Starożytność 03.10

Dzisiaj istnieją odrębne pojęcia państwo, rząd i społeczeństwo, w starożytności istniało tylko słowo POLITYKON, które zawierało wszystkie te pojęcia.

Państwo - Suwerenna społeczność zorganizowana politycznie dla zaspokojenia swoich potrzeb.

Rząd - Instytucje, poprzez które władza państwa jest wyrażana i urzeczywistniania.

Społeczeństwo - Pewne zbiorowisko ludzi, którzy żyją razem, są połączeni we wspólne interesy i są od siebie zależni.

W starożytności głównie się myślało o państwie-mieście. Najdawniejszym znanym nam dziełem w cywilizacji zachodniej jest Odyseja Homera. Wspólnoty opisywano tu jako monarchię. Król nie tylko rządził, królestwo było dziedziczne, król miał pełnię władzy. Państwo wtedy miało charakter arystokratyczny, tylko arystokratów i ludzi zamożnych przedstawiono jako ludzi prawych.

Wg Heraklesa z Efezu świat istniał wiecznie i wciąż się zmienia, świat był rozumny. Prawo, które istnieje w takim społeczeństwie niekoniecznie musi być sprawiedliwe. Herakles widział też sprzeczności i konflikty z takim społeczeństwie, wyrażane poprzez wojny. Dostrzegał także nierówności, układy. Świat podzielił pionowo na wolnych i niewolników. Dzielił tez ludzi na rozumnych i nierozumnych. Na wierzchołku drabiny społecznej widział rozumnych i wiązał z tym zamożność - kto jest zamożny ten jest rozumny. Nie był demokratą, nie miał wszystkich za równych.

Sofiści - byli przeciwni konserwatystom. Nie dawali jednak odpowiedzi, co jest dobre, a co złe. Uznawali, ze wszystkie systemy mają cechy dobre i złe. Byli równocześnie za demokracją i za arystokracją. Wprowadzili nowe pojęcia. Państwo wobec nich nie było tworem boga, tylko było tworzone przez ludzi, państwo było więc doczesne. Odarli też z boskości wszystkie instytucje - odtąd sąd nie był boski, tylko dla ludzi. Państwo też było dla ludzi i było tworzone przez ludzi. Protagoras z Abdery - przedstawiciel sofistów - jest uznawany za stwórcę relatywizmu społecznego. Uważał on, że jedyną miarą wszelkich instytucji politycznych i społecznych jest człowiek - człowiek określa jej użyteczność. Uważał on także, że początkowo człowiek żył w izolacji, a dopiero potem uznał, że w społeczności będzie bezpieczniejszy i ludzie zaczęli się łączyć, czyli państwo jest zwykłym produktem cywilizacyjnym.

Sokrates - Sokrates niczego nie napisał. Jego słowa były przytaczane w dziełach jego uczniów. W swoich myślach nawiązywał do Sofistów. Podstawą dla Sokratesa był człowiek, ale świat już uznawał za dzieło boskie. Zajmował się głównie etyką, cnotami, dzięki którym panują określone stosunki w państwie. To, co od bogów jest dobre i każdy, kto szerzy cnoty jest dobry. W ten sposób podzielił arystokratyczną jedność.

W V w p.n.e. w Grecji zapanowała demokracja. Podstawową demokracji ateńskiej była wolność, ograniczona jedynie prawem. Oprócz wolności, ważnym elementem była również równość praw - równość przed sądem. Ta ateńska demokracja pomijała milczeniem równość posiadania. Wspominała jedynie o równości startu do zdobywania bogactwa. Ta demokracja miała wielu krytyków, np. Platona.

PLATON - Uczeń Sokratesa. Głównym jego dziełem jest „Państwo”. Obraz idealnego społeczeństwa. Filozofia idealizmu obiektywnego. Stworzył dwa światy: idei i rzeczywisty. Prawdziwym światem dla Platona był świat idei, a rzeczywisty był tylko jego nieudanym odzwierciedleniem. Świat idei jest niezmienny, oparty na hierarchii, trwały w prawach i absolutny. Platon opisywał, jak powstało społeczeństwo poprzez różnicowanie potrzeb nastąpiło różnicowanie pracy. Twierdził, że państwo to połączenie tych, którzy potrzebują i tych, co te potrzeby zaspakajają. Jedzenie, dom, ubranie - to podstawowe potrzeby. Podział prac to także istotny element wytwórczy - każdy sam stworzy mniej niż w grupie z podzielonymi poszczególnymi etapami pracy. Myślał o państwie w dynamice, które wciąż się rozwija. Zakładał nielogicznie, że samotny człowiek potrafi sobie uświadomić, że we współpracy z innymi będzie mu lepiej. Platon dzieli społeczeństwo na klasy (stany) na wzór budowy duszy. Dusza składa się z trzech części: rozumność - złotej, impulsywność - srebrnej i porządliwość - brązowej. W społeczeństwie rozumność to rządzący, impulsywność - wojskowi, a porządliwość to gospodarka (robotnicy). Rzecz jasna najcenniejsza jest grupa rozumności. Części społeczeństwa, mimo, że shierarchizowane, nie mogą bez siebie funkcjonować. Uznawał, że osobnicy z grupy najniższej nigdy nie może się przedostać do tych wyższych i ta grupa najmniej interesowała Platona. Natomiast złota i srebrna czasem mogą się przemieniać. Platon zakładał rygorystyczny system wychowywania dzieci: Dzieci powinny być wychowywane razem, odbierane od matek i dopiero dzielone na grupy. Państwo to trwała organizacja mająca jako całość swoje potrzeby i swoją budowę. Jednym z zagrożeń dla sprawnego państwa jest indywidualizowanie człowieka.
Timokracja - rządy odważnych.

Oligarchia - rządy bogatych - zły.

Demokracja - rządy biednych i nierozumnych, w której istnieje duże ryzyko, że pojawi się osoba, która zawładnie tłumem i stworzy tyranię.

Najlepsze więc dla społeczeństwa to rządy rozumnych, bo zostali stworzeni do rządzenia.

Rozmiar państwa - Ani za duże ani za małe, w sam raz. Najlepsze to takie, które ma 5040 osób. Powinno być zamknięte, najlepiej położone w górach. Od morza może przypłynąć zagrożenie. By nikt z zewnątrz nie popsuł idealnych stosunków wewnątrz. Władcy powinni regulować liczbę mieszkańców.

ARYSTOTELES - Uczeń Platona. Jego pisma miały wielki znaczenie dla przyszłych pokoleń, tylko jego dzieła konkurowały z Biblią. Oponent Platona. Platon posługiwał się wyobraźnią i dedukcją, a Arystoteles rozumem i indukcją - obserwacja i potwierdzenie. Uznawany za ojca filozofii ewolucji. Opisywał ewolucję społeczeństwa. Za podstawę państwa ma związek płci oraz stosunek pana-niewolnika, czyli dom i rodzina. Niewolnik dla Arystotelesa nie był człowiekiem, należał do inwentarza domu. Koncepcja rodziny - przeciwstawił się równości płci. Mąż był panem domu z podziałem prac na płeć. Z rodzin powstają gminy wiejskie, by zaspakajać swoje potrzeby. Kilka zaś gmin wiejskich miało tworzyć społeczeństwo - państwo. Twierdził, że człowiek jest z natury istotą społeczną. Uznawał, że nie ma idealnego ustroju, wyróżniał lepsze i gorsze. Lepsze to monarchia, arystokracja i politeza, a złe to oligarchia, demokracja i tyrania. Rządzący ma rządzić dla wszystkich, a nie tylko dla siebie. Był krytykiem demokracji - nazywał je rządami motłochu. Idealnym państwem była arystokracja, gdyby rządziła dla wszystkich. Koncepcja społeczeństwa organicystyczna. Dzieli na grupy, w której każda ma określone funkcje.

Konglomerat gmin z rodzin.

Dzielił też na bogatych i biednych.

Dzielił też na wykształcenie - szlachectwo (cnoty). Cnotliwy będzie bogatym.

Niewolnik - Niewolnictwo wynika z niedoskonałości gospodarczej. Niewolnikiem się jest z natury. Jest to forma wyższa od narzędzia, ale jeszcze nie człowiek, bo nierozumny.

Stoicy: Szkoła filozoficzna założona przez Zenona. Ludzie są stworzeni i muszą żyć w społeczeństwie. Byli teistami - świat to dzieło rąk boskich. Instytucje stworzone są przez człowieka, więc są niedoskonałe. To, co stworzy człowiek nigdy nie będzie boskie, bo jest niedoskonałe.

HISTORIA MYŚLI SPOŁECZNEJ (WYKŁADY) 17.10.2010 r.

Dokończenie Starożytności

Cycero - Dwie koncepcje powstania. Doktryna stoicka. Człowiek jest z natury istotą społeczną i istotą naturalną. Społeczeństwo powstało z rodziny. Społeczeństwo nie zostało utworzone przypadkowo - opiera się na sprawiedliwości i na prawie, po to by społeczeństwo mogło być szczęśliwe. Koncepcja rodziny dała początek państwu.

Seneka - Żył na przełomie er. Też stoik. Bardziej interesował się społeczeństwem niż państwem. Spopularyzował doktrynę złotego wieku - tzn. zanim pojawiło się społeczeństwo żył w stanie przedspołecznym, gdzie nie było rządu, niewolnictwa, sugerowano się mądrymi, nie było własności prywatnej. Przez to, że pojawiła się własność prywatna, pojawiło się społeczeństwo, a nad nim władza, która pilnowała to społeczeństwo.

ŚREDNIOWIECZE I MYSL CHRZEŚCIJAŃSKA

Chrześcijaństwo jako zjawisko powstało w odpowiednich warunkach społecznych. Żydzi wyszli z niewoli babilońskiej, wrócili do życia w społeczeństwie sakralnym. Potem, po pojawieniu się kolonistów rzymskich, nastąpiła sekularyzacja społeczeństwa rzymskiego - chciano narzucić wszystkim kulturę rzymską. Społeczeństwo Żydów było społeczeństwem entocentrycznym - mieli się za naród wybrany, jednokulturowym. Styk kultury rzymskiej i żydowskiej spowodował sekularyzację państwa żydowskiego - walczyli z wpływami kultury rzymskiej.

Postać Jezusa - Pierwsza informacja o Jezusie pojawiła się w kontekście jego chrztu przez Jana Chrzciciela, po nim zaczął głosić naukę. Jan Chrzciciel także głosił swoje nauki, ale oddał się ascezie i pozostał na pustyni, Jezus wiecznie wędrował i nauczał. Głosił głównie ideę obecności boga, wartości duszy. W jego naukach pojawia się wyraźnie indywidualizm, choć podstawą była religia, ale życie człowieka jest istotne, jako cennego dziecka bożego. Nie wypowiadał się przeciwko Rzymowi - skoro ból stworzył Rzym tzn. musi być Rzym być. Jezus głosił także, że bóg każdemu pozwala zarabiać na życie pracą, ale szczęście może dać tylko miłość. Uznawał rodzinę za podstawową komórkę społeczną, każda jednostka ludzka ma wartość w ramach rodziny. Rodzina wyłącznie monogamiczna, nierozerwalna, seks można uprawiać tylko z małżonkiem - to dotyczy także mężczyzn, co na owe czasy było poglądem rewolucyjnym. Nie miał określonej koncepcji społeczeństwa i na kościół, umniejszał tego znaczenie, jako, że za chwilę miało nadejść królestwo boże. Na pewno był ukrzyżowany. Wedle wierzeń chrześcijan - zmartwychwstał, a wtedy uznano go za syna bożego. Nie wszyscy Żydzi akceptowali Jezusa.

Postać św. Pawła - Kult Jezusa rozpropagował dopiero Paweł Storsu. Był to dobrze urodzony Żyd, wychowany jako przeciwnik chrześcijaństwa. W pewnym momencie z jakiś powodów się nawrócił i zaczął głosić nieco zmodyfikowane nauki Jezusa. W owym czasie pojawił się problem z poganami - nie Żydami - którzy wierzyli w Jezusa, czy ich obrzezywać czy nie. Paweł uznał, by zaprzestać obrzezywać wyznawców Jezusa w ogóle. Miał poglądy podobne do Jezusa, ale już Jezusowy uniwersalizm zweryfikował i głosił, że to Jezus był głównie dzieckiem bożym, a ludzie już mniej. Głosił, że ludzie są równi sobie tylko w sferze religijnej, wszyscy równo grzeszą i mogą brać udział w kulcie, by doznawać łaski bożej. Poza sferą religijną zakładał, że społeczeństwo zostało stworzone przez boga zróżnicowane i takim widocznie być musi. Społeczeństwo porównywał do organizmu - każdy ma swoje miejsce. Podobnie jak Jezus zakładał, że niebawem nadejdzie królestwo boże i nie ma po co zajmować się niedoskonałościami życia doczesnego. Podobnie też akceptował Cesarstwo Rzymskie jako twór i wolę boga akceptował je takim, jakie było. Żydzi częściowo asymilowali się z Rzymianami i korzystali z ich ochrony i dobrodziejstw, ale np. w kwestii prawa mieli już sędziów własnych. Brzydził się małżeństwem. W rodzinie mężczyzna włada rodziną, ale wszyscy członkowie rodziny jako dzieci boże mają być traktowane z szacunkiem chrześcijańskim, także niewolnik.

Myśl Ojców Kościoła

Pochodzili głownie z Azji Mniejszej i z Afryki Północnej, rzadziej z Europy. Była to grupa myślicieli tworzących dogmaty, którzy ukształtowali myśl chrześcijańską. Teorie mieli zbliżone do Arystotelesa i Stoików. Człowiek to istota społeczna. Czerpali też z nauk Seneki. Przyjęli za nim pojęcie złotego środka, który utożsamili z Edenem do czasu popełnienia grzechu. W czasach złotego wieku (przedspołecznym, w Edenie) rządziło prawo natury, które ustanowił bóg. Wskutek grzechu zniweczono ten świat i powstało społeczeństwo. Ludzie przestali czytać (rozumieć) prawo naturalne, a powstało prawo względne - nie do końca odczytanym prawem naturalnym. Powstały instytucje, które utrzymywały porządek w społeczeństwie, choć uznawano je jako skutek grzechu, karą. Świat, skoro został stworzony przez boga, nie musi być zmieniany. Aż do objęcia tronu przez Konstantynopola Wielkiego zakładano, że chrześcijanie nie powinni zajmować stanowisk państwowych, jako pogańskich i ściśle związanych z wyznawaniem bogów Rzymu. Dopiero, kiedy chrześcijaństwo stało się religią państwową można było sprawować funkcje urzędowe. Uważali, że nie istnieje powołanie do określonej pracy - zaprzeczenie predestynacji (Predestynacja (od łac. praedestinare, „przeznaczyć z góry”) - koncepcja religijna, według której losy człowieka (jego zbawienie lub potępienie) są z góry określone przez wolę Boga).
Własność prywatna - Uznawali ją za grzeszną, jako powstałą skutek grzechu w Edenie. Dlatego w klasztorach próbowano powrócić do źródeł likwidując tam własność prywatną. Poza klasztorami uznawano, że własnością prywatną należy dobrze zarządzać, a nie konsumować.
Rodzina - Monogamiczna, czystość przedmałżeńska, bezwzględna wierność małżonków. Zakaz regulacji urodzeń dzieci. Zakaz rozwodów. Rodzina miała być instytucją konwencjonalna, bo powstała po grzechu. Mąż rządził żoną, a kobieta nie może być traktowana na równi z mężczyzną.
Etyka seksualna - W klasztorach obowiązywał celibat. Rodzinę, jako tworzącą dzieci, zaczęto uświęcać.
Niewolnictwo - Uznawano je jako karę za grzechy, więc je akceptowano.
Państwo uznawali za grzeszne, ale potrzebne.

Święty Augustyn - Biskup Hippony (Afryka). Wbrew Ojcom Kościoła, był zwolennikiem predestynacji, ale i niewolnictwa. Podobnie jak Ojcowie traktował własność prywatna, ale rozwijał to głosząc, że kto nie potrafi zarządzać własnością, będzie mu zabrane. Uważał, że istnieje państwo boskie i ziemskie. Wydzielił dwa państwa. Społeczeństwo jest wspólnotą danej wartości. Miłość do jednej wartość stworzyła jedno społeczeństwo, a pogarda do innej wartości stworzyło drugie społeczeństwo. Myśl teocentryczna. Dwa systemy wartości i dwa łady społeczne - każde zorganizowane inaczej.
Państwo ziemskie - niedoskonałe, gdzie każdy myśli tylko o swoich potrzebach i na tym tle dochodzi do konfliktów.
Państwo boże - bez konfliktów, kto kim został stworzonym, takim ma być.
Filozofia organistyczna - Każdy ma swoją rolę. Oba te ww. państwa funkcjonują równolegle - rozdzielone są tylko wartościami.

Święty Tomasz z Akwinu - Wiek XIII. Chciał uzgodnić całą dostępną mu wiedzę z nauką chrześcijanizmu. W kwestii prawa uznawał, że jest prawo wieczne - jako wola samego boga, prawo naturalne - jako prawo wieczne w naszym ludzkim rozumie; prawo ludzkie - czyli zastosowanie prawa naturalnego do potrzeb ludzkich i prawo boskie - te objawione w Piśmie Świętym. Człowiek jest z natury istota społeczną. Społeczeństwo powstało spontanicznie ze wspólnych interesów ludzkich. Tylko w społeczeństwie ludzie są ludźmi. Społeczeństwo opiera się na prawie naturalnym, a z prawa naturalnego wynika, że ludzi są nierówni. Odrzucał stan przedspołeczny (koncepcję złotego wieku), gdzie istniał komunizm, a ludzie żyli i posługiwali się prawem naturalnym. Człowiek utracił łaskę i przestał rozumieć prawo wieczne.
Organizycyzm - Zgadzał się z postawą chrześcijaństwa, ale równocześnie i z Arystotelesem - w ramach pewnej całości.
Patriarchat - Stabilizował społeczeństwo i jego nierówności. Uznawał, że klasy wyżej mają za zadanie dawać miłosierdzie, a klasy niższe to miłosierdzie brać. Patriarchat w rodzinie wynikał z predestynacji. Monogamia w rodzinie. Rodzina miała za zadanie podtrzymywać własność prywatną i prawo dziedziczenia. Kobieta jest stworzona do poddaństwa, a niewolnik nie.
Niewolnictwo - Instytucja niekonwencjonalna. Nie powstała z woli boga, tylko z nierówności społecznych. Niewolnika bronił jako pożytecznego. Niewolnik rodził się jako nierówny i bez rozumu.
Praca ludzka - Pożyteczna. Pomagała zdobyć własność. Krytykował jednak handel i kupiectwo jako najgorszy zawód.
Państwo - Twór prawa naturalnego, który powstał z rodziny. Naturalna instytucja, która powstała, by zaspakajać potrzeby. Bóg jest podstawą wszelkiej władzy. Bóg oddał ludowi władzę, a lud rządzącym. Najlepszym ustrojem była monarchia ograniczona (monarchia + arystokracja + demokracja)): 1 król, część władzy dla arystokracji, a lud wybiera władców - udokumentował tym istniejący system feudalny. Stabilizował stany społeczne - każdy ma swoje miejsce w społeczeństwie.

Na podstawie materiałów przesłanych na maila grupowego przyswoić sobie stosunek Augustyna do koncepcji państwa (ziemskiego i boskiego) i kwestii niewolnictwa. Stosunek Tomasza z Akwinu: geneza społeczeństwa, najlepszy ustrój, zadanie władcy, kwestia handlu.

RENESANS 31.10.2010

Okres w latach około 1450-1650. Czas ten charakteryzował się nowym stosunkiem do literatury klasycznej dla Europy, ponowne odkrycie literatury klasycznej. Renesans pogłębiał tendencje istniejące już w Średniowieczu. Renesans kojarzy się z humanizmem, ze sztuką. Dał pośredni impuls rozwojowi myśli, zainteresował się sprawami człowieka i jego otoczeniem, jak powinno się żyć. W tym czasie pojawia się druk i dzięki temu zapis myśli był bardziej upowszechniony, choć początkowo drukowane były tylko dzieła nabożne. Myśli, które pojawiły się w tym okresie nie do końca były akceptowane przez ówczesnych ludzi.

Nicolo Machiavelli - Włochy.

Uznawany niesłusznie za patrona zła, doktryn pozbawionych skrupułów. Opisywał rzeczywistość istniejącą tak naprawdę, a nie jaka powinna ona być. Posługiwał się metodą historyczną - opisywał teraźniejszość, a potwierdzenia poszukiwał w faktach historycznych. Twórca teorii nienasyconości ludzkich pragnień - Ta cecha ludzka dostarcza motywacji w działaniu człowieka, by dojść do nasycenia. Zastanawiał się, jak zorganizować państwo i jakimi środkami powinien dysponować władca, by móc tym państwem zarządzać. Państwo powinno być monarchią absolutną, a rządzenie nie ma nic wspólnego z etyką i moralnością - polityka nie jest ani moralna, ani niemoralna, polityka ma być skuteczna, a historia dopiero oceni tą politykę. Sam N. M. był człowiekiem moralnym. Przy tym jednak uznawał, że czasem akty niemoralne mogą być bardziej korzystne niż w tej sytuacji akty moralne. Czasem okrucieństwo władzy jest cnotą. Akty terroru powinny być wprowadzone szybko, a akta dobrodziejstwa stopniowo, by społeczeństwo mogło się nimi delektować. Był to program patriotyczny. Włochy w jego okresie były podzielone. N. M. walczył o zjednoczenie kraju. Dopiero po zjednoczeniu kraju zastanawiał się nad wprowadzeniem republiki - połączenie cech monarchistycznych, arystokratycznych i demokratycznych. Uznawał, że społeczeństwo winno się rozszerzać, zmieniać. Wskazywał, że jedyną równowagą może być równowaga dynamiczna.

Jean Bodin - Francja.

Francja była krajem jednolity i silnym, z silnym królem. W specyficzny sposób oceniał rzeczywistość - poprzez odrzucenie wszystkich twierdzeń, także biblię i wszystko poznawać empirycznie. Wyznawał pluralistyczna koncepcję państwa i społeczeństwa. Sprawiedliwy rząd nad rodzinami, a sprawiedliwy rząd to taki, który przestrzega prawo boskie i naturalne. Podstawą społeczeństwa jest rodzina, która w czasie się rozproszyła, a potem znów się ze sobą połączyła. Człowiek miał popęd społeczny i pożyteczny. Nowoczesne społeczeństwo składało się z grup powiązanych ze sobą. Społeczeństwo miało swój początek pokojowy i drogę naturalną. Państwo zaś powstało wskutek przemocy - jedna grupa narzuciła je drugiej. Nie zgadzał się na koncepcję złotego wieku. Przed zaistnieniem społeczeństwa, świat był bez ładu, bez gwałtu - człowiek się wyrwał zakładając społeczeństwo. Cechą podstawową państwa była suwerenność, ona zapewniała pełna niezależność od poddanych i od wpływów zewnętrznych. Odrzucał podział rządów - za najlepsza uznawał monarchię absolutną. Głównym wyrażeniem suwerenności była zdolność prawodawcza - kto ma prawo, ten rządzi państwem. Suweren był jednak zależny od praw bożych i naturalnych. Głosił ideę nietykalności osobistej - własność jest ostoją. Krytykował podział społeczny na stosunku lennym - był to ukłon do mieszczan i do króla. Wszyscy są bowiem winni posłuszeństwo królowi i wszyscy są równi wobec króla. Zauważa, że pewne zachowania społeczne mogą być zależne od czynników zewnętrznych, np. topografii. Na podstawie teorii Hipokratesa klasyfikował nasza osobowość wedle topografii. Dzielił świat na ludy południowe, północne i środkowe, przypisując im określone cechy charakteru.

Utopiści

Ponowne odkrycie literatury starożytnej spowodowało, że pojawili się ludzie zafascynowani Platonem. Utopiści, tak jak Platon, interesowali się wpływem na dane społeczeństwo, kontakt kulturowy.

Jednym z utopistów był Tomasz More. Wymyślił on sobie utopijne społeczeństwo - Utopię, którym rządził król Utopus. T. M. żył a Anglii, gdzie wtedy powstawały wielkie gospodarstwa, na których wypasano owce, likwidowano małe gospodarstwa, a do tych nowych potrzebnych było mało ludzi do pracy. Wielu ludzi straciło więc wtedy pracę, stali się biedni. W jego utopii nie znano własności prywatnej, własność była wspólna, ludzie równi. Zakładał sześciogodzinny dzień pracy - kiedy się pracuje rzetelnie, można pracować mniej. Zakładał rygorystyczne zasady - ludzie mieli się tak samo ubierać, razem jeść posiłki, mieli nie znać pieniędzy. Ustrój tej utopii miał być hierarchistyczny - podstawową komórka była rodzina, która miała swojego zarządcę. W tej utopii obcy byli źle widziani.

Inną koncepcję stworzył Franciszek Bacon. Formułował on państwo idealne. Chciał zachować odrębność, ale chciał tez korzystać z dobrodziejstw świata zewnętrznego. Właściwe życie funkcjonowało tylko w małych społeczeństwach - wielkie miasto to wielka pustynia.

Tomasz Campanella (Włochy), Dominikanin. Stworzył koncepcję państwa słońca. Przebywał w więzieniu przez 20 lat. W swej koncepcji obawiał się kontaktu kulturowego, ale zakładał optymistycznie, ze jego utopijne państwo jest tak idealne, że każdy przybysz będzie chciał w nim zamieszkać i chciał w nim żyć.

Montaigne (czyt. montesz)

Apostoł tolerancji i niezależności. Nie ma na świecie takiego bezwzględnego systemu, wedle którego wszyscy mają żyć. Odrzuca pojęcie grzechu pierwotnego. Odrzuca pewność poznania. Uważał, że nasza wiedza jest bardzo mała w stosunku do rzeczywistości. Nie odrzucał boga, ale biblia nie była dla niego źródłem wszelkiej wiedzy. Świat jest różnorodny i panuje w nim pluralizm. Myślał o rzeczach w sposób relatywistyczny - ocena jest zależna od czynników, w których się ocenia. Miał poglądy empiryczne. Twierdził, że ocenianie czegokolwiek nie jest zawsze takie same, nie jest zawsze dobre ani złe. Przez to akceptował różnorodność. Sporo uwagi poświęcił sprawom cielesnym - uznawał, że i ciało i dusza są tworem boskim, nie uznawał, że to co cielesne wcale nie jest grzeszne - jak twierdzili chrześcijanie. Uważał też, że stosunki cielesne można uprawiać nie tylko w celach prokreacyjnych.

Reformacja

Miała wpływ na kilka zjawisk, które dało potem pole do nowych pojęć: nacjonalizm, purytanizm, kapitalizm. Teoria Kalwina. Jeśli się człowiekowi powodzi w życiu, to znak, że jest człowiekiem wybranym przez boga, był zbawiony.

WYKŁAD 14.11.2010

RÓZNE SPOJRZENIA NA PRZEDSPOŁECZNY STAN

(STAN NATURY) CZLOWIEKA

Stan przedspołeczny, to stan przed stworzeniem społeczeństwa, cywilizacji. Długo starano określić ten czas. Myśleniu o tym sprzyjały odkrycia geograficzne i wiadomości o innych ludach. Pojawiła się równocześnie teoria ewolucji, zakładająca, że człowiek etapowo doszedł do pewnych zmian.
Nurt prymitywizmu:
Nurt prymitywizmu chronologiczny - teoria historyczna zakładała, że wcześniejsze fazy życia człowieka dawały ludziom więcej pożytku, byli szczęśliwsi.
Nurt prymitywizmu kulturowy - niezadowolenie człowieka z obecnej cywilizacji, kiedyś było prościej; ludzie dzicy prowadzili życie lepsze niż my w cywilizacji.
Podział stanu natury:

- wg chronologii - początkowy stan rzeczy;

- wg technologii - stan wolny od sztuki, z prostymi narzędziami i prymitywnymi narzędziami;

- ekonomiczny - stan bez prywatnej własności;

- rodzinny - wspólnota żon i dzieci;

- sposobu odżywiania - wegetarianizm, człowiek żył ze zwierzętami;

- prawny - stan bez władzy, anarchia;

- moralny - kontrola ludzkich popędów bez pomocy i wysiłku moralnego, życie bez pojęcia grzechu.

Stan natury - pochodzenie:

- Mit hebrajski: Człowiek żył w Edenie, w stanie technologicznym i dietetycznym. Przez występek Adama nastąpił upadek stanu naturalnego i krok ku gorszemu.

- Stoicyzm: Niezadowolenie z cywilizacji, człowiek jest istotą społeczną.

- Epikurejczycy: Stan naturalny to stan niewygody i gwałtu. Społeczeństwo wyzwala się z tego stanu dla ochrony.

- Platon: Twierdził, że człowiek był w stanie natury lepszym, zakładał prymitywizm rodzinny i ekonomiczny. Zawsze lepiej posługiwać się rozumem niż instynktem - tym samym sam sobie zaprzecz jako prymitywista.

- Arystoteles: Antyprymitywista. Natura jako coś prostego, powszechne, ale naturalne to rozwinięte i nowoczesne. Społeczeństwo przechodzi ewolucję, nieustanna aktualizacja możliwości i wciąż nowe potrzeby.

- Seneka: Rzymski myśliciel. Stworzył teorię złotego wieku, która zakładała, że człowiek żył w stanie przedspołecznym, gdzie nie istniała władza oparta na przymusie, własności prywatnej i niewolnictwa. Wraz z własności prywatną stworzono instytucje jako karę za grzech.

- Myśliciele Kościoła: Eden = złoty wiek.
- Tomasz z Akwinu: Twierdził, że instytucje i kara są niezbędne, ale nie są kara za grzech. Społeczeństwo pochodzi od Boga, który uświęcił instytucje.

Wiek XV-XVII - pojawia się koncepcja stanów natury połaczonej z chrześcijaństwem.

- Machiavelli: Człowiek buduje społeczeństwo z instynktu społecznego, ale równocześnie uznawał koncepcję złotego wieku.

- J. Bodin: Zbliżył się do koncepcji stanu natury jako czasu gwałtu i stanu dzikiego. Instynkt społeczny spowodował powstanie społeczeństwa → najpierw rodzina, potem społeczeństwo. Państwo powstało w akcie przemocy.

Wiek XVIII

- R. Hooper: Obraz stanu natury zbliżony do Hobbes`a. Twierdził, że choć obecne czasy nie są idealne, to i tak są lepsze niż te w stanie przedspołecznym.

- Mariana: Hiszpański Jezuita. Opisywał stan natury jako stan prostoty i zadowolenia z tego, co jest. Przez chciwość ludzką został ten stan zniszczony - wtedy stworzono instytucje i prawo.

- H. de Groot: Niejednolita koncepcja. Człowiek jest z natury istotą społeczną, czyli jego naturalnym stanem jest stan społeczny, a równocześnie zakładał, że istniał stan przedspołeczny z czystym prawem natury (każdy miał prawo do ochrony, ale z zachowaniem miru). Prawa te zostały przejęte przez władze i przez nie je jest regulowane.

- S. Puffendorf. Miał dwa punkty widzenia na stan natury - spekulatywny i historyczny. Od strony spekulatywnej - dzikie bestie podobne do zwierząt, a społeczeństwo uczłowiecza. Od strony historycznej uznawał, że trudno taki stan umiejscowić historycznie, najbliższym stanowi natury jest patriarchat w rodzinie.

- J. Milton: Ludzie przyszli na świat równi, szczęśliwi. Poprzez grzech Adama stoczyli się w otchłań przemocy. Musiało powstać państwo, by zapanował porządek, by nas ludzi poskramiała.

- T. Hobbes: Domniemywał z cech ludzkich obecnego człowieka, jak to było, kiedy nie było cywilizacji. Człowiek chce coraz więcej. Ludzie wobec siebie są nieprzyjaźni, istnieją konflikty i strach przed utratą własności, zawiść. Nic go nie powstrzymywało, wszyscy ze sobą walczyli, stan chaosu, absolutnej wolności. Jedynie, co ograniczało człowieka to jego rozum. Człowiek nie miał obowiązków, sam siebie oceniał. Trzeba było więc stworzyć władzę, by powstrzymać popędy ludzkie, władza taka musi mieć siłę, by człowiek jej się bał i tak powstało państwo. Koncepcja umowy społecznej.

- B. Spinoza: Prawo natury jest identyczne z prawem siły. W stanie natury rozum i instynkt jest w pełni uzasadnione, o ile sięga moc człowieka. Stan natury jest stanem wojny i gwałtu, a społeczeństwo nas zabezpiecza.

- J. Locke: Stan natury to stan pokoju, stan przedpaństwowy a nie stan przedspołeczny. Podstawą społeczeństwa jest rodzina. Stan natury to życie zgodne z rozumem, gdzie można uczynić tylko tyle, ile jest niezbędne w naszej obronie.

- J. Vico: Stan naturalny jest stan społecznym. Zakładał, że człowiek jest istotą społeczną - kiedy więc nie ma społeczeństwa, nie ma i stanu naturalnego. Wszyscy są potomkami Adama, ale niehabrajczycy przeszli przed stanem natury jeszcze stan barbarzyństwa, ze strachu została stworzona religia i tak powstało społeczeństwo.

- Monteskjusz: Człowiek jest z natury bojaźliwy, ma instynkt samozachowawczy i zachowania gatunku. To obawa przed zjawiskami przyrody spowodowała pojawienie się chęci wspólnego życia, powstanie więzi społecznej i nastał stan wojny. Człowiek przestał być bojaźliwy.

- D. Hummen: Zakładał, że myślenie o stanie natury to żadna nauka - to raczej rozrywka intelektualistów. Człowiek i jego natura uczyniła go istotą społeczną - koncepcja stanu natury jest więc daleka i nierealna.

- J. J. Rousseau: Odróżniał naturę jako stan natury i człowieka w tym stanie natury. Oba te stany były nakazem moralnym - obraz, jak należałoby żyć. W stanie natury ludzi nie łączyła sympatia ani dobro, istniało współczucie, a ludzkie kierowali się sentymentalizmem, nie znając ani dobra ani zła. Człowiek w stanie natury był nieskażony cywilizacją, podejmował walkę, gdy czuł się zagrożony, nie znał mowy, przeszedł w stan społeczny trójetapowo: etap 1 - w pierwszym okresie był obdarzony wolnością, równością, nie miał ograniczeń w kontakcie z ludźmi; etap II - pojawia się mowa, mógł się komunikować, zaczął uzależniać się od ludzi, ludzie wpływali na siebie, pojawiły się ambicja i egoizm; etap III - pojawiła się wrogość, zawiść, ludzie musieli się dogadać ze sobą i tak powstało społeczeństwo.

- I. Kant: Skłaniał się ku teorii Hobbes`a. Zastanawiał się, jakie stworzyć prawo, by człowiek mógł żyć w społeczeństwie - człowiek musi być dobrym obywatelem, a nie musi być moralny.

- E. Burke - Opisywał stan natury jako stan nędzy, nieprzyjemny dla człowieka, ale stworzenie społeczeństwa tylko pogłębiło ten stan. Władza jest despotyczna i tylko krzywdzi ludzi i ich wykorzystuje. Zatem w stanie natury nie było dobrze, ale potem było tylko gorzej.

WYKŁAD 28.11.2010

RÓZNE SPOJRZENIA NA UMOWĘ SPOŁECZNĄ

WYKŁAD 09.01.2011

Hegel. Żył na przełomie XVIII i XIX w. Stworzył system idealistyczny. Twierdził, że każdy system filozoficzny powinien być socjologicznym.

Nurt socjologii - zastąpił starożytne myślenie o człowieku jako istoty społecznej, teraz ma być zwierzem historycznym.

Społeczeństwo obywatelskie i państwo - żył w czasach rewolucyjnych. Jednak nie porównywał czasów minionych i obecnych, tylko interesował się światem dla niego nowoczesnym i więziami w nich. Nie ma powrotu do społeczeństwa tradycyjnego. Odnosił się do koncepcji idealnych - nie ma już do nich powrotu.

Społeczeństwo zatomizowane, w którym jednostka wykonując jakieś działanie bierze pod uwagę własny interes, potrzeby, ale mimo to ludzie nie tracą więzi miedzy sobą, tylko rodzą się nowe stosunki społeczne - społeczeństwo obywatelskie, które ma centralną siłę. Społeczeństwo obywatelskie Hegla nie jest społeczeństwem politycznym, tylko cywilnym. Wyodrębniając społeczeństwo obywatelskie, nie twierdził, że jest to coś realnego, a był to twór analityczny. Relacje między jednostkami kształtowała sieć stosunków, która tworzyła się spontanicznie. Jednostka nie może własnych potrzeb zaspokoić sama, potrzebuje innych. Społeczeństwo jako system instytucji, które przestrzegały prawa i dawały bezpieczeństwo. Społeczeństwo obywatelskie było tylko jednym z aspektów społeczeństwa. Podstawową przyczyną powstawania stosunków społecznych było państwo. Państwa nie postrzegał politycznie. Państwo to wspólnota, która ma swoje cele i środki, dzięki którym podstawowe wartości były realizowane. Społeczeństwo obywatelskie i państwo uzupełniały się. Egoizm jednostek rozpierał i wspierał państwo.
Koncepcja klas: klasa rolnicza, klasa przemysłowa i klasa myśląca (uniwersalna). Każda klasa ma swoją odrębną świadomość i swoje charakterystyczne atrybuty. Klasy stabilizowały cały system.
Filozofia historii. Jeśli coś się rozważa, powinno się rozważać to w związku z przeszłością. Poszczególne rzeczy i sprawy wiążą się z występowaniem w określonym miejscu i czasie, fakt wystąpienia wyraża ducha czasu. Coś zaczyna istnieć, bo jest taka potrzeba czasu. A to, czy ktoś się okazuje postacią słabą czy mocną nie jest zależne od tej postaci, tylko od aktualnej potrzeby czasu. Ciąg logicznych zdarzeń. Historia ludzkości to historia wolności. Reformacje dały człowiekowi wolność.

Torquville. Zastanawiał się nad genezą społeczeństwa, nad perspektywą społeczeństwa. Nowoczesne społeczeństwa, to społeczeństwa demokratyczne, a wcześniejsze nazywa arystokratycznymi. Pojęcie demokracji napełniał nową treścią. Przy czym charakteryzował się silnym determinizmem, rozróżniał elementy nieuchronne i te, na które mamy wpływ. W arystokracji nie ma wolności. Wyróżniał społeczeństwo obywatelskie i polityczne.
Koncepcja organistyczna. Interesowała go kwestia i przyczyna przejścia społeczeństwa od arystokracji do demokracji. Wyróżniał demokrację jako model społeczeństwa, w którym wszyscy są równi, jako społeczeństwa, które są bliskie demokracji lub dążą do tego modelu i demokracja jako opis aspektów takiego demokratycznego społeczeństwa.
Demokracja jako społeczeństwo. Pojawia się zjawisko humanitaryzmu, które zastępuje np. wrogość i niechęć w społeczeństwie. Każdy jest równy i indywidualny ze skłonnością do izolacji, wskutek czego słabnie poczucie więzi. Pojawia się industrializm, które prowadzi do nierówności ekonomicznych.

Saint-Simon. Jan Chrzciciel socjologii. Utopista. Organizm społeczny - społeczeństwo wciąż się zmienia i przechodzi poszczególne fazy, które odpowiadają fazom życia człowieka. Każda faza jest niezbędna.
Faza dzieciństwa - społeczeństwo, które kierowało się zaspokojeniem podstawowych potrzeb.
Faza chłopięca - skłonność do artyzmu, sztuki, Gracja była taką fazą.
Faza dojrzałości - wszechstronny rozwój sił twórczych, chęć zapanowania nad światem, rozwój nauk ścisłych i praktyczne ich zastosowanie.
Faza starości - okres poznania, wykorzystania wiedzy i doświadczenia.
Według SS w jego czasy były między III a IV fazą. Każda z tych faz kończyła się kryzysem, ale nie był to kryzys destruktywny, bo pozwalał nastąpić nowej fazie. Takim poglądem legitymizował wojny i rewolucje. Społeczeństwo jako zorganizowana maszyna i rzeczywisty byt. Poszczególne elementy połączone są ze sobą i stanowią spójną całość. Żeby zbadać społeczeństwo, trzeba zbadać jego warunki życia i prawo, które nim rządzi i dlatego trzeba stworzyć naukę o społeczeństwie - fizykę społeczną.
Wyróżnił dwa systemy społeczeństwa: militarny i industrialny. Człowiek nie jest tylko istota myślącą, ale także wytwórczą - Homo Faber.
Społeczeństwo militarne odchodzące w przeszłość, jego celem było robienie podbojów, ujarzmianie innych społeczeństw i ich dóbr. Na czele w nim są dwie warstwy: duchowni i wojownicy.
Społeczeństwo industrialne - podstawowym celem jest wytwórczość, eksploatacja globu. Ziemia jako warsztat pracy.

Klasy społeczne. W społeczeństwie militarnym podstawową warstwą jest warstwa próżniaków narzucających swoje interesy. Przyszłość należy do wytwórców, którzy konsumują, ale i produkują. Próżniacy tylko konsumowali.

Rozwój ludzkiego myślenia. Z czasem religia zostanie zastąpiona. Kiedyś religia spełniała ważną funkcję, ale wraz z oświeceniem ma być zastąpiona nowym myśleniem.

Ewolucja religii: bałwochwalstwo → politeizm → deizm → chrześcijaństwo.

Człowiek z czasem odrzuca przyczynę powstania, a zaczyna myśleć, jak to działa - pojawia się nowe myślenie industrialistyczne.

9

---