powoduje, że i oszuści mają tutaj krótki żywot. Nie ma tu miejsca na długie narady, kilkudniowe podejmowanie decyzji, gdyż potencjalny partner skieruje zapytanie do kogo innego.

Nowym zjawiskiem w intranecie gospodarczym są tzw. Trade Boards, czyli tablice ogłoszeń firm poszukujących partnerów handlowych. Ich liczbę zaczyna się obecnie liczyć w tysiącach. Poza nimi intranet gospodarczy obejmuje tworzone w szybkim tempie przez stowarzyszenia gospodarcze, instytucje rządowe i firmy prywatne tzw. wortale, czyli portale gospodarcze i branżowe. Znamienitym przykładem jest tu umowa wspólpracy nad stworzeniem paneuropejskiej platformy dla elektronicznego handlu w sektorze business-to-business podpisana ostatnio między British Telecom, a amerykańską firmą VerticalNet.

Intranet - jest to wewnętrzna sieć korporacyjna (w ramach jednej firmy), tworzona przy użyciu technologii internetowej — lokalna sieć komputerowa umożliwiająca wymianę informacji wewnątrz firmy przy wykorzystaniu sieci Internet w sieciach lokalnych lub sieciach rozległych (np. między oddziałami przedsiębiorstw) naeżących do przedsiębiorstw. Najistotniejszą cechą charakterystyczna odróżniającą interanet od zwykłych sieci lokalnych jest oparcie go na protokole TCP/IP — zbiorze używanych przez Internet zasad dotyczących przesyłania danych. Jest to de facto sieć komputerowa przedsiębiorstwa (typu LAN lub WAN), połączona z Internetem (może być chroniona np. poprzez Firewall), z wykorzystaniem przeglądarek WWW. Dostęp do niego mają tylko pracownicy danego przedsiębiorstwa — polega na realizacji na drodze elektronicznej wewnętrznych procesów biznesowych przedsiębiorstwa.

Nazwy intranet używa się od ok 1995 roku, jako wewnątrzorganizacyjnego odbicia Internetu. W Polsce pojęcie intranetu zaczęło być uzywane powszechnie od 1996 roku (od wystawy COM-NET w Warszawie). Niekiedy używane jest równanie dzielące Internet na in- i ekstranet (Internet=intranet+ekstranet), co jednak w świetle przytoczonych definicji wydaje się być daleko idącym uproszczeniem.

Intranet wyposażony jest zawsze w przeglądarkę, której zadaniem jest komunikowanie się z wybranym serwerem i ściąganie stamtąd określonych informacji. Odbywa się to dzięki hipertekstowym odnośnikom (łącznikom), pozwalającym na przejście do innych pokrewnych stron.

Zasadnicze korzyści ze stosowania intranetu to:

integracja i wzrost szybkości dostępu do informacji na wszystkich poziomach przedsiębiorstwa,

wyświetlanie zawartości informacyjnej dokumentów na wielu platformach,

dostęp do istniejących danych utworzonych za pomocą różnych standardów, również innych niż HTML oraz do wczesnych wersji oprogramowania,

łatwy dostęp do Internetu,

znaczne oszczędności w stosunku do rozwiazań tradycyjnego EDI lub obsługi przez media papierowe - redukcja kosztów łącznosci w przedsiębiorstwie o 90%, gdyż wykorzystanie Internetu nie wymaga dużych nakładów na infrastrukturę,

tworzenie i modyfikacje zawartości dowolnych dokumentów, w tym tworzenie wzorców nowych dokumentów,

umożliwienie dostępu z zewnątrz poprzez stronę WWW, do baz danych firmy,

bardzo niskie, wstepne koszty inwestycji (wprowadzenia intranetu),

uniwersalność przegladarek intranetowych WWW, ich niezależność od platformy sprzętowej powoduje, że działają one równie sprawnie w środowisku Macintoshy, jak i PC-tów, jak również w ramach sieci niejednorodnych,

każde przedsiębiorstwo może stosować własną przeglądarkę WWW, interakcyjne oglądanie prezentacji multimedialnych,

usprawnienie obiegu dokumentów w firmie (pod warunkiem prowadzenia uprzednio analizy informacyjnej firmy),

umożliwia obsługę poczty wewnątrzzakładowej, branie udziału w dyskusjach i tworzenie grup dyskusyjnych oraz telekonferencji zakładowych. Jest to realna konkurencja dla systemów pracy grupowej (groupware) typu np. Lotus Notes, czy GroupWise, ponieważ instalacje intranetowe są często tańsze niż wymienione systemy.

Typowe zastosowanja dla intranetów w firmie sa następujące:

dystrybucja zarządzeń dyrekcji wszystkim pracownikom,

wykorzystanie w bazie danych personalnych do zmniejszenia ilości dokumentów kadrowych przechowywanych w postaci elektronicznej,

umożliwienie dostępu do ksiąg rachunkowych oraz innych dokumentów finansowych dla wszystkich osób z nich korzystających,

umożliwienie Działowi Informatyki zapewnienie pomocy doraźnej wszystkim pracownikom używajacym do pracy w firmie (Help Desk Office),

stworzenie sieci informacyjnej dla działów sprzedaży, marketingu oraz obsługi klienta,

umożljwienie przekazywania danych do automatycznego sterowania produkcją oraz otrzymywania informacji zwrotnych dotyczących jej efektów,

tworzenie automatycznych systemów zamówień towarów lub usług on­line oraz sprawdzających realizację harmonogramów dostaw,

budowa efektywnych narzędzi wspomagających wprowadzanie systemu zapewniania jakości.

Wśród największych światowych firm informatycznych dostarczających aplikacje i usługi intranetowe, można wyróżnić:

- Netscape,

- Novell,

- Microsoft,

- Oracle.

Spośród krajowych dostawców aplikacji i usług intranetowych najbardziej zasługują na przedstawienie:

Computerland Poland,

- ATM,

- CCS,

- Decsoft,

- Copact,

- System 3000

- Info-Serwis,

- Samba.

Ekstranet - to dwie (lub więcej) sieci korporacyjne wykorzystujące technologię internetową, połączone w taki sposób, by możliwa była efektywna współpraca między nimi. Każda taka sieć to: bądź sieć lokalna firmy - LAN lub jej intranet. Jest to rozwinięcie koncepcji sieci Internet/intranet. Stanowi rozszerzenie infrastruktury sieci wewnętrznej danego przedsiębiorstwa (intranet) o możliwości włączenia do sieci zewnętrznych partnerów tego przedsiębiorstwa. Jest to połączenie kilku sieci intranetowych w taki sposób by możliwa była współpraca między przedsiębiorstwami mającymi własne sieci intranet. Ograniczony jest do partnerów biznesowych danego przedsiębiorstwa — polega na elektronicznej realizacji procesów biznesowych między partnerami handlowymi.

Polega na tym, że zapewnia dostęp do wewnętrznej sieci danej firmy, innym uprzywilejowanym jednostkom (wybranym partnerom lub klientom) z zewnątrz, poprzez Internet, zasoby WWW i przeglądarkę internetową. Zapewnia przy tym wysoki stopień bezpieczeństwa. Firma sama okreąla te jednostki poprzez autoryzację - przydzielenie identyfikatora i hasła dostępu. Firma sama określa również obszar (zakres) dostępności do swoich danych dla poszczególnych jednostek.

Zasadnicze zalety korzystania z ekstranetu to:

- jednakowy i jednakowo upoważniony dostęp wszystkich firm, bez względu na wielkość, czy lokaIizację, do światowych rynków (globalizacja handlu),

- zapewnienie kooperantom ciagłego, dwudziestoczterogodzinnego dostępu do bazy danych firmy, bez ponoszenia na ten cel dodatkowych wydatków,

- spadek kosztów prowadzenia działalności,

- skrócenie łańcucha pośredników,

- powstanie nowych typów aliansów strategicznych - bliskie związki pomiędzy firmą a dostawcami oraz odbiorcami,

- zapewnia szybszą informację, a więc i orientację w sytuacji firmy oraz jej pozycji na rynku,

- automatyzacja wielu procesów, na przykład monitorowanie stanu magazynowego,

- efektywniejsza komunikacja pomiędzy kontrahentami,

- łatwiejsze zarządzanie danymi,

- płatność na drodze elektronicznej.

Konkretne zastosowania ekstranetu w gospodarce, sprowadzają się na przykład do:

- bezpiecznej, szybkiej, ciagłej łączności między firmą a dostawcami i odbiorcami,

- uzyskania potwierdzenia dostępności produktów,

- możliwości ciągłego, natychmiastowego składania zamówień,

- monitorowania stanu realizowanych zamówień.

Główne bariery w rozwoju ekstranetu, które mogą się pojawić w trakcie jego wprowadzania i wykorzystania to:

— znaczny koszt wprowadzenia takiej technologii do firmy (ale jest to koszt jednorazowy, ekstranet jest i tak w sumie relatywnie tańszy od dzierżawionych sieci tradycyjnych EDI),

— przestarzała, niedostosowana do ekstranetu infrastruktura techniczna występująca w wielu przedsiębiorstwach i konieczność poniesienia nakładów na jej wstępną wymianę.

Podstawowe różnice pomiędzy ekstranetem a Internetem, jakie są podkreślane w literaturze propagujacej jego użyteczność to przede wszystkim dwie jego cechy:

ekstranet zapewnia całkowite bezpieczeństwo danych,

ekstranet daje użytkownikom (poprzez oprogramowanie administrowania / zarządzania systemem) uprzywilejowany dostęp do rozmaitych aplikacji.

Na świecie pojęcie ekstranetu pojawiło się prawdopodobnie pierwszy raz podczas Olimpiady w Atlancie, kiedy to firma IBM udostępniJa swój system do przesyłania wiadomości olimpijskich do mediów. Samo słowo ekstranet sugeruje sieć zewnętrzną firmy i niejako odwrotność intranetu, a nie jego uzupełnienie.

Ze względu na duże, szybkie i natychmiastowe oszczędności wiele firm zaczyna przekształcać swoje aplikacje z rozwiązań wykorzystujących sieci dzierżawione wraz z ich specjalistycznym oprogramowaniem tzw. VAN na rozwiązania ekstranetowe. Jeżeli ta tendencja utrzyma się i nie zajdą dodatkowe okoliczności powodujące dynamiczny rozwój innych form komunikacji (np. przez telefonię komórkową lub pochodne rozwiązania) to w niedługim czasie należy się spodziewaé dominacji sieci intra / ekstranetowych w zakresie handlu elektronicznego.

Społeczeństwo

informacyjne

Rys.1 Miejsce handlu elektronicznego w społeczeństwie informacyjnym

---