STANY NADZWYCZAJNE W PAŃSTWIE 11.10 notatki Brzeziński.
-2 spóźnienia nieobecność, spóźnienie gdy spr listę i mnie nie ma
-test pisemny dotyczący polskich regulacji
-możliwość podwyższenia oceny udział w debacie na temat wprowadzenia stanu wojennego
Pojęcia, terminologia
Stan nadzwyczajny
Cechy konstrukcyjne, formuła wprowadzania, realizacji
Stan nadzwyczajny- pojęcie teoretyczne, ogólne, nadrzędne, skupia w sobie wszelkie cechy stanów nadzwyczajnych, pełni rolę modelu za pomocą którego możemy analizować różne stanów nadzwyczajnych, umożliwia wysnucie ogólnych wniosków, wyodrębnić istotę stanów n.
Stany nadzwyczajne to postacie stanu nadrzędnego, charakteryzują konkretne regulacje prawne, posiadające cechy stanu nadrzędnego.
uzupełniają się! Stany nadzwyczajne kształtują wiedzę o stanie nadzwyczajnym jako takim
Pojęcia od lat 90. Jako kanon nauki o stanach nadzwyczajnych
Historia:
-stan wyjątkowy- w okresie międzywojennym, z prawa niemieckiego przeniesione, pojęcie kluczowe w politologii [K.S.], po II WŚ z pojęcia stan wyjątkowy rezygnuje się, zaprzestanie stosowania, bo
a) powodowało zamęt terminologicznym, bo było pojęciem zbiorczym, odnosiło się do specyfiki wyjątkowości wewn.; ustawa o stanie wyjątkowym regulowała jeden z rodzajów tego co dla państwa wyjątkowe, problemy techniczne ze zwrotami wieloznacznymi,
b) pojęcie typowo burżuazyjne, dla państw kapitalistycznych, stosuje się po to by promować interesy grup kapitalistycznych, forma ciemiężenia ludzi pracy.
-stan wyższej konieczności państwa- pocz. Lat 80. Znika pod koniec, w wyniku wprowadzenia stanu wojennego [13.12.1981] miało je uzasadnić, charakter doraźny, brak opisowości i neutralności, musi zaistnieć, niezbędne dla ochrony państwa,
-stan szczególnego zagrożenia- obejmuje wszelkie stany nietypowe, nadzwyczajne, do dziś używane bardziej jako uzupełniające, rzadko się używa ze względu na okr w konst pojęcia, konst z 1997 moment przełomowy w pojęciach- jednoznaczne, precyzyjne, adekwatne, brak potrzeby dodatkowych.
Stan nadzwyczajny pozwala odróżniać to co jest szczegółowe od tego co jest uniwersalne- brak problemów natury komunikacyjnej.
Cechy:
Skutki stanu nadzwyczajnego: uderza w wolności i prawa jednostki, oznacza zawieszenie, zniesienie, zwiększenie obowiązków, zmienia zakres komp organów państwa odstąpienie od demokracji konsensualnej w kierunku decyzyjności, redukcja elementów konsultacyjnych.
Okoliczności stanu nadzwyczajnego: nietypowość rozległa zakresowa i intensywna, niosąca daleko idące negatywne konsekwencje,
normatywna, stała konstrukcja, można ocenić specyfikę, modele, warunki dla stanu nadzwyczajnego.
Procedura o wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego:
Forma prawna, ogłoszenie
Cel wprowadzania i jaki efekt chce się osiągnąć jakie działania powinny być prowadzone
W jakich warunkach może być wprowadzony, tak aby decyzja była zasadna i zgodna z prawem
Zakresu stanu nadzwyczajnego, ma być proporcjonalny do zagrożeń
Czas obowiązywania
Środki nadzwyczajne jakie działania nietypowe można podjąć
Tryb zniesienia stanu nadzwyczajnego, kto może podjąć decyzje, w jakiej procedurze, z jakimi konsekwencjami
Stan wyższej konieczności spoza języka stanu nadzwyczajnego, pojęcie niedookreślone, w ramach stanu wyższej konieczności nie charakteryzuje się dokładnie jakie środki mogą być użyte, raczej procedury używania tych środków, brakuje regulacji prawnej na podst której organ by działał, w rezultacie organ musi sam określić czy może działać czy nie, organ uznaje że prawne środki działania są niewystarczające do ochrony, organ może podjąć działania w stanie prawnym zabronionym, poświęcanym dobra by urzeczywistnić inne dobra (subiektywne). W prawie karnym pojęcie kontratypu nie ma cech czynu zabronionego, czynność wyłączająca bezprawność na gruncie prawa cywilnego. Decyzje podejmowane ponad prawem obowiązującym, bez należytej podst prawnej, powoływane w granicach prawa, w celu stabilizowania a nie obalenia porządku.
Stany nadzwyczajne 18.10
Periodyzacja ustrojowa
Na poziomie ustrojowym nie dostrzegało się problematyki stanów nadzwyczajnych, aż do
Dekret 2.01.1919 o wprowadzeniu stanu wyjątkowego [tytuł sugeruje zdarzenia faktycznie powstałe, a on reguluje na czym polega ten stan]
na wniosek ministra wewn, potem ministrowie
samodzielnie likwidacja
Wprowadzenie stanu nadrzędnego, przesłanka niedookreślona bezpieczeństwa publ, skrupulatne regulowanie jak mamy postępować w danej sytuacji, unika się arbitralnego działania władzy.
Stan wyjątkowy mógł być wprowadzony na terytorium całego kraju. W każdej miejscowości mógł być wprowadzony. Wg wykładni celowościowej możliwość wprowadzenia na całym terytorium.
Miał być wprowadzony na czas określony, nie dłuższy niż 3 miesiące, czynnik czasowości pokazuje nadzwyczajność tych sytuacji.
Może występować w różnych odmianach, wprowadza się stopniowalność, obejmuje różne stany faktyczne, różne możliwości. Można wprowadzić w całej rozciągłości lub tylko niektóre mechanizmy. Elastyczność.
Rola szczególna ministra spraw wewnętrznych, ewe powołać komisarza. Mógł wydawać nadzwyczajne rozporządzenia w zakresie utrzymania bezpieczeństwa, kary za ich nieprzestrzeganie mógł ustalać. Max kara 3miechy pozbawienia wolności, jego władza reglamentowaną.
Dotyczyło aspektów działalności publicznej np. wieców, pochodów, zebrań publ,
Nie można ograniczać wieców, zebrań przedwyborczych! Żeby uniknąć monopolizacja władzy.
Można przeprowadzać rewizje, internować osoby które zagrażają bezpieczeństwu i spokojowi publ.
Internowanie- zarządza organ egzekutywy [decyzja sądu zwykle, w państwach praworządnych unika się internowania] narzędzie poprzez które admin może wpływać na decyzje.
Likwidacja wydawnictw zagrażających, zamykanie drukarni.
Możliwość zaskarżenia zarządzeń nadzwyczajnych. Samo złożenie skargi nie wstrzymuje wykonanie stanu wyjątkowego ale umożliwia jego sprawdzenie. Organ który skargę rozpoznaje jest zobowiązany do uzasadnienia. Jest to kontrola admin a nie sądowa.
7.02.1919 Dekretem uzupełnia się riżim stanu wyjątkowego o możliwość zawieszenia drukowania czasopism zagrażających bezpieczeństwu wewn
Kompetencje sądów doraźnych które w trybie przyspieszonym, w stanie wojennym mogą te spory rozwiązywać.
Wraz z podjęciem dekretu wydaje się dekret drugi o używaniu wojska w wypadkach wyjątkowych 2.01.1919 podjęty przez naczelnika na wniosek Rady Ministrów.
Użycie wojska dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego państwa.
Reguluje się jak ma wyglądać używanie wojska 18.04 wydanie rozporządzenia.
Użycie wojska ma charakter subsydiarny, użycie jego w ostateczności, kiedy władze cywilne są niezdolne wykonać zadania, a środki które zostały użyte są niewystarczające dopiero wtedy można posiłkować wojskiem.
Przesłanki:
klęska żywiołowa
uprzedzeniu lub stłumienie zbiorowych aktów gwałtu publ, zbrojnych wystąpień przeciwko państwu, bezp życia i całości mienia obywatela
Wojsko ma być siłą pomocniczą, ona nie może zastępować organów cywilnych, nie ma mowy o przesunięciu kompetencyjnym, działa na zlecenie admin. Wojsko w użyciu broni musi być skuteczne, bezwzględny zakaz kapitulacji wojska, wdawania się w układy.
Stan wyjątkowy pocz XIX w rozbudowywany stopniowo, dotyczy równowagi wewn.
6.01.19 rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego ww Warszawie i powiecie warszawskim, okres 3 miesięcy. Rygor wprowadzenie doraźnych sądów wojskowych, na całość urządzeń komunikacyjnych, kradzieży materiałów wojskowych, amunicji, prowiantu,
wprowadza się przepisy stanu wojny. Dostrzega zagrożenia stanu wojny, a nie dostrzega zagrożeń wewnętrznych. Dlaczego likwiduje się stan wyjątkowy, wprowadza się stan wojny?!
Przesłanka: bezp państwa, utrzymanie porządku publicznego,
suwerennego, niepodległego, integralnego [cele]
upoważnienie wydawania zarządzeń nadzwyczajnych mogły obowiązywac 3 miechy, w razie konieczności prolongowac na kolejne 3 miechy
Miał obowiązywać tylko w zaborze rosyjskim.
W dzienniku urzędowym wprowadza się stan wojny i o jego przedłużeniu. Ma być gwarancją praw jednostki.
Ulega rozszerzeniu internowania osób można internować osoby wobec których jest przypuszczenie, a nie tylko dowody. Możliwość nadużywania władzy. Można wydalić cudzoziemca który zagraża bezp państwa, bez uzasadnienia.
Wprowadza się sankcje za naruszenie przepisów o których mowa jest w tej ustawie. W trybie wyjątkowym są rozpatrywane, sądzone, są kary wymierzane. W ciągu miesiąca organy muszą zakończyć postępowanie, zakończenie śledztwa.
25.10
Reguły stanów nadzwyczajnych w czasie wojny polsko radzieckiej 1919-1920 na bieżąco tworzono nowe instytucje w okresie wojennym
1 lipca 1920 Rada Obrony Państwa wszelkie działania prowadzenia wojny, zakończenia wojny, sejm na posiedzeniu miał zatwierdzać rozstrzygnięcie Rady. RM nie jest w staie nic zdziałać bez zgody Sejmu.
Lipiec 1919 ustawa o bezp państwa stają się niewystarczające, zbyt mechaniczne działanie, ustawa nieadekwatna do sytuacji, Rada Obrony Państwa zaczyna tworzyć prawne zręby w stanie polsko radzieckim, wykształca nowe instytucje stanów nadzwyczajnych.
20.07.1920 pierwsze działanie Rady państwa, upoważniła ministra spraw wewn do częściowego przekazania kompetencji władzy wykonawczej organom wojskowym. Na obszarach zagrożonych dział wojskową, ścisła zależność od sytuacji wojennej, dotyczyć mogło zapewnienia spokoju i porządku publ, oraz wydawania nakazów i zakazów zmierzających do utrzymania bezp państwa. Przekazanie komp dowódcom wojskowym. Możliwość zmiany w strukturze władzy, w relacjach miedzy władzami cywilnymi a wojskowymi. Minister Spraw wewn podejmował decyzje. Na czas trwania wojny to przeniesienie może mieć miejsce, tylko w czasie trwania wojny, ogólny termin wyznaczony i zachowany. Minister Spraw Wewn nie określa decyzji na jak długo są przenoszone komp ale wynikało patrz wyżej.
31.07.1920 rozporządzenie Ministra Spraw Wewn i Ministra Spraw Wojskowych dot uprawnień władz wojskowym, powoływania ludności do osobistych i rzeczowych świadczeń wojennych, tudzież zapewnienia bezp, spokoju i porządku publ.
Na obszarach objętych działaniami wojskowymi można było powołać gubernatora wojskowego, który mógł wydawać rozstrzygnięcia, decyzje w zakresie bezp, spokoju, porządku publ, wiążące na danym terytorium, władze lokalne były zobligowane natychmiast wykonywać te decyzje. Komisarz cywilny był łącznikiem, pasem transmisyjnym między władzami cywilnymi a gubernatorem.
6 sierpnia 1920 Rada Państwa wydaje rozporządzenia w przedmiocie ustanowienia stanu oblężenia.
Całkowite pozbawienie organów samorządowych działania, działały tylko na rzecz gubernatora. Wykonują to co im zlecił gubernator. Zmianie ulegają kompetencje komisarza cywilnego.
Może zlecić wysiedlenie całej ludności, osób niepożądanych, może zniszczyć wszystko co wojsku mogłoby przeszkadzać wojsku, albo ułatwiać nieprzyjacielowi. Może wydawać rozstrzygnięcia, zakazać zgromadzania się, zamykać przedsiębiorstwa przemysłowe, przejmować zarządzanie przedsiębiorstwa, zmieniać profil dział na wojskowy, zakaz dział wojska. Może zmieniać relacje sądów powszechnych a doraźnych. Wszystkie akty podlegały kontroli głównie w zakresie legalności, ale również dostosowania do sytuacji faktycznej.
Stan oblężenia miał być wprowadzany na czas nieoznaczony, dopóki Rada Państwa go nie odwołała.
W stanie faktycznym został odwołany przez wspólne (Ministra Spraw Wewn i Wojskowych)rozporządzenie 28.09.1920 w przedmiocie zniesienia stanu oblężenia w mieście stołecznym Warszawa.
11 sierpnia 1920 rozporządzenie Rady Państwa o utworzeniu trybunału obrony państwa, był ustanowiony na czas istnienia rady państwa, miał sądzić osoby wskazane przez radę państwa, które popełniły przestępstwa szczególnej wagi szkodliwe z punktu widzenia bezp państwa
Konstrukcja stanu oblężenia w Polsce z Francji wzięta tylko tam zachowanie struktury państwa, parlament jest organem kluczowym jeżeli chodzi o kontrole, egzekutywa działa, 2. Kontrola nad legalnością działań rada stanu wskazania.
Okres prowizorium 1918-22
Od stycznia roku
1.04.1919 problem rozporządzenia RM wprowadziła stan wyjątkowy na okres 3 miesięcy na okres Królestwa Polskiego
Czerwiec 1919 stan wyjątkowy od 2.07 do 2 sierpnia 1919 w wawrszawie, łodzi i obszarze 15 miast.
1 sierpnia 1919 RM upowazniła do wydawania zarzadzen wyjątkowych na terenie całego dawnego zaboru rosyjskiego ministra spraw wewn, obowiazywalo do 2 maja 1921
1920 na okres 3 miesiecy rozporządzenie 15.07, do 15.04.1921
Konstytucja marcowa- odnosi się do amterii sądów nadzwyczajnych w kontekście wolności praw jednostek
Rozbieznosc miedzy typowymi prawami jednostki a tym co może się zdarzyć w stanach nadzwyczajnych.
Generuje dwie postacie stanow nadzwyczajnych:
Stan wyjątkowy- wolność osobista można ograniczać, tajemnice korespondencji, prawo gromadzenia się, zaiwazywaniastowarzyszen
Stan wojenny
Nacisk na ochrone porządku publ, czyli ochronebepz obywatela.
Zezwolenie prezydenta musialokreslic termin wprowadzania, natoamist nie okr jak długo, może w drodze ustawy okr
Stan współczesny: mamy gotoy schemat zachowaia uregulowanym wszystko ynika z przepisów prawa
1918-22 wielokrotnie stany nadzwyczajne
1VI 1919 rozporzadzenierm wprowadzane w sta wyjątkowym dla całego terytbylegokolestwa kongresowego na 3 miechy
Wraz z uchwaleniem konst marcowej reżim zyskuje nowa podstawę konst odnosi się do ludności i praw jednostki w stanie wyjątkowym
Stan wyjątkowy mogła wprowadzać RM za zezwolenie prezydenta dla ochrony bezppubl, podlega zatwierdzeniu przez sejm, wprowadzany w sensie przygotowań do wojny
Jeżeli dot całego państwa lub … 8dni na zebranie się sejmu
Stwierdzenie przez sejm zakończenia stanu wyjątkowego, decyzja sejmu działa ze skutkiem ex nunc, zakończenia a nie stwierdzenia nieważności. Czyli wszystkie decyzje które podjął rząd niezatwierdzone przez sejm sa ważne, ale sejm jeśli nie zatwierdzi to automatyczne zakończenie.
Stan wojny w trakcie wojny na obszarze działań wojennych.