Wykorzystanie Metody M. CH. KNILLÓW - Programu Aktywności Ruchowej
w pracy z dzieckiem upośledzonym w stopniu umiarkowanym.
Doznania związane z odczuwaniem dotyku, ruchu, z tzw. bliskimi zmysłami, pojawiają się najczęściej w życiu człowieka, dlatego są mu najlepiej znane, zapewniają skuteczne zaspokajanie potrzeby poczucia bezpieczeństwa. Pozwalają na zdobywanie informacji na temat swojego ciała, wyodrębnianie go z otoczenia, a co za tym idzie ułatwiają rozwój poznawczy.
Do metod opartych głównie o kontakt z ciałem zaliczyć można m.in. metodę opracowaną przez Mariannę i Christophera Knillów obejmującą programy aktywności noszące tytuły: „Świadomość ciała”, „Kontakt i komunikacja”. Są one obecnie realizowane
w wielu krajach w tym również w Polsce. Metoda Knillów to próba wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi wszystkimi, którzy niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontaktu z najbliższym otoczeniem. Tkwią w milczącym świecie stereotypów. Są dalecy, ale nadal wrażliwi na nasze komunikaty, podatni na odrzucanie. Bronią swoich granic, ale oczekują pomocy.
Metoda ta zafascynowała mnie. Zaczęłam ją systematycznie stosować w pracy z czteroletnim dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu umiarkowanym. Zajęcia prowadziłam raz na dwa tygodnie przez 30 minut. W początkowym okresie zajęć dziewczynka przejawiała niechęć do jakichkolwiek kontaktów fizycznych, nie potrafiła się przytulać, nie nawiązywała kontaktu wzrokowego, protestowała krzykiem i nadmierną ruchliwością. Po dwóch miesiącach ćwiczeń funkcjonowanie jej wyraźnie poprawiło się, wyciszyła się, zaczęła reagować na polecenia. Ponieważ jest dzieckiem nie mówiącym - zaczęła przejawiać oznaki komunikowania się mimiką i gestem. Częściej uśmiechała się,
a kiedy czuła, że zabiorę ją na indywidualne zajęcia cieszyła się piszcząc i podskakując
z radości. Od tej pory bardzo chętnie uczestniczyła w zajęciach, wykonywała polecenia na miarę swoich możliwości. Widząc efekty swojej pracy utwierdziłam się w przekonaniu, że jest to właściwie dobrana metoda dla tego dziecka. Zmotywowało mnie to do jeszcze efektywniejszej pracy.
Podstawową zaletą opisanej metody jest jej naturalność i prostota. Odwołuje się ona do znanych z dzieciństwa zabaw i form kontaktu z małymi dziećmi. Programom towarzyszy poparta wiedzą i praktyką wiara w to , ze każde dziecko, nawet najbardziej pasywne, można zachęcić do przejawiania aktywności i inicjatywy. Programy są wzbogacone specjalnie skomponowaną muzyką, która dodatkowo stymuluje i podwyższa uwagę. Dziecko czuje się zupełnie bezpiecznie i uczy się - rozpoznając dźwięk sygnaturki na początku aktywności, zna go i wie co będzie robić. Na końcu aktywności sygnaturka oznajmia mu, że za podjęty „wysiłek” czeka je nagroda np. w postaci ulubionej zabawy.
Zajęcia te są formą aktywności przy muzyce. Każdemu ćwiczeniu odpowiada inny akompaniament i w ten sposób dziecko uczy się przewidywać co będzie działo się za chwilę, a to właśnie zwiększa jego poczucie bezpieczeństwa. Ćwiczenia są proste, większość z nich dziecko potrafi wykonać samodzielnie, np. klaskanie, głaskanie brzucha, wymachiwanie rękoma. Trzeba pamiętać, że towarzyszący terapeuta musi być świadomy skutków własnego podejścia do dziecka. Wzrost dziecięcej inicjatywy nie może czynić go zależnym od dorosłego. Terapeuta szanuje intymność dziecka, jego niechęć dotyku, ale czuwa by go wesprzeć w momencie kiedy ono tego chce, bądź potrzebuje.
Opis programów
PROGRAMY KNILLÓW MOGĄ BYĆ STOSOWANE JAKO METODA:
Przywracająca doznania zmysłowe trenowane w życiu płodowym, służące poznaniu własnego ciała i umożliwiające kontakt z otoczeniem (Olechnowicz 1988),
Pobudzająca dzieci głębiej upośledzone umysłowo do aktywności i współdziałania,
Aktywizująca dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,
Diagnostyczna i usprawniająca w terapii dzieci nieharmonijnie rozwijających się, z trudnościami w nauce,
Porządkująca zachowanie dzieci niedostosowanych społecznie.
Aktywności zawarte w każdym programie następują kolejno po sobie. Mogą być wykorzystane do pracy z dziećmi fizycznie upośledzonymi, nie słyszącymi lub niewidomymi, oraz z dziećmi, z którymi trudno jest nawiązać kontakt (z cechami autystycznymi lub psychotycznymi).
Program wprowadzający - 8 minut.
Kołysanie
Wymachiwanie rękoma
Pocieranie dłoni
Klaskanie
Głaskanie głowy
Głaskanie brzucha
Relaksacja
Program 1 - 15 minut.
Kołysanie
Wymachiwanie rękoma
Zginanie i rozprostowanie rąk
Pocieranie dłoni
Zaciskanie i otwieranie dłoni
Ruchy palców
Klaskanie
Głaskanie głowy
Głaskanie policzków
Głaskanie łokci
Głaskanie brzucha
Przewracanie się ( padanie )
Relaksacja
Program 2 - 15 minut.
Kołysanie
Klaskanie
Głaskanie brzucha
Głaskanie ud
Głaskanie kolan
Głaskanie palców u nogi
Wiosłowanie
Pocieranie stóp
Poruszanie palcami u stóp
Poruszanie nogami
Leżenie na plecach
Obracanie się z pleców na bok
Obracanie się z pleców na brzuch
Relaksacja
Do wykonywania aktywności opisanych w 1 i 2 programie używane są różne części ciała w różny sposób.
Program 3 - 20 minut.
Leżenie na brzuchu
Leżenie na plecach
Obracanie się z pleców na brzuch
Obracanie się z brzucha na plecy
Poruszanie nogami
Czołganie się na brzuchu
Raczkowanie
Klęczenie i spacerowanie na kolanach
Upadanie z pozycji klęczącej
Odpychanie i przyciąganie
Relaksacja
Przeprowadzenie tego programu wymaga znacznie więcej świadomości społecznej dziecka ruchliwości i koordynacji.
Program 4 - 20 minut.
Leżenie na brzuchu
Leżenie na brzuchu i mruganie oczyma
Leżenie na plecach z rękoma wokół karku
Poruszanie nogami (jazda rowerem)
Odbijanie się na siedzeniu
Ślizganie się na siedzeniu
Podnoszenie się i stanie bez ruchu
Podnoszenie ramion - jednego a potem obu jednocześnie
Podnoszenie jednocześnie jednej ręki i jednej nogi
Stawanie przed kimś
Podbieganie do - odbieganie od
Spacerowanie - szybko i delikatnie
Spacerowanie - wolno i ciężko
Spacerowanie - wolno i delikatnie ( po cichu)
Dwa i dwa (znajdź partnera)
Odpychanie i przyciąganie
Dowolne ruchy
Taniec
Program ten pomyślany jest jako aktywność grupowa. Wymaga odpowiedniego poziomu świadomości ciała, większej samokontroli, wyższego poziomu rozumienia pojęciowego, koncentracji.
Program SPH - 25 minut.
Kołysanie -pr. 1 i 2
Wymachiwanie rękoma - pr. 1
Pocieranie dłoni - pr. 1
Zaciskanie i otwieranie dłoni - pr. 1
Klaskanie - pr.1 i 2
Głaskanie policzków - pr. 1
Głaskanie brzucha - pr. 1 i 2
Głaskanie ud - pr. 2
Ruchy stóp - nóg - pr. 2
Przewracanie się (padanie) - pr. 1
Relaksacja - pr. 1 i 2
Każdemu etapowi przyporządkowana jest inna, bardzo wyraźna, radosna linia melodyczna. Rytuał sesji rozpoczyna się już w momencie przygotowań - przyniesienia przyborów i znalezienia odpowiedniego miejsca. Podstawową część inauguruje włączenie magnetofonu i rytualne wykonywanie określonych w danym programie czynności. Pozycja dziecka i forma jego fizycznego kontaktu z terapeutą jest uzależniona od jego woli i możliwości psychofizycznych. Po jakimś czasie dziecko zaczyna bardzo wyraźnie łączyć bodźce słuchowe - melodię - ze schematem i rodzajem wykonywanej czynności. Dzięki temu osiąga się nie tylko nawiązanie kontaktu i rozwijanie aktywności, ale również orientację w czasie, umiejętność przewidywania oraz bardzo wyraźny rozwój koordynacji słuchowo - ruchowej; rytmizowanie ruchów w zależności od muzyki.
Z dzieckiem, z którym pracowałam zakończyłam ćwiczenia na Programie 2 .Myślę, że od przyszłego roku szkolnego będę miała możliwość kontynuowania pracy metodą Knillówi poprzez realizację kolejnych programów aktywności .Postaram się także włączyć do współpracy rodziców dziecka.
Dziś mogę powiedzieć, że zastosowanie w/w metody w pracy z dzieckiem upośledzonym w stopniu umiarkowanym przynosi sukcesy wychowance i jest dla mnie źródłem satysfakcji zawodowej.
Podejmowane działania to codzienny element, baza wyjściowa do dalszej pracy edukacyjno-terapeutycznej w oddziale integracyjnym.
Dzięki Programom Aktywności dziewczynka stała się świadoma swojego ciała, doświadczając własne ruchy w relacji z drugim człowiekiem, przedmiotami, sytuacjami. Podstawą jest to, że dziecku jest dane inne niż do tej pory, zaplanowane i systematyczne doświadczanie ruchów takich jak; naciskanie, turlanie przedmiotów, przekładanie z ręki do ręki, obracanie ich, pocieranie, wyrzucanie itp.
Programy mogą być skutecznie stosowane w pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi o różnym poziomie rozwoju intelektualnego i z różnymi rodzajami niepełnosprawności fizycznej.
Poniżej przedstawiam sugestie, w jaki sposób programy mogą być wykorzystane
w pracy pedagogicznej nauczyciela przedszkola w postaci scenariusza zajęcia ruchowego przeprowadzonego według metody M. CH. KNILLÓW.
Mam nadzieje, że przedstawiona przeze mnie metoda stanie się inspiracją do podjęcia działań wspierających dzieci z trudnościami w doświadczaniu, nabywaniu i organizowaniu podstawowych informacji o sobie.
Scenariusz zajęcia ruchowego przeprowadzony według
PROGRAMU AKTYWNOŚCI M. CH. KNILLÓW.
PROGRAM 2
Dziecko upośledzone w stopniu umiarkowanym
Wiek - 4 lata
Opracowała i przeprowadziła: |
Barbara Kolasa |
Umiejętność ogólna: |
aktywnego doświadczania świadomości ciała |
Umiejętności szczegółowe: |
zawarte i opisane w przebiegu aktywności. |
Pomoce: |
kocyk, mata dla dziecka, magnetofon, obręcz, lustro, laseczki. |
Przebieg |
Umiejętność szczegółowa |
Wstęp „Poranne słoneczko” - układanie z laseczek promyków słońca, śpiewanie piosenki powitanki określenie swojego nastroju |
ułożenie laseczek wokół obręczy naśladowanie ruchem rytmu piosenki
określenie własnego nastroju w kategorii: wesoły - smutny. ( wskazanie odpowiedniej buźki ) |
Rozpoczęcie programu |
skierowanie swojej uwagi na usłyszaną sygnaturkę i przygotowanie maty. |
Aktywność 1- kołysanie |
poruszanie się na boki w naturalnym rytmie lub w rytmie muzyki i budowanie zaufania do terapeuty. |
Aktywność 2 -klaskanie |
klaskanie według własnego naturalnego rytmu oraz według rytmu muzyki. |
Aktywność 3 - głaskanie, klepanie brzucha, ud, kolan, palców u nogi |
rozpoznanie i wskazanie tej części ciała którą będzie klepać. |
Aktywność 4 - wiosłowanie |
przemieszczanie ciężaru ciała do tyłu i do przodu. |
Aktywność 5 - pocieranie stóp |
doświadczanie dotyku i wrażliwości podeszwy stóp- pojęcie STOPA. |
Aktywność 6 - poruszanie palcami u nóg |
poruszanie palcami i kontrola nad nimi. |
Aktywność 7 - poruszanie nogami |
celowe i niezależne używanie obu nóg - naśladowanie „ jazdy na rowerku”. |
Aktywność 8 - leżenie na plecach |
przyjęcie pozycji leżącej na plecach.
|
Aktywność 9 - przewracanie się z pleców na bok |
rozumienie pojęcia PLECY i BOK |
Aktywność 10 - przewracanie się z pleców na brzuch |
rozumienie pojęcia BRZUCH i przód ciała w relacji do podłogi |
Aktywność 11 - relaksacja |
wyciszenie się po aktywnościach |
Zakończenie programu - chowanie maty |
reagowanie na kończący program dźwięk sygnaturki, zwijanie maty i odłożenie jej na wyznaczone miejsce. |
nauczyciel - oligofrenopedagog
mgr Barbara Kolasa
PRZEDSZKOLE PUBLICZNE NR 12 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI IM. M. KONOPNICKIEJ W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM
Literatura:
M. Doroszewska, Pedagogika Specjalna, Warszawa 1985.
J. Kielin, Rozwój daje radość, Gdańsk 2000.
K. Kirejczyk, Upośledzenie umysłowe- pedagogika, Warszawa 1981.
Knill M.,Knill Ch. Programy aktywności. Świadomość ciała. Kontakt i komunikacja. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej, MEN, Warszawa 1995
7