HISTORIA NOWOŻYTNEJ MYŚLI SPOŁECZNO - EKONOMICZNEJ I POLITYCZNEJ

(wykład)

Podstawowe pojęcia:

Polityka (z gr. politike: sprawy państwowe, polis: państwo - miasto): całokształt spraw państwowych;

Pojęcie polityka obejmuje: sztuka zdobywania, utrzymywania i wykorzystywania władzy państwowej przez określone siły społeczne dla realizacji ich celów.

Doktryny polityczno - prawne: naukowe pojęcie różnych form myśli politycznych (idee, ideologie, filozofie, teorie),

Formy myśli polityczno - prawne mogą być wykorzystywane przez ruchy polityczne jako programy ich działania. Przedmiotem tych doktryn politycznych są poglądy wyjaśniające zasady powstania, organizacji oraz funkcjonowania państwa i prawa; zostały wyodrębnione z filozofii dopiero w XIX w. (historia doktryn polityczno-prawnych)

Idee polityczne: część ideologii, pojedyncze idee polityczne , istotne treści określonych ideologii.

Ideologie polityczne: uporządkowane zespoły idei politycznych, które odzwierciedlają tożsamość polityczną (poglądy, wierzenia, przekonania) określonej grupy społecznej w zakresie opisu rzeczywistości jak i postulowanych kierunków jej zmiany.

Ideologie - słowo z XVIII w., Detracy na oznaczenie nauki o znaczeniach (oświeceniowy myśliciel, to miała być nauka ścisła.

Antoine de Tracy - twórca terminu „ideologia”, wg niego - nauka o ideach, nauka ścisła (żył w oświeceniu, wierny racjonalizmowi - ludzie są racjonalni, świat, myśli - wszystko jest racjonalne, można to wytłumaczyć i zrozumieć)

Podstawowe znaczenie realizmu -> racjonalnie poznać świat ; zgodnie z poglądami kształtującymi politykę.

Napoleon I skorzystał z tego słowa- XVIII/XIX w. Ideologie - filozofowie, którzy zwalczali jego zapędy do władzy (inne żądania są nierealne - nie chcieli żeby miał absolutną władzę, ideologie oznaczały nierealne idee, żądania. Nazwał opozycję ideologami, ludzi którzy chcieli przejąć władzę; coś absurdalnego, „nierealne idee”.

Karol Marks, Fryderyk Engels - ideologie to nierealne poglądy - przejaw fałszywej świadomości -> proces poznawania świata ma też inne cele - człowiek często przyjmuje fałszywe przesłanki, takie założenia żeby się usprawiedliwiać. Utrwalili myślenie Napoleona; przejaw „fałszywej świadomości”, socjalizm jako jedyna nauka, reszta to ideologie

Włodzimierz Lenin -zmienił pojmowanie słowa ideologia na sens polityczny, każda klasa społeczna ma poglądy, socjalizm to jest ideologia klasy robotniczej, pozytywny sens tego pojęcia, socjalizm jako ideologia (walka społeczna)

Komunizm i faszyzm - zamknięte systemy myślowe, świeckie religie „to jest prawdziwe a inne poglądy to zło”.

Daniel Val (Amerykanin) - koniec z ideologiami -> zmierzch ideologii po II wojnie światowej. W praktyce koniec sporów ideologicznych.

Hanna Arent - faszyzm, komunizm jako świeckie religie, zamknięta systemy myślowe (ideologie), społeczeństwa zamknięte

Ideologia jako wszystkie poglądy dopiero od lat 60' XX w.

Francis Fukuyama - koniec historii ideologii, 1989r

Funkcje doktryn:

- pierwsza funkcja- tłumaczenie zjawiska życia państwowego: sprowadza się głównie do -> szukanie genezy powstania państwa, jak powstało i jak funkcjonuje; teorie umowy społecznej, podboju, państwo jest darem od Boga.

- druga funkcja- krytyka państwa, ustroju, decyzji politycznych podejmowanych przez kogoś, „same państwo jest czymś złym”.

- trzecia funkcja- wskazywanie perspektyw rozwoju społeczeństwa i państwa - jak i co zrobić żeby było lepiej, zawsze dotyczą przyszłości.

- czwarta funkcja- integracja postaw społecznych: wokół określonych poglądów gromadzą się ludzie uważając coś za słuszne i tworzą np. partie polityczne.

- piąta funkcja- doktryny pomagają kształtować naturę systemów politycznych - każdy system opiera się na jakiś wartościach i zasadach, np. monarchie oparte na władzy króla (wiara w nią).

Utopia: twórca - Tomasz More; nazwał tak jedną z wysp Nowego Świata, idealne miejsce; stworzona od przedrostków Ou topos - nie istniejące miejsce, Eu topus - dobre miejsce; albo połączone; kryteria utopii - nierealność, dobre miejsce, wizja idealnego społeczeństwa, której autor nie liczył się ze stanem faktycznym tworząc wizje przyszłości.

Kryterium „nierealności” -> tak ukształtowane społeczeństwo teraz nie istnieje;

Kryterium „dobre miejsce” -> każdy ma swoje wyobrażenie dobrego miejsca;

Projekt utopijny powinien spełniać te dwa kryteria.

Doktryny polityczno-prawne ukształtowały się w XIX wieku.

Pojęcia filozoficzne:

Filozofia: umiłowanie mądrości (z gr. fileo - miłość, sofia- mądrość), dążenie do poznania tego co istotne w życiu człowieka, życie zależy od tego jaki jest świat, trzeba się zastanowić jaki ten świat jest.

Nasze życie zależy od funkcjonowania państwa jaki jest świat.

I dział filozofii:

Teorie bytu (ontologia): nauka o ogólnych zasadach rzeczywistości, ich atrybutach, strukturze; co jest, dlaczego jest, jakie jest

Główny spór na gruncie ontologii (między idealizmem a materializmem):

Idealizm: pogląd filozoficzny wywodzący się z teorii bytu, oprócz materialnego świata, istnieje jeszcze jeden świat (idealny), nadrzędny wobec naszego, pierwotny wobec naszego

Georg Hegel - nie jest istotne czy jest Bóg, nie jest on potrzebny; myśl działa w człowieku

Platon - jedyny świat, który istnieje to świat idei, a ten materialny nie istnieje (np. stół nie istnieje). To co dotykamy jest odbiciem idei.

Materializm: pogląd filozoficzny, jedyną rzeczywistością jest świat materialny, to w czym żyjemy, nie ma Boga, świata idei

Drugi spór między determinizmem a indeterminizmem:

Determinizm: pogląd filozoficzny, w świecie panuje ład, porządek i nic nie dzieje się przez przypadek; dotyczy wszystkich sfer życia

Indeterminizm: człowiek ma wolną wolę, rzeczy nie są zdeterminowane, to ludzie decydują jak życie wygląda, biorą za to odpowiedzialność.

Teorie poznania - epistemologia, synonimem jest gnosologia, nauka o przedmiocie, zakresie, źródłach i metodach poznania, czyli skąd wiadomo to co wiadomo.

Stawiamy pytanie - co poznajemy?, jak poznajemy, jakie są metody poznania? Np. skąd wiemy, że siedzi obok nas koleżanka, np. przez dotyk, poznajemy przez zmysły.

Empiryzm - poznajemy za pomocą zmysłów, to jest jedyna metoda poznania;

Locke - wszyscy się rodzimy jako tabula rasa - czysta karta - w chwili urodzin rodzimy się bez żadnej wiedzy, ta tablica przez życie jest zapisywana wiedzą, którą zdobywamy przez zmysły, Nasz umysł podobny jest do ciemnego pokoju, do którego wiedza wpada przez okno (to nasze zmysły), on łączy empiryzm z racjonalizmem, twierdzi, że w ostateczności decyduje rozum, jedyna rzeczywistość to świat idei;

Drugie stanowisko - racjonalizm -> np. koleżankę obok poznajemy za pomocą zmysłów, a np. 1+1= 2 - tego zobaczyć nie możemy, a tortury można zobaczyć- ale czy można zobaczyć zło? Wiedze o świecie poznajemy, zdobywamy za pomocą rozumu, Platon - zmysłami dotykamy, idee stołu możemy pojąć tylko rozumem. Jedynie rozum jest właściwym źródłem poznania, zmysłami dotykamy stół, a idee stołu możemy tylko poznać za pomocą rozumu, zmysły nas mylą.

Trzecie stanowisko - intuicjonizm - poznanie polega na bezpośrednim uchwyceniu istoty rzeczy. Ani rozum, ani rzeczy nie są do tego potrzebne, tylko intuicja, za pomocą intuicji można uchwycić rzecz i ja poznać - Bergson

Sceptycy - starożytna Grecja - w ogóle wątpili, że jesteśmy w stanie poznać prawdę o rzeczywistości. Nie możemy być pewni, że za pomocą rozumu zdobywamy wiedzę o rzeczywistości.

Następny dział filozofii - człowiek, antropologia filozoficzna - to jest nauka, która docieka aspektów bytu ludzkiego, zajmuje się człowiekiem, filozofowie zastanawiają się czym jest człowiek, filozofowie doszli do wniosku, że człowiekiem jest jego dusza.

Marks - dusza to czysta abstrakcja

Kolejny dział - filozofia wartości czyli aksjologia - jest to nauka o wartościach o ich poznaniu, istnieniu.

Mamy dwa pod oddziały:

1. etyka czyli nauka o moralności - podstawowym celem etyki jest odpowiedzieć na pytanie - co i dlaczego człowiek powinien, to jest uogólnianie tych faktów.

2. estetyka - nauka o pięknie i innych wartościach zawartych w sztuce;

Teoria wartości - ontologia jest matryca etyki, część filozofów uważa, że wartości są dane, teraz mogą być dane albo przez czynniki nad naturalne, czyli boga, bogów, on mówi co jest dobre a co jest złe, albo mogą być dane ale przez czynniki naturalne, np. Kant mowie, że każdy w swoim rozumie ma zapisane imperatyw - kategoryczny i praktyczny;

(WAŻNE!!) Kategoryczny -> postępuj według takiej zasady, dzięki której byś chciał, żeby stała się powszechnym prawem, rozwinięciem tego jest imperatyw praktyczny

Imperatyw praktyczny -> on mówi, postępuj tak by człowieczeństwa tak w twej osobie jak tez w osobie każdego innego używał zarazem jako celu nigdy tylko jako środka,

Wartości albo są dane albo ustanowione przez ludzi, jeżeli ustanowione przez ludzi to są dwie opcje:

- ustanowione przez jednostkę - ja decyduje, mówię co jest dobre a co złe, czy coś istnieje czy nie; wszystko zależy od jednostki

- albo mogą być ustanowione przez grupy ludzi,- tutaj przede wszystkich chodzi o koncepcje umowy społecznej, ludzie zawierają umowę na podstawie której przestrzegają prawa, tworzą nie tylko normy prawne, ale także wartości to co dobre i złe; za argument przyjmują, że w różnych okresach czasu postrzegano różne rzeczy jako dobre i złe, więc wartości są ustanawiane przez dane społeczeństwa;

Drugim istotnym aspektem to jest kwestia - wolność i konieczność -> jeżeli przyjmujemy założenie, że jesteśmy ludźmi wolnymi to postanowimy co jest dobre a co złe i bierzemy odpowiedzialność za ten czyn; Jestem istotą wolną i to ja decyduje jak postąpić.

Jeżeli przyjmujemy koncepcje deterministyczną, że od nas nic nie zależy, wówczas jeżeli nie jestem wolna to nie jestem za to odpowiedzialna; determiniści - nie ma miejsca na wolność -> Zygmunt Freud postępujemy zgodnie z biologicznymi postanowieniami, nie ma miejsca na jakąkolwiek wolność; Istnieje również sfera wolności - nie możemy mieć wszystkiego co chcemy, obojętnie co robimy i czym jesteśmy zdeterminowani to mamy wolność OD! Ale są granice DO!; ostateczną decyzje podejmuje człowiek, on jest odpowiedzialny za to co robi; My jesteśmy skazani na wolność, ona wcale nie jest czymś pozytywnym, bo ona znaczy odpowiedzialność; pojawia się problem wolność a konieczność;

Ostatni dział -> filozofia społeczna - jest to refleksja nad natura ludzkiej wspólnoty i znaczeniu tej wspólnoty dla życia człowieka;

Historiozofia - czyli filozofia dziejów, to jest nauka o sensie dziejów, czyli to jest spojrzenie nie historyka na historie, a filozofa, który patrzy na historie inaczej, zastanawia się czy te dzieje toczą się od przypadku do przypadku, albo zastanawia się czy te wydarzenia toczą się wobec jakiegoś określonego prawa w taki a nie inny sposób, zastanawia się czy to wszystko do czegoś zmierza czy to wszystko ma sens i cel; czy historia ma jakiś sens i czy do czegoś dąży;

Wolter - historia ujmowana jako całość nie ma sensu, on w różnych okresach swojego życia swoje poglądy modyfikował; pogląd, ze wszystko jest przypadkowe; wszystko ma swoją ciągłość, ciągłość dziejów - tym procesem historycznym rządzi jakieś prawo; są różne koncepcje- każdy z filozofów inaczej to prawo określa, każdy element jest wtedy konieczny, ale mamy do czynienia z ciągłością; cześć filozofów mówi, ze mamy do czynienia z postępem, bądź jest coraz gorzej np. Platon pokazywał jak ustroje się degenerują;

Ta Historiozofia -to inne spojrzenie na historie, nie z punktu widzenia historyka. Jest to zbiór eksperymentów na narodzie ludzki, Historiozofia ma czynić ich mądrzejszymi, dla filozofów jest to filozofia dziejów, zbiór wydarzeń.

Współczesność - rewolucja francuska jest takim przełomem,

!!!!!!!!!!!

Idealizm niemiecki - XVIII wiek, najwybitniejsi przedstawiciele:

1. Kant (doczytać -podręcznik) ,

2. Fichte (nie będzie na egzaminie),

3. Hegel (na zajęciach),

Uwarunkowania w których oni tworzyli:

- silny rozwój mieszczaństwa, było na tyle silne, że mogli rozpocząć rewolucje, hasła - wolność, równość, braterstwo,

Sytuacja gospodarcza Niemiec, pozycja mieszczaństwa była nieznana, znali te hasła, ale jak te hasła podejmują to one nie stają się hasłami realnej walki; oni są ich zwolennikami, ale w ich poglądach te hasła przybrały charakter abstrakcyjny; maksymalnie filozofia oderwana od rzeczywistości, filozofia nie była realistyczna - rozłam miedzy nauką a filozofią. W Niemczech państwo nie było tak silne, nie stało się zarzewiem ewolucji, w ich poglądach te hasła to wolność, równość przybrały formę abstrakcyjną.

Jest to okres oddzielenia filozofii od nauki.

Hegel- francuzi i Anglicy mają większą kulturę, ponieważ oni realnie tworzą historię, a Niemcy tylko rozważają.

Wartości rewolucji francuskiej: ta triada - wolność, równość, własność (kolejność jest ważna), są one na równym poziomie

Wolność - bez równości i własności jest niemożliwa, ale wolność jest numerem 1. Ona jest najważniejsza, dla Kanta i Hegla ona była najważniejsza, dawali jej wyraz w abstrakcyjnej filozofii, ponieważ mieszczaństwo było za słabe;

Kant - był pierwszy, w którego filozofii pojawiły się cechy idealizmu niemieckiego, zwrócił uwagę na podmiotową stronę poznania, zdolności poznawcze człowieka należy krytycznie badać, podmiot jest najważniejsza strona jeżeli chodzi o poznanie, trzeba krytycznie badać - krytyka czystego rozumu; -> doczytać z książki

Cechy idealizmu niemieckiego:

- filozofowie tworzyli wielkie systemy, czyli jak patrzyli się na rzeczywistość to chcieli ją uporządkować ująć w jeden system; chcieli zdefiniować prawem całą rzeczywistość, tworzenie wielki wszechogarniających systemów;

- Filozofia miała zamierzenia metafizyczne - czyli metafizyka to inaczej ontologia (teoria bytu), chcieli poznać naukę bytu, chcieli się dowiedzieć czym jest byt;

- założenia filozofii tego okresu były idealistyczne, wykazywali, że świat nie składa się tylko z materialnych rzeczy ale także z idei;

- zamierzenia filozofii były mesjanistyczne tzn. one mieli ambicje nie tylko poznać świat, ale także zreformować, realnie nie byli w stanie więc chcieli to zrobić przez filozofie;

Te cechy znajdują się w filozofii Hegla; koniec tego okresu to jest śmierć Hegla - ostatni z wielkich systemów.

(na egzaminie nie będzie pytań o biografie, tylko wybrane dzieła)

Filozofia Hegla:

- żył w latach 1770-1831,

- on był jednym z największych filozofów XIX wieku,

- jego filozofia miała duży wpływ na innych myślicieli. Wszyscy późniejsi się do niego odwoływali, jego filozofia była punktem wyjścia, każdy odwoływał się do jego systemu

Początkowo pracował jako guwerner, wykładał na uniwersytecie dyrektor liceum w Nowemberdze, pracował na uniwersytecie w Berlinie, początkowo miał czterech studentów, potem coraz więcej

Został uznany za oficjalnego filozofa państwa polskiego. To miało wpływ na to, że jego filozofia miała wielkie znaczenie, późniejsi studenci się uczyli na Heglu. Był zwolennikiem silnego państwa.

Ważniejsze dzieła Hegla - „Fenomenologia ducha”, „Nauka logiki”, „Wykłady z filozofii dziejów”.

Jest przedstawicielem idealizmu niemieckiego. Pod względem abstrakcyjności myślenia zdystansował on wszystkich innych myślicieli tej epoki, zajmował się czystą abstrakcją. On sam się uważał za myśliciela niezwykle ścisłego - on te wszystkiego swoje abstrakcyjne rozważania zawarł w system, są logiczne.

Poglądy Hegla:

• Ontologia - jak on postrzega rzeczywistość i byt:

- zaczyna swoje rozważania od prostego faktu - człowiek myśli - jego podejście do tego, że to nie człowiek myśli, tylko to myśl działa w człowieku. Ta myśl jest czymś pierwotnym w człowieku. Tak naprawdę to myśl tworzy tego człowieka, człowiek jako materia jest wytworem tej myśli - to w nas odbywa się myślenie i ono nas stwarza, my jesteśmy czymś wtórnym.

- Wg Hegla BYT = MYŚL - Jak chcemy opisać czym jest ten byt, to trzeba opisać czym jest ta myśl wtedy zrozumiemy naturę świata.

Cechy bytu:

- myśl jest z natury logiczna, rozumna, cała rzeczywistość i świat jest logiczna;

- my myślimy pojęciami, nasza myśl składa się z pojęć, w takim razie byt też składa się z pojęć; cechą pojęcia jest ogólność- pojęciem jest pies, byt tez jest pojęciem ogólnym; wg Hegla - wszystko co jest jednostkowe np. reksio jest wytworem ogólnym (pojecie pies wytwarza reksia), każdy przykład jest wytworem ogólności, ona jest ważniejsza od egzemplifikacji. Cechą bytu jest też ogólność i wszystko co jednakowe jest wytworem ogólności - ta ogólność wytwarza jednostkę (wytwór ogólności - pies= pojęcie, reksio = ogólność).

- Wszystko co ogólne jest pierwotne i ważniejsze, wszystko co jednostkowe jest wytworem ogólności, jest ważniejsze od jednostki (państwo jest ważniejsze od jednostki). Ogólność jest cechą bytu. Hegel mówi, że byt jest logiczny i rozumny, cała rzeczywistość jest rozumna, kładzie nacisk na tą ogólność, na całość bytów, nigdy poszczególne elementy rzeczywistości nie muszą być rozumne, ponieważ one same w sobie nie są bytem.

Np. Cała historia jest logiczna, ale jej poszczególne wydarzenia nie muszą być, nie tworzą pojedynczych elementów bytu. Np. cały świat jest rozumny, ale poszczególne jego elementy nie. Całokształt jest istotą bytu. Myśl jest logiczna a jej pojęcia są elementami jednostkowymi.

Ten byt, który jest myślą, ten byt jest zmienny, to nie jest cos stałego, ta myśl nieustannie się zmienia, np. rzeczywistość ciągle się zmienia. Ona ulega nieustannym zmianom. Byt jest zmienny, ma naturę ewolucyjną, nieustannie się rozwija, w żadnym momencie nie zastyga, on się rozwija, rozwija się w pozytywnym kierunku. Ta zmiana polega, na tym, że byt jest logiczny, to ta ewolucja też, rozwija się logicznie. Jeżeli byt jest logiczny to ten rozwój też musi być logiczny. Jeżeli cos się logicznie rozwija to każdy etap powinien być konieczny w tym rozwoju. Np. 1,2,3 - to jest logiczne, żeby była taka kolejność to jest konieczność, czyli każdy rozwój w życiu jest konieczny, my ewoluujemy, nasze życie jest zmienne, rozwój polega na rozwoju świadomości. Jeżeli cos jest logiczne to musi być też konieczne. Rozwój też jest logiczny, każdy etap w naszym życiu też jest konieczny, logiczny, nie można czegoś w życiu pominąć. Dzięki temu my rozwijamy naszą świadomość, rozum.

Ten rozwój logiczny odbywa się wg Hegla wg praw logiki, tym naczelnym prawem logiki jest triada dialektyczna Hegla - DIALEKTYKA - jest nauką, która wyjaśnia jak przeciwieństwa przeobrażają się jedno w drugie, naczelnym prawem logiki triada dialektyczna -> teza +antyteza= synteza.

Hegel patrząc na rzeczywistość, mówi, że każde pojęcie - punkt wyjścia (teza) wytwarza swoją antytezę (przeciwieństwo, coś sprzecznego), teza z antytezą się ścierają i to co wartościowe zostaje a to co nie wartościowe odpada i wtedy powstaje synteza.

Synteza jest czymś doskonałym, na wyższym poziomie, czymś lepszym i trwalszym. Synteza znowu wytwarza swoje przeciwieństwo, czyli staje się teza, która znowu wytwarza swoją antytezę, potem powstaje synteza, która znowu staje się tezą dla kolejnej antytezy i wytwarza się przeciwieństwo i znów na tej samej zasadzie powstaje synteza i tak wygląda rozwój rzeczywistości. Itd., itd..

Dialektyka - wcześniej to pojecie pojawiło się u Platona, był to sposób argumentacji, on pisał dialog, pytał się ludzi, np. co to według nich jest sprawiedliwość i np. według jednej osoby (teza), druga osoba mówi inaczej (antyteza) , Platon miał jeszcze inne zdanie i powstała synteza.

Hegel -Naczelne prawo logiki, uważał, że w ten sposób funkcjonuje cała rzeczywistość.

Naturą nas samych jest istnienie pewnych sprzeczności. One będą się ścierały, ale to jest pozytywne, bo zostanie to co wartościowe. Np. my coś chcemy, ale zawsze wytwarza się coś przeciwnego. Idea jest pierwotna, prawo rządzące tą myślą jest wytworem tej myśli. On to odnosi do państwa, społeczeństwa, kultury. Antytezą będzie przyroda…

SCHEMAT:

BYT ==========MYŚL -> (teza + antyteza) = synteza [logiczna i konieczna]-> WOLNOŚĆ

Rozumny rozwój świadomości

Duch absolutny POSTĘP

Ludzie

Dla Hegla wolność to rozumność. Po to rozwijamy naszą rozumność, żeby osiągnąć wolność. Dla Helga wolność to rozumność, rozumne postępowanie w rozumnym świecie (jedna z definicji wolności, która pojawiła się w filozofii.

Filozofia Hegla nazywa się filozofią wolności, wolność jest najważniejsza. On cały czas szukał odpowiedzi na pytanie co zrobić żebyśmy do tej wolności doszli, żebyśmy tą wolność osiągnęli.

Wolność, równość, własność - triada praw naturalnych (deklaracja praw człowieka i obywatela).

Według tej triady zostały uszeregowane pozostałe prawa człowieka tej deklaracji - autorzy tej deklaracji, mówią, że wolność, równość, własność są na równym miejscu, na równym poziomie, (kolejność jest ważna), ale wolność jest na I miejscu, ponieważ jej by nie mogło być bez równości i własności), one dlatego muszą występować łącznie.

Wolność - jest dla Hegla zawsze sprawą jednostki, czyli myślenia, postępowania.

Natomiast - konieczność wiąże on z procesami zewnętrznymi.

Jednostka jest zawsze cząstka, wytworem całości. Zawsze człowiek jest elementem pewnej całości - kulturowej, przyrodniczej. Człowiek do, którego odnosi się wolość, świat zewnętrzny - do którego odnosi się konieczność, on zespala wolność z koniecznością. Nie można oderwać jednostki od czynników zewnętrznych, żyjemy w jakiejś całości.

Dla Hegla nigdy nie można być wolnym tylko psychicznie, tylko wewnętrznie. Te dążenie do wolności polega na rozwoju świadomości. Rozwój świadomości dotyczy zarówno zjawisk wewnętrznych jak i zewnętrznych. Wewnętrznych czyli rozwój świadomości naszego rozumu, to polega na kumulacji wiedzy (odnosi się do naszego rozumu) zmieniamy sposoby myślenia, postrzegania świata, te dotyczą zjawisk wewnętrznych, które się w nas dzieją maja swoją stronę zewnętrzną ten świat też się rozwija, np. my się rozwijamy i ma to swoją stronę zewnętrzne, nasz rozwój świadomości obiektywizuje się na zewnątrz, np. czym więcej wiemy tym lepszy dom wybudujemy. Jeżeli ten świat zewnętrzny jest bogatszy i bardziej rozumny to tez na nas wpływa, to działa w dwie strony, rozumność świata zewnętrznego powoduje jaki jest poziom naszej świadomości, ponieważ korzystamy z dobrodziejstw świata zewnętrznego, np. czym więcej wiemy tym im lepszy jest świat, tym więcej wiemy. Człowiek wg Hegla zawsze jest cząstką całości, człowiek jest twórcą otoczenia, ale tez jest elementem świata, on jest racjonalny i rozumny. Nie ma człowieka bez państwa, on staje się sobą, swoją wartość uzyskuje w państwie, zawsze państwo będzie pierwotniejsze od człowieka. Człowiek staje się sobą w danych okolicznościach.

Jak rozpoczyna się proces realizacji wolności:

- w najbardziej elementarnej formie oznacza dla Hegla emancypację od przyrody (I forma czyli uwolnienie się od wpływu procesów (czynników) przyrodniczych, emancypacja od przyrody).

Ludzie sami sobie narzucają pewne zasady, które przestrzegają, to jest związane z powstaniem pierwszych elementów więzi społecznych, to nie jest znane przyrodzie.

Pierwszą grupą społeczną, w której wolność powstaje jest rodzina, ona tworzy własne zasady jak postępować - to jest pierwszy objaw wolności. Rodzin jest wiele a zasad funkcjonujących w tych rodzinach jest wiele. Kiedy te rodziny się spotkają, które postępują wobec różnych zasad, każda ma zasadę, że dla siebie jak najwięcej - teza (wolność w rodzinie) i musi powstać antyteza (wiele rodzin), powstaje konflikt, wolność zostaje naruszona. Musi dojść do tego, że konflikty między rodzinami zostaną zniesione i wtedy powstaje państwo, jednolite państwo. Musi dojść do syntezy czyli pogodzenia tych rodzin, żeby znowu zapanował porządek. Państwo jako instytucja narzuca wszystkim jednolite zasady, to państwo daje nam wolność, dzięki prawu mamy świadomość jakie są konsekwencje - to nasza wolna decyzja. Wolność to pragnienie utrzymania porządku społecznego, które jednostki same sobie narzuciły. Państwo jest urzeczywistnieniem(=) wolności, bez państwa nie ma wolności.

Państwo- jest urzeczywistnieniem wolności. Państwo jest nieuniknioną postacią. Duch absolutny musi dojść do tej postaci pod tytułem „państwo”, musi dość w drodze rozwoju. W państwie ta wolność jest urzeczywistniona, państwo jest ideą, ma charakter abstrakcyjny.

Według Hegela - państwo ma charakter abstrakcyjny, jest ideą. Stan natury (opisywali filozofowie) wg Hegla nigdy nie istniał, nigdy nie było stanu natury. Stan natury - hipoteza w której nie ma żadnej organizacji., polityki. Wg niego człowiek jest istotą społeczną i nigdy nie żyje sam. Zawsze istniały/powstawały rodziny. Człowiek sam nie egzystuje, zawsze musi z kimś być.

Między tymi rodzinami dochodziło do konfliktów i państwo musiało powstać. Państwo to najdoskonalsza postać współżycia społecznego. To państwo jest najlepszą gwarancją wolności. Państwo jako instytucja jest oparte na harmonii między poglądami jednostek a zasadami głoszonymi przez władze. Czyli w państwie między interesami władzy a interesami jednostek istnieje harmonia. Nie wszyscy myślą jednakowo, ale są różne ugrupowania społeczne. W państwie dochodzi do połączenia interesów jednostki z interesami ogółu.

Państwo nie jest sumą interesów jednostkowych. On odrzuca demokrację, to nie jest suma interesów jednostek, czyli większości. To nie jest mechaniczne połączenie. Państwo ma swój ogólny interes, on wcale nie równa się z sumowaniem interesów jednostek. Czymś innym jest interes ogółu państwa jako ducha, ludzie maja interesy jednostkowe, to nie jest sumowanie tych interesów jak w demokracji. Państwo w jego poglądach jest duchem, on nie powstaje z sumowania interesów jednostkowych. Człowiek ma rozum, wie że istnieje, dlatego że jest cząstką państwa i się rozwija, dochodzi do harmonii między interesem państwa a interesem jednostek. Ogólność jest pierwotna, reszta to wytwór ogólności. Jednostka jest wytworem państwa. Ludzie chcą żyć w rozumnej rzeczywistości. Ludzie rozumieją, że ich interesem jest zharmonizowanie z interesem ducha.

Hegel jest pod wrażeniem wydarzeń rewolucji francuskiej - on pochwala to co zrobili rewolucjoniści - wprowadzili nowy ustrój, historia powinna ewoluować, wprowadziła nową organizację państwową, nowy ustrój a obalili stary, zrobili dobrze, bo zmienili historię.

On bierze ten element z doktryny liberalnej - wolność polega na tym, ze każdy kieruje się własnym przekonaniem. Jest przekonany wewnętrznie, że tak powinien postępować i robi to z własnym przekonaniem. Nie chodzi mu o to co dalej jest w doktrynie liberalnej, wolność to przestrzeganie porządku publicznego - ale człowiek musi chcieć rozumnie postępować w świecie. Chce rozumnie postępować to nigdy nie będzie państwem totalitarnym, ludzi sami powinni chcieć przestrzegać porządku, który sobie narzucili. Nie oznacza, że interes sumujemy, ludzie sami musza się z tym zgadzać co jest dobre i w ich interesie Wg Hegla, ludzie sami chcą zgodzić się z państwem. Hegel krytykuje koncepcje wolności subiektywnej. Wg niego to doprowadziło do chaosu po rewolucji.

Państwo totalitarne zmusza ludzi do pewnych zachowań, a w koncepcji Hegla to ludzie sami chcą. To u niego nie jest państwo demokratyczne, ani totalitarne- ludzie sami rozumieją i sami chcą.

W liberalizmie - interes państwa = suma egoistycznych interesów jednostek - Hegel to krytykował, bo to prowadzi do nieporządku, wobec tego człowiek opowiada się za duchem absolutnym.

On idealizuje państwo, nadal twierdzi, że istnieją sprzeczności - w ramach instytucji państwa dochodzi do sprzeczności, nie będzie innej rzeczywistości niż państwo. Te sprzeczności będą rozwijały się poprzez zmianę ustroju. Państwo jest doskonałą organizacją, ale w jego ramach zmienia się ustrój, to będzie ewoluować, ale państwo nigdy nie upadnie. Jak się pojawią sprzeczności to w ramach państwa, one będą rozwiązywanie poprzez zmianę ustrojów. Ale nie dojdzie do obalenia państwa.

Najdoskonalszy dla Hegla ustrój to - rzeczywisty wyraz tej idei państwa, ustrój to jest sposób organizacji państwa. Istota państwa ma charakter abstrakcyjny, ustrój to sposób organizacji państwa, materialny wyraz państwa. On określa swój ideał, ustrój będzie rozumny jeżeli będziemy mieli do czynienia z podziałem władz, ale te władze mają stanowić indywidualną całość.

Człowiek z natury jest zły, jeżeli będzie miał władzę to zawsze dla siebie będzie chciał jak najwięcej, nie można brać pełni władzy jednej jednostce, ponieważ ona sama nie będzie się ograniczać.- Monteskiusz - podział władzy na 3 elementy - one mają się równoważyć, nacisk położony na ich odrębność, trójpodział oparty na kontroli tych 3 elementów, władza się będzie ograniczać, żaden drugiemu nie pozwoli mieć więcej - Hegel zna tą koncepcje i twierdzi, że jest za trójpodziałem władzy, ale nacisk kładzie na względy organizacyjne - nie ma położonego nacisku na odrębność tych władz, tylko na całość (u Monteskiusza jest odwrotnie), jest przeciwnikiem trójpodziału władzy, mówi o nim, ale chodzi mu o to, że ze względów organizacyjnych wyróżnił te władze, ale kładzie nacisk na jedność.

Wyróżnił władze : ustawodawcza, rządowa (wykonawcza), która dzieli się na władze sądowe i policyjne czyli administracyjne. Administracje powinni tworzyć wykształceni i wyspecjalizowani urzędnicy, powinni być odpowiedzialni, mieć odpowiednie wykształcenie i doświadczenie i oni powinni być kontrolowani i od dołu przez społeczeństwo i od góry przez wyższe stopnie hierarchii. Hegel chce stworzyć taki dobrze funkcjonujący system administracji złożony z niewinnych urzędników, dobre funkcjonowanie państwa zależy również od dobrych urzędników. Musi ten system biurokratyczny dobrze funkcjonować. Chce stworzyć doskonale funkcjonujący system demokratyczny.

Swoisty etos urzędniczy - pisze o osobistych walorach urzędniczych = uczciwość, łagodność

Władza panującego - np. monarcha - Hegel uważa, że najistotniejsza jest monarcha konstytucyjna, władza panującego jest postrzegana jako zespolenie dwóch pozostałych władz - rządowej i administracyjnej. Monarcha dobrze by było żeby był dziedziczny - wykluczamy moment kiedy chcemy wybrać tego władcę, to będzie harmonijnie przechodzić z jednego do drugiego. Nie ma on żadnych kompetencji, jest symbolem, ma funkcje reprezentacyjne. Monarcha jednoczy te władzę w całość.

Społeczeństwo składa się wg niego ze stanów i korporacji. Jednostka - on jej nie widzi (jest niewidoczna), człowiek może być brany pod uwagę jako członek jakieś korporacji bądź stanu. Dla Hegla społeczeństwo dzieli się na stany - do nich przynależność jest decyzją indywidualną, niewymuszoną, jest związana z wykonywaniem zawodu, dzięki temu przynależy do określonego stanu. Wyznacznikiem jest wykonywany zawód a My sami decydujemy jaki zawód wykonujemy.

Korporacje - dobrowolne stowarzyszenie, gminy , kościoły, które załatwiają interesy szczegółowe danej korporacji. Dane korporacje występują w ogólnym imieniu do władzy.

Państwo jak idea, jest świadomością jednostek, z których składa się państwo, jest naród (które tworzą te państwo). Ustrój państwa zależy od samoświadomości narodu, czyli każdy naród ma taki ustrój jaki mu odpowiada. Jest on zbiorem tych stanów, jest to wynik ich decyzji. To nie jest tak, że ktoś narzuca z zewnątrz. Jest to uzewnętrznienie świadomości ludzi. Państwo najdoskonalsza postać do jakiej duch dojdzie. W ramach państwa dochodzi do wytwarzania się przeciwieństw. Te zmiany w ramach państwa będą polegały na tym, że będą zmieniać się ustroje. Musi dochodzić do jakiś zmian i wytwarzania się antytez, zmieniają się ustroje. Do zmian ustrojowych będzie dochodziło (sposoby zmiany ustroju):

1. Gdy na arenę dziejów wstępuje państwo zorganizowane przez nowy przodujący aktualnie naród - naród będzie chciał dostrzec pewne prawidłowości (rozważania historiozoficzne);

2. Rewolucja - utożsamiana z przemianami w świadomości społecznej, czyli reformacja religijna. W Niemczech była dla niego rewolucją, rewolucja zbrodnia też jest rewolucją. Rewolucje postrzega pozytywnie, bo te ustroje muszą się zmieniać, taka jest natura bytu, że musi dochodzić do zmian. Rewolucja popycha historię do przodu, ludzie bardziej wolni i jest coraz lepiej. Dzięki niej mamy większą wolność, trzeba utrwalać zdobycze rewolucji poprzez reformy. Wszystko dąży do wolności. Tym bodźcem działania ludzi jest dążenie do wolność. Ważne jest przestrzeganie porządku społecznego, który jednostka sobie narzuciła i musi mu podlegać, nie jest to państwo totalitarne, ale oni sami sobie to narzucają. Zdobycze rewolucji trzeba utrwalać przez reformację, dążenie do wolności.

Hegel nie zwraca uwagi na jedność kulturową, etniczną ludności, nie jest ważna, dla niego istotna jest jedność polityczna !! Każdy naród przeżywa rozkwit okres rozpadu i upadek. Upadek państwa oznacza kres narodu. Naród powstanie po odrodzeniu państwa. Każdy naród przeżywa rozkwit, śmierć i upadek. Upadek państwa oznacza kres narodu. Jeżeli nie ma państwa to nie ma też narodu, np. doszło do rozbioru Polski, to nie ma też narodu.

Suwerenność - najwyższe i największe władztwo, faktyczne uprawnienie suwerena. Suwerenem jest lud. (J.J. Rouseau - lud jest suwerenem, zawarte w deklaracji praw człowieka i obywatela, najważniejsze władztwo należy od ludu).

Hegel - suwerenem w państwie jest monarcha, on spaja całe państwo w jedność. Suwerenny naród - taki co ma monarchę, można mówić o suwerenności narodu Wielkiej Brytanii, ponieważ ma monarchę. Jak naród nie ma monarchy, to nie ma suwerenności. W odniesieniu do rewolucji francuskiej -> triada praw naturalnych WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ I WŁASNOŚĆ (jedno z praw podstawowych człowieka).

Własność prywatna - jedno z praw naturalnych, on mówi, że własność prywatna jest czymś absolutnie koniecznym. Jego zdaniem, że poprzez to co posiadamy na własność to jest to nasza prywatna sfera wolności. Jest zwolennikiem wolności, przemysłu i handlu, mówi, że co do tych sfer państwo powinno jedynie wydawać jedynie ograniczone przepisy prawne, resztę pozostawić wolności, państwo powinno jak najmniej ingerować tylko powinny istnieć niewielkie regulacje prawne. Państwo powinno jak najmniej interweniować w gospodarkę. Naturalne jest, że są bogaci i biedni, że nie ma równości społecznej. Ludzie równi powinni być równi wobec prawa, różnimy się walorem umysłowym. Państwo powinno zadbać o pewne instytucje pomocy społecznej, żeby nie wytworzył się motłoch, który jest irracjonalną siłą, która może zburzyć porządek społeczny. Państwo może być bogate np. poprzez kolonizację - XIX w. Hegel twierdzi, że środkiem żeby pomoc wzbogacić się społeczeństwu jest kolonizacja- normalna droga wzbogacania państwa.

Hobbes - stan wojny wszystkich ze wszystkimi. Jak nie było państwa to wszyscy ze sobą walczyli.

Hegel uczył się poglądów innych - między państwami istnieje hobbistowski model kolonizacji - wojna jest naturalną drogą rozwiązywania sporów międzynarodowych, wojna jest przedłużeniem polityki (teza Klauzewicza). W sposób filozoficzny wyjaśnia tą tezę, wojnę nie wolno oceniać w kategoriach sprawiedliwość, słuszność, a nie sprawiedliwa -> wojny sprawiedliwe, obronne - jedynym kryterium wojny jest zgodność z dążeniami ducha absolutnego, czyli w interesie danego państwa. Jeżeli w intencji danego państwa jest wojna to jest to słuszne, jest to wtedy przedłużenie polityki. Instrument, który służy realizacji celów.

Pozytywne cechy wojny:

- utrzymuje zdrowie etyczne narodów,

- mówi, że wojna odradza więzi łączące obywatela z państwa,

- wojna rodzi skłonność dla poświęcenia dla państwa, pokazuje pozytywne cechy

- państwo musi dbać poprzez handel, przemysł, kolonizację - tą droga się wzbogaca. Teza Klauzewica - dotycząca wojny (Hegel to wyjaśnia filozoficznie)

Prawo - podstawą prawa jest moralność, dla Hegla moralne jest to co zgodne jest z wolą zbiorowości, czyli to co służy państwu. Prawo stanowi państwo, czyli prawo zawsze jest moralne. Prawo jest kryterium moralności. Prawo stanowione jest zawsze moralne, jeżeli postępujesz zgodnie z prawem to postępujesz moralnie. Prawo to teza, naruszenie prawa to antyteza, natomiast kara to jest synteza. Każdy z tych elementów jest logiczny i konieczny. Monarcha nie może ułaskawić przestępcy, ponieważ zaburzyło by to system. Jeśli nie ukaramy przestępcy tzn. że się z nim zgadzamy, byśmy godzili w godność tego przestępcy. On wie, że czeka go kara, więc ukarać go należy, np. więzienie to prawo przestępcy.

Ta historiozofia - to się zmienia albo przez rewolucje albo naród wstępuje na arenę dziejów.

Czy historia ma jakiś sens.

Hegel odkrył prawidłowość rozwoju historycznego - jest to duch absolutny, który wciela się w historię, on sam siebie obserwuje poprzez wydarzenia i sam siebie poznaje. Obserwuje i rozwija świadomość siebie, poznaje siebie. To prowadzi do wolności, im większa nasza świadomość tym większa nasza wolność. Duch absolutny wolność jest w stanie osiągnąć poprzez swój rozwój. Nie ma wolności od początku, tylko jak siebie poznaje, tak samo jak My ludzie. To nie jest tak, że My realizujemy swoje cele, ludziom się wydaje, że realizują swoje cele przez swoje działanie, jesteśmy tylko narzędziami w rękach ducha absolutnego. To on decyduje i rządzi historią. Historia ma charakter postępowy, on się odbywa zgodnie z zasadami rozumu. Postęp jest logiczny i konieczny.

W każdej epoce mówił Hegel, ze istnieje jeden naród, który reprezentuje w większym stopniu niż inne narody rozwój ducha, wtedy ten naród jest dominujący w historii. Duch przeszedł 4 etapy rozwoju historycznego:

1. Królestwo wschodnie (tyrania, faraon, wolna tylko jednostka - despotyzm)

2. Greckie (Greckie + Rzym - tutaj wolność przynależała już pewnej grupie, ale jeszcze istnieli też niewolnicy)

3. Rzymskie

4. Germańskie (eg Hegla ta wolność się już realizuje w pełni, każdy człowiek jest wolny, nie ma już instytucji niewolnictwa, wg Hegla to jest ostatni etap dziejów)

W każdym z nich ta wolność jest realizowana w większym stopniu.

Ta wolność jest to poznanie konieczności i umiejętność życia zgodnie z jej zasadami to jest koncepcja wolności wg Hegla. Hegel łączy wolność i konieczność. Kiedy się zrozumie, że jesteś częścią tej konieczności wtedy jest się wolnym. My jesteśmy nieodłączną częścią tej konieczności. Moja epoka jest tą ostatnią. Teraz to jest już ta pełną wolność, ale także doskonałe urzeczywistnienie tej wolności może być tylko w filozofii. Filozofia poznaje przez pojęcia czyli w doskonalszy sposób. Jest się bliżej zrozumienia istoty bytu. Filozofia jest najwyższą postacią ducha. W Filozofii można osiągnąć harmonie, tylko ona wyjaśnia pewne okoliczności, sprzeczności. Człowiek dzięki niej może zrozumieć siebie i tą konieczność w której żyje. Zawsze występują spory władza a jednostka.

Filozofia tłumaczy jak się to dzieje, używając pojęć. Filozof zawsze wszystko wyjaśni przez to można harmonijnie żyć. Hegel jeszcze zaznacza, że to nie jest tak, że prawda jest zawarta w jakiejś znanej teorii, filozofii np. Arystotelesa, Locka itp. Dopiero jak spojrzymy jako całość to dopiero zrozumiemy tą prawdę. Nie ma pewnej prawdy, trzeba poznać całą historię filozofii, ponieważ jedno wynika z drugiego. Hegel - Moja filozofia wchłonęła te poprzednie poglądy, ona zawiera całą prawdę, ona jest najlepsza, bo wchłonęła to co najlepsze. Zostało to co naprawdę wyjątkowe. Stanowi ona kres rozwoju, jest już ta filozofia doskonała, dlatego wg niego nie powinno już nic powstać.

Hegel swoim podejściem zainspirował innych:

• Johann Kaspar Schmidt - pseudonim Max Stirner -> ten co ma czelność bądź wysokie czoło, pod tym pseudonimem pisał do gazety (ur. 1806 - zm. 1856), należał do grupy pisarzy z kręgu lewicy Heglowskiej tak jak Marks, Engels. To był ruch filozoficzno-polityczny, który uformował się w roku 30 XIX wieku. Członków tej grupy łączy podziw dla dzieł, filozofii Hegla jednak krytykowali również jego. Ich poglądy zaczęły być przeciwstawne poglądom Hegla, zaczynają tworzyć własne poglądy wzorowane na Heglu.

1844 rok - Stirner wydaje książkę „Jedyny i jego własność” poza artykułami do gazety to była jego jedyna książka. Po napisaniu tej ksiązki porzucił posadę w gimnazjum bo liczył, że ta książka przyniesie mu duże dochody, początkowo to dzieło wzbudziło wielką sensację, ponieważ on potępia rewolucjonistów, ale za tymi rewolucjonistami przyjmował pewne hasła bojowe. Cenzura chciała skonfiskować nakład książki. Początkowo sensacja, później zakaz (cenzura) zbliżała się rewolucja marcowa i zainteresowania filozofów, myślicieli zostały skierowane w innym kierunku. Nie miał z tej książki dochodów. Dzieło nie spotkało się z uznaniem wśród krytyki, potem uległo zapomnieniu Filozofowie starali się, żeby nie przypominać o dziele Stirnera. Marks napisał dzieło krytykujące jego pracę (2 X większą). Później uświadomił sobie, że wydając tą książkę przypomniał by jego poglądy i nie wydał książki. Wstyd było się przyznać, że zna się poglądy Stirnera. Później tłumaczył jakieś prace, miał długi. Poszedł w zapomnienie.

Punkt wyjścia - filozofia Hegla, potem radykalna krytyka filozofii Hegla. Swoje poglądy wybudował na tym, że krytykował poglądy państwa.

Dla Hegla w państwie jest możliwe urzeczywistnienie wolności, ponieważ państwo jest pośrednikiem między zantagonizowanymi jednostkami, natomiast Stirner twierdzi, że państwo to nie jest bezsporny arbiter, który likwiduje sprzeczności między ludźmi, wręcz przeciwnie, państwo przyczynia się do wzrostu konfliktów między ludźmi, ponieważ konflikty są racją jego istnienia. Państwo przyczynia się do degradacji stosunków międzyludzkich. Państwo niszczy w ten sposób spontaniczny i niepowtarzalny charakter stosunków międzyludzkich, ponieważ wtłacza nas w sztywne ramy abstrakcyjnych norm prawa. U Hegla państwo - atutem jest to, że tworzy porządek. Stirner twierdzi, że to nie jest pozytywne, ponieważ niszczy to relacje międzyludzkie. On nie krytykuje każdego ustroju tylko państwo jako takie.

To był pierwszy element krytyczny czyli stosunek do państwa, niezależnie od ustroju, sam konflikt jest podstawą istnienia państwa.

Drugi element filozofii Hegla - kwestia wolności - wolność jest możliwa tylko w państwie, Stirner się z tym nie zgadza, on twierdzi, że wolność = likwidacja państwa, państwo niewoli jednostki. Dla niego wolność to brak jakiegokolwiek przymusu, to jest całkowita swoboda człowieka. Nie może istnieć państwo, ponieważ ono zawsze jest ograniczeniem, pojawia się kwestia przymusu. Wola jednostki zależy od tego czy rozumie ona to dążenie do ducha absolutnego. Hegel - duch absolutny rządzi dziejami, a ludzie są narzędziami w jego rękach. Stirner - krytykuje tą koncepcje, twórcami historii są jednostki, my już nie jesteśmy narzędziami a twórcami historii.

Kolejny element - Hegel uważa, że człowiek jest istotą rozumną, naturą rzeczywistości jest rozum i byt i ludzie jako cząstka bytu są rozumne. Stirner jest przeciwny tej tezie - twierdzi, że nie istnieją żadne swoiste dla człowieka właściwości, które odróżniają go od innych istot i nadają mu szczególną godność, czyli wg niego rozum nie jest tym co odróżnia ludzi od innych egzemplarzy, np. zwierząt. Nie ma takich swoistych cech, nie ma czegoś takiego, ze wszyscy są rozumni, ponieważ nie ma czegoś takiego jak wszyscy, każdy jest atomem, monadą i każde z nich jest różne, każdy z nas cechuje się niepowtarzalnymi cechami.

Kolejny element - Hegel afirmował rzeczywistość, współczesność - afirmuje państwo pruskie, twierdzi, że to ostatni, finalny etap w dziejach, jest on szczęśliwy bo wolność i rozumność się rozwija, Stirner krytycznie ocenia współczesną cywilizację - to ludzie tworzą historię.

Hegel - Patrzy się on na wychowanie człowieka. Proces wychowania człowieka jest niczym innym jak narzucaniem schematów, wartości, wiary, po to żeby uczynić z człowieka pożyteczne i posłuszne władzy narzędzie, żeby uczynić z człowieka część miernej masy. Hegel uważa, że wychowawcy wmawiają od dziecka, że najważniejsze wartości w życiu to miłość, altruizm, poświęcenie dla dobra innych, one są postrzegane jako cos pozytywnego, te wartości są nam narzucane. Stirner on to krytykuje - te wszystkie pojęcia są abstrakcyjną fikcja, która służy by czynić z nas niewolników, wychowując nas w takich wartościach, a tak naprawdę te wszystkie elementy to są tylko pojęcia, widma chcące uczynić nas narzędziem. Bo dla Stirnera realnym bytem jestem Ja, czyli konkretna jednostka. Na pytanie „Co jest” odpowiada- „ja jestem”. Z kolei Hegel na pytanie „co jest?” odpowiada „byt”.

Taki pogląd w filozofii nazywa się solipsyzm - pogląd filozoficzny głoszący, że istnieje tylko jednostkowy podmiot poznający, całą zaś rzeczywistość, czyli to co nas otacza jest jedynie zbiorem subiektywnych wyrażeń. Czyli wszystkie rzeczy, ludzie, itd. które poznajemy to tylko części naszego umysłu, czyli realnie istnieje tylko ja. Poznaje tylko swoje możliwości poznawcze.

Dla Stirnera Konsekwencją tego stwierdzenia jest uznanie egoizmu, jeżeli istnieje tylko ja to realnie jest tylko mój interes, nie ma się dla czego i kogo poświęcać. Człowiek - Ja tworzę pojęcie państwa, Bóg, społeczeństwo, bliźni, język którym się posługuję. Ja coś stworzę więc Ja stoję ponad to, a jak wychowujemy się na wartościach, to wychowawcy starają się przekazać, że np. pojęcie Boga jest ponad Nami. On jak obserwuje rzeczywistość to ja stoję ponad tym co stworzyłem. To ja powinienem temu służyć.

Człowiek tworzy pojęcia i pozwala się gnębić przez to pojęcie, a przecież stwórca zawsze stoi ponad. Nie ma żadnego powodu, żeby człowiek podporządkowywał się państwu, mowa, słowo nas terroryzuje. Istnieje tylko Ja i każdy jest jedynym i oryginalnym bytem, cechuje się innymi walorami i z tego powodu odrzucał nawet pojęcie „człowiek”, bo wg niego to tez jest pojęcie widmo. Żeby podkreślić posługuje się pojęciem jedyny, żeby podkreślić to, że odróżnia się od innych. Wszystkie ideologie, które negują egoizm, pragną altruizmu, prowadzą do osłabienia ”ja”, czyli jednostka jest szkodliwa. Egoizm to jedyna metoda działania. Człowiek jest tak wychowywany, że ma myśleć o innych, działać w interesie innych. Postępuje altruistycznie - ale ono jest nie do końca, jest to nieuświadomiony egoizm, jednostka jedynie kieruje się egoizmem, jednostka jedynie podąża za społecznymi zasadami, wszystko czynimy ze względów egoistycznych, jest to oszukany egoizm, ale on i tak jest zły, jest to oszukiwanie siebie i zaspokajanie tylko siebie. Stirner atakując te poglądy, czyli religie chrześcijańską, po to chrześcijanie kierują się religią tylko z miłości do siebie by zbawić siebie a nie dla przyjemności Boga. On jest ateistą, ale nie analizuje czy Boga nie ma, tylko na gruncie doktryny chrześcijańskiej dowodzi, że Bóg jest dobrem absolutnym. Mówi, że pierwsze 3 przykazania pokazują, że Bóg jest absolutnym egoistą, jeżeli mamy być podobni do niego to tez mamy być egoistami. „Jeżeli religia stwierdza, że jesteśmy grzesznikami to Ja mam inne zdanie - wszyscy jesteśmy wspaniali”.

Państwo i społeczeństwo tez jest egoistyczne. Przeciwstawia się idei równości - to jest też pojecie, które godzi w naszą wolność. Wolność i równość nie przynoszą żadnych korzyści. Neguje idee człowieczeństwa, nie ma wspólnej cechy dla całego gatunku, są tylko Jedyni i humanizm też jest jak chrześcijaństwo, tylko Ja jestem najważniejszy. Godność tylko Ja mam a nie cała ludzkość.

Stirner - dla jego poglądów punktem wyjścia są poglądy Hegla. S. buntuje się przeciwko rzeczywistości.

Podstawową kategorią będzie bunt - człowiek jest zniewolony, człowiek jest zniewolony ponad swoje dobro, ma stawiać na interes innych. W pewnym momencie wszystkie obowiązki, które na nas nakłada społeczeństwo zaczynają być coraz bardziej uciążliwe, odczuwa się z czasem dysonans- między elementami narzucanymi przez cywilizację, a tym co chce natura. Natura nasza chce żebyśmy realizowali nasze dobra, dochodzi do przesilenia, to prowadzi do buntu.

Ten bunt to jest niezadowolenie z siebie. Głównie z tego, że postępuje się niezgodnie z własną naturą. To jak żyjemy faktycznie prowadzi do buntu. W wyniku tego buntu rodzi się świadomy egoista.

Alienacja = oznacza, że nie żyjemy zgodnie z naturą.

Natura = mówi, że jesteśmy egoistami, jesteśmy z siebie nie zadowoleni i to prowadzi do buntu, w wyniku którego rodzi się świadomy egoista.

Bunt jest koniecznym elementem, przełomem z którego powstaje jedyny. Wewnętrzna przemiana, ale nie rewolucja. Rewolucja polega na niezadowoleniu z ustroju państwa, funkcjonowania państwa, zewnętrznych uwarunkowań. Natomiast bunt dotyczy Ciebie, czyli konkretnej jednostki.

Rozwój jednostki -> jak patrzy się też na historię, to historia ludzkości też tymi etapami się rozwija. To są 3 etapy:

1) dziecko - to jest starożytność, dziecko jest niewolnikiem rzeczy. To charakteryzuje nasz pierwszy etap rozwoju. Cechą charakterystyczną starożytnych był patriotyzm i oddawanie czci naturze. Ludzie byli przywiązani do rzeczy materialnych.

2) młodzieniec - panowanie chrześcijaństwa. Cechą charakterystyczną młodych ludzi i chrześcijaństwa jest przywiązanie do idei, boga i zbawienia. Poświęcanie się by osiągnąć zbawienie.

3) kształtowanie się dojrzałego człowieka - a jeżeli chodzi o historię, to ten okres w historii dopiero nadejdzie, ten dojrzały człowiek to jest świadomy egoista. -> Tak przebiega rozwój człowieka! Każdy z nas jest sobą, życie polega na zużywaniu się. Jak człowiek kwitnie to dla siebie, jak rozumie swoje „Ja”, to potem już tylko się zużywa. Jak staniesz się egoistą to już do niczego nie dążysz.

Jak będziemy mieli dojrzałego człowieka to on nie będzie nikomu podlegał (ani Bogu, ani państwu, ojczyźnie), bo uświadomi sobie swój egoizm Odrzuci wszystko co go krępuje. To będzie czas kiedy nie będzie istniało nic co by wiązało jednostki, nas, nie będzie nic wspólnego, żadnego pojęcia które by nas wiązało. Jak każdy sobie uświadomi, że jest Jedyny to nie będzie już nic wspólnego, np. państwa, społeczeństwa. Jedyność to jest jedyna cecha, która nas wyróżnia. Najważniejsza jest oryginalność, jedyność. Wspólne nazwy nie mogą wyrazić oryginalności, ten termin jedyny też jest niedoskonały.

Człowiek żeby być świadomym egoistą musi się zbuntować, to jest przemiana wewnętrzna, swoista katharsis. Jest to negowanie wartości, autorytetów, norm. Buntujemy się przeciwko wszystkiemu co nas ograniczało i żeby się zbuntować to trzeba się oczyścić, ten człowiek musi dysponować dużą siłą charakteru, mocą. On podkreśla znaczenie tej siły, stajemy się świadomymi egoistami O wszystkim decydujemy sami, człowiek żeby żyć w ten sposób to potrzebuje ten mocy.

Jeżeli sam o wszystkim decydujesz to jest trudne, nikt nie powie co jest dobre a co jest złe. Nawet jeżeli zgrzeszę, buntuje się, to mam zasady, ale trzeba je odrzucić. Jeżeli sam decydujesz o wszystkim, postępujesz tak jak Ty chcesz a nie jak inni to wtedy obejmujesz władanie nad sobą, stajesz się swoją własnością - wszystko zależy ode mnie(„JEDYNY I JEGO WŁASNOŚĆ”). Moje ego jest moim bogiem, ja jestem najwyższą instancją. On jest źródłem wszystkiego. Ta moc definiuje też pojęcie prawdy i moralności. Tworzy ja moja moc. Jak ja powiem, że coś jest prawdą to jest. Ja decyduje o wszystkim, jest prawdą to co ja chce. Gdyby była prawda obiektywna to byśmy byli niewolnikiem. Nie ma prawdy obiektywnej wg egoisty. Ja rozstrzygam co jest słuszne i czy mam słuszność, bo poza mną nic nie istnieje, słuszne jest to co jest dla mnie słuszne.

„Jak długo wierzysz w prawdę, nie wierzysz w siebie, jesteś sługą człowiekiem religijnym”. Jeżeli przyjmiemy, że istnieje coś poza nami, to wtedy stajemy się jego sługami. On neguje wiedze wobec woli. Trzeba robi to co się chce a nie to co mówi Ci rozum. Nasz rozwój, dążenie do naszej wolności to rozwój naszego rozumu. Bycie wolnym nie polega na podleganiu rozumowi, ważniejsza jest twoja wola, to co chcesz, nie słuchaj swojego rozumu. Wolność to nie jest rozumne postępowanie.

To jest ten wewnętrzny bunt, ale on ma swoje zewnętrzne konsekwencje. Ten jedyny nikomu nie podlega, sam decyduje o sobie, sam jest dla siebie prawem. Państwo nie ma racji bytu, on jest przeciwnikiem instytucji państwa, bo w nim podlegamy prawu. Państwo nie ma bytu. Państwo niszczy wolność i niepowtarzalność jednostki, celem państwa jest zniewolenie jednostki. Państwo jest egoistyczne i podporządkowuje obywateli swoim egoistycznym celom. Państwo i ja pozostajemy wrogami tak twierdził Stirner. Jeżeli krytykuje państwo krytykuje też prawo. Nie opisuje jak dojdzie do zniesienia państwa, oficjalnie odrzuca rewolucje. To będzie konsekwencją buntu, wewnętrznej przemianie jednostek.

„Skałę, która stoi Mi na drodze obchodzę dopóki nie zdobędę dostatecznej ilości prochu aby ją rozsadzić, prawa państwowe obchodzę tak długo nim zbiorę siły aby je obalić.”

Stirner - twierdził, że jeżeli nikomu nie będę podlegać to państwo się rozpadnie. Po zniesieniu państwa MOŻE zostać utworzone zrzeszenie egoistów. Do tego zrzeszenia wstępują i występują jednostki, to nie będzie nic stałego, to jest nieustanne zrzeszanie się. Ja mogę, ale nie muszę. Wstępować i występować można po to, żeby pomnożyć swoją moc, żeby się umocnić, żeby ułatwić sobie rozwiązywanie problemów, podejmowanie przedsięwzięć, które leżą w naszym interesie, czyli jak mam jakiś interes to nieustannie zrzeszam się, Nieustanne zrzeszanie którego celem jest rozwiązanie mojego problemu. My tą drugą jednostkę traktujemy jako przedmioty, które można wykorzystać. Stirner sankcjonuje zabójstwo.

Te relacje z innymi jednostkami są zawsze wyznaczone przez bieżące, moje interesy (jedynego - właściciel, sam o sobie decyduje). Błędne jest poszukiwanie wspólnych wartości, zasad, tego co nas łączy bo najważniejsza jest oryginalność. Nie chodzi o to, żeby minimalizować konflikty między ludźmi i doprowadzić do jedności chodzi wręcz przeciwnie o podkreślenie tej oryginalności, odmienności. Nie ma tej całości, jestem Ja. Każdy powinien się postrzegać jako całkowitą odrębną jednostkę.

Stirner krytykuje miłość jako wzajemne odniesienie się do siebie. Miłość jak wszystko jest moją własnością, nie jest nakazem. Więc jeżeli ktoś chce być kochanym przeze mnie to musi sobie miłość ode mnie kupić, bo to jest moja własność. Zdobądźcie ją, kupujcie moją własność, a wówczas ja ją wam odstąpię. Jeżeli tak się traktuje ludzi to między jedynymi toczy się nieustanna wojna i każdorazowo zwycięzcą jest ten kto ma więcej mocy. Według S. mamy teraz państwo, jego celem jest bunt i doprowadzenie do stanu wojny wszystkich ze wszystkimi. Państwo mu się wcale nie podoba, dla niego ta wojna jest normą.

„Gdzie świat wchodzi Mi w drogę a wchodzi Mi w drogę wszędzie tam go pożeram by zaspokoić głód mojego egoizmu. Nie jesteś dla Mnie niczym innym jak tylko strawą, tak jak i Ja jestem przez Ciebie spożywany i pochłaniany.” Neguje potrzebę państwa i chce je zniszczyć, jeżeli się z kimś zrzeszymy to jest to pewne ograniczenie wolności. Jedyni mogą wstępować i występować w każdej chwili. Zrzeszenie egoistów będzie miało charakter spontaniczny, niesformalizowany i tym się różni od społeczeństwa. Jest to pewna forma ograniczenia wolności, ale celem zrzeszenia nie jest wolność ale jedyność. Ta Oryginalność jest ważniejsza od wolności. Celem będzie nieskrępowane wykonywanie swojej wolności.

Wolność jest sama w sobie pojęciem widmem, ideałem. Ta wolność nie zapewnia wolności jednostkowej - im bardziej wolny jest lud tym bardziej zniewolona jest jednostka - Arystoteles. Odrzuca wolność w tradycyjnym rozumieniu (wolność od - nic mnie nie ogranicza, tzn. że czegoś się pozbywamy wolność negatywna, jest to wolność beztreściowa).

„Nie mam nic przeciw wolności ale życzę Ci czegoś więcej, musiałbyś nie tylko odrzucić to czego chcesz się pozbyć ale również mieć to czego pragniesz. Musiałbyś być nie tylko wolny ale także właścicielem”.

Najważniejsze jest, aby każdy mógł się sam wyrażać. Najważniejsze jest mieć to co się pragnie, żeby to robić trzeba mieć w sobie moc. Żeby muc wyrażać siebie trzeba mieć moc, żeby muc postępować tak jak się chce, a nie tak jak trzeba. Żeby się zbuntować przeciwko rzeczywistości to trzeba mieć moc. W każdym momencie swojego życia postępujesz tak jak chcesz. Trzeba mieć niesamowitą moc żeby móc postępować tak jak się chce. Za pomocą tej mocy jest się w stanie zdobyć to co się pragnie. Ile masz mocy, tyle masz własności.

Moc = wolność, dzięki tej mocy możesz mieć tyle wolności ile Ci na to pozwala moc.

Wolność = moc = własność

Stirner - chce wolności rozumianej jako własność, ta własność jest istotą jednego. Pytanie co jest istotą człowieka - on twierdzi - Twoja moc, ona Cię określa, to czyni mnie oryginalnym. A świat jest w takim stopniu mój, w jakim Ja sobie go przywłaszczam dzięki mocy. My Jesteśmy tym ile mamy mocy, dzięki niej jesteśmy w stanie zrzucić zewnętrzne nakazy. Treścią życia Jedynego - jest rozkoszowanie się sobą i swoim życiem, trwonienie się i zużywanie. Jest to pokazanie istoty człowieka, jak już uświadomimy sobie swój egoizm, on twierdzi, że treścią życia jedynego jest rozkoszowanie się sobą, trwonienie, bezmyślne zużywanie się. Jedyny nie pretenduje do tego żeby stać się kimś innym niż jest. Ważne jest żebyśmy byli tym kim jesteśmy. Według Stinera bez sensu, że ludzie stawiają sobie cele. Najważniejsza jest nasza oryginalność, a nie stawianie celów, bo stajemy się niewolnikami tych niewinności, naszym celem nie jest wkładanie siły w jakieś cele.

Przed człowiekiem stawia się przed człowiekiem jakieś powinności, jaki człowiek ma być. On ma do tego dążyć, ale S. twierdzi, że trzeba cieszyć się tym kim się jest. Jak się stawia cele to one zaczynają władać Tobą, stajemy się ich niewolnikami. Cel jest twoim stworzeniem, to my powinniśmy władać celami a nie one nami, bo je tworzymy. To Ty jesteś Bogiem, to Ty jesteś twórcą.

Nietze - dzieli ludzi na panów i niewolników. Ludzie muszą komuś podlegać.

S. - To jest niezgoda na to, żeby człowiek stawał się niewolnikiem. Ludzie się określają przez to do jakiej grupy należą. Stirner idzie w drugą stronę, zastanawia się kim jest człowiek, twierdzi, że każdy jest oryginalny i jedyny. Nie może dać się określić przez zewnętrzny świat, bo to on go tworzy. On głosi egoizm, który sankcjonuje to, stwierdza co by się stało jakby ktoś wziął tyle ile chce. On postępuje jako świadomy egoista. Każdy może wnieść tyle ile chce.

S. Ma swoje poglądy i je wyraża, nie ma czegoś takiego jak prawda obiektywna, inni go nie obchodzą. Coś mną władza, Ja tworzę swoją prawdę. Tłumaczy skrajność i absurdalność wielu tez, które tworzy, zastanawia się głównie na tym kim ja jestem. On coś wymyślił, sam się realizuje, tworzy swoją prawdę i ją przekazuje. Zastanawia się kim ja jestem. On twierdzi, że tą prawdą jest egzystencja życia, moja prawda.

„Nie obchodzi Mnie nic poza Mną, jedynym to wszystko zależy ode Mnie”.

To jak człowiek postępuje oznacza, że się bierze odpowiedzialność za wszystko co się robi, to jest pewien ciężar, który cię ogranicza, Stirner nie godzi się z tym i nie chce nikomu podlegać, za nikogo odpowiadać.

Oddziaływanie dzieła Stirnera na późniejszych myślicieli - do lewicy Stirnera należał również Marks i Engels (pewne poglądy jego przyjęli). Stirner miał wpływ na Dostojewskiego, Nietz etc.

Stirner twierdzi, że każda władza jest zła, egoizm ma wyzwolić jednostkę spod każdej władzy. Stirner nigdy o sobie nie powiedział, że jest anarchistą, choć jego poglądy mogą na to wskazywać. Jego koncepcje były nawet czasami krytykowane przez anarchistę.

Anarchia - słowo anarchia z greckiego oznacza brak rządu, brak władzy.

Wraz z rozwojem ideologii anarchizmu zaczęto szerzej rozumieć to pojęcie jako ruch społeczny skierowany przeciwko hierarchii, czyli przeciwko każdej organizacji hierarchicznej. Państwo jest organizacją hierarchiczną, najwyższą formą hierarchii. Walka przeciwko wszelkim formą hierarchii. Państwo jest złem samym w sobie.

W języku potocznym anarchia to jest nieład, jednak to nie odzwierciedla tego słowa.

Pierwszą klasyczną deklaracje anarchistycznych zasad stworzył Wiliam Godwin (1793 roku). On sam nie określa się jako anarchista, dopiero Prudę w pracy „Co to jest własność”, on dopiero tam zadeklarował, że sam jest anarchistą. W tej pracy dopiero mówi, że organizacja polityczna oparta na autorytecie powinna być zastąpiona dobrowolnym porozumieniem zawartym w drodze umowy. Ludzie chcą tą organizację założyć, nikt im nic nie narzuca, nie ma żadnego autorytetu, umowa ma być dobrowolna, nikt im nic nie każde, państwo powinno być zastąpione przez organizacje, gdzie nie ma żadnej hierarchii.

Anarchizm -to był ruch społeczny, który kształtował się jako protest przeciwko negatywnym zjawiskom ustroju kapitalistycznego, przede wszystkim przeciwko nędzy mas. Ci myśliciele poszukiwali sposobu, co zrobić żeby zmienić ta sytuację, starano się wymyśleć sposób zmiany tego co jest. Anarchizm i socjalizm powstał z tych samych przyczyn, początkowo oni działali razem. Anarchiści i socjaliści nawoływali to rewolucji, do zburzenia aktualnego porządku społecznego, głównie poprzez rewolucję, nie przez prawo, bo prawo służyło tylko kapitalistą. Oni i socjaliści razem nawoływali do zburzenia panującego systemu.

W XIX w. jak rodził się anarchizm i socjalizm, to anarchizm był częścią ruchu socjalistycznego. W 1864 roku zwolennicy Prudona przyłączyli się do Marksa i Engelsa, mieli wspólnego wroga, stworzyli pierwszą międzynarodówkę. Na początku było działali razem, ale doszło do konfliktu: Marks Bakunin, (wykluczył Marksa Bakunina i anarchistów z międzynardowóki i one upadły w 1871 r.)

Marksiści (m) opowiadali się za rewolucją, i nie widzieli innego sposobu zmiany porządku społecznego. Wspólne było sprzeciwienie się przeciwko ustrojowi. Na początku działali razem. W sposobie przeprowadzenia tej rewolucji jest różnica - m. są za rewolucją zorganizowaną przeprowadzoną przez partię, która partia ma przy pomocy państwa przyjąć władzę.

Anarchiści inaczej widzieli rewolucję niezorganizowaną. Uważali, że taka rewolucja od góry w dół, jest szkodliwa i wszystko należy przeprowadzać od dołu w górę. Społeczeństwo samo ma przeprowadzać tą rewolucje.

B. uważał, że rewolucja centralnie organizowana i zarządzana przez partię doprowadzi do wykreowania wąskiej elity. Ta elita unicestwi samą idee rewolucji. Bo a. uważali, że ludzie nie są aniołami i raz zdobytej władzy nie oddadzą. Nie zrzeknie się tej władzy, wykreuje się kolejna elita władzy, później tą tezę potwierdził Lenin. Ta rewolucja ma być spontaniczną akcją, nie zorganizowana przez jakąś elitę. Tworzenie rządów rewolucyjnych to oszukiwanie robotników, później tej władzy ta elita nie odda.

Dla a. Celem rewolucji jest wyzwolenie jednostki, a dla socjalistów najważniejszym postulatem jest wyzwolenie mas, ponieważ społeczeństwo postrzegają jako klasy społeczne (stosunek do środków produkcji).

Dla anarchistów w wyniku rewolucji ma nastąpić zniesienie własności prywatnej, bo ta własność jest podstawą ustroju kapitalistycznego, środki produkcji mają przejść w ręce tych co pracują a nie w ręce państwa. Konflikt z socjalizmem, ale mieli wspólnego wroga, w wielu momentach działali wspólnie.

Anarchiści i socjaliści razem działają, ale potem mają zupełnie inne wizje. Anarchiści traktowali socjalistów jako zorganizowaną grupę inteligentów, którzy przy pomocy mas, chcą objąć władzę.

Formą anarchizmu - jest anarchosyndykalizm, on się cieszył popularnością w rewolucyjnych związkach (związkach zawodowych, we Włoszech, Francji i Hiszpanii). On był zdominowani przez anarchistów. Podobnie było we Francji i Hiszpanii.

Francja - w ramach związków zawodowych był zdominowany przez anarchistów

Hiszpania - Narodowa Konfederacja Pracy w czasie wojny domowej, szacowali 2 mln osób, które podzieliły tego typu poglądy.

Ruchy anarchistów pojawiły się na początku XX wieku również w Ameryce Łacińskiej: Argentyna, Urugwaj. Później represje doprowadziły do upadku.

Anarchizm wyróżnia się tym, że im nigdy nie udało się dojść do władzy. Dlatego często anarchizmowi przyjmuje się mniejsze znaczenie. Anarchiści najbliżej zdobycia władzy byli w Hiszpanii, mieli realny wpływ na społeczeństwo.

Anarchizm dalej się nie rozwijał, powodzeniem było zwycięstwo Lenina. Na tle innych ideologii politycznych, anarchizm wyróżnił się od innych doktryn tym, że nigdy nie udało się im dość do władzy i zlikwidować państwa i z tego względu przypisuje się anarchistom mniejsze znaczenie w stosunku do innych ideologii.'

Cechy anarchizmu są utopijne, dlatego nie miały znaczenia, odrzucali konwencjonalne środki wpływu społeczeństwa, nie formułują partii politycznych, nie uczestniczą w życiu państwa. Cel anarchii jest likwidacja państwa, co większość uważa to za niemożliwe, utopijne, oni nie biorą pod uwagę w ogóle możliwości tworzenia partii politycznej, negują środki wywierania nacisku na państwo, które są legalne. Ważne jest masowe dążenie ludzi do wolności. Liczą tylko na społeczeństwo, które będzie pragnęło wolności. Bezkompromisowy stosunek do władzy - od rewolucji komunistycznej w Rosji. Anarchizm ma jakiś urok moralny, ale anarchizm stracił siłę oddziaływania, w latach 60tych XX wieku - mamy do czynienia z renesansowymi teoriami.

Można wyodrębnić podstawowe idee czym jest anarchizm. Anarchiści uważają, że każde hierarchizowanie idei jest sprzeczne z duchem hierarchizmu, anarchizmu. Najważniejsza jest spontaniczność, ona wyraża pełnie wolności, więc wszelkie porządkowanie jest sprzeczne z tą spontanicznością. Anarchiści odrzucają wyodrębnienie poszczególnych idei. Takie podejście wyraża określenie anarchizmu bez przymiotnikowego, czyli najważniejsza jest spontaniczność. Rozwinął się przez anarchię hiszpańską.

Ideą przewodnią jest wolność, anarchizm domaga się pełnej, absolutnej wolności.. Zazwyczaj wyodrębniamy wolność negatywną - „wolność od”- życie bez przymusu, bez żadnych nakazów, i mamy wolność pozytywna „wolność do” możliwość samorealizacji, rozwoju człowieka. Wolność absolutna = W przypadku anarchizmu - dążą do połączenia wolności pozytywnej i negatywnej, czyli zarówno życie bez przymusu, możliwość samorealizacji, rozwoju.

Kolejna idea - wśród anarchistów dominuje przekonanie, że człowiek jest ze swojej natury istotą dobrą, czyli jest to istota moralna, instynktownie dążąca do wolności i do autonomii. Nasze zachowanie jest mieszaniną dobra i zła. W rzeczywistości człowiek postępuje i dobrze i źle, ale przyczyna tego zła tkwi w zewnętrznych okolicznościach, to nie jest wina naszej natury. Anarchiści poszukują zła i widzą w zewnętrznym otoczeniu, zewnętrznym środowisku. Z natury jesteśmy wyrozumiali, dobrzy. Oni uważają, że przede wszystkim to władza deprawuje człowieka i to każda władza to robi absolutnie (np. polityczna) powoduje, że ludzie się źle zachowują. Wierzą, że możliwa jest zmiana uwarunkowań zewnętrznych poprzez;

- wychowanie,

- edukację

- a przede wszystkim przez wyzwolenie człowieka spod władzy państwa.

Kolejna idea, cecha to antyetatyzm - władza godzi w wolność absolutna i równość, władza demoralizuje ludzi, zarówno tych którzy podlegają władzy jak i tych co jej podlegają. Bycie u władzy, nawet jak chodzi o władzę ekspercką, która wypływa z nierównej dystrybucji wiedzy w społeczeństwie, prowadzi do dominacji. Dostęp do wiedzy mieli najbogatsi. Wiedza wypływała z nierównej dystrybucji wiedzy. Anarchista nigdy nie chce być zwierzchnikiem, nie chce być policjantem, księdzem, nie chce mieć władzy nad kimś, nie chce by ktoś mu podlegał, bo władza jest źródłem psychologii siły, która jest oparta na wzorcu dominacji i uległości.

Kolejna cecha anarchizmu to antyklerykalizm - ponieważ religia i kościół przejawiają i utrwalają przejawy władzy i hierarchiczność. Anarchiści w religii widzą źródło władzy, ugruntowuje samą idee władzy. Anarchiści religii upatrują w samej władzy. Mamy idee Boga, która jest istotą najwyższą, która ma najwyższą i niepodważalną władzę, czyli pojawia się hierarchiczność, oni to negują, ani Boga ani Pana, wszyscy jesteśmy równi. Ani Boga ani Pani, nikogo nad Tobą nie ma. Religia polega na tym, że narzuca się jednostce w jaki sposób ma ona postępować, jak ma się zachowywać i tym samym pozbawia się jednostkę możliwości wybierania, pozbawia się jej autonomii moralnej. Pozbawia się człowieka możliwości wyrobienia sobie własnej opinii. Nie oznacza to, że odrzucają w całości impuls religijny - teoizm i buddyzm. W buddyzmie nie ma w tej religii idei Boga, religia nie teistyczna, nie ma hierarchii, najważniejsze jest poznanie siebie, refleksja nad ludzką naturą.

Kolejna cecha - Anarchiści wierzą, że możliwe jest natychmiastowe zniesienie władzy - to będzie też cecha, która różni anarchizm od marksizmu. Czyli wzywają ludzi drogą pokojową, bądź (zbrojną) przemocą, można wywołać rewolucje i znieść państwo. Natomiast u Marksa, który też jest przeciwnikiem państwa, twierdzi, że nie można znieść państwa, tylko istnieją prawa w historii, które doprowadziły do tego, że państwo w drodze rewolucji, zostało zniesione i powstanie państwo socjalistyczne, które będzie obumierało. Anarchiści i socjaliści uważali, że państwo to jest zło, wzywają do obalenia państwa.

Dwa nurty:

- anarchizm pacyfistyczny - to obalenie państwa drogą pokojową

- anarchizm rewolucyjny - to obalenie państwa drogą przemocy i rewolucji. Czyli państwo dysponuje siłą, stosuje przemoc w celu narzucenia ludziom zła- niesprawiedliwość, nierówność, w złych celach i tą przemoc uważa za legalną, za detale. Tym samym zabrania innym użycia przemocy przeciwko sobie. Więc każda próba walki z państwem, jest przemocą, bo oni chcą dobrze, chcą równości i sprawiedliwości. Anarchiści, chcą znieść państwo i dotychczasową strukturę gospodarczą. Władza i bogactwo się nierozłączne. Działali wspólnie z komunistami i jak socjaliści byli przeciwni własności prywatnej, która była podstawą kapitalizmu.

Wyodrębniamy nurty anarchizmu:

- anarchizm kolektywistyczny (Bakunin) i on postulował gospodarkę opartą na współpracę i kolektywnej własności.

- anarchizm indywidualistyczny (Godwin, Stirner, Prudą) popierali własność prywatną.

- anarchizm komunistyczny - przedstawicielem jest Piotr Gopaki (??) -zmienia do pełnej wolności jednostki, społeczeństwo zorganizowane w kolektywę, wspólnota - pełna wolność jednostki.

- anarchizm syndykalistyczny (Jorge Sorell)- ustrój społeczny po obaleniu państwa ma być oparty na syndykatach czyli na związkach zawodowych, one mają łączyć władzę polityczną i ekonomiczną. Syndykaliści odrzucają rewolucje i parlamentaryzm jako środki walki i dla nich formami walki - formy presji ekonomicznej, strajk generalny robotników.

(Podsumowanie poglądów anarchistów- krytykują kapitalizm.

Kapitalizm równa się wyzysk. Różnią się celem do którego dążą. Idea równości. Oni są przekonani, że ludzie z natury są równi.)

- Następna idea to zasada anarchizmu - dobrowolność i spontaniczność przy powoływaniu i utrzymywaniu wszelkich organizacji tworzących ramy społeczeństwa. Społeczeństwo może być zorganizowane, ale to ma być akt dobrowolny, nie ma przymusowości. A państwo jest przymusowe, bo ma rząd, a chodzi o to, żeby nie było żadnego rządu, tylko ludzie mają się samo organizować.

Kropotki - bez rządu, bez hierarchii, i autorytetów ludzie mogą się dobrowolnie organizować, za pomocą umów. To idea wolnej i równej jednostki.

Godwin - ludzie to istoty naturalne, które posiadają naturalną skłonność do organizowania swojego życia, chcą tworzyć jakiś porządek.

Liberalizm- anarchizm i socjalizm są reakcją na liberalizm, to jest ich źródło (czyli najpierw był liberalizm, dopiero potem anarchizm i socjalizm).

-> indywidualizm -to pierwsza idea, jednostka ważniejsza od ogółu.

- pojęcie - liberalizm z łaciny oznacza liberalis, czyli wolność. Kolejna podstawowa idea - idea wolności. Ten termin był używany od XIV wieku, nie miał natomiast na początku znaczenia politycznego. Na początku znaczyło albo wolność, otwartość umysłu albo szczodrość. W polityce to pojęcie pojawiło się, w politycznych intencjach wolnościowych w 1812 roku, w kortezach hiszpańskich. Część parlamentarzystów nazywało się liberales. To grupy, które my utożsamiany z liberalizmem. Ich poglądy odzwierciedlały tą ideologię. Ideologia liberalizmu kształtowała się od XVII wieku, pierwszy twórca J. Locke.

Przyczyny powstania, pojawienia się liberalizmu:

- w wyniku załamania się feudalizmu, i pojawienia się społeczeństwa kapitalistycznego, pojawia się nowa siła społeczna: mieszczaństwo,(burżuazja, która zaczyna dominować w społeczeństwie). Te poglądy tej grupy są wyrażone w poglądach liberalizmu.

Źródła liberalizmu upatruje się w źródłach konstytucjonalizmu, są związki między liberalizmem a konstytucjonalizmem:

- deklaracja niepodległości i deklaracja praw człowieka i obywatela - odzwierciedlały poglądy liberalne, wyrażały idee liberalne);

Zachodnie systemy polityczne są ukształtowane przez idee liberalne tzw. liberalne systemy, są zarówno konstytucyjne, jak i liberalne.

Związek liberalizmu z kapitalizmem -liberalizm wyraża interesy kapitalistów, ten związek jest podkreślany wszędzie i czynią to zarówno sami liberałowie jak i przeciwnicy,

Hayek - wolność gospodarcza jest niezbędna żeby zapewnić ludziom wolność polityczną. Tak samo uważali przeciwnicy Marks - liberalizm jest wytworem kapitalizmu, te poglądy tłumaczą dlaczego…

Liberalizm - rozwój to wiek XVIII, rozwinął się w XIX wieku, do dnia dzisiejszego ideologia ta jest bardzo żywa, aktualna. Te poglądy ewaluowały.

Można wyróżnić dwa nurty liberalizmu:

• Klasyczny

• współczesny (nowoczesny)

Liberalizm nie jest jednolity, co widać przez te dwa nurty.

w latach 70tych XX wieku mieliśmy neoliberalizm - odrodzenie liberalizmu.

Naczelne idee liberalizmu:

1) indywidualizm - jest to przekonanie o nadrzędnym znaczeniu jednostki, w stosunku do jakiejkolwiek grupy społecznej, jednostka jest najwyższą podmiotową wartością, i to tej jednostce podporządkowane są wszystkie istniejące wartości oraz instytucje społeczne i polityczne. Zawsze człowiek jest na pierwszym planie, wszystko służy człowiekowi.. Społeczeństwo było podzielone na klasy społeczne i przez ten pryzmat patrzono na życie społeczne. Myśliciele polityczni opisywali klasę społeczne, nikt nie zastanawiał się czy człowiek ma jakieś właściwości społeczne. Liberałowie twierdzili, że wszelkie organizacje są po to żeby pomagać jednostce. W feudalizmie służyło się państwu, w liberalizmie nie - to człowiek jest na pierwszym miejscu.

Cechy indywidualizmu:

- przekonanie, że każdy jest wyjątkowy - to wynika z jego cech wewnętrznych

- przekonanie o równości - każdy człowiek ma równy status wobec reszty społeczeństwa (każdy jest równy bo jest człowiekiem)

2) Konsekwencją idei prymatu jednostki nad społeczeństwem jest postrzeganie społeczeństwa jako zbiór jednostek.

Liberałowie oceniają, że człowiek z natury jest egoistą i dąży do realizacji swoich interesów, czyli jego celem jest docieranie do zapewnienia swoich potrzeb i interesów. Taki pogląd na społeczeństwo nazywamy jest atomistycznym. Społeczeństwa składa się odrębnych atomów, każdy jest odrębny, one funkcjonują w ramach społeczeństwa. Społeczeństwo samo w sobie nie istnieje, nie ma bytu, mamy tylko realnie istniejące jednostki i one jak razem żyją tworzą społeczeństwo (zbiór samowystarczalnych jednostek).

Interes społeczny - to arytmetyczna suma egoistycznych interesów poszczególnych jednostek.

Powstanie społeczeństwa - powstało w wyniku umowy społecznej, ona jest koniecznością, każdy z nich twierdzi, że w stanie natury istnieją niedogodności i one powodują, że ludzie postanawiają podjąć racjonalną decyzję, że chcą razem żyć stworzyć społeczeństwo i państwo i podpisują umowę społeczną. Locke też wskazuje niedogodności - musi powstać społeczeństwo i państwo, konieczność, to ich różni od anarchistów. Państwo jest konieczne wg liberałów!!!

3)Idea wolności - wolność jest najwyższą wartością przedmiotową, ona jest sednem liberalizmu - scala poglądy różnych myślicieli, których określamy mianem liberałów. Jednostka nie ma absolutnego prawa do wolności. Każdy będzie analizował co dla niego znaczy wolność, i gdzie są te granice wolności.

4)Racjonalizm - liberalizm jest w dużym stopniu częścią oświeceniowego racjonalizmu -to pogląd, że przekonanie, że cały świat jest logiczny, ma strukturę racjonalną i człowiek też jest istotą racjonalną. Racjonalizm poznajmy za pomocą rozumu. Liberałowie uważali, że w życiu należy kierować się rozumem, racjonalnie uzasadnić poglądy, które się głosi i uzasadnić swoje postępowanie. Wszystko powinno było wynikać z racjonalnych przekonań. Byli oni przeciwnikami tradycji, religii, trzeba się oprzeć na rozumie. Locke - nawet prawo boskie jest racjonalne(w swym postępowaniu nie kieruj się tradycją i religią tylko rozumem ).

Na początku liberalizm jak powstawał był antyklerykalny i antyreligijny. Wolter - ja ni musze wierzyć w to, że Bóg istnieje, ale musze sobie uzasadnić, że on istnieje. To było w dużym stopniu związane z tym, że kościół był źle nastawiony na odkrycia geograficzne i naukowe. Człowiek jest istotą rozumną, ale też nie omylną. Kierujemy się rozumem ale jest też istotą omylną, my się mylimy i to jest normalne, my mamy prawo do swoich błędów, że się mylimy. Mamy prawo do własnych wyborów, bo na błędach się człowiek najlepiej uczy. Rozum podpowiada, że trzeba rozum rozwijać. Edukacja w liberalizmie to wartość samą w sobie. Liberałowie są przeciwnikami paternalizmu czyli postrzegania państwa jako opiekuna, takiego ojca. Ten stosunek miedzy obywatelem a władzą ma nie przypominać relacji ojca z dzieckiem. Bo jak dziecko chce popełnić błąd - rodzice go uprzedzają, rodzic nie pozwoli. Władza jak widzi, że ludzie popełniają błędy to państwo nie ma prawa zabraniać tylko ma państwo pozwolić na popełnienie błędu. Z racjonalizmu wynika wiara w postępowania. Ludziom jest coraz lepiej a nie coraz gorzej. Są przekonani, że patrzymy na historię z postępem. Jeżeli kategoria rozumu jest tak istotna w liberalizmie, to liberałowie również podkreślają znaczenie dyskusji i debaty, istota ma specyficzne poglądy, jeżeli mamy żyć w społeczeństwie to trzeba umieć rozwiązywać spory, czyli jest potrzebna dyskusja i debata. Dla liberałów historia ma charakter ewolucyjny, są za zmianami ewolucyjnymi, odrzucają rewolucję. Postęp nie skokowo tylko ewolucja, pytanie czy dążą do ideału ? liberałowie uważają, że nie ma idealnego stadium, nie kreślą wizji ideału, ponieważ ludzie nie są nieomylni, nigdy ideału nie osiągniemy.

5)Idea równości i sprawiedliwości - sprawiedliwość to rodzaj, prawo osądu moralnego, sprawiedliwego, dawanie każdemu tego co mu się należy. Liberalna teoria sprawiedliwości - co oni uważają za sprawiedliwe? Opiera się na wierze w równość, ona nie jest pojęciem jednolitym. Po pierwsze indywidualizm zakłada równość fundamentalną, czyli to przekonanie, że wszyscy jesteśmy równi, ponieważ wszyscy rodzimy się ludźmi, każdy ma taką samą wartość moralną, człowiek ma prawa naturalne wpisane w swojej istocie, te prawa przysługują każdemu. Żyjemy w państwie to jak ta równość fundamentalna przekłada się na nasze życie w państwie? - jako równość formalna i ta równość to jest idea wg której wszyscy ludzie powinni się cieszyć takim samym statusem formalnym w ramach społeczeństwa. Nie można dawać poszczególnym grupą lub jednostka przywilejów. Jest to idea według której wszyscy ludzie powinni się cieszyć takim samym statusem formalnym w ramach społeczeństwa, czyli nie można dawać poszczególnym jednostką lub grupą jakiś przywilejów, ze względu np. na płeć, rasę, wiek, wszyscy jesteśmy równi. Równość formalna zawiera dwie formy:

- r. prawna - ją wyraża zasada równości wobec prawa

- polityczna - wyraża zasada jeden człowiek = jeden głosy, a każdy głos ma taką samą wartość.

Zwolennikami tych rodzajów równości są liberałowie. Każdy człowiek w ramach państwa ma zapewnioną równość szans, ponieważ państwo nie dyskryminuje ludzi. Każdy człowiek ma tą samą szanse realizacji siebie. Ale to nie oznacza, że warunki życia dla wszystkich powinny być takie same, są przeciwnikami równości społecznej. Uważają, że coś takiego jest niepożądane. Sprawiedliwa jest równość formalna wobec państwa, niesprawiedliwa jest równość społeczna, tym się różnią od socjalistów. Nierówność społeczna jest najlepszym bodźcem do pracy, ponieważ Ci co są zdolni i dużo pracują mają dużo więcej niż ci co nic nie robią, jest to dla nich bodziec do pracy. Bodźce materialne są niezbędne żeby człowiek się rozwijał. Tak uzasadniają to liberałowie. Mamy zawartą idee polegania na sobie. (Herbert Spencer - ideologia darwinizmu społecznego. Wszelkie dążenie do równości jest niepożądane.)

Liberałowie są zwolennikami merytokracji, które dosłownie oznacza rządy sprawowane przez ludzi uzdolnionych i wykwalifikowanych, to jest najlepsze kryterium wyboru ludzi do władzy. Narzędzia merytoryczne powinny być wykładnią tego.

6)Idea tolerancji - czyli etyka liberalna cechuje akceptowanie moralne, kulturalne, światopoglądowej różnorodności, to wszystko wynika z indywidualizmu, chodzi o oryginalność, każdy jest wyjątkowy. Tolerancja oznacza wyrozumiałość i pozwolenie ludzi na mówienie, myślenie i działanie, którego my sami nie akceptujemy „ nie zgadzam się z tym co mówisz, ale oddam życie abyś miał prawo to powiedzieć” - Wolter idea tolerancji. Zasada ta wytycza nam sferę autonomii. Tolerancja jest sposobem komunikowania się i współżycia z innymi. Tolerancja to jest zasada kontaktów miedzy ludzkich. Tolerancja wiąże się z liberalną wiarą w to, że społeczeństwo jest zrównoważone, czyli nie ma w nim fundamentalnego konfliktu. To jest jedna z idei, która odróżnia to od socjalizmu. Społeczeństwo - to atomy egoistyczne, dążą do swoich interesów, nieuchronnie dochodzi do konfliktów, ale jak patrzymy globalnie to te konflikty jednak się równoważą, te atomy czyli ludzie mają rozum i umieją się ze sobą dogadać i zrównoważyć swoje konflikty. Podchodzimy do umowy na równych prawach. My równoważymy swoje interesy. To może pozwolić na tolerancję, ponieważ jesteśmy racjonalni i dojdzie do zrównoważenia konfliktów. Tolerancja nie oznacza nieograniczonej tolerancji. Muszą być jakieś granice, z tolerancji wyłączono katolików i ateistów. Generalnie przyjmuje się zasadę, że ogranicza się tolerancje do poglądów, które same w sobie nie są tolerancyjne np. rasizm.

J. S. Mill - twierdził, że wszystko się powinno pozwalać ludziom mówić, bo to i tak zostanie później zweryfikowane i zrównoważone.

Instytucja państwa według liberałów - państwo jest instytucją konieczną. Jeżeli żyjemy w państwie, to wolność jest po części ograniczona, jeżeli żyjemy w państwie to musimy przestrzegać państwa, stworzenie państwa wiąże się z ograniczeniem wolności, ludzie podejmują racjonalne decyzje. Ale to się opłaca - to oddanie wolności, wolność, która im pozostaje zostaje chroniona w państwie. To jest fikcja jeżeli chodzi o stan natury. Zarówno Locke jak i Hobbes twierdzą, że okres stanu natury i umowy to jest nierealne, instytucja jako państwo jest konieczne. Konstrukcja umowy społecznej - władza pochodzi od dołu, to ludzie, którzy tworzą społeczeństwo tworzą instytucję państwa.

Jeżeli przyjmiemy tą konstrukcję umowy społecznej - Człowiek pochodzi od ludu (społeczeństwo, to ludzie tworzą instytucję państwa). Państwo tworzą ludzie dla siebie w swoim interesie to ma służyć interesom ludzi, celem państwa jest służenie ludziom, którzy tworzą to państwo, władza jest powoływana na zasadzie umowy, można zmienić władzę, jeżeli władza nie przestrzega umowy to można zmienić umowę. Jeżeli nie wywiązuje się z umowy to można ją rozwiązać, jeżeli władza zmieni się w tyranię to lud ma prawo się buntować, ma prawo do oporu przeciwko uciskowi. Liberalna koncepcja praw człowieka - prawo do oporu przeciwko uciskowi, to logicznie rzecz biorąc powinno należeć do praw obywatela, ale, że to jest cel państwa to żeby to prawo jeszcze bardziej umocnić uznano to za prawo człowieka. Jeżeli państwo zostało stworzone przez całe społeczeństwo to powinno bronić wszystkich ludzi i działać na rzecz wszystkich po równo. Nie powinno faworyzować nikogo, państwo jest neutralnym sędzią między antagonistycznymi jednostkami, jeżeli chodzi o funkcje państwa to wyrażają je zasady.

Funkcje państwa - w liberalizmie -> nie należy rządzić zanadto. Mamy idee ograniczonej funkcji państwa, jego jak najmniej. Państwo powinno rządzić w tych dziedzinach gdzie jest to konieczne, każda ingerencja państwa jest ograniczeniem wolności. Liberałowie uważają, że państwo jest konieczne. Oni twierdzą, że państwo jest konieczne, oni są również świadomi zagrożeń jakie niesie za sobą instytucja państwa, bo ludzie z natury są egoistami. Dać człowiekowi władze, naturalne jest to, że człowiek będzie chciał więcej tej władzy i wtedy przekształcić się może w tyranię. Wtedy zagrożona jest wolność, muszą wymyśleć sposób żeby istniała władza i ona musi być ograniczona (egoizm +władza = korupcja).

Liberałowie się zastanawiają w jaki sposób ograniczyć władzę, są zwolennikami rządów władzy konstytucyjnej - musi być konstytucja w państwie, która rozdziela obowiązki i uprawnienia między instytucje rządowe, rozdzielają władzę. Konstytucja to zasady, które rządzą samym rządem, bo człowiek to egoista i będzie chciał więcej. Człowiek nie może tego kontrolować. A konstytucja to jedyny mechanizm, który może zapobiec korupcji, tyrani. Idea konstytucji pokazuje jaki zakres władzy mają poszczególne instytucje, ważny jest podział władzy (Monteskiusz), podział między wykonawczą, ustawodawczą, sądowniczą, one się będą nawzajem sprawdzać i będą się balansować. Będzie zachowana równowaga dzięki temu podziałowi. Ta idea trójpodziału władzy z tego wynika. -> idea rządów konstytucyjnych!

Kolejna idea związana z państwem to jest demokracja - od połowy XIX w. rozwija się powiązanie liberalizmu z demokratyzmem, liberałowie uważają, że najlepszą formą jest demokracja. Ale to nie znaczy, że uważają, że ona nie ma żadnych wad. W XIX wieku demokracja się dopiero rozwija, liberałowie twierdzą, że jest wiele mankamentów demokracji, ona może stać się wrogiem wolności człowieka, może niweczyć wolność człowieka, ponieważ to są rządy większości, demokracja może szybko przerodzić się w tyranie 50% plus 1 (tyrania większości). Jeżeli oni wskazują, te zagrożenia to oni nie twierdzą, że należy odrzucić demokrację i że ona jest zła, a jedynie wskazują, że należy wyeliminować te wady i trzeba demokracje ulepszyć. To mają być rządy większości ale z poszanowaniem mniejszości. Ważne jest żeby ulepszyć demokrację.

Mil wskazuje także negatywne strony demokracji, ale stwierdza, że demokracja jest najlepszą formą rządów, ma walor edukacyjny (każdy ma prawo głosować, wypowiedzieć się- wyrazić swoją opinię, ludzie zaczynają się interesować sprawami państwa).

Liberalizm - często nam się kojarzy z kwestiami gospodarczymi, jest połączony z ideą kapitalizmu. Kapitalizm to nazwa systemu społecznego, dotyczy organizacji gospodarki, ta organizacja gospodarcza oparta jest na liberalnej koncepcji, idei wolności ludzi.

W tym systemie gospodarczym faworyzowana jest własność prywatna i wymiana tej własności prywatnej jest regulowana prawami wolnego rynku, które wyznaczone jest przez 3 elementy - podaż, popyt, cena. Te 3 elementy będą stanowiły podstawę regulacji wymiany własności prywatnej. Kapitalizm jako ustrojowy wyraz liberalizmu ekonomicznego może, ale nie musi wiązać się z liberalizmem politycznym.

Liberalizm ekonomiczny - to zasady zostały sformułowane przez Adama Smitha i Davida Ricardo - „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (książka A.S.) pierwsza książka poświęcona tematowi gospodarki.

Dominującą ideą ekonomiczną w XVI i XVII wieku był merkantylizm (dominująca teoria ekonomiczna - państwa mają ingerować w gospodarkę. W ten sposób, że mają ingerować żeby zachęcać do eksportu towarów a ograniczać import za pomocą ceł, podatków). A.S. doszedł do wniosku, że tak zorganizowana gospodarka nie jest wydajna, można ją zorganizować inaczej - państwa nie mają ingerować, przeciwstawia się merkantylizmowi. Twierdzi, że gospodarka to jest rynek, który działa zgodnie z decyzjami podejmowanymi przez wolnych i egoistycznych ludzi. Każdy działa i robi wszystko żeby mieć więcej, rządy nie powinny się wtrącać, powinno się pozwolić ludziom działać tak jak chcą, ponieważ oni najlepiej wiedzą co zrobić żeby mieli najwięcej, zapewnia się im pełną wolność. Całą swą energie koncentrują na tym żeby mieć jak najwięcej, wtedy oni efektywnie działają. Wszystko to jest wolna decyzja. Jest jeszcze jeden element - bezosobowy nacisk, (niewidzialne ręka rynku), siła rynku, po prostu działalność tych egoistycznych jednostek w ramach rynku, jak oni się zderzają, to jak te działalności się zderzają to wytwarza się bezosobowy nacisk, czyli zderzenie rynku. On polega - A.S. żaden wytwórca nie jest w stanie sam określić dobra, które on produkuje. Każdy towar ustala rynek, siła rynku. Tą cenę ustala rynek, czyli ten nacisk wyznacza. Ta cena jest wyznaczona na podstawie dóbr wystawionych na sprzedaż, czyli czynnik podaż, oraz popyt czyli ilość osób chętnych i to wyznacza cenę, ona wynika z tego prawa proporcji podaż/popyt. Podaż + popyt = cena. Ten mechanizm jest konieczny żeby coś sprzedać. U klasycznych liberałów to podaż kształtuje popyt. To, że popyt kształtuje podaż to dzisiaj funkcjonuje.

Keynes przeciwstawia się poglądom liberałów. Locke - nie ma problemu bezrobocia, cena wynika z pracy. Własność prywatna - skąd się bierze? Kawałek ziemi wszystkich - ogrodzenie, co powoduje włożenie pracy wtedy ten kawałek staje się własnością osoby, która włożyła w ten kawałek ziemi pracę. Dwa ograniczenia:

- ta ziemia to nie jest tak, że można było przywłaszczać bez żadnych granic - tyle, żeby moc stworzyć owoce pracy (irracjonalne jest żeby owoce pracy gniły),

- można zawłaszczyć tyle, żeby innym pozostało tyle o podobnej wielkości i jakości (to jest w stanie natury). W pewnym momencie ludzie wymyślają pieniądze, można od tej pory kumulować nadwyżki. One powinny być inwestowane w rozwój handlu lub sprzedawane.

Ta zasada niewidzialnej ręki rynku wyznacza cenę, jest oparta na idei filozoficznej, zrównoważonego społeczeństwa. W przełożeniu na gospodarkę - same rynki się regulują (samoregulacja). Interesy sprzeczne ludzi się równoważą. Każdy dąży by mieć jak najwięcej. Jesteśmy racjonalnymi jednostkami więc się dogadamy. Państwo nie może ingerować w żaden sposób w gospodarkę, bo to zburzy mechanizm, który to reguluje.

A.S. w książce „Nie od życzliwości rzeźnika, piwowara lub piekarza spodziewam się naszego obiadu, lecz od ich troski o własny interes”. Każdy dobrze coś robi, realizuje swój interes, żeby coś zarobić, ale My się dzięki temu najemy a państwo nie powinno się wtrącać. Ten mechanizm jeżeli się samo reguluje to nawet jak dochodzi do pewnych zawahań koniunkturalnych to on sam się uzdrowi. Ma moc samo uzdrowienia, liberałowie wierzą w postęp i że będzie lepiej. Praca i oszczędzanie w kapitalizmie jest wymogiem nie tylko ekonomicznym, ale również nakazem moralnym. Trzeba pracować i oszczędzać. Kapitalizm powstał w protestanckim społeczeństwie - nakaz moralny (praca/oszczędzanie), tutaj te idee są na tym również oparte. Zasady postępowania dobrego protestanta. Początkowi liberałowie powinni te oszczędności zainwestować w nowe miejsca pracy (nie z kredytów). Ta idea wolnego rynku stała się w XIX wieku w USA i W.B. podstawą kształtowania gospodarki i polityki.

* To nie jest ideologia jednolita:

- liberalizm klasyczny (historycznie wcześniejszy, są zwolennikami egoistycznego indywidualizmu, po drugie dla nich ideałem jest wolność negatywna, czyli wolność rozumiemy jako brak jakichkolwiek ograniczeń, czyli jak najmniej ograniczeń dla człowieka, państwo jest dla nich złem koniecznym. Państwo jest tylko po to, żeby stworzyć warunki żeby mogły funkcjonować, minimalna rola państwa, Locke określił państwo jako koncepcja nocnego stróża. W ramach tego Locke wyróżnił 3 funkcje państwa - utrzymanie porządku wewnętrznego, egzekwowanie umów, ochrona społeczeństwa przed atakiem z zewnątrz. On był historycznie wcześniejszy, narodziny tych idei, do ich odrodzenia nastąpiło w XIX wieku, dostosowanie do warunków XX wieku, ten nurt jest nazywany -> neoliberalizm , to te same poglądy, w XX wieku lata 70te odrodzone idee. Mamy II wojnę światową, w obawie, żeby nie doszło do załamania gospodarki, kryzysu - politycy stwierdzili, że nie można na tych zasadach opierać gospodarki. Stworzyli idee, sięgnęli po koncepcje, że należy interweniować w gospodarkę (polityka interwencjonistyczna i gospodarki społecznej - lata 70te, później załamanie koniunktury, doszli do wniosku, że trzeba wrócić do koncepcji nie ingerowania, państwa jak najmniej.

Powrócenie do liberalizmu klasycznego. Zwolennicy -Margaret Teacher, Neoliberalizm stał się formą rynkowego fundamentalizmu - odpowiada podejściu zwolenników, uważali, że rynek był nadrzędny na płaszczyźnie praktycznej jak i moralnej. Będzie centralne planowanie w jakiejkolwiek formie, państwo będzie mogło ingerować, rozszerzać swoją działalność. Automatycznie państwo będzie ingerować w coraz więcej sfer naszego życia- nieuchronnie doprowadzi do zabrania nam wolności. Mechanizm rynkowy - przez niego przechodzą wszelkie informacje - bezosobowy nacisk. Ingerencja państwa doprowadzi do totalizmu (lata 50/60te).

Rynkowy fundamentalizm - także w ocenie moralnej jest to dobre. Wolny rynek daje nam płaszczyznę, gdzie jest możliwe zachowanie uczciwe, sprawiedliwość, wszyscy mają takie same szanse. Tak rozumiana jest sprawiedliwość w liberalizmie. Główną siłą napędową neoliberalizmu jest globalizacja ekonomiczna. Warunki do rozprzestrzeniania się globalizacji - proces zaczął się w 70 latach.). liberalizm klasyczny jest nadal aktualny.

- liberalizm współczesny (on się wykształcił - nędza, bezrobotni, ludzie wykorzystywani, pod wpływem tych warunków, ludzie zaczęli zauważać, że nie ma postępu, który miała przynosić gospodarka, nie jest lepiej robotnikom, nędza się pogłębiała, zaczęli modyfikować swoje poglądy, powstał marksizm, musieli zmodyfikować niektóre założenia. Powstały ideologie, które głosiły, że kapitalizm można obalić.

John Stuart Mil - jego poglądy są sercem liberalizmu, stworzył most między l.k a l.w, zaczął modyfikować klasyczny i zaczął się kształtować współczesny.

Różnice miedzy liberalizmem klasycznym, a współczesnym:

- w klasycznym człowiek z natury jest egoistą, a współcześnie człowiek jest egoistą, ale jest zdolny do altruizmu. Nie może państwo tego altruizmu zmienić.

- współcześni liberałowie zauważają, że wolność ekonomiczna może prowadzić do wyzysku, ponieważ w l.k. ludzie równoważą swoje interesy, współczesny l. twierdzi, że ludzie nie są sobie równi, nie można pozostawić tych stron, ponieważ oni się nie dogadają, będzie wyzysk tej osoby lepszej, nie ma równych stron w umowie. Strony umowy powinny być wyrównane. Umowy prowadziły do wyzysku. Państwo ma pewne pozytywne funkcje - powinno działać w pewnych sferach życia żeby zapewnić równość szans. Na państwie ciąży odpowiedzialność za ludzi.

- zmiana pojmowania wolności - klasyczni - wolność negatywna, współcześnie - wolność pozytywna (chodzi o to, żeby zapewnić wolność w rozumieniu samorealizacji, rozwoju i żeby zapewnić te warunki, to w tym kierunku powinno działać państwo i zapewnić równość szans). Liberalizm musiał się zmieniać i wykształtował się współczesny. W XX wieku te idee nachodzą na siebie, w drugiej połowie XX wieku pojawił się liberalizm socjaldemokratyczny. Roubls był za opieką społeczną, redystrybucją dochodów. Liberałowie uważają, że nie równość społeczna jest najważniejsza. Demokraci dążą do równości.

Keynes (doczytać z podręcznika) - państwo ma ingerować i ma być zastrzykiem popytu do rynku, ma wyłożyć pieniądze na budowę szkół itp. jedyne jest możliwe to - żeby gospodarka się podźwignęła. Jeżeli państwo by nie ingerowało to kryzys by się tylko pogłębiał. Ludzie zaczynają mniej wydawać, bezrobotnych jest coraz więcej, rynki same się nie regulują, państwo musi ingerować. Efekt mnożnikowy działa w dwie strony - państwo bierze kredyt - inwestuje w wydatki dla państwa.

XIX wiek -liberalizm powstał system rynkowy, kapitalistyczny, powstało mieszczaństwo - beneficjenci nowego ustroju. Polityka gospodarcza kształtowała się pod wypływem…. industrializacja, rozwój przemysłu. Beneficjentami jest w zasadzie tylko grupa kapitalistów. Zmienia się grupa społeczna - ludzie przenoszą się do miast - robotnicy najemni (pierwsze pokolenie, które zmienia swoje miejsce zamieszkania, nie są zorganizowani, nie maja własnej tożsamości, tworzy się nowa grupa społeczna -> mieszkańcy miast - w XIX wieku dopiero pojawia się pojęcie narodu (szukają własnej tożsamości), oni żyją w skrajnej nędzy. Liberalizm - pierwsza polityczna idea postępu, sytuacja nie powodowała, że klasie robotniczej było lepiej. Pod wpływem tak ukształtowanego społeczeństwa - pojawiają się poglądy, myśliciele, którzy chcieli coś z tym zrobić. Poszukiwanie innych koncepcji niż liberalne, powstaje myśl socjalistyczna.

Geneza socjalizmu:

Socjalizm - reakcja na rzeczywistość XIX wiek, na początek industrializacji, żeby zmniejszyć biedę. Podstawa - anarchizm. Chęć rozwoju jakiegoś przekonania, żeby nie było nędzy.

Ideologia socjalizmu będzie reakcją na ideologię liberalizmu. Same treści tych idei pojawiały się od starożytności. Socjaliści poszukując genezy swoich idei to wskazują na Platona (ludzie wspólnie żyją, produkują, spożywają) idea pierwszych wspólnot chrześcijańskich.

Tomasz Morus - idealne społeczeństwo na wyspie Utopia (komunizm drobnych producentów - idea pracy wszystkich dla dobra ogółu - takie rozwiązuje wg Morusa powoduje, ze wszyscy są zamożni). Wszyscy mamy pracować 6 godz. dziennie. Początek załamywania się struktury feudalnych. Projekty utopijne.

Kulminacja rozwoju socjalizmu utopijnego przypada na wiek XVIII. (doczytać z książki).

Nowoczesna ideologia socjalizmu, która różniła się od socjalizmu utopijnego, powstała w XIX wieku. Marks i Engels - oni się odcinali od socjalizmu utopijnego, ponieważ oni wskazywali realne metody realizacji postulowanych idei. Czyli to czym się wyróżnia utopia - wizja jak zrobić żeby wszystkim było dobrze. Nie studiowali historii, nie brali pod uwagę przesłanek faktycznych. M i E byli naukowcami, studiowali historię, uważali że są pewne prawidłowości, które rządzą procesem historycznym, jak najbardziej naukowo badali jak społeczeństwo jest ukształtowane, brali przesłanki faktyczne pod uwagę. Metody realizacji swoich idei na fakcie ruchu robotniczego (on był coraz liczniejszy, coraz więcej robotników najemnych, zaczęli się organizować) stwierdzili, że będą oni na tyle silni, że doprowadzą do rewolucji. Wyciągali na podstawie badań naukowych jakieś wnioski. Socjalizm jest konsekwencją rewolucji przemysłowej. Malo jest obecnie osób przedstawiających poglądy Marksa.

Poglądy Marksa i Engelsa:

Marksizm (dwie postacie Marks i Engels)

Marks - lata 1818 - 1883, Londyn, syn bogatego adwokata. Doktorat z filozofii. Gazeta w której pisał prezentowała poglądy przeciwko rządu. Studiował historie rewolucji Francuskiej. Poznaje Engelsa, początek współpracy intelektualnej. Marks przy pomocy Engelsa przenosi się do Londynu.

Engels - 1820 rok, są pod silnym wpływem filozofii Hegla, studiował w Berlinie, przenosi się do Manchesteru. Marks „Kapitał”, pisali osobno, 3 rzeczy napisali wspólne -

1. „święta rodzina”,

2. „ideologia niemiecka”,

3. „manifest komunistyczny” (1848 r. stał się deklaracją programową pierwszej międzynarodówki). Sam Engels przyznał, że Marks grał rolę pierwszoplanową w tworzeniu tej ideologii dlatego marksizm.

Ich poglądy czerpały źródło w poglądach Hegla - to jest punkt wyjścia ich poglądów filozoficznych. Każdy z nich pisał indywidualnie.

Przesłanki filozoficzne:

Marksizm - to sam Engels przyznał, że Marks grał pierwsze skrzypce, jeżeli chodzi o podstawowe założenia tej doktryny. Engels twierdził, że gdyby nie było Marksa to by nie powstało wiele książek.

Filozoficzna podstawa marksizmu - materializm dialektyczny. Dialektykę wzięli od Hegla. Marks wierzył, że Hegel ma rację, że triada dialektyczna Hegla tworzy naczelne prawo logiki. To prawo rządzi rzeczywistością. Poprzez ścieranie się sprzeczności (teza + antyteza = synteza). Naturą rzeczywistości jest istnienie przeciwieństw. Myśl się rozwija dzięki tej triady dialektycznej. Myśl nie jest czymś stałym, ciągle się rozwija. Myśl jest istotą bytu, tworzy materię. Idea tworzy materię - każdy idealista tak twierdzi. Marks odrzuca idealizm Hegla i stoi na stanowisku materialistycznym - twierdzi, że istnieje tylko świat materialny. Wszystko rozwija się według triady. Jest materialistą. Nie ma świata idei.

Materializm dialektyczny jest to pogląd, że cała rzeczywistość ma strukturę materialną, istnieją przeciwieństwa, sprzeczności i w ten sposób powstają nowe rzeczy. Materia znajduje się w nieustannym ruchu. Zmiany ilościowe prowadzą do zmian jakościowych. Idea nie jest wytworem ducha, duch będzie najwyższym produktem materii - stanowisko materialistyczne!! Duch jest tworem materialnym, jest wtórny, duch nie jest wytworem materii tylko ona jego. Odwrotnie to będzie idealizm.

Człowiek - to część świata, przyrody, jest też materialistą. Nie neguje, że mamy sferę duchowa, ale ona jest produktem materii, jest czymś wtórnym. Marks twierdzi, że nasza myśl to jest materia przenoszona do naszej głowa i w niej przetworzona. Nasza myśl nie może się odbyć bez materii. Nie można sobie wyobrazić człowieka bez zmysłów. Nawet komunikowanie się międzyludzkie opierają się na materii, fizykalnych zjawiskach jak fale dźwiękowe. Nasza świadomość i mowa wykształciła się tylko dlatego, że żyjemy w społeczeństwie. Świadomość i mowa jest wytworem społeczeństwa. Człowiek nie był by człowiekiem, on jest istotą społeczną, nie można sobie wyobrazić człowieka bez społeczeństwa. To byt, to jak żyjemy - kształtuje naszą świadomość. Sytuacje życiowe wpływają na to jak żyjemy i jak myślimy. Osobowość powstaje w życiu społecznym. Świadomość to nie jest coś abstrakcyjnego jak u Hegla. Nasz świadomość zależy od bytu człowieka. To nasza sytuacja wpływa na nasze myślenie. Osobowość powstaje w życiu społeczeństwa. To my tworzymy życie społeczne. Świadomość to nie jest coś abstrakcyjnego, to jest cos co jest wytwarzane przez to jak żyjemy, nasza osobowość zależy od bytu materialnego. Człowiek ma strukturę materialną, jesteśmy częścią przyrody.

Marks się zastanawia czym różni się człowiek od zwierzęcia - człowiek jest istotą emocjonalną, Marks twierdzi, że różnimy się przede wszystkim tym, że pracujemy, człowiek sam sobie wytwarza środki do życia, sami przekształcamy przyrodę stosownie do naszych potrzeb, pracujemy. Praca nas uczłowiecza, to ona czyni nas ludźmi. Nasza praca ma inny charakter niż praca zwierząt - ona ma charakter twórczy. Zwierzęta robią tylko tyle żeby przetrwać, tylko tyle co jest im potrzebne żeby przetrwać. Natomiast ludzie swojej pracy nadają walor twórczy. Praca tego typu wymaga uspołecznienia, czyli podejmowanie współpracy, nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi. To powoduje, że konieczne jest istnienie mowy oraz świadomości. Człowiek jest człowiekiem tylko dlatego, że żyje w społeczeństwie, jest istotą społeczną. Marks twierdzi, że nie można sobie wyobrazić człowieka bez społeczeństwa, bo człowiek nie byłby człowiekiem, innej opcji nie ma. Nie zaczyna jak Hobbes, Locke i J.J.R. - dla nich jest człowiek ale nie ma państwa i społeczeństwa. Jedyność i oryginalność można stwierdzić tylko na podstawie tego, że żyjemy w społeczeństwie. To kim jesteśmy jest powiązane z rozwojem innych ludzi. Tą swoją oryginalność my wyrażamy poprzez twórczą pracę - człowieka oceniamy po tym co tworzy i jak tworzy. My się uzewnętrzniamy, a my tą swoją świadomość wyrażamy poprzez pracę. Dla niego społeczeństwo to nie jest zbiór egoistycznych jednostek, bo jednostki nie istnieją przez społeczeństwo, człowiek powstaje w ramach społeczeństwa. Tylko człowiek powstaje w ramach społeczności, istnieje taki byt pod pojęciem społeczeństwa, realnie istnieją więzi miedzy ludzkie, nasze wzajemne relacje. Nie można sobie wyobrazić nas jako takiego atomu, to jest realny byt materialny. Celem człowieka jest szczęście, żeby być szczęśliwym to trzeba żyć zgodnie ze swoją naturą. Marks określa jaka jest natura człowieka, kim on jest. Twierdzi, że żeby być szczęśliwym to trzeba realizować swoją naturę poprzez pracę, w kapitalizmie - człowiek nie może żyć zgodnie ze swoją naturą, on nie może pracować twórczo, żyje życiem wyalienowanym.

Marks przedstawił teorię alienacji (alienus znaczy obcy), można ją odnieść praktycznie do każdego poglądu- żyjemy życiem wyobcowanym, niezgodnym z naturą.

Pewien sposób myślenia, 4 założenia:

1. Człowiek ma jakąś określoną naturę, pewną istotę

2. Myśliciel określa, że to jak człowiek realnie, faktycznie żyje, to jego życie jest sprzeczne z naturą. Człowiek żyje życiem wyalienowanym.

3. Jakie są przyczyny alienacji

4. Co zrobić żeby zlikwidować alienacje, żeby nastąpiła dezalienacja. To można odnieść do człowieka, społeczeństwa - jak ono faktycznie jest zorganizowane.

• To jest pewien schemat myślenia. W rzeczywistości nie możemy żyć zgodnie z naturą. Wiemy jak żyć.

Nie każdy myśliciel uważa, że każdy ma taką samą naturę. Nie zawsze stan dezalienacji jest pożądany. Ale to nie jest konieczne. Jeżeli określimy to jaka jest natura człowieka, to nie wiemy czy chcemy żyć z własną naturą.

Formy alienacji :

- alienacja od pracy -> praca odróżnia nas od zwierząt, czyni nas ludźmi, w kapitalizmie praca odbywa się pod przymusem (ekonomicznym lub pozaekonomicznym), jeżeli coś jest wykonywane pod przymusem to się odczuwa jako słabość, cierpienie. W pracy ci robotnicy nie czują się sobą, poza pracą czują się sobą (w tych funkcjach w zasadzie zwierzęcych np. jedzenie, picie), tylko praca to obowiązek. Jeżeli w ten sposób jest kształtowany system, to odczuwamy to jako cierpienie. Tym Marks tłumaczy alienacje w pracy, my ją odczuwamy jako cierpienie. Człowieka jego zdolności i umiejętności traktuje się jako rzecz - w kapitalizmie mamy do czynienie z urzeczowieniem (reifikacją) człowieka i jego pracy, jako obiekt kupna sprzedaży, on traktuje człowieka jako środek nie jako cel. Np. właściciel fabryki musi kupić maszynę i człowieka, który będzie ją obsługiwał.

- alienacja od wytworu pracy -> to co robotnik zrobi do niego nie należy, to co w fabryce robotnik tworzy to nie jest jego własność. W kapitalizmie mamy do czynienia z fetyszyzmem towarowym (ubóstwienie tego co się wytworzyło, ubóstwienie rzeczy, towarów), ludzie produkują samochody i cenią je zamiast tych ludzi, którzy je tworzą. Czyli ceni się rzeczy a nie ludzi, którzy te rzeczy robią. Marks - im bardziej robotnik się stara tym mniej go stać na tą rzecz. Konsekwencją tego jest alienacja człowieka od człowieka (liberalizm zachęca ludzi do tego, żeby byli egoistyczni) natomiast w kapitalizmie wszystko można mieć za pieniądze, on jest najważniejszy, najwyższa wartość. W kapitalizmie mamy do czynienia z alienacją człowieka. Doktryna liberalna zakłada, że człowiek jest egoistą z natury. To powoduje, że człowiek alienuje się od innych. To są relacje między ludzkie. Naturą człowieka jest to że jesteśmy istotami społecznymi.

Jak buduje się relacje międzyludzkie to wszystko można kupić za pieniądze. Nawet jak sobą niczego nie reprezentujesz to jak masz pieniądze to i tak jesteś uważany za kogoś, jest się docenianym przez społeczeństwo, siła pieniądze tworzy pseudo osobowość. Pieniądz jest najważniejszy, to jest najważniejsza wartość. Za pieniądze można kupić sobie przyjaźń, miłość. Marks właśnie twierdzi, że to pieniądz określa człowieka. Własność prywatna odwróciła świat do góry nogami. Życiem wyalienowanym również żyje burżuazja. Nie ma motywacji żeby się kształcić, rozwijać, bogaci również nie dbają o rozwój własnej osobowości. Kapitalizm jest zły dla wszystkich, nie tylko proletariuszom jest źle. Kapitalizm według M. prowadzi, że Ci bogaci dbają o rozwój własnej osobowości. Jeżeli sobą niczego nie reprezentujesz to jak masz pieniądze, to jesteś uważany za kogoś. To siła pieniądza tworzy pseudo osobowość, bo pieniądze są najważniejszą osobowość. Ludzie ciągną do tych co mają pieniądze. Ludzie żyją życiem wyalienowanym.

W ten sposób Marks ocenia kapitalizm -> wszystkim jest źle. Marks będzie chciał zmienić tą sytuacje by doprowadzić do des alienacji. Jeżeli będziemy żyć zgodnie z własną naturą to wtedy będziemy wolni, celem Marksa jest stworzenie takich warunków, żeby ludzie mogli się w sposób twórczy rozwijać. Marks rozumie wolność w sensie pozytywnym „wolność do” - życie w zgodzie z własną naturą. Jest to możliwość do samorealizacji, M. chce dać człowiekowi możliwość stworzyć takie wartości, by człowiek mógł się rozwijać, żeby ludzie mieli możliwość twórczego rozwoju. Celem jego nie jest rewolucja polityczna czy ekonomiczna, to są środki do tego, żeby stworzyć społeczeństwo, w którym człowiek jest wolny. My możemy stworzyć tylko warunki do tego, żeby każdy mógł się swobodnie i twórczo rozwijać. Żaden ustrój nie uczyni z nasz geniuszy.

Jeżeli własność prywatna (cywilizacja pieniądza) powoduje alienację, to będzie trzeba znieść kapitalizm czyli własność prywatną. Marks wskazuje w jaki sposób dojdzie do obalenia kapitalizmu. Analizuje historię i wskazuje w jaki sposób dojdzie do realizacji jego idei (od alienacji do pełnej wolności - odpowiedz leży w dynamice procesu historycznego, określił prawo, które rządził historią). Jest pewna prawidłowość, która rządzi w historii - to obiektywne prawo, to prawo zostało nazwane trochę później - prawo materializmu historycznego (to będzie materializm dialektyczny, podstawa filozofii Marksa - to prawo rządzi historią). Nie ma żadnego ducha absolutnego, to ludzie tworzą historię, My tworzymy kulturę, prawo, ale też faktem jest, że to w jakich warunkach żyjemy kształtuje nas. Poznając elementy, procesy historyczne również kształtują nas. Jak się patrzy na historię to z działań ludzi, powstaje obiektywne prawo, czyli materializm obiektywistyczny. Powstaje obiektywne prawo tzw. materializm historyczny. Ten materializm historyczny to jest metoda badania zjawisk życia społecznego, wyraża prawo funkcjonowania społeczeństwo ( w jaki sposób rozwija się społeczeństwo).

M.H. jako prawo, mówi, że istnieje związek między materialnym bytem społeczeństwa, ten materialny byt jest pojmowany jako stosunku ekonomiczne. To jest zwane przez Marksa bazą, a czy istnieje związek między bazą, a świadomością społeczną (moralność, religia, prawo, instytucje polityczne, nauka, sztuka - elementy są nazwane nadbudową), czyli to prawo obiektywne twierdzi, ze jest związek między tym jak żyjemy a nadbudową czyli świadomością społeczną. Od tego zależy jakie są instytucje, prawo (byt kształtuje świadomość). Materialne warunki decydują o tym jakie są instytucje społeczne, religia, moralność. Jak obserwujemy materialny byt to on się zmienia - od czasu kamienia łupanego po dzisiejszy czas. Jeżeli byt się zmienia to on pociąga za sobą zmianę nadbudowy (prawo, religia, moralność itp.). Trzeba wprowadzić pojęcie klas społecznych - w marksizmie to są grupy, które zajmują odmienne miejsce w procesie produkcji i wymianę dóbr materialnych. Istnieją klasy społeczne (jak patrzy się na społeczeństwo kapitalistyczne), wyróżnianie do stosunku posiadanych środków produkcji (burżuazja - właściciele środków pracy oraz proletariat). Później pojęcie klas społecznych się zmieniło, było to kryterium ile kto zarabia.

Marks twierdzi, ze odkrycie tego, że istnieją klasy społeczne, to nie jest nic nowego. Po prostu wcześniej nie używano pojęcia klas, używano tylko słowa biedni i bogaci, jego zasługą jest to, że wskazał, że klasy społeczne walczą ze sobą (mamy konflikt w społeczeństwie, to różni liberałów od marksistów). Dopóki istnieje własność prywatna to będzie konflikt między klasami. Ta baza się zmienia, warunki materialne również, Marks twierdzi, że zmiana bytu materialnego zawsze pociąga za sobą napięcia społeczne, jeżeli zostaje wymyślona jakaś maszyna, która może zastąpić jakiś ludzi, którzy do tej pory pracowali to powoduje, że tracą pracę i przez to zaczynają się buntować, bo są bezrobotni. Napięcia społeczna, każda zmiana, powstanie nowych stosunków ekonomicznych powoduje, że liczniejsza się staje jakaś grupa społeczna, czyli klasa. Najliczniejszą grupą społeczną było chłopstwo. Zmiany ilościowe pociągają za sobą zmiany jakościowe. Np. rewolucja proletariatu - to proces nieunikniony, po prostu tak będzie. Nadbudowa zawsze nie zmienia się równolegle. Kształtuje się dalej system kapitalistyczny, coraz liczniejszy proletariat, to że wybuchnie rewolucja proletariacka to na to nie będą mieli wpływu pojedynczy ludzie. Te wszystkie przemiany odbywają się w drodze rewolucji, Hegel - zmiany ustrojów w drodze rewolucji, będzie siłą napędową historii i wszelkiego postępu. Stara nadbudowa nigdy nie chce dobrowolnie oddać władzy. Rewolucja jest czymś koniecznym, jest siłą napędową historii, wszelkiego postępu - „parowóz dziejów”.

Historiozofia Marksa - pokazuje dlaczego kapitalizm skazany jest na porażkę. Są dwa elementy - czy jest jakieś prawo, który rządzi historią i czy jest jakiś cel. U Marksa ma charakter celowy - to będzie społeczeństwo… Marks był deterministą historycznym. Pokazuje w jaki sposób zmieniają się ustroje - ważna jest instytucja państwa (zawsze jest społeczeństwo, ale państwo jest trwałe, ale nie istniało zawsze, ono zaistniało w pewnym momencie - państwo musi istnieć zawsze). Społeczeństwo jest pierwotne, jednostka jest jego wytworem, Państwo powstało gdy narodził się podział na bogatych i biednych (wyzyskujących i wyzyskiwanych). Ci co mają więcej i ci co mają mniej mają przeciwstawne interesy i zaczynają ze sobą walczyć, to jest naturalne. Wyzyskiwacze, żeby siebie chronić tworzą instytucję państwa. Państwo i jego instytucje ma ich chronić i ich interesy. Państwo wg Marksa to jest narzędzie ucisku klasowego, to jest aparat przymusu, który służy bogatym, ono samo w sobie jest czymś złym. Ideałem jest społeczeństwo bezpaństwowe, M. jest przeciwnikiem instytucji państwowych.

Jeżeli chodzi o prawo - jest to instrument panowania klasowego. Ci, którzy rządzą, wydają normy prawne by im służyły. Państwo jest czymś złym, celem Marksa będzie społeczeństwo bezpaństwowe.

Wyróżnia on typy państwa i formy:

- typ odpowiada na pytanie kto sprawuje władzę (państwo niewolnicze - władzę sprawowali właściciele niewolników, państwo feudalne - sprawowali władzę feudałowie, państwo kapitalistyczne - burżuazja, socjalistyczne - proletariat = państwo socjalistyczne będzie okresem przejściowym).

- na formę państwa mają wpływ konkretne czynniki geograficzne, historyczne i one modyfikują formę konkretnego państwa, inna jest forma państwa w Anglii, Francji.

Celem będzie zniesienie państwa, inaczej widzi to zniesienie państwa niż anarchiści (cel ten sam tylko inne widzenie). Marksiści twierdzą, że dojdzie do obumierania państwa socjalistycznego (tylko ono będzie obumierać - ono dąży do zniesienia własności). Państwo socjalistyczne - to będzie proces, jak nie ma własności prywatnej to nie ma klas społecznych. Państwo to jest narzędzie ucisku klasowego.

Istniały ideologie, czyli sfera nadbudowy, istotna teoria - to teoria fałszywej świadomości. Faktem jest, że w społeczeństwie kapitalistycznym istniały ideologie (sfera nadbudowy), stworzył istotną teorię - „fałszywej świadomości” -> fałszywa świadomości - to nie jest efekt błędu, nie wynika z tego, że ktoś się pomylił to specjalny wytwór człowieka po to żeby zasłonić prawdę. Po co poznajemy prawdę? Po to żeby zobaczyć jaki człowiek jest, to jest automatyczne dążenie. Marks twierdzi, że wcale nie poznajemy tylko żeby poznać prawdę, czasami nasze poznanie ma tez inne cele. Np. żeby pokazać nasz sposób i styl życia jako najlepszy, żeby usprawiedliwić siebie i swoje zachowania, żeby lepiej nam się żyło to specjalnie konstruujemy kłamstwa, czyli tą fałszywą świadomość specjalnie przyjmujemy fałszywe założenia by mieć nadzieję.

Przykładami fałszywej świadomości są:

- ideologia(dla Marksa to jest filozofia, która jest nieskuteczna, niezdolna żeby zmienić rzeczywistość i która daje fałszywy obraz tej rzeczywistości, czyli mówi, że wszystkie filozofie, nie pokazują prawdy do rzeczywistości tylko specjalnie ją fałszują. Każdy postrzega świat przez pryzmat klasy do której przynależy. Zawsze ci co władają nie tylko dysponują przewagą materialną w społeczeństwie ale też mają przewagę sił ideologicznych nad resztą społeczeństwa, są w stanie narzucić swoją ideologię jako panującą; przykładowo liberalizm odzwierciedla interesy burżuazji, wynajmuje myślicieli… przykładem ideologii jest liberalizm)

- religia

Nauka mówi prawdę o rzeczywistości. Marks nigdy socjalizmu nie nazywał filozofią. Lenin uważał, że każda klasa społeczna ma swoje poglądy, jest ideologią. Ideologią dla proletariatu jest socjalizm.

Przykłady fałszywej świadomości:

- religia - dla Marksa, jest materialistyczna - ideologiczny twór, który zaspakaja potrzeby psychologiczne człowieka. Rzeczywistość jest taka, że ludzie cierpią, a ponieważ cierpimy to potrzebujemy środka znieczulającego - w XIX wieku było to opium, religia to jest opium ludu, środek znieczulający dla społeczeństwa. Religia - uśmierza ból, nadanie cierpieniu sens, uśmierza ból, to łatwiej znieść cierpienie, uzasadnia cierpienie, więc łatwiej się człowiekowi żyje. Religia ułatwia nam codzienne życie, łatwiej znieść cierpienie, cierpimy za grzechy, poza jak cierpimy to mamy nagrodę w postaci życia przyszłego. Bóg nas nagrodzi za to cierpienie. Marks tłumaczy dlaczego religia jest opium dla ludzi, łatwiej się znosi cierpienie. Marks nigdy nie mówił, że religia zostanie administracyjnie zniesiona, jeżeli w przyszłości dojdziemy do epoki komunizmu, tam wszyscy będą szczęśliwi, nie będą cierpieć, wtedy nie będzie potrzeby religii. Religia to tez jest przykład fałszywej świadomości. W komunizmie człowiek będzie żył w dobrym stanie.

Marks właśnie stworzył społeczeństwo, gdzie ludzie będą szczęśliwi, gdzie nie będzie potrzebna religia - to jest komunizm. (Lenin uważał, że jest to gorzałka dla ludu).

Diagnoza rzeczywistości - kapitalizm, ludzie żyją życiem wyalienowanym, ludziom jest źle, ale Marks nie potępia całego kapitalizmu, nie potępia burżuazji, on nie przeprowadził totalnej krytyki rzeczywistości. Do połowy to jest pochwała burżuazji, to nie jest tak, że on tylko krytykuje on chwali burżuazję (doprowadziła do zmiany anachronicznych podziałów stanowych, i do zniesienia feudalizmu, środki produkcji się zmieniały. To ona popchnęła historię do przodu, jest to burżuazyjny geniusz technologii. W manifeście on wręcz celebruje burżuazyjny geniusz, postęp bardzo chwali, a główny w nim udział ma burżuazja, dzięki burżuazji powstał nowy podział klasowy, kapitaliści zaczynają tworzyć fabryki potrzebują rąk do pracy i burżuazja stworzyła proletariat i sama wyzyskuje. Kapitalizm jest krytykowany za to, że jest oparty na wyzysku. To że kapitalista wykorzystuje proletariuszy to nie jest kwestia ich dobrej czy złej woli, ponieważ kapitalizm = wyzysk!

Marks wyjaśnia, że to cena bierze się z pracy, ile pracy (tak jak u Locke), czyli tyle ile pracy wkładamy w produkt to tyle powinien kosztować produkt. Robotnik coś wytworzy w fabryce to cena powinna być adekwatna do pracy jaką w to włożył (powinna być odzwierciedleniem jego pracy). Ale w kapitalizmie jest tak, że jednak proletariusze żyją z pracy najemnej, ktoś inny jest właścicielem środków produkcji - kapitaliści. Oni musi zabrać część produkcji (pieniędzy), który należy się robotnikom, kapitaliści żyją z wartości dodanej to jest teoria wartości dodanej z tego co się należy kapitalistom. To jest jedyne źródło zysków kapitalistów. To, że robotnik jest wyzyskiwany znaczy, że musi zawierać część dochodów (kapitalizm = wyzysk). Rozwiązaniem tego problemu będzie zniesienie prywatnej własności środków produkcji. Burżuazja wyzyskuje proletariat, który rośnie w siłę. Sama burżuazja staje się coraz bogatsza, zakłada nowe fabryki, ale też potrzebuje nowych rąk do pracy i dzięki temu doprowadzi, to do tego, że proletariatu będzie więcej, zmiany ilościowe wprowadzą zmiany jakościowe, więc kiedyś proletariatu będzie tyle, że powstanie rewolucja i zniesie burżuazję (czyli burżuazja wychowała żmije na własnym ogródku) .

Marks uważa, że „Widmo komunizmu krąży nad Europą” to, że wybuchnie rewolucja socjalistyczna jest nieuchronne, nieuniknione. Burżuazja wywołała podziemne siły i w końcu nie jest w stanie go opanować. Jest to konsekwencja tego w jaki sposób rozwija się kapitalizm i powstaje państwo socjalistyczne. Marks twierdzi, że proletariat wciągnie chłopstwo. Oni nie są sami w stanie się reprezentować, będzie wyraźny podział klasowy (burżuazja, proletariat). Kapitalizm to kolos na glinianych nogach. Marks z Engelsem początkowo uważali, ze kapitalizm sam upadnie i nie będzie konieczna rewolucja, jednak z czasem zmienili swoje poglądy i uważali, że ta rewolucja będzie nieunikniona. W 1847 r. zaczęli swoje poglądy określać mianem komunistycznych, po prostu chcieli się odciąć od wcześniejszych projektów socjalistycznych. Marks z Engelsem chcieli zmieniać rzeczywistość, żeby pokazać różnicę zaczęli swoje poglądy podkreślać mianem komunistyczne. Marks i Engels piszą o rewolucji oceniają to jako konsekwencja tego co się dzieje, w ten sposób toczy się proces historyczny. Pytanie gdzie rewolucja socjalistyczna najpierw wybuchnie - w krajach najlepiej rozwiniętych -> Stany Zjednoczone, Europa zachodnia.

W krajach, gdzie proletariat jest najliczniejszy, to będzie element, który Lenin będzie musiał zmienić. Lenin uzasadnił, że rewolucja wybuchnie w tym najsłabszym organie. U niego było jedno podstawowe pytanie - co pomoże rewolucji, rewolucja była dla niego najważniejsza. Czy to jest dobrze czy złe dla rewolucji, poglądy często zmieniał stosowanie do okoliczności. O był politykiem, wszystko to rewolucja, wybuchła w kraju, które jest najsłabszym ogniwem. U Lenina wszystkie pytania były podporządkowane rewolucji, dostosowywał. Ten proces nie dzieje się sam, dokonuje go proletariat. Marks twierdzi, że bardzo ważne jest uświadamianie proletariatu, to że są wyzyskiwani, że będą w stanie obalić kapitalistów, trzeba było rozbudzać ducha rewolucji w proletariacie, praca in doktrynalna. W Niemczach nie były tak rozwinięte jak Wielka Brytania, ale wkład w Niemczech Marka i Engelsa pomagała w tym. Wg nich ta rewolucja proletariacka będzie dobra i w interesie wszystkich ludzi, też w interesie kapitalistów, w odróżnieniu od wcześniejszych rewolucji. Dochodzimy do elementu wizji przyszłości - nie chcieli być posądzeniu, że tworzą utopię i ten projekt przyszłości nie jest przez nich dosłownie określony. Nie dali opisu społeczeństwa w przyszłości, nie chcieli być osądzeni o utopię.

Wyodrębniają co do przyszłości dwa etapy (etapy po rewolucji):

- Po rewolucji będzie to okres przejściowy tzw. państwo socjalistyczne. Jeżeli państwo to wiadomo, że nie może to być ideał, państwo jest czymś złym, jest to państwo nazwane rewolucyjną dyktaturą proletariatu- (każdy dostaje tyle na ile zapracuje), nastąpi odwrócenie władać będą proletariusze. Ten okres musi istnieć, bo rewolucja jest to akt czasowo ograniczony. Proletariusze nie są w stanie w pełni znieść własności prywatnej, burżuazji, bo ona nie będzie chciała oddawać własności prywatnej. Musi istnieć państwo, po to by zlikwidować własność prywatną. Potrzebne jest im więcej czasu niż tylko miesięczna rewolucja, muszą istnieć instytucje mające w dyspozycji przemoc, musi istnieć państwo w okresie przejściowym, żeby znieść własność prywatną, wojsko, policja, drugi powodu dlaczego musi istnieć państwo to to, że podczas rewolucji burżuazja będzie nadal silna i trzeba ochronić przed kontrrewolucją (dlatego państwo musi istnieć), żeby nie zaprzepaścić tego co się zdobyło. Jeżeli państwo likwiduje własność prywatną, znacjonalizuję ją, przestają istnieć klasy społeczne, społeczeństwo nie będzie już podzielone, nie będzie sporów wśród społeczeństwa. Społeczeństwo traci charakter konfliktowy. Jeżeli znikną klasy to automatycznie zniknie państwo i przechodzimy do

- drugiego etapu, celu - powstanie społeczeństwo komunistyczne, bezpaństwowe, ponieważ państwo jest to narzędzie ucisku klasowego. Komunizm jest to społeczeństwo bezpaństwowe i też nie ma w takim państwie prawa. Ludzie z natury są nastawieni na współpracę.

Marks i Engels - uważali, że każdy zarabia tyle ile wypracuje. Dyktaturę proletariatu rozwinął dopiero Lenin. M i E. określają czym jest komunizm.

Komunizm -polega na dążeniu do wspólnoty we wszystkich możliwych sferach życia społecznego.

Komunizm:

- wspólnota własności - likwidacja własności prywatnej miała miejsce już w pierwszym etapie,

- zniesienie podziału pracy - jeżeli wspólnie włada się środkami produkcji to idąc do pracy to nie czujesz się jak u siebie, ale jeżeli ta fabryka należy do ciebie to czują się jak u siebie, będą o to dbać, nikt im niczego nie narzuca, to jest ich wspólna decyzja, oni się twórczo rozwijają w pracy, poprzez pracę wyrażają siebie. Praca będzie twórczością. Będzie wspólna konsumpcja, każdemu wg jego potrzeb - każdemu wg jego zdolności, założenie, że człowiek z natury jest dobry. Człowiek nie będzie z tej pracy uciekał, ona będzie jego twórczością.

Wg Marksa jak tak się zorganizuje ta pracę to ta konsumpcja będzie na wysokim poziomie i dla wszystkich starczy, potrzeby materialne ludzi będą zaspokojone, a praca będzie przyjemnością. W komunizmie wszyscy są artystami.

Komunizm to społeczeństwo bezpaństwowe, nie ma przemocy, społeczeństwo pokojowe, ludzie są do siebie pozytywnie nastawieni. Przyczyną antagonizmu jest walka o środki produkcji a tego tutaj nie ma. Marks i Engels podkreśla, że komunizm to jest „braterstwo i równość wszystkich ludzi”.

Kwestia Kobiety i Mężczyźni - > mamy równouprawnienie, wszyscy jesteśmy braćmi i siostrami. Uważali E i M, że podział społeczeństwa można określić jako relacje między kobietami i mężczyznami, oni są za pełna równością, w społeczeństwach przedkapitalistycznym - ważna rola matki, w państwach komunistycznych - (Engels) światowa klęska płci żeńskiej, mężczyźni przeważają, prawo matki, poniżanie kobiet, dyskryminacja kobiet, to co utrwala ucisk kobiet to instytucja rodziny, ponieważ rodzina burżuazyjna jest rodziną patriarchalną. W rodzinie mężczyźni są burżuazją a kobiety to proletariat, żeby zagwarantować swoją dominacją, mężczyźni wymyślili małżeństwa monogamiczne -Engels, uważał, że ograniczenie nakładane na kobiety, na nią nakłada się, że one mogą mieć jednego męża, niby mężczyźni też, ale oni to powszechnie łamią, to jest rygorystyczne ograniczenie narzucone dla kobiety, im rekompensuje się to ograniczenie poprzez tworzenie idei miłości romantyczne, jeden wspaniały mężczyzna.

W społeczeństwie socjalistycznym - małżeństwo powinno być rozwiązywalne, jeżeli zniknie własność prywatna, to znikną patriarchalne cechy małżeństwa i może zostanie zniesiona monogamia. Marks pisze, że komunizm jest kosmopolityczny (podział na narody to jest coś wtórnego, nie ma podziałów ludzi na narody, przeciwnicy ideologii nacjonalistycznej). Nie ma czegoś takiego jak :”ja”. Wszyscy jesteśmy równi, jeżeli znikną podziały polityczne to nie będzie podziałów narodowościowych. Ludzie nie dzielą się pod względem narodowości. To dążenie do wspólnoty to tak rozumieją komunizm - to jest prawo, które rządzi historią i ma charakter dążenia do celu - utworzenia społeczeństwa komunistycznego.

Do dziś dnia - w postaci skodyfikowanej marksizm pojawił się po śmierci Marksa, on był filozofem, którego poglądy ewoluowały, są to książki filozoficzne, ale jest też wiele niedopowiedzeń, poglądy M i E określa się jako marksizm klasyczny, taka pierwsza postać marksizmu skodyfikowanego pojawiła się dopiero po śmierci Marksa, inni czytali te działa i poszli w dwie strony. Dwie interpretacje marksizmu klasycznego:

- marksistowskie ortodoksje -> to są autorytatywne interpretacje dzieł Marksa, np. Kauckin - Marks na ten temat uważa to - robią zestawienie, na temat prawa uważa to… a następnie mówią to jest jedyna autorytatywna interpretacja dzieł Marksa. Jeżeli ktoś inaczej to rozumie to nie jest marksistą. Takich ortodoksji w historii powstało wiele, które się różnią od siebie.

- rewizjonizm -> różne rodzaje, uważali, że nie jest możliwe zbudowanie ortodoksji , to jest punkt wyjścia, marksizm można różnie interpretować,

Edward Bersnhsteid (Niemcy) - inspirował się Marksem, ale niektóre jego poglądy odrzucił. Należy marksizm dostosować do rzeczywistości.

Lenin uważał, że dodaje nowy elementy do marksizmu, ale on uważał się za konsekwentnego marksistę, stosuje dokładnie marksizm. To samo podkreślał Stalin - zupełnie maja inne podejście.

Socjaldemokracja Wielka Brytania i Niemcy - podręcznik!! Tytuły E. Bersztajna!(trzeba znać)- towarzystwo fabianów.

1917 r. Lenin odcina się od socjaldemokracji

Ocena marksizmu:

- Cele marksizmu - znaczenie miał utopijny element skonstruowania tego do czego dążymy. Krytyczna strona filozofii Marksa

- klasyczna teoria ekonomiczna

Fryderyk Nietze -> nadal XIX wiek, jest kojarzony z nazizmem, nie ma związku między myślą N. a nazizmem, ale faktem historycznym jest, że naziści się na niego powoływali, uważali go za swojego prekursora. Żył 1844 - 1900. Faktem jest również, że nie tylko naziści, ale do lat 60tych XX wieku ten pogląd był powtarzany, nie weryfikowali jednak swojej wiedzy. Był kosmopolitą.

Skąd się wzięło, że naziści się powoływali na Nietze?

Od 3 stycznia 1889 roku mam koniec świadomości Nietze.

Twórczość od pierwszych jego dzieł do 1889 roku, prawa autorskie do jego dziel przejęła siostra- Elżbieta, zajęła się jego twórczością. Jego Siostra była żona antysemity- Bernarda Fershera. Dzieliła poglądy swojego męża. Mając w rodzinie filozofa to powoływali się na N. Kiedy N. był jeszcze świadomy to przeciwstawił się temu. Gdy dowiedział się, że ona ma z nim wziąć ślub stracił z nią kontakt. N. nie był antysemitą.

Nietze był zafascynowany filozofią Ryszarda Wargnera, traktował go jak ojca, ale gdy on zaczął głosić poglądy nacjonalistyczne, antysemickie odciął się od niego. Bo on nigdy takich poglądów nie głosił.

W momencie kiedy N. stracił świadomość to jego siostra wykorzystała jego nazwisko. Ona chciała by stało się popularne, ale nie znała się na filozofii. Póki N. żył to jawnie się temu przeciwstawiał gdy przestał być zdrowy to nie było dla niego znaczenia co robi jego siostra z jego dziełami, chciała żeby jej brat był znany. Chciała rozreklamować jego życie, twórczość. N. to co napisał to wydał, ale ta filozofia nie znalazła uznania.

Zaczęła przedstawiać filozofię N. jako semitę i nacjonalistę, bo to było popularne. To był sposób przedstawiania jego filozofii przez jego siostrę.

Ona utworzyła archiwum N. (1894) w ramach tego ze swoimi współpracownikami fałszowali jego dzieła, ponownie wydali jego dzieła, usuwając niektóre rzeczy lub dopisując, fałszowała głównie listy (rok 1894). W ramach tego archiwum - wypuściło różne publikacje, w których była opisana filozofia N. dano na tacy semitą nazwisko, które można traktować jako swojego prekursora.

Wydanie „Wola mocy” -> on nigdy tego nie napisał, choć jest pod jego nazwiskiem. Tam są rzeczy, które faktycznie napisał N. ale on tych aforyzmów nigdy nie wydał, on te aforyzmy, oni to wszystko pozbierali, dochodzenie do pewnych poglądów. Notatki z różnych okresów. „Wole mocy” nigdy się nie czyta jako pierwszą książkę, tylko jako uzupełnienie do pewnych jego poglądów, poprzednich publikacji). Ogłosili, że to jest jedyne jego dzieła.

On wydał dzieło -> „Tak orzeczę Zaratustra”

F.N. Pisma pozostałe powstały w podobny sposób (fałszowanie pewnych rzeczy). Tak się działo w jego życiu (pod koniec i gdy nie był świadomy) oraz po jego śmierci. Naziści uznali go za prekursora, prace Alfreda Nozenberga. Elżbieta wraz z współpracownikami wydaje książkę „Wola mocy” i powiedziała, że to jego główne dzieło. Tam były aforyzmy, jego różne notatki, których on nie wydał.

Oni pozbierali te wszystkie rzeczy, które on odrzucił, prace napisane jego własną ręką, śmieci z całego jego życia.

„Wola mocy” to coś pomocniczego, jeśli chodzi o jego dzieła. Głównie fałszowano jego listy. Za życia N. nie zdobył popularności. Naziści uznali go za swojego prekursora, a nie jego siostra czy jej współpracownicy, był przez nacjonalistów ceniony.

1945 rok -> Hitler odwiedził archiwum N. Elżbieta obdarowała go jego mieczem, ale Hitler nie czytał jego dzieł, bo w swoim własnych dziełach o nim nawet nie wspominał, nigdy jego ksiąg nie otwierał. Faktem jest, że się powoływali, ale nie znali jego prawdziwej filozofii. To nie jest czas końca postrzegania nazistowskiego postrzegania filozofii N. Potem w wielu opracowaniach powtarzano fakt, że N. był prekursorem nacjonalistów.

Renesans poglądów N. się przerodził w latach 60tych, dokonano rewizji tych wszystkich fałszerstw. Wydanie pracy w 1961 roku (coś na H…) Nietze obok Hegla, Marksa jest jednym z najważniejszych filozofów, myślicieli. Wielu myślicieli się na niego powoływało.

Kategorie w jego dziełach:

- mówi w kategoriach wojny, nadczłowiek, wola mocy - coś podobnego jak myśli nacjonalizmu, moralność, niewolnicy.

Pojawia się pytanie skąd to się bierze?

Filozofia N. nie jest łatwa w odbiorze, on uważał, że nie możliwe jest formułowanie ostatecznych odpowiedzi na jakiekolwiek pytanie, nie można dać na temat rzeczywistości konkretnych odpowiedzi, raz na zawsze tworzyć obiektywnych prawd - nie ma czegoś takiego. Wg niego świat jest wolą mocy - jest to wiecznie przezwyciężająca się dynamiczna siła, energia. Czyli to jest podstawa istota bytu. Jeżeli wola mocy jest istotą bytu wiec nie jest to coś stałego, to ona nigdy nie jest, świat ani My nie jesteśmy czymś stałym, on się nieustannie staje.

Heraklit z Efezu -„Nic nie jest wszystko się staje, woda płynie, nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki”. N. generalnie krytykuje innych filozofów, ale jego popiera, popiera jego poglądy.

Dlatego nie możemy opisać rzeczywistości, ponieważ My się zmieniamy i ona też. Jego dzieła są pełne metafor, słów wieloznacznych, nieostrych pojęć. Stosowanie takiego języka najlepiej pokazuje jego idee, to że świat nie jest niczym stałym. To, że różnie postrzegamy świat to nie jest zarzut, to oznacza, że różnie poznajemy świat to świadczy o bogactwie rzeczywistości. Trudno jest czytać wyrywkowo jego dzieła, taka jest istota rzeczywistości, wszystko się zmienia. To, że nie możemy czegoś sformułować o jakiś zjawiskach to oznacza, że jest to zjawisko bogate, np. możemy na jakiś temat znaleźć różne opinie, można na dany temat spojrzeć z różnych stron.

Jeżeli jego dzieła napisane są językiem literackim, to pojawia się kwestia dlaczego pisze aforyzmami. Pierwszy powód to to, że wszystko się zmienia (patrz wyżej), drugi powód to to, że on chce wciągnąć czytelnika w interpretację filozofii, po to żeby skłonić czytelnika, żeby zaczął myśleć. On chce pobudzić sumienie intelektualne czytelnika. Czytanie to jest sztuka. Najważniejszą wartością dla Niego jest twórczość. Będzie ona znamieniem nadczłowieka.

Epistemologia - to jest poznawanie, to wg niego jest to interpretowanie, czyli tworzenie. Jeżeli w ten sposób on pisze to zmusza czytelnika do interpretacji w ten sposób pobudza się człowieka do twórczości, bo musi pomyśleć, żeby interpretować jego filozofię. Jeżeli czytanie dzieł polega na interpretacji to każdy będzie miał różny pogląd widzenia, inny obraz tej filozofii (np. dany wierszy każdy inaczej interpretuje i to nie jest fałszowanie jakiegoś wiersza). N. twierdzi, że każdy będzie miał innego Zaratustrę, czyli swój obraz rzeczywistości. To jest cel N. żeby pobudzając nas do interpretacji, do myślenia. Żeby się zastanowić nad wartościami do których dążymy. To czasami te aforyzmy określa w sposób brutalny, można się z nimi nie zgadzać. Twórczość jest najważniejszą filozofią = Jest to filozofia interpretacji.

Jego pogląd na rzeczywistość to jest tylko jego pogląd, ale on nie chce nikomu narzucać swojej wiedzy, swoich poglądów. To jego poglądy i ta wiedza może być błędna. To nie są dogmaty, on twierdzi, że najważniejsza jest indywidualna twórczość. Religia to jest coś złego - jest to narzucenie woli światu. Narzucenie ludziom jednolitej wykładni świata, więc dlatego jest to coś złego.

On swoją filozofię określił wiedzą radosną. Tytuł jednej z jego książek to jest „Wiedza radosna”.

Żeby stwierdzić czy myśl N. jest źródłem nazizmu to trzeba do tego dać komentarz co on na ten temat uważał.

Podstawowe idee ideologii nazizmu i jak na to patrzył N.:

- mamy do czynienie u N. z filozofią, on opisuje całokształt egzystencji, umiłowania mądrości. Jeżeli mamy nazizm i włoski faszyzm, to są podobne, ale on też widać różnice. Badacze są zgodni, że ani w jednym ani w drugim nie mamy do czynienia z filozofią, ponieważ myśl polityczną nazizmu i włoskiego faszyzmu nie kształtują żadne nowoczesne idee tylko zlepek idei, które się wcześniej pojawiały. W nauce używa się określenia - kocioł mieszaniny albo papka idei, czyli posklejane myśli (to ideologia narodowo…).

Zarówno nazizm jak i faszyzm to są ruchy charyzmatyczne, najważniejszy był wódz. Czyli ważna charyzma nie ideologia (ideologia uzasadniała wolę wodza). Nazizm i faszyzm - punkt ciężkości gdzie indziej, nie ma nic nowoczesnego i innowacyjnego. Ideologię tą charakteryzuje eklektyzm i prymitywizm, to są ruchy przede wszystkim charyzmatycznie a nie ideologiczne.

Podstawowe cechy tej myśli - nazizmu:

- można wyróżnić : fanatyczny nacjonalizm - on jest połączony z rasizmem antysemityzmem. Bo nacjonalista może, ale nie musi być rasistą.

- mamy idee dyktatury wodza,

- mamy podkreślone znaczenie instytucji państwa,

- podkreśla się znaczenie wojny, ta wojna ma zapewnić czystemu rasowo narodowi potrzebną przestrzeń życiową.

Naród to jest najważniejsza wartość. Nacjonalizm niemiecki jest nacechowany agresywnie w stosunku do innych nacji, ras i głównie w stosunku do Żydów.

Jaki stosunek do samego nacjonalizmu do antysemityzmu ma F.N -> posługuje się on pojęciami takimi jak naród, rasa, trzeba wiedzieć, że w powszechnej świadomości my przyjmujemy, że ludzie dzielą się na narody = triumf nacjonalizmu. Każdy z nas ma wszczepione takie narodowe Ja. Przyjmuje się, że po rodzicach. Co N. uznaje za naród - narodowość jest to pojęcie wtórne, nikt nie ma w sobie zaszczepionego narodowego Ja (tak jak w nacjonalizmie). Nikt nie rodzi się, nie ma Ja- tylko staje się poprzez przyjęcie określonego systemu wartości jest to kwestia kultury i wartości (kwestia aksjologiczna). Narodowość rozumiana w kategoriach aksjologicznych i kulturowych nie biologicznych jak w nacjonalizmie. N. uważa, że nie ma w krwi zapisanej narodowości, to kwestia kulturowa. Narodowość dla niego oznacza wspólne cechy pewnej zbiorowości, jak on pisze coś na temat narodowości to on to ma na myśli. On odrzuca nacjonalizm, ponieważ twierdzi, ze postrzeganie człowieka przez pryzmat narodowości deprecjonuje wartość człowieka. Jak można oceniać człowieka przez pryzmat tych wspólnych cech? Nacjonalizm to jest prymitywizm, czyli postrzeganie siebie przez wspólne cechy to prymitywizm. Jak ktoś mówi, że jest nacjonalistą to ocenia się w wąskich kryteriach.

W jego dziełach znajduje się opis różnych narodowości: niemieckiej, francuskiej, on opisuje te średnie cechy danej społeczności, ale nigdy nie postrzega danego człowieka przez pryzmat tych cech, nie ocenia. On nie jest nacjonalistą. Bardzo pozytywnie pisał o polakach, on się uważał za polaka. Myślenie w kategoriach narodowości to strata czasu. W jego pozytywnym projekcie nadczłowiek to jest kosmopolita (przeciwieństwo nacjonalizmu, nie mam swojego wspólnego ja), jego nie można zamknąć w pojęcia tak ograniczone jak naród. On postuluje stworzenie nowej rasy europejskiej, która będzie rządzić Europą i powstaje przez przenikanie się dorobku kulturalnego dotychczasowych krajów. Nie ma na myśli kwestii krwi, tylko on myśli, że powstanie nowa ta kultura poprzez przenikanie dorobku kulturowego do tych nowych krajów.

Jeżeli chodzi o nadczłowieka to nie będzie to inny gatunek on odcinał się pod Darwina.

Nadczłowiek-> człowiek = wartości jakie on wyznaje, N. diagnozuje rzeczywistość, wartości, które wyznajemy to są wartości chrześcijańskie. On ocenia je negatywnie, one są negatywne, dekadenckie, osłabiają życie, afirmują słabość poprzez to osłabiają życie, nie wspierają w siłę i to prowadzi do upadku nihilizmu. Do prowadzi do upadku a N. był przeciwnikiem nihilizmu (to jest pustka, nic). Te wartości prowadza do upadku człowieka. Żeby uratować człowieka to on musi odrzucić te swoje wartości (czyli dekadenckie), które do tej pory wyznaje. Przewartościowanie - odrzucenie dotychczasowych wartości, wtedy powstaje pustka (nihilizm), który trzeba przezwyciężyć i stworzyć nowe wartości , które będą wzmacniały człowieka. Jeżeli człowiek sam tworzy nowe wartości, człowiek wyznaje inne wartości, to już nie jest ten sam człowiek tylko nadczłowiek. To stanie się nadczłowiekiem - przezwyciężenie siebie i zacząć tworzyć nowe wartości.

Nadczłowiek - koncepcja ta pojawiła się już w starożytności. U sofistów. Nadczłowiek to jednostka wybitna odróżniająca się od innych wybitnych jednostek. Nietzche - Jego idea o nadczłowieku istniała, a on ją tylko rozwija. Nietzche odrzuca teorię Darwina. Nadczłowiek - to jest istota, która odrzuciła istotne wartości, etc-tera. Ale to nie jest istota inna gatunkowa, to będzie istota, która odrzuciła dotychczasowe wartości. Człowiek, wyznaje swoje wartości, to są wartości dekadenckie. To one prowadzą do nihilizmu, a Nietzche walczy z nihilizmem - poświęca temu całą swoją filozofię. On mówi, że trzeba odrzucić dotychczasowe wartości, wtedy mamy pustkę i trzeba zacząć tworzyć nowe wartości. On nie odrzuca moralności. On chce w te miejsce zacząć wprowadzać nowe - tj. filozofia immoralizmu (czyli tworzyć coś nowego) a nie ammoralizmu. Nie jest on przeciwny moralizmowi. Istota, która tworzy nowe wartości będzie nadczłowiekiem. Bo trzeba mieć wielką siłę, wolę mocy. By być w stanie tworzyć nowe wartości.

To jest moralność Panów i niewolników, oni potrzebują kogoś kto te wartości stworzy. Większość ludzi potrzebuje pana, który powie co jest dobre, a co złe. Bo większość ludzi nie jest w stanie sama sobie wyznaczać celu życia/tworzyć wartości i swojej ścieżki życia. A więc dlatego oni są niewolnikami, bo potrzebują kogoś kto stworzy wartości. Oni potrzebują pana który im powie co jest dobre a co jest złe. Nie są oni w stanie stworzyć moralność, etc-tera. Ponieważ nie umią tworzyć swojej ścieżki życia. Stąd też potrzeba religia jest potrzebna, bo tam Bóg mówi, co jest dobre a co jest złe. Człowiek słucha, co mu kapłani przekazują jak ma czynić, że Bóg chce żeby czynił. Człowiek kieruje się wartościami chrześcijańskimi. Podstawową ideą jest idea równości. Wszyscy ludzie mają jednakową kulturę. My kogoś słuchamy, a nie tworzymy. Wolność znaczy odpowiedzialność, a ludzie wcale tej odpowiedzialności nie chcą.

Ludzie wierzący to ludzie, którym się rozkazuje, to są niewolnicy którym trzeba pomagać. Tą ideą religii mogą kierować ludźmi. Jeżeli w naturze może powstać nadczłowiek to wówczas mamy do czynienia z moralnością panów. On sam będzie wyznaczał swoją drogę życia i będzie wypracowywał drogę panów.

„Zależny,...wierzący nie jest swoją własności, musi zostać zużyty”... Ludzi mają coś takiego w sobie, że muszą być wykorzystywani. Wtedy mają poczucie przynależności. Człowiek, kieruje się wartości chrześcijańskimi we współczesnej Europie. Nawet w socjalizmie czy anarchizmie, człowiek kieruje się wartościami chrześcijańskimi. Niewolnik, jeśli nie on je tworzy, to on za nie odpowiada. Wolność oznacza odpowiedzialność!

Tak Fryderyk Nietzche rozumuje ludzi, którzy są słabi. Twórcy religii to twórcy tzw. fałszywej świadomości. I dzięki swojej idei religii mogą kierować ludźmi. Tak on rozumie religie, i moralność. W naturze może powstać nadczłowiek, to wówczas mamy do czynienia z moralnością Panów. Nadczłowiek nie potrzebuje już religii bo sam tworzy pojęcie co jest dobre a co jest złe. Tym się charakteryzuje się moralność Panów. Pan sam sobie wyznacza kierunki życiowe. Bóg to taki zakaz, bo Pan sam sobie stwarza pojęcia. Nietzche krytykuje chrześcijaństwo, bo one prowadzą do upadku.

Chrześcijaństwo prowadzi do osłabienia życia, niszczy oryginalność (jak np. jedna owieczka porzuci stado, to trzeba ją potem do tego stada sprowadzić). Chrześcijaństwo tępi wszelkie instynkty, namiętności, rządze, a to w tym tkwi nasza siła, więc dlatego N. krytykuje chrześcijaństwo. Chrześcijaństwo to religia dla ludzi słabych. Człowiek instynktownie coś neguje, jak sobie z czymś nie radzi sobie. I tak jest z ludźmi słabymi. A nadczłowiek czerpie siłę z natury (człowiek silny). Człowiek jest silny, umie pokierować uczuciami. Czyli wykorzystanie siły, która tkwi w popędach na działalność twórczą - tzw. sublimacja popędów, czyli wykorzystywanie siły. On się odcina od nauki kościoła. Popiera by tępić popędy u człowieka. Wola mocy jest istotą świata, istoty człowieka. Popędami należy uszlachetniać do procesu twórczego. A co nie dają sobie z tym rady to neguje. Jeżeli nie możemy sobie z czymś dać rady to mówimy, że to jest coś złego.

Dzięki temu wyróżniamy 3 etapy:

1)Człowiek

2)moment kiedy trzeba odrzucić wartości chrześcijańskie - element buntu, czyli przezwyciężania w sobie człowieka, przewartościowania wszystkich wartości

3)Nadczłowiek - istota kierująca popędami, i zaczyna tworzyć nowe wartości.

Hodowla nadczłowieka u Nietzchego - on używa tego pojęcia, po to by odciąć się od koncepcji wychowania, po to używa to pojęcie hodowli nadczłowieka.

- Pierwszy etap w życiu człowiek, to do 30 roku życia - to wtedy jesteśmy wielbłądami. Nasze życie polega, że my ładujemy na swój garb, człowiek wtedy przyjmuje na człowieka wartości na swój garb. Jesteśmy wielbłądami, który chłonie to co zastał, czyli wartości, zwyczaje, wzorce kulturowe.

- Drugi etap między 30 a 40 rokiem życia - to jej symbolem jest lew (czyli siła). Potrzeba siły lwa by ten garb, umieć siłą wstrząsnąć. To moment buntu człowieka. Wtedy rewitujemy swoje poglądy które do tej pory pozbieraliśmy. Wtedy potrzeba siły lwa ale on nie potrafi tworzyć. To etap przezwyciężania się.

- Po 40 roku życia to co odrzucimy- czyli to co dotychczas stworzyliśmy, to jesteśmy w stanie tworzyć - nadczłowiek. Jego symbolem jest dziecko. On te symbole bierze od Heraklita z Efezu. Heraklit stworzył koncepcję „bawiącego się dziecka”. Nadczłowiek to ten kto tworzy. Dziecko nie jest jeszcze obciążone, żadnymi schematami kulturowymi, wartościami, etc-tera. A one są stłumione przez kulturę (np. kiedy dziecko idzie do szkoły i się uczy). Ono kieruje się instynktami, ale same z siebie dziecko nie ma wewnętrznych nakazów. To są nakazy, które my przyjęliśmy do siebie. My przyjmujemy je na siebie. To tworzy sumienie. Moralność kształtuje społeczeństwo. Nam głos wewnętrzny mówi, my tak uważamy, ale to naprawdę społeczeństwo mówi co jest dobre a co złe. Dziecko, kieruje się instynktami, bawi się. To jest obraz twórczości. W grze są zasady. A w zabawie, dziecko coś tworzy. Kierując się instynktem, tworzy swój własny świat. Bez żadnych reguł z zewnątrz, sam sobie tworzy zasady. I to jest symbol nadczłowieka. To jest efekt przewartościowania wszystkich wartości. Ludzie z natury nie są równi. Każdy w sobie ma inne natężenie woli mocy. To jakie jest to natężenie, to my sami na to pracujemy, nie rodzimy się z tym. Im bardziej siebie przezwyciężamy tym wola jest silniejszy. Przynależność do kasty wypracowane jest przez naszą indywidualną pracę. Nadczłowieczeństwo to nieustanne przezwyciężenia samego siebie. Nasze życie jest zmaganiem się z rzeczywistości i wymaga twórczości. Dlatego słaby człowiek nie poradzi sobie. Nadczłowieczeństwo to nie jest nic stałego. Życie samo w sobie.

Wolność - to jest coś co się ma. Wolności nie można mieć, można ją nieustannie zdobywać. To jest nieustanne zadanie i przezwyciężanie siebie nasze życie wymaga nieustannej wartości. Jak człowiek tworzy to wtedy jest wolny, więc on musi nieustannie tworzyć, a to jest przezwyciężanie siebie, przezwycięża się energia. Wolności nie można mieć - można ją tylko nieustannie zdobywać. Kiedy tworzę to jestem wolny, a jak są schematy, na których ja poprzestaje to nie jestem wówczas wolny.

Ludzie, z natury nie są równi. To jest społeczeństwo kastowe- czyli mamy Panów i niewolników. Czyli muszą istnieć nadludzie, czyli Ci którzy będą tworzyli wartości. Będzie hierarchiczna struktura społeczeństwa i to jest naturalne. On mówi :”nad ludzi będzie zawsze mało”, Tylko nieliczni są na tyle silni , by nieustannie tworzyć. Nadludzie to są wyjątki. Nadludzie tworzy dla niewolników wartości i zasady. Nitzchemu zarzucono, że nadludzie będą eksterminować.

Stosunek nadludzi do ludzi:

- Nadludzie nie eksterminują, po prostu wszyscy są w społeczeństwie potrzebni. Oni nie będą ludzi nie nienawidzi. Dla nadczłowiek wróg to istota równa, z którym podejmujesz wysiłek walk, więc człowiek to nie jest wróg. Wrogiem dla nadczłowieka będzie inny nadczłowiek. Twój wróg świadczy o Tobie. Ta wojna między nimi będzie rozumiana jako konstruktywna dyskusja. Dla nadczłowieka człowiek nie jest wrogiem. Jest dla niego kimś równym. Musi istnieć w społeczeństwie bowiem patos dystansu. On nie podejmuje trudu dyskusji.

Nadczłowiek nie nienawidzi ludzi. Nienawiść jest charakterystycznych dla ludzi którzy kierują się resentymentem.

Nadczłowiek - to jest radość życia, czyli umiłowanie życia, istota radosna. Taki jest nadczłowiek. Jest to istota radosna - nadczłowiek. Jest to ktoś radosny.

N. z radości uczynił kategorię filozoficzną. Swoją filozofię określił mianem wiedzy radosnej. „Wiedza radosna” - to jego filozofia. Tak on ją nazwał. To może być na teście!!! Nadczłowiek jest radosny. Amor fati - czyli umiłowanie życia. Jak ktoś akceptuje życie, to człowiek wtedy jest uśmiechnięty. A jak ktoś jest złośliwy to jest ten któremu się w życiu nie powodzi.

Nitzche, uważa „nienawiść do mierności jest niegodna filozofa. Stawia pod znakiem zapytania, prawo do wierności dlatego że jest wyjątkiem musi on strzec reguł, musi dodawać odwagi wszystkiemu co mierne”.

Ludzie potrzebują nadludzi. Nadczłowiek potrzebuje też odbiorców podobnie jak Kruzo i Piętaszek ,albo słońce które przyświeca ziemi/ludziom. Formułą życia nadczłowieka, jest postępowanie zgodnie z własną wolną. Czyli czynie to co ja chce, a nie to co inni mi każą. „Postępować z własną wolą, albo wcale” < to jest dewiza nadczłowieka.

Idea wiecznego powrotu - wyobraź sobie, że dana chwila powraca do Ciebie i Ty chcesz postąpić tak jak było. To też pochodzi od Heraklita. Wolę mocy wyznacza, w jaki sposób jak się człowiek zachowuje. Czyli imperatyw egzystencjalny. Jak człowieka ma postępować nadczłowiek? Zawsze postępuj tak, by ta chwila miałaby do ciebie wiecznie wracać. A ty za każdym razem postępuje tak jakbyś chciał. Człowiek jest pewny tego czego chce. Nie ma tu miejsca na odstępstwo. Postępuj tak by postępować w taki sam sposób, jak za każdym razem. To jest filozofia destrykcyjna. Tak społeczeństwo w przyszłości wygląda. Ja biorę odpowiedzialność za to co robie, nic nie żałuję, nie ma miejsca na żadną słabość.

Projekt Stanów Zjednoczonych Europy - Narodowość to prymitywizm dla Nitzchego. To są ramy, które są konsekwencją podziałów. Ludzie będą rządzić w Europie. Nie będzie kryterium narodowości. Przestawił idee Stany Zjednoczone Europy. W nacjonalizmie podkreślono znaczenie „wojny”. Dla niego wojna to przede wszystkim, wojna to matka wszystkiego. Ludzie nieustannie ze sobą walczą. Jak pisze o projekcie przyszłości „ludzie nieodwołują się do wojen do przemocy”. Jak pisze o wojnie to wtedy pisze o przewartościowaniu człowieka. Miedzy schyłkiem, wolą życia o to chodzi Nietchemu. Walka między wschodem, a schyłkiem.

Instytucje państwa:

- N. nie był przeciwnikiem instytucji państwa o kształcie obecnym.

- On pisze „państwo jest najdziwniejsze z wszystkich podporów....państwo jest wtedy gdy człowiek się kończy” Nietzche krytykuje anarchizm, gdyż dla nich oni uznają idee egalitaryzmu. Nie było anarchistą. Ten cytat stanowi, że nie był on anarchistą. On mówił, że w społeczeństwie nie będzie państwa/organizacji, ale nie oznacza to też że jest on anarchistą. W nazizmie instytucja państwa jest pierwszoplanowa. Całe funkcjonowanie przyszłego państwa będzie się opierało na obecnym systemie.

Społeczeństwo w przyszłości będzie wyglądało:

„Może nie ma racjonalnych przesłanek, ale z atmosfery pism, którą można skojarzyć z nazizmem” On pisze „nic nie jest prawdziwe, wszystko jest dozwolone”. On to powtarza. Z tego wynika, że nadczłowiek, wszystko może, on postępuje jak chce. Nadczłowiek może wszystko. On też mówi, że nie ma powodów by nadczłowiek nienawidzi ludzi, by ich zabijać. Choć uważa on, że człowiek może zabijać. Ci co inaczej to interpretują to daje im odpowiedź: „Aczkolwiek jest wielka jest chciwość wiedzy” Rozumienie prawdy filozoficznej jest trochę inne niż prawd z innych dziedzin nauk. Nietzche to filozofia interpretacji. To jak interpretujemy zależy od tego kim my jesteśmy. To jak interpretujemy świadczy o tym kto jak interpretuje. Jest tu hierarchiczną strukturę społeczeństwa. Jeżeli wprowadzamy antyegalitaryzm. Egalitaryzm, jest tam równość w folwarku. Nietzche powstrzymuje się od swoich poglądów jest to trudne, w sytuacji gdy ktoś inaczej interpretuje jego filozofie.

„jakkolwiek ludzie by się obawiali ludzie mogą czynić wszystko”.

Filozofia Nietzchego to wiedza radosna. Boga Dionizosa uznał on za wzór w swojej filozofii. Dioniozos symbolizuje radość życia. To Bóg wina i zabawy. N. ostatnie swoje dzieło, kończy swoim stosunkiem do życia. Dionizos jest przeciw ukrzyżowanemu, czyli przeciw człowiekowi. A przeciwko D. był radością życia. Temu jest bliski Nietzche. „Żmija kąsając myśli że zadaje nam ból, ....wyobrażać sobie cudzą radość i cieszyć się z tego to przywilej najwyżej położonych zwierząt” Przyjaźń bardzo ceni Nietzche. „Niecierpienie wspólne, ale radość wspólna i przyjaciele”. To czyni Cię przyjacielem, jak się cieszysz z czyichś powodzeń. Najtrudniejsza jest radość z czyjegoś cierpienia. Nie cierpienie wspólne, a radość wspólna czyni przyjaciela. To jest filozofia radości. N. krytykuje litość, bo litują się najsłabsi, to ja komuś pomagam, przyjaźń to cieszenie się z czyjegoś sukcesu.

Nacjonalizm - to jest ideologia powstała w XIX w. Sam w sobie jest on różnie definiowany. Może to być ideologia. Nacjonalizm to nie tylko id. nacjonalistyczna, ale też całokształt postępowania człowieka. Jako ideologia > w zasadzie jej nie ma. To poświęcenia siebie na rzecz narodu, a ideologia daje nam diagnozę rzeczywistości/obraz co uważamy o świecie. Nacjonalizm to także przymiotnik, np. socjalizm nacjonalistyczny. Nacjonalizm jako taka ideologią nie jest, ale jest dopełnieniem innych ideologii. Jeżeli chodzi o przedstawicieli, to : Punkt wyjścia nacjonalistki > zbiór tez dotyczących narodów. Tezy :

- Najważniejszym pojęciem i wartością jest naród, który jest naturalnym sposobem organizacji społeczeństwa. Jest byt więc „naród”. Sukcesem nacjonalizmu jest to, że to przekonanie istnieje. Jest to najwyższa wartość.

Świat dzieli się na narody, z których każdy ma własny charakter, historię i indywidualność i to są wartości, które wymagają ochrony. Później jest przekonanie o nadrzędności narodu jako wspólnoty nad innymi związkami grupowymi, a co za tym idzie przekonanie o nadrzędnej roli lojalności wobec narodów, czyli interes narodowy ma nadrzędny status wobec interesów grup społecznych. Jest to idea egoizmu narodowego.

- Potem jest postulat budowy państwa narodowego. One pojawiają się na pewnym etapie historycznym. Związki kulturowe to jeden z czynników narodowo twórczych. Ludzie nie czuli się dawniej narodem ; np. szlachcic nie czuł przynależności np. do chłopów, gdyż miał inne zachowania, etc-tera. Ten proces industrializacji stworzył...

- Naród jest jedynym źródłem władzy politycznej, czyli mamy idee suwerenności narodu.

- Kolejnym elementem jest jedność narodowa - homogeniczność wspólnoty narodowej jest stanem porządnym/właściwym. Trzeba wykluczać sekularyzm poprzez eksterminację albo poprzez asymilacje.

- idea obcy są wrogami

- Idee powszechnego uczestnictwa jednostek z życiu narodu, np. pobór powszechny do wojska

- Idee wspólnoty nieograniczonej czasowo, np. Polacy mają na myśli, etc-tera.

- Idee wspólnego pochodzenia,

- Historyczne lub religijne uzasadnienia faktu zajmowania konkretnego terytorium

---