POLSKA ZA CZASÓW ŚMIAŁEGO I HERMANA
1. Uniezależnienie się Polski od Cesarstwa. Po śmierci Kazimierza Odnowiciela tron objął jego ambitny syn Bolesław II Śmiały (1058-1079). Nawiązując do tradycji swego imiennika Chrobrego starał się przede wszystkim dążyć do umocnienia pozycji Polski i uniezależnienia się od Cesarstwa. Lata jego panowania upływają na wyprawach wojennych i stałym wtrącaniu się w politykę sąsiadów. Bolesław szukał oparcia dla swych planów w sojuszu z Węgrami i Rusią. Wykorzystał spory dynastyczne w Czechach i poparł tam stronnictwo antycesarskie. Podobnie było z tronem węgierskim na którym Bolesław osadził swego kandydata Władysława (1077-1095) zyskując sprzymierzeńca przeciw Czechom i Cesarstwu jednocześnie. Skutecznie interweniował w Kijowie, skąd wypędzono spokrewnionego z księciem polskim Izasława (1054-1078), przy okazji ponownie przyłączając do Polski Grody Czerwieńskie.
Dla urzeczywistnienia swych planów niezależności od Cesarstwa wykorzystał Bolesław walkę pomiędzy papieżem i cesarzem o inwestyturę. W sporze Grzegorza VII (1073-1085) z cesarzem Henrykiem IV (1056-1106) poparł papieża i wziął czynny udział w skierowanym przeciwko Henrykowi powstaniu Sasów. Europa podzieliła się wtedy na dwa obozy - zwolenników Grzegorza i obóz antygregoriański. W obozie gregoriańskim oprócz Anglii i Francji znalazły się Węgry i Polska. (w przeciwnym m.in. Niemcy i Czechy). Polityka antycesarska przyniosła Bolesławowi rychło efekty. Papież wyraził zgodę na odnowienie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i poszerzenie sieci biskupstw oraz zgodę na koronację Bolesława, która nastąpiła w 1076 r. Miało to duże znaczenie międzynarodowe jako demonstracja politycznej niezależności Polski od jakiejkolwiek władzy świeckiej.
2. Spisek możnych. Wygnanie Bolesława Śmiałego. Pełna sukcesów polityka Bolesława Śmiałego załamała się nagle i niespodziewanie. W roku 1079 przeciw królowi zawiązał się spisek możnych, w którym ważną rolę odegrał biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa. Postawionych przed sądem spiskowców oskarżono o zdradę (udowodniono im powiązania z cesarzem i księciem czeskim) i stracono, lecz nie doprowadziło to do opanowania sytuacji. Stracenie biskupa Stanisława spotkało się z dużym niezadowoleniem, co wykorzystali wspierani przez Kościół buntownicy. Król musiał uciekać na Węgry pod opiekę swego sojusznika Władysława. Do kraju już nie powrócił. Zmarł na wygnaniu w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach.
Sprawa spisku nie jest zupełnie jasna. Współczesny kronikarz Gall Anonim, piszący w trzydzieści lat po tych wydarzeniach mówi o nagannej postawie biskupa, ale też o "nieszczęsnym postępku" Bolesława. W sto czterdzieści lat później mistrz Wincenty Kadłubek podał wiarygodną wersję spisku, w której wina Stanisława jest w pewnym sensie udowodniona.
Upadek Bolesława Śmiałego zbiegł się z chwilowym triumfem Henryka IV nad opozycją antycesarską. W Europie Środkowej przewagę uzyskał obóz antygregoriański (w nagrodę za wierność cesarzowi książę czeski Władysław (1061-1092) uzyskał zgodę na koronację).
3. Walka możnych z władzą centralną. Spiskowcy osadzili na tronie młodszego brata Bolesława Śmiałego Władysława II Hermana (1079-1102). W okresie jego panowania utraciły swe znaczenie grody Wielkopolski i centrum państwa przesunęło się do innych części kraju. W drugiej połowie XI w. równorzędne znaczenie zaczęły odgrywać Kraków (rezydencja Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego) oraz Płock, siedziba Władysława Hermana. Możni liczyli, że Herman stanie się powolnym narzędziem w ich ręku. Władysław Herman nie koronował się i od początku był uległy wobec Cesarstwa, zaś całą władzę w kraju złożył w ręce wszechwładnego wojewody Sieciecha. Ten zmuszał do uznawania władzy książęcej starając się ograniczyć wpływy możnowładztwa, które niepodzielnie rządziło w wielu prowincjach. Możni, którym nie na rękę były silne rządy Sieciecha podnieśli przeciw niemu bunt wykorzystując do tego synów Władysława Hermana Zbigniewa i Bolesława zwanego Krzywoustym. Walki zbrojne toczyły się przez parę lat i skończyły się klęską i wygnaniem wojewody Sieciecha. (Zarzucano mu popieranie członków własnego rodu, otaczanie się ludźmi niższego pochodzenia i odsuwanie ludzi od rządów, które się im prawnie należały oraz zgubny wpływ na Władysława). Niezadowolenie możnych z silnych rządów Sieciecha było zrozumiałe, ponieważ przynależność do elity władzy dawała nie tylko prestiż, ale też niemałe dochody.
Ostatecznie Władysław Herman musiał zgodzić się na podział państwa poprzez wydzielenie synom dzielnic. Zbigniew uzyskał Wielkopolskę i Kujawy a Bolesław zaś Kraków. Sandomierz i Śląsk. Władysław pozostawił sobie Mazowsze (Płock) i władzę zwierzchnią w państwie. Podział ten utrwalił się na dziesięć lat, aż do roku 1107 i o pięć lat przeżył Władysława, który będąc stary niedługo już sprawował, zresztą tylko nominalne, rządy w państwie.
Podział kraju przyczynił się do pogłębienia separatyzmów dzielnicowych, wzmocnienia wpływów możnych w obrębie każdej z dzielnic oraz faktycznego rozpadu państwa na trzy części.