Myślenie o problemach społecznych polegało na formułowaniu usprawiedliwień dla istnienia danego społecznego ustroju. Odwoływano się do sankcji takich jak religia czy mądrość przodków. Powszechna była wiara że społeczeństwa żyją w zaklętym kręgu tabu prawd i zwyczajów - monizm.
Krytyczny dualizm - polega na dostrzeżeniu zasadniczej różnicy między prawami ustanowionymi przez ludzi i prawidłościami przyrody na które ludzie nie mają wpływu. Grecy jako pierwsi stworzyli typ cywilizacji która uczyniła człowieka zdolnym do stania się świadomym samego siebie.
PLATON - żył w latach 427 - 342, najwybitniejszy filozof, twórca systemu idealistycznego. Idealizm platoński - byt materialny jest nieidealnym odbiciem bytu idei.
W 387r.p.n.e. założył akademię ateńską, która miała wydać wykształconą klasę filozofów zgodnie z poglądami politycznymi: 1. Społeczeństwo polityczne to system - całość, trwała wspólnota o solidnych podstawach, 2. Państwo to trwała organizacja o określonych potrzebach, 3. Metafora społeczeństwa jako organizmu, 4. Założenie likwidacji własności prywatnej i ujednostkowienie społeczeństwa, indywidualizacja stanowi zagrożenie dla ładu politycznego.
Platon był wrogiem społeczeństwa otwartego.
ARYSTOTELES
Państwo (polis) to ostateczna i optymalna forma organizacji życia zbiorowego. Uznawał dualistyczną naturę człowieka. 3 formy rządów w systemie państwowym: 1. Królestwo - opiera się na prawie i zgodzie poddanych. Przeciwieństwem jego jest tyrania. 2. Arystokracja - rządy są oparte na umiejętnościach i zasługach rządowych. Przeciwieństwem jest oligarchia (rządy najbogatszych). 3. Timokracja (politeja) - oparta na zgodzie większości. Przeciwieństwem jej jest demokracja.
Państwo jako jedna i ostateczna faza rozwoju wspólnoty. - występowanie stratyfikacji społecznej, - przyjaźń jako konkretna forma natury społecznej człowieka,
Społeczny horyzont Polis: - rozum grecki jest wytworem miasta - państwa - dla greków do wyobrażenia był tylko ład społeczny Polis - Polis był zorganizowanym politycznie społeczeństwem, suwerenną wspólnotą obywateli, którzy sami sobą rządzą nie tworząc struktur państwowych - Państwo - miasto było niewielkie a wspólnotę obywateli tworzyli tylko członkowie rodzin obywatelskich
Stoicyzm: - Szkoły filozoficzne przestały postrzegać jednostkę jako zrozumiałą w kontekście życia społecznego. - Stoicyzm tworzy uniwersalną antropologię, tworzy pojęcie człowieka jako istoty obdarzonej wrodzonym popędem społecznym. - Równość między ludźmi. - Wszyscy ludzie podlegają prawu naturalnemu, które nie jest prawem żadnego państwa. - Stoicyzm stworzył rodzaj filozofii moralnej, nauczającej cnoty a nie polityki.
Cyceron Państwo jest tworem prawa i należy rozważać je w kategorii prawniczej a nie w kategorii dobra moralnego czy socjologicznego faktu.
Seneka Wspólnota ludzka to społeczeństwo a nie państwo, jej więzy są moralne i religijne, a nie prawne czy polityczne. Państwo to zło konieczne. Wspólnota ludzka nie potrzebuje rządu czy praw gdyż nie jest zepsuta. Naturalna konieczność to współdziałanie a nie państwo.
Społeczeństwo jako wspólnota wartości chrześcijańskich - Myśl wczesno - chrześcijańska, czerpała między innymi ze źródeł żydowskich i nawiązywała do stoicyzmu. - Fakt przynależności jednostki do społeczeństwa przestał być determinowany przez ogół pozostałego społeczeństwa. Stał się świadomym celem i sposobem życia.
ŚW. AUGUSTYN
Wspólnotą wartości jest każde społeczeństwo. Miłość do jednego przedmiotu rodzi spontaniczne społeczeństwo. Występuje koncepcja dwóch państw (ziemskie i boskie). Chrześcijanie stanowią odrębną społeczność w której obowiązują dla zwykłego człowieka niepojęte prawa.
PLATON „PAŃSTWO” KSIĘGA IV.
- 5040 mieszkańców - 3 klasy: władcy (powinni się rekrutować z najwybitniejszych jednostek, w ich duszach powinna przeważać część rozumna, powinni wywodzić się z filozofów) strażnicy (w ich duszy przeważa część popędliwa, pilnują porządku i bronią państwa) robotnicy (przeważa część pożądliwa).
Każdy ma swoje zajęcia, panuje pewna specjalizacja. System powszechnej własności, coś w rodzaju komunizmu. Platon proponuje uprawnienie w służbie państwowej. Używa pojęcia żywiciele - czyli wszystkie nie liczące się profesje np. kupcy, rolnicy, niewolnicy. Prawo powinno być respektowane przez wszystkich i wszystkim służyć.
ŚW. AUGUSTYN „O PAŃSTWIE BOŻYM”
Grzech jest przyczyną niewoli. Nikt z natury nie może być czyimś niewolnikiem. Człowiek jest nieodłączny od społeczności rozumnej jako zespół ludzi połączonym miłością i celem. Człowieka charakteryzuje dwojaka miłość (do człowieka i do Boga) dlatego istnieją dwa społeczeństwa ( ziemskie i boskie). Obywatele państwa ziemskiego miłują rzeczy doczesne i świat. Obywatele państwa Bożego - Boga i pragnienie życia wiecznego. Obywatel państwa Bożego jest chrześcijaninem, który żyjąc na ziemi (w państwie ziemskim) używa jego dóbr jako środków do osiągnięcia najwyższego celu - Boga. Dobry chrześcijanin - skromny, uprzejmy, sprawiedliwy, poddaje się prawu z miłości do Boga i własnej woli. Taka postawa przyczynia się do zaistnienia w państwie pokoju, którym Św. Augustyn określił jako zgodność wszystkich obywateli w rozkazywaniu i posłuszeństwie. Porządek jest niezbędny do zaistnienia pokoju. Mieszkańcy państwa Bożego uczestniczą w państwie ziemskim i dlatego respektują jego porządek i prawo oraz gotowi są go bronić. Augustyn akceptował porządek feudalny.
ŚW. TOMASZ „DE REGNO”
Rządy właściwe króla polegają na odpowiednim prowadzeniu podległej społeczności do właściwego celu. Celem ludzkiej wspólnoty jest życie cnotliwe. Jednostki powinny sobie pomagać w dobrym życiu. Wysiłek władzy aby społeczność dobrze żyła dokonuje się na trzech płaszczyznach: - ustanowienie dobrego życia, - zachowanie dobrego życia, - zmienianie na coraz lepsze.
Św. Tomasz rozważał co zrobić aby rządy nie przekształciły się w tyranię. Aby do tego nie dopuścić należy: 1. Na króla wybrać człowieka, który nie ma zdolności do tyranii. 2. Rządy tak ułożyć aby nie było sposobności do tyranii. 3. Ograniczyć rządy aby nie mógł skoczyć do tyranii. 4. Zatroszczyć się o możliwości do przeciwstawienia się.
ARYSTOTELES
Wierzył w poznanie rozumem poprzedzone doświadczeniami. Świat jest dualistyczny, istnieje forma i materia, forma jest ważniejsza (wszystko zapoczątkowała). Państwo to synteza mniejszych wspólnot rodzinnych i wiejskich, jest jednak od nich doskonalsze bo jest samowystarczalne. Celem państwa jest zapewnienie wszechstronnych materialnych i duchowych potrzeb człowieka. Dokonał klasyfikacji ustroju wg. tego kto rządzi i tego czy są dobre czy złe.
MACHIAVELLI „KSIĄŻĘ”
1. Jeżeli podbite państwo rządzi się własnymi prawami to istnieją trzy sposoby aby je utrzymać: - zniszczyć je, - założyć w nim własną siedzibę, - zostawić im prawa, pobierać daninę i stworzyć oligarchiczny rząd.
Niema pewnego sposobu utrzymania miast, jak tylko je zburzyć. Kto opanuje miasto przyzwyczajone do wolności i go nie zburzy ten je straci. W republice trzeba stworzyć swoją siedzibę.
Rządy Księcia: - powinien stosować dobre i złe zasady, - powinien kierować się rozsądkiem, - książę musi być rozumny na tyle aby uniknąć hańby i wad które mogą go pozbawić tronu, a innych które mu w tym nie grożą powinien się wystrzegać o ile jest to możliwe.
O okrucieństwie i łaskawości: - każdy książę chce być uważany za litościwego a nie okrutnego, - okrucieństwo jest czasem przydatne, książę szanujący poddanych nie powinien dbać o zarzut srogości. Karząc kilku poddanych dla przykładu nie dopuszcza do skrzywdzenia całej społeczności, - dla księcia bezpieczniej jest budzić strach niż miłość, jednak w taki sposób by uniknąć nienawiści, - jeżeli musi przelewać krew to tam gdzie jest usprawiedliwienie i przyczyna, ale niech trzyma się z dala od ich majątków, - mądry książę powinien oprzeć się na tym co zależy od niego a nie od innych.
Kiedy książę powinien dotrzymać słowa: - dotrzymywanie słowa jest rzeczą chwalebną, - 2 sposoby prowadzenia walk - siłą (zwierzęcy sposób), - prawem (sposób ludzki). - mądry książę nie dotrzyma słowa jeżeli działa ono na jego szkodę, - książę jeżeli nie posiada pewnych cnót, powinien stwarzać pozory że je posiada, powinien dbać o swój wizerunek i o to aby poddani nie wiedzieli o nim wszystkiego, - liczy się głos większości ponieważ głównie to opiera się na autorytecie państwa.
Założenie o złej naturze człowieka: - ubóstwo, głód - czynią ludzi przedsiębiorczymi i pracowitymi, a prawa - dobrymi, - trybunów należy powołać aby sprawowali kontrole społeczną nad jednostkami.
ROUSSEAU „UMOWA SPOŁECZNA”
Umowa społeczna jest hipotetycznym założeniem tłumaczącym powstanie państwa i prawa. Jej sens sprowadzał się do dobrowolności, jednostki zgodziły się na przekształcenie suwerennej wolności w wolność społeczną. Jej celem jest zachowanie i rozwinięcie naturalnych praw człowieka którymi są równość i wolność.
Akt umowy - moment przejścia ze stanu natury do stanu organizacji. Jest trwały, gdyż raz osiągnięty nie wymaga korekty.
Doprowadzona do skrajnej postaci autonomia jednostki, od zawarcia umowy do ustanowienia ustaw jest autonomią o cechach politycznych i moralnych.
„O prawie natury”
Wolność - brak przeszkód w dążeniu do wyznaczonego celu. Uprawnienie - daje możliwość wykonywania jakiejś czynności. Prawo - reguluje jak mamy to zrobić.
Prawa natury: 1. Żyć w pokoju 2. Bronić samego siebie wszystkimi środkami.
Nie możemy zrezygnować z prawa do obrony. Umowa - wzajemne przenoszenie uprawnień.
Możemy uwolnić się od umowy poprzez dotrzymanie umowy lub zerwanie, rozwiązanie umowy.
Umowa wzmacnia strach - moc niewidzialnych duchów religia, moc ludzi przez nas poszkodowanych.
HOBBES „LEWIATAN”
Państwo miało nakładać sankcje na ludzi, którzy nie przestrzegali praw natury. Państwo czyli Lewiatan jest Bogiem śmiertelnym.
Suweren: - rozstrzyga spory, - zawierając umowę człowiek nie może być zobowiązany inną umową, - nie może zmienić monarchy, - suweren nie zawiera umowy z poddanymi, - kto nie głosuje nie może się skarżyć, - suweren nie jest nie omylny, nie można go pod tym względem osądzać, - decyduje o respektowanych elementach kultury, - ustanawia władzę wykonawczą, - ustanawia pewne reguły w stosunku do dóbr, - ma uprawnienia do orzekania sądów, reprezentuje władzę sądowniczą, - jest głównym wojskowym, - sam dobiera współpracowników, - ma prawo do wymierzania sankcji.
Suweren jest źródłem wszystkich zaszczytów i godności.
SMITH ADAM „ROZWÓJ MYŚLI SPOŁECZNEJ”
Smith - twórca doktryny liberalizmu, ekonomii. Filozof. Rozwinął teorie Hume'a, stała się fundamentem jego koncepcji. Twórca koncepcji zwierciadła.
Teza: szczęście i bogactwo można osiągnąć poprzez wprowadzenie wolności handlu i przemysłu.
Obowiązki państwa wobec obywateli: 1. Obrona obywateli 2. Przestrzeganie prawa i wolności 3. Wprowadzenie robót publicznych, troska o wykształcenie akademickie i religijne.
Jego osiągnięcia są porównywalne z osiągnięciami Comte'a z socjologii. Teoria podziału dała początek dyskusji nad płacami i rentami. Znaczenie bogactwa narodów miało wielki wpływ na anglików.
MONTESKIUSZ „O DUCHU PRAW”
Wolność - rząd zgodny z obyczajami. W każdym państwie są trzy rodzaje władzy: prawodawcza (sprawowana przez Władce), wykonawcza, ustawodawcza, sądownicza.
Połączenie dwóch władz wprowadza niebezpieczeństwo władz tyrańskich. Wybory - prawo głosu dla wszystkich z wyjątkiem klasy najniższej. Władza prawodawcza dla szlachty i reprezentantów ludu.
Izba szlachecka - dziedziczona, aby nie dbała tylko o własne interesy należy ograniczyć jej udział w prawodawstwie.
Władza wykonawcza w rękach monarchy powinna kontrolować władzę ustawodawczą. Powinna brać udział w prawodawstwie.
Wojskiem powinna rządzić osoba budząca respekt i z dużym majątkiem. Żołnierze powinni być rekrutowani z ludu.
JOHN LOCK „DWA TRAKTATY O RZĄDZIE”
Jednostka sprawuje władzę, przynależność do struktury politycznej jest dobrowolna.
Stan natury - rozsądek podpowiada zasady postępowania zgodne z prawem natury. Siła tych praw jest znaczna i skłania człowieka do poszanowania, wszyscy są równi, nie ograniczają praw innych.
Prawo własności: - nienaruszony kanon organizacji życia człowieka, - pochodzi od Boga, - wkomponowanie w naturę ludzką, - swobodne dysponowanie majątkiem, - zabezpiecza wolność działania, bariera określająca działania innych.
Umowa społeczna: - ochrona praw naturalnych, - powstaje drogą umowy, państwo nie jest dziełem boskim ani natury lecz rezultatem rozsądnego zachowania się człowieka, - podział władz stanowi gwarancję poszanowania wolności jednostki i społeczeństwa.
3 dziedziny sprawowania władzy: - ustawodawstwo, wykonywanie praw, stosunki międzynarodowe.
3 kierunki: - legislatywa, egzekutywa, władza federalna.
Podział władz nie oznacza ich równowagi, przewagę ma władza ustawodawcza.
COMTE
*główny przedstawiciel pozytywizmu
*po raz pierwszy użył terminu socjologia
3 fazy przez które przechodzi umysł :
teologiczna - coś przejściowego / tymczasowego przygotowuje nas do fazy drugiej
metafizyczna - coś przejściowego przygotowuje nas do fazy ostatecznej
pozytywna - rozum osiąga stan ostateczny
ad . 1
chce zdobyć wiedzę absolutną , poznać pochodzenie ;
stan występuje z 3 głównymi postaciami :
a) fetyszyzm - wszystkim ciałom zewnętrznym przypisuje życie
b) politeizm - filozofia odmawia przedmiotom materialnym życia. Przypisuje to innym zjawiskom nadprzyrodzonym.
c) monoteizm - upadek pierwotnej filozofii ; uczeni dochodzą do wniosku,ze wszystkie zjawiska, które występują podlegają niezmiennym prawom bez zmian teologicznych, umysł nie jest w stanie zebrać informacji , uporządkowuje go
Początki filozofii były niezbędne do rozwoju poczucia społeczeństwa i inteligencji. Stanowiły one wspólne doktryny i autorytet duchowy → okres niemowlęcy
ad . 2
faza metafizyczna:
tak jak teologia próbuje wytłumaczyć wewnętrzną naturę rzeczy , pochodzenia , przeznaczenia , istotę poznania rożnych zjawisk
w tej fazie wyobraźnia traci władzę , a obserwacja jeszcze jej nie zdobywa
→ okres dojrzewania
faza metafizyczna stanowi przejście z dzieciństwa do dojrzałości
ad . 3
faza pozytywna
skupia się na obserwacji będącej podstawą wiedzy i dzięki temu powstaje normalna sytuacja logiczna
nigdy nie poznamy wszystkich rzeczywistych istnień
rozważane zjawiska są zjawiskami społecznymi, wynikającymi ze zbiorowej ewolucji
wszystkie fazy są ze sobą ściśle powiązane
prawdziwą naukę stanowią prawa dotyczące faktów
filozofia pozytywna polega na przewidywaniu
Pozytywizm Comte'a opiera się na:
poszukiwaniu niezmiennych praw rządzących światem przyrodniczym
zadaniem naukowca jest zbadanie świata realnego i przedstawienie
wyników badań
świat poznaje się na 2 sposoby: poprzez badania i dociekania
teoretyczne
Comte wyróżnia 3 metody badań:
1) obserwacja ukierunkowana przez teorię, a po jej dokonaniu musi być
powiązana jakimś prawem
2) eksperyment - polega na tym, że skutki zdarzenia w określonym miejscu
powinny być porównywalne z sytuacją w miejscu, gdzie zdarzenie to nie
nastąpiło
3) porównanie - społeczeństwa ludzkie za światem zwierzęcym,
społeczeństw z różnych krajów i stadiów rozwoju społeczeństw w
różnych
okresach (metoda historyczna).
Statyka i dynamika społeczna. Miejsce każdej nauki w systemie jest
wyznaczone logicznie i historycznie. Nauki tworzą hierarchię zależną od
ich powstawania i tego w jaki sposób dają się logicznie uporządkować.
Nauki tworzą następującą hierarchię:
- matematyka
- astronomia
- fizyka
- chemia
- biologia
- socjologia
Są uporządkowane wg stopnia malejącej ogólności i abstrakcyjności,
rosnącej złożoności o coraz większej doniosłości praktycznej.
Przedmiot i zadania socjologii:
1) socjologia pojawiła się jako wynik refleksji nad kryzysem
społeczeństwa,
2) źródłami inspiracji Comte'a byli Monteskiusz, Arystoteles, Hobbes,
Saint-Simon, Rousseau - stworzył z idei jedną całość,
3) jego dziełem jest synteza i jej rozbudowanie do rozmiaru systemu,
4) zaprzecza opozycji postępu i porządku. Porządek i postęp to dwa
aspekty każdego społeczeństwa, tak jak socjologia składa się ze statyki
i dynamiki
5) problemem socjologii jest pogodzenie dwóch na pozór sprzecznych
punktów widzenia
A/ odkrywanie praw względnie trwałej budowy, społecznego organizmu
B/ odkrywanie praw rozwoju, porządku i postępu
6) socjologia zajmuje się wszystkim, a nie wybranymi zjawiskami i
procesami społecznymi
Statyka społeczna - bada porządek społeczny, związki pomiędzy różnymi
częściami społecznego organizmu, warunki kształtowania się konsensusu
społecznego, bada akcje i reakcje różnych części systemu społecznego,
w badaniach trzeba zacząć od znanej nam całości, następnie przechodzić do części.
Dynamika społeczna. Ewolucja społeczeństw ma charakter ukierunkowany i
prawidłowy. Najważniejszym prawem jest prawo trzech stadiów, przez które
przechodzi rozwój świadomości: teologicznego, metafizycznego i naukowego
wyjaśniania świata. Przemiany świadomości są skorelowane z odpowiednimi
przemianami w dziedzinie życia społecznego.
Każdemu stanowi świadomości odpowiada określony stan obyczajów,
organizacji, produkcji itd. W związku z tym każde stadium rozwoju daje
się opisać ze względu na różne aspekty systemu społecznego.
Comte jako pierwszy użył terminu socjologia i sprecyzował czym powinna
się zajmować. Określił socjologię jako naukę pozytywną.
Określił trzy główne metody socjologii:
obserwację
eksperyment
porównanie.
Wprowadził rozróżnienie między statyką ( w dzisiejszych czasach -
struktura społeczna), a dynamikę ( dzisiaj - zmiany społeczne).
Sformułował przekonania o egoistycznej naturze ludzkiej i konieczności
jej kontrolowania przez zrzeszanie się w większe struktury społeczne.
Prezentował dialektyczny pogląd na makrostruktury. Teorię chciał
połączyć z praktyką
TOCQUEVILLE „O DEMOKRACJI W AMERYCE”
Upaństwowione, ujednolicone, zanik wolności. Obawa że religia przejdzie w ręce państwa. Władza kontroluje obywateli, ogranicza ich wolność. Instytucje filantropijne - wpłaca się do nich oszczędności (państwo opanowuje własności prywatne). Udoskonalenie administracji, sądy rozstrzygają spory między państwem a jednostką. Państwo wybiera sędziów. Industrialiści poddani nadzorowi rządu. Państwo staje się przemysłem zatrudniającym wyselekcjonowaną kadrę. Stowarzyszenia są silne ale nie odpowiadają za swoje czyny. Obalono wcześniejsze rządy, demokracja centralizuje władzę. Podczas rewolucji demokracji walczono z arystokracją. Despotyzm zagraża narodom. Cesarze - despoci. Człowiek żyje sam dla siebie ale nie dla ojczyzny. Najgorszą formą despotyzmu jest oddanie władzy osobie która nie odpowiada przed nikim innym. Najgorzej jeżeli obywatele nie mają głosu w sprawach błahych.
LE BON GUSTAW „PSYCHOLOGIA TŁUMU”
„Uczucia i moralność tłumu”
1.Tłum cechuje impulsywność. Kieruje się on pobudkami. Jest niewolnikiem podniet. Jednostka panuje nad swoimi odruchami ale tłum tego nie potrafi. Zmienność podniet oddziałujących na tłum zmienia go (tłum). To zmienność utrudnia władanie tłumem. Tłum z zaciętością dąży do celu, lecz bez wytrwałości. Drażliwość, impulsywność i zmienność tłumu mają podłoże cech rasowych.
2.Podatność na sugestie i wierność tłumu. - tłum nie posiada krytycyzmu przez co jest łatwowierny, - myśli obrazami, - nagina rzeczywistość do własnej wyobraźni, - ulega zbiorowym halucynacjom, - nie potrafi obiektywnie oceniać faktów, - zanika zdolność trafnego spostrzegania, - źródłem sugestii są złudzenia powstające w umyśle jednostki dzięki jakimś skojarzeniom.
Obserwacje zbiorowe są najbardziej błędne i polegają na złudzeniu jednej jednostki, która innym narzuciła swój pogląd.
Wszystkie dzieła historyczne są dziełami wyobraźni. Legendy są zmienne, ciągle przekształcane. Są plastycznym materiałem.
3.Przesada i prostota w uczuciach tłumu. - jednostka, jako cząstka tłumu, upodabnia się do ludzi pierwotnych, - potrafi pojmować tylko całościowo - gwałtowność uczuć spotęgowana jest w tłumach heterogenicznych (różnorodnych) przez brak odpowiedzialności, - relikt atawistyczny (cofanie się w rozwoju) - zalety przywódców muszą być nadzwyczajne, wymaga to wyjątkowych zdolności, - jednostka należąca do tłumu cofa się w rozwoju umysłowym.
4.Nietolerancja, konserwatyzm tłumu. - tłum przyjmuje lub odrzuca sugerowane poglądy, wierzenia, idee jako absolutną prawdę bądź nieprawdę, dotyczy to wierzeń nie powstających drogą rozumowania, - jednostka może podejmować decyzje ale tłum nie, - autorytaryzm, nietolerancja to wspólne cechy wszystkich tłumów, - są uczuciami jasnymi dla tłumów, które tłum chce urzeczywistnić, - wobec sił staje się potulny, niewrażliwy na dobroć - objaw słabości, - przeciw władzy słabej tłum powstaje, czuje respekt przed silną, - zmienny wobec rzeczy powierzchownych ale posiada silny konserwatyzm upodabniający go do ludzi pierwotnych.
5.Moralność tłumu. - zbyt zmienny by był moralny, - łącząc poświęcenie + bezinteresowność + ofiarność + prawość = wzniosłe czyny moralne tłumu, - moralność tłumu jest bardzo niska co wynika z instynktów będących pozostałością pierwotną, - jednostki pojedyncze te instynkty stłumiają ale gdy są w tłumie czują się bezkarne, - tłum może być zdolny do przestępstw jak i do czynów wzniosłych i bezinteresownych, - nawet nicpoń będąc cząstką tłumu zostaje zwolennikiem surowych zasad moralnych, - moralność tłumu jest nieświadoma.
„Przywódcy tłumu i ich metody przekonywania”
1. Przywódcy tłumu: - ich wola kształtuje poglądy innych, - przywódca należy do tłumu na początku i jest zahipnotyzowany pewną ideą, potem zaczyna ją krzewić, - przywódcami są ludzie czynu, o starganych nerwach, obłąkani, - w imię przekonań poświęcają rodzinę, zanika instynkt samozachowawczy, - rola przywódców polega na budzeniu wiary, - wzbudzić wiarę to pomnożyć siły 10 razy, - autorytet absoluty - idee utwierdzają swą potęgę, - przywódcy decydują o czasie pracy itd., - tłumem kieruje potrzeba uległości, - przywódców dzielimy na dwie grupy: a) energiczni - gwałtowność, odwaga, przedsiębiorczość, lecz energia przywódców jest niestała, b) o silnej i wytrwałej woli - wywiera trwalszy wpływ na tłumie, są to założyciele religii i twórcy ponadczasowych dzieł.
2. Metody działania przywódców: - 3 metody: twierdzenie, powtarzanie, zaraźliwość, - najlepszą metodą wszczepiania jest twierdzenie pozbawione rozumowania, - wywrze wpływ gdy będzie powtarzane w tej samej formie, - dzięki powtarzaniu bez względu czy są rozumiane czy nie zostają uznane za prawdę i nie podlegają dyskusji, - zaczynamy wierzyć w powtarzane zdanie, - gdy powtarzanie otrzymuje zgodę większości powstaje opinia publiczna i pojawia się potężny mechanizm zaraźliwości, - skutkiem zaraźliwości jest naśladownictwo mające wielkie znaczenie, - narzuca ono pewne poglądy i uczucia, które szerzą się metodą zaraźliwości a nie rozumowania.
3. Prestiż - trudny do zdefiniowania, obejmuje podziw, fascynacje jaką wywiera na nas istota, dzieło, - dzielimy go na nabyty (źródło w majątku, nazwisku) i osobisty (indywidualny, może istnieć niezależnie od innych czynników), - z prestiżem nabytym mamy częściej do czynienia bo każda jednostka dzięki stanowisku społecznemu cieszy się prestiżem nawet gdy wartość wewnętrzna wynosi `0'.
TARDE GABRIEL „OPINIA I TŁUM”
1.Tłumy dzielimy na: oczekujące, manifestujące, obserwujące, czynne.
- oczekujące - tłum zgromadzony w teatrze, oczekujący na przybycie kogoś, ciekawość bardzo wysoka bez stosunku do podmiotu jaki ją wywołuje. Tłum ten jest cierpliwszy od jednostki w podobnym przypadku, w tłumie panuje skłonność do zarażania się niecierpliwością sąsiada.
- tłumy obserwujące - gromadzą się przy mówcach, profesorach lub scenach na których ma się rozegrać dramat patetyczny, wysoki stopień roztargnienia, tylko część zgromadzonych widzi i słyszy wszystko dobrze; Ci najgorzej umieszczeni choć dużo zapłacili za miejsca są zadowoleni, w tłumie występuje symbolizm i wielkie ubóstwo wyobraźni.
- tłumy rządne czynu (korporacje, sekty, stowarzyszenia - wytwórcze jak i niszczące) dzielimy je na kochające i nienawistne. Pewien rodzaj tłumu gra rolę tłumu kochającego - tłumy świąteczne. Ich przeciwieństwem są tłumy okryte żałobą.
2. Opinia publiczna - mówimy o niej wtedy gdy tłum za pomocą jednostek narzuca swoją wolę. Publiczność potrafi dokonać większych spustoszeń niż rozszalały tłum.
3. Odpowiedzialność prawna.
Musi ulec przeobrażeniu by odpowiadała zwyczajom i obyczajom społecznym. Aby była następstwem obietnicy muszą występować stosunki osobiste. Zobowiązania są jednostronne nie potwierdzone odpowiedzialnością prawną. Przewinienia publiczności są pozornie mniej okrutne niż tłumu. Różnią się właściwościami: - celem zemsta a nie interes osobisty, - presja obejmuje szersze kręgi,
Okrutne zachowanie tłumu usprawiedliwia jego łatwowierność. Człowiek w gromadzie łatwiej wszystkiemu wierzy. Tłumy są obłąkane. Istnieją tłumy które już urodziły się występnymi, są złożone z furiatów. Od kiedy zaczęła się tworzyć publiczność, doszło do największych zbrodni dziejowych.
Ogólną zasadą jest to, że poza tłumem występnym stoi publiczność która jest bardziej występna.
MARKS
Punktem wyjścia jego poglądów była filozofia Hegla (nawiązanie do dialektyki, antagonizm, dynamika). Istnieje w rzeczywistości tylko materia. Rzeczywistość społeczna wyrosła na rzeczywistości materialnej. Jest najwyższą formą, opisuje ją historia. Koncepcja jego opiera się na ekonomii (podstawa życia społecznego).
Społeczeństwo dzieli się na: 1. Bazę (ekonomia) 2. Nadbudowę (kultura, religia, zwyczaje).
Społeczeństwo ma różne kształty bo wzór tworzenia jest różny.
Teoria klas społecznych. Kryterium wyodrębniania klas są stosunki powstające w procesie dóbr materialnych. Położenie klasowe wyznacza posiadanie lub brak środków produkcji. Klasy porządkują społeczeństwo, stworzone są przez bazę, dlatego nadbudowa jest podyktowana przez układ klasowy. Klasy są w stosunku do siebie antagonistyczne - konkurują o środki produkcji. Walka - dynamika społeczna.
Świadomość społeczna wiąże się z walką klas. Świadomość poszczególnych jednostek to konsekwencja świadomości klasowej.
Dwie klasy: 1. Klasa w sobie - można ją wyodrębnić obserwując z zewnątrz, nie wszyscy posiadają świadomość klasową. 2. Klasa dla siebie - mają świadomość, świadomość należy do nadbudowy, określona jest przez stosunki produkcji w społeczeństwie lecz wolniej się zmienia.
W świadomości odbijają się warunki historyczne, określają materialną sferę życia i świadomość. Każda epoka ma inną świadomość. Każda klasa ma inną świadomość.
Metoda rozwoju społecznego. Dynamiczna wizja, wynikająca z konfliktu klasowego na dwóch liniach: - między częścią a całością społeczeństwa, - między bazą a nadbudową,
Ciągły postęp - zmiany w określonym kierunku. Metoda badawcza - historycyzm. Aspekty rzeczywistości są ze sobą powiązane.
MARKS „MANIFEST KOMUNISTYCZNY'
Jest potęgą. Historia społeczeństw jest historią walk klasowych. Społeczeństwo burżuazyjne stworzyło nowe klasy, nowe warunki ucisku i formy walki. Społeczeństwo dzieli się na dwa aspekty: burżuazję i proletariat. Odkrycia geograficzne otworzyły przed burżuazją nowe tereny. Feudalny sposób produkcji zastąpiła manufaktura. Wielki przemysł - tworzy rynek światowy - rozwój handlu - wzrost przemysłu. Zdobycze polityczne, burżuazja zburzyła feudalne i patriarchalne stosunki. Pozbawiona sumienia wolność handlu. Stosunki rodzinne sprowadziła do pieniężnych. Burżuazja nie może istnieć bez zrewolucjonizowania narzędzi produkcji a tym samym stosunków społecznych. Eksploatacja rynku światowego. Homogeniczność kulturowa - ujednolicenie. Burżuazja podporządkowuje wieśniactwo, zwiększa ludność miejską (industrializacja). Centralizacja środków produkcji. Kryzysy handlowe, epidemia społeczna - epidemia nadprodukcji. Burżuazja przezwycięża kryzysy poprzez: - niszczy zasób sił wytwórczych, - podbija nowe rynki, eksploatuje do maksimum stare.
Nowocześni robotnicy (proletariusze). Rozwój proletariatu (niskie dochody, złe warunki pracy). Wzrost zatrudnienia wśród kobiet. Stany średnie zasilają szeregi proletariatu. Walka z burżuazją zaczyna się od jednostek a kończy na całych grupach. Proletariat zwalcza wrogów własnych wrogów - powoduje to zwycięstwo burżuazji. Kryzysy handlowe - wahania w płacach - walki o charakterze powstań. Proletariat klasą rewolucyjną. Stany średnie - klasa konserwatywna. Lumpenproletariat - „państwo - bierny wytwór, gnicie najniższych państw”. Prawo, moralność, religia - przesądy burżuazyjne. Proletariat - najniższa warstwa społeczna. Burżuazja nie zdolna do panowania. Warunkiem istnienia kapitału jest praca najemna (konkurencja między robotnikami).
MARKS „KAPITAŁ”
Wartość towaru nie pochodzi z wartości użytkowej. Jeśli ktoś pracuje dla kogoś to praca przybiera formę społeczną. Stosunki wytwórców są stosunkami produktów pracy. Produkty pracy - towary społeczne. Rozmyślanie nad formami życia ludzkiego. Burżuazyjna ekonomia polityczna: - formy myśli społecznie obowiązujące, - formy działania, - formy pracy ludzkiej.
Globalny produkt związku jest produktem społecznym. Czas pracy miernikiem indywidualnego udziału wytwórcy w pracy zbiorowej. Ekonomia polityczna dokonuje analizy wartości, ale nie pyta dlaczego mają taką a nie inną formę. - wartość jest najważniejsza we wszystkich rzeczach. - liczy się końcowa wartość przedmiotu.
1