1.WSTĘP Teoria-wyjaśnienie, pewne ogólne koncepcje wyjaśniające składające się z hipotez a te hipotezy są ze sobą powiązane w sposób logiczny i merytoryczny. Model realny czegoś będzie odzwierciedlać jakąś rzecz w wystarczającym stopniu i jest łatwiejszy w obsłudze. Motel pojęciowy opis który wyodrębnia najważniejsze cechy obiektu opis który wskazuje na to co jest istotne można go pisać za pomocą matematyki, równań. Realny model społ w ramach myślenia organicystycznego życie zbiorowe zwierząt, społeczność lokalna, rodzina. Model pojęciowy społ to pewien układ hipotez który pokazuje co jest w tym społ najważniejsze zbudowany jest na podstawowych sprawach społ. Przejścia-transformacje: 1.wielkie przejście-transformacja z feudalizmu do kapitalizmu od XVI-XVIII głównym teoretykiem był Karl Polany; 2.wielkie przejście-od socjalizmu do kapitalizmu Fukuyama na podstawie doświadczeń upadku socjalizmu przedstawił koncepcję końca historii z upadkiem socjalizmu pozostała jedna droga ku kapitalizmu: gospodarka rynkowa, demokracja parlamentarna. Pojęcia nowoczesności: V wiek-nowoczesność lansowali schrystianizowani rzymianie którzy chcieli odciąć się od barbarzyństwa i zacofania (poganie, judaizm) od tego co było przed nimi; XIII wiek-pod koniec okresu średniowiecza kiedy to wyłania się renesans, nowoczesność oznacza ogładę towarzyską, wykształcenie, subtelność aby to osiągnąć wracają do kultury starożytnej; pocz XVIII wieku oświecenie-Szkocja Francja nowoczesność ma tu nowe znaczenie czyli racjonalność, rozum, człowiek nie wierzy w zabobony chce aby wszystko było wyjaśniane rozumowo wierzy w naukę, postęp. Eschatologia-nauka o zbawieniu wiedza która mówi nam co jest dobre dla nas a co złe. Modernizm-teoria nowoczesności, systemowy model społ, oświecenie, ewolucjonizm. W socjologii rozpoczyna się zaraz po II wojnie od książki Marion Lery o modernizacji chińskiej wsi i rodziny która jest coraz bardziej zorganizowana systemowo; analiza systemowa, podział świata na społ tradycyjne i nowoczesne, sposób zorganizowania kultury, nowoczesność kojarzona z krajami zachodnimi. Przejawy nowoczesności: nacisk na indywidualizm, aspiracje, potrzeby jednostki; demokracja parlamentarna, proceduralna; gospodarka rynkowa; nacisk na znaczenie nauki; oddzielenie państwa od religii oraz powolne zanikanie znaczenia religii w życiu człowieka; oddzielenie pracy od domu; gen derowy podział pracy. Modernizacja-proces rozwojowy który zachodzi bardzo powoli jest to proces inkrementalny. Eschatologia to obietnica dobra dla społeczeństw zacofanych procesy doprowadzą do nowoczesności a zło w postaci tradycji zostanie wyeliminowane. Procesy modernizacyjne będą zachodzić wszędzie regres jest możliwy jednak będzie on krótki. Sceptycy tej teorii zwracają uwagę na zanik więzi między ludźmi, lansowanie egoizmu, atomizmu i że nowoczesność nie równa się szczęściu jednostki. Antymodernizm (1965-1980) chodzi tu o zwracanie uwagi na problemy społ, bolączki czyli nędza wśród ludności czarnej która się pogłębia, ogromna nędza w trzecim świecie, rewolucje i wojny, dyktatury w Afryce i Ameryce Poł, w socjalizmie szerzy się gospodarka nakazowo-rozdzielająca, rozwijają się ruchy religijne. Socjologia zmienia przedmiot badań na badania nad nierównościami i konfliktami, rozwijają się analizy interpretatywne i mikrosocjologia, pojawia się eschatologia w rewolucjach, feminizm, kontrkultura. Głównym ideologiem był Wallerstein. Postmodernizm (1970-1989) mamy tu dużo teorii średniego zasięgu (Merton), mamy tu do czynienia albo z czystą empirią albo z wielkimi teoriami, wielkie teorie nie opierają się na empirii a empiria nie opiera się na teorii, aby konstruować dobrą socjologię należy budować teorie średniego zasięgu będą to uogólnienia i wyjaśnienia, tśz to wycinkowe teorie które mają kontakt z empirią i na nich można budować wielkie teorie. Interesowano się teoriami rodziny, działania, gospodarki. Była to ideologia rozczarowania wielkie wartości nie zostały zrealizowane a utopie pozostały, świat jest sfragmentaryzowany, sprywatyzowany, skomercjonalizowany, nie ma ogólnych teorii wszystko wyjaśniających, nikt w nic nie wierzy, ludzie nie mają wielkich oczekiwań, ambicji, ważna jest lokalność, dominuje fatalizm i częściowy nawrót do modernizmu. Neomodernizm nastał po upadku komunizmu, pojawiają się nowe zjawiska: ogromny rozwój Azji Wschodniej (Chiny) opartej na konfucjaliźmie, wielki sukces gospodarki USA i Brytyjskiej po koniec lat 80, upadek wielu dyktatur w Ameryce Łacińskiej czy Afryce. Hipotezy postmodernistyczne są mało trafne, coraz istotniejsza jest demokracja, uniwersalizm, znaczenie rynku, prywatyzacja, współzawodnictwo wszystko to prowadzi do socjologii utylitarnych gdzie rynek to miejsce interakcji społ, pojawiają się nowe teorie demokracji: deliberatywna, nowe idee społ obywatelskiego, idee sfery publicznej. Eschatologia-dobra jest demokracja, uniwersalizacja, indywidualizm, rynek zły jest nacjonalizm, czystki etniczne, terroryzm.
2.FUNKCJONALIZM-sposób myślenia nawiązujący do przeszłości do Comta i Spencera, wyjaśnia struktury poprzez odwoływanie się do elementów społecznej całości. Pojęciowy model społ-to układ hipotez dotyczących tego co w społ jest szczególnie ważne. Funkcjonalny model społ: społ jest traktowane jako relatywnie trwała i stabilna struktura elementów to znaczy że społ jakie było takie jest nie zmienia się tylko trwa; społ jest dobrze zintegrowaną strukturą elementów w społ wszystko do siebie pasuje nie ma konfliktów; każdy element w społ przyczynia się do podtrzymania systemu jeżeli coś istnieje to znaczy że jest potrzebne; każde społ jest oparte na zgodzie na wartości panuje consensus. Wyjaśnienia genetyczne-takie które będą szukać przyczyny. Wyjaśnienia funkcjonalne-szukanie konsekwencji, następstw. Schemat pojęciowy-zestaw kategorii pojęciowych, nazw, jak poszczególne zjawiska nazywać, uporządkowany zestaw nazw. T. Parsons-jego stanowisko zawierało założenie, że świat społeczny wykazuje właściwości systemowe, które można opisać za pomocą uporządkowanych pojęć abstrakcyjnych. Jest on twórcą teorii systemu działania (pisał o jednostce działania wolotarystycznego), uważał, ze jest pewien podmiot działania, cele, środki, na które podmioty wpływają, a poza tym normy, wartości i warunki sytuacyjne. Teoria działania (Weber, Pareto)-społ jest systemem działań, nie składa się z ludzi, jest uogólnionym schematem działania. Pary opozycji: działanie może być afektywnie zaangażowane (gdy działamy chcemy uzyskać natychmiastowy efekt) bądź neutralne (odłożenie nagrody na później); aspektowość (aktor bierze pod uwagę jeden aspekt sytuacji) i całościowość (aktor w działaniu uwzględnia cały aspekt sytuacji); uniwersalizm (działania w których ja wyznaczam kryteria odnoszące się do wszystkich) i partykularyzm (działania w których ja działam w oparciu o uczucia); w jakiej sytuacji społ zachodzi: przypisanie (status przypisany niezależny od nas, niekontrolowany) i osiąganie (status osiągany możemy nad nim panować podejmujemy działania aby zmienić swój status); jakie wartości nam przyświecają: zorientowanie na kolektyw (altruistyczne) lub na swoją osobę (egoistyczne). 2 podziały funkcji podsystemu: system kulturowy, struktura społ, osobowość, organizm; wewnętrzne-instrumentalne, wewnętrzne celowe, zewnętrzne celowe, zewnętrze-instrumaentalne. W systemie panuje cybernetyczna hierarchia (oddziaływania są dwustronne). Od góry do dołu idzie kontrola tzn że system kulturowy wpływa na strukturę społ, struktura społ kontroluje osobowość a osobowość kontroluje organizm. Od dołu do góry przepływa energia motywacyjna, organizm dostarcza energii. Podział funkcji:
|
instrumentalne |
celowe |
zewnętrzne |
A-adaptacja - organizm |
G-osiąganie celu - osobowość |
wewnętrzne |
L-uspokojenie - system kulturowy |
I-integracja - struktura społ |
Funkcja adaptacyjna (A)-to funkcja zewnętrzno-instrumentalna czyli przystosowawcza. Adaptacja polega nie tylko na przystosowaniu się do środowiska ale jest jednocześnie oddziaływaniem na to środowisko, funkcja osiągania celów (G)-to funkcja zewnętrzno-celowa odnosząca się do problemu ustalania priorytetowych celów systemu, funkcja integracyjna (I)-to funkcja wewnętrzno-celowa odnosząca się do problemu koordynacji i utrzymywania właściwych, wzajemnych stosunków pomiędzy poszczególnymi elementami systemu, funkcja kultywowania wzorów i usuwania napięć (L)-to funkcja wewnętrzno-instrumentalna polegająca na utrzymywaniu wzorów przez socjalizację oraz kontrolowanie napięć. Analiza dynamiki-chodzi o ogólną ewolucję ludzkości, na czym polegają zmiany, pojawiają się nowe wzory kulturowe które dzielimy na dwie grupy: 1.wzory które pojawiają się i znikają (wzory, pomysły, działania, idee); 2.wzory które pojawiają się i trwają nazwane są powszechnikami ewolucyjnymi: stratyfikacja, ideologie (systemy ideologicznych uzasadnień), biurokracja, system pieniężno-rynkowy, ogólny i uniwersalny system prawny, stowarzyszenia demokratyczne. Teoria funkcjonalna-to teoria która wyjaśnia nam coś (x) poprzez wskazanie funkcji tego (x). 3.FUNK NOWOCZESNY Stratyfikacja-służy aby zachęcić ludzi do pełnienia ważnych funkcji społ, układ grup różnie nagradzana prestiżem i majątkiem, podział służy aby ludziom chciało się podejmować ważne zadania wymagające odpowiednich kwalifikacji. Analiza funkcjonalna-metoda interpretacji zjawisk (Merton). Motywacja działania-to stan subiektywny który poprzedza działanie. Funkcje-obiektywne konsekwencje działania, niezależne od motywacji. Ocena funkcji z punktu widzenia ich przydatności: pozytywne, negatywne, neutralne. Funkcje zamierzone-konsekwencje zgodne z motywami. Funkcje niezamierzone-konsekwencje niezgodne z motywami. Funkcje ukryte-trudno je zauważyć. Funkcje jawne-od razu je widać. Bilans funkcji-gdy prowadzimy analizę funkcjonalną należy pokazać wszystkie te rzeczy i wyciągnąć wnioski. Kontekst strukturalny-te same działania mogą być różnie oceniane. Alternatywy funkcjonalne-to wzory działania które pełnią podobne funkcje jak inne wzory działania. Wymogi funkcjonalne-funkcje które są niezbędne do działania systemu społ bez nich system nie może działać.
4.NEOFUNKCJONALIZM-wyjaśnia struktury poprzez odwołanie się do kultury, historii, struktury i osobowości. Teoria ta wykorzystuje pojęcie elementów systemu. Pojawił się w połowie lat 80 XX w. i trwał do końca XX w. J.C. Alexander i P. Colomy. Główne tezy: patrzeć na społ jak na pewien system który da się zrozumieć; centralny przedmiot analizy to działanie; teza o integracji musi być sprawdzona empirycznie; pomijają ciało i wskazują 3 podsystemy (kulturowy, osobowości, struktury) są to 3 odrębne wymiary życia społ, nie da się ich redukować, starać się dostrzegać napięcia pomiędzy nimi i je badać; zróżnicowanie społ-podstawowy mechanizm zmiany społ, stratyfikacja się zmienia pod wpływem zmiany wzorów kulturowych. Luchmann-uczeń Parsonsa był głównym przedstawicielem socjologicznej teorii systemów. Jego teoria systemów nawiązuje do Parsonsa i Spencera; podkreślał że systemy funkcjonują w środowisku; pojawia się koncepcja relatywności systemu znaczy to że wszystko jest systemem i podsystemem czegoś innego; nawiązuje do biologii; wprowadza pojęcie autopojetyczności-systemy dążą do tego aby rozwijać się na podstawie własnych zasobów, elementów; jego koncepcje odnoszą się do społ postindustrialnych; wprowadza pojęcie kontyngencji-przygodność-nic nie jest w pełni zdeterminowane, nie ma silnych ciągów przyczynowo-skutkowych, nie wiadomo jak skończy się nasze działanie, ta przygodność niesie ryzyko rozczarowania, prowadzi to do zawężenia opcji żeby zredukować kompleksowość, dzieje się to przy pomocy mediów-środki komunikacji pomiędzy poszczególnymi podsystemami. Media: prawo-redukuje kompleksowość, ryzyko działania, mówi nam jakie są oczekiwania systemu, co wolno a co nie, upraszcza nam opcje; pieniądz-nabiera szczególnego znaczenia gdyż prawie wszystko da się na pieniądz zmienić, pokazuje co ile jest warte; prawda-sposób porozumienia, metoda przyjmowania zdań jako słusznych; władza-komu się mamy podporządkować a komu nie; miłość-przeciwstawia się wielości potencjalnych zaangażowań emocjonalnych.
Autopojetyczność zachodzi przez samoobserwację (teorię), system jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem, musi wiedzieć czym różni się od otoczenia ten system, ważne jest redukowanie kompleksowości aby zróżnicowanie było między nim a środowiskiem, aby nie było szarych stref (jasne granice), system musi prowadzić stałą refleksję nad sobą. Procesy poprzez które przechodzi ewolucja: inkluzja polityczna- proces ewolucyjny wchodzenia systemu politycznego w inne sfery które przez politykę nie były regulowane; jurydyzacja-możliwość totalizacji, prawnicy zaczną rządzić społ choć nie oni zostali wybrani; racjonalizacja-polega na rozwoju nauki i traktowaniu jej jako sfery która może decydować o wielu rzeczach w społ. Instytucje rządzące w społ industrialnym: banki, media, trybunał konstytucyjny.
5.TEORIE KONFLIKTU: sposób wyjaśnienia zjawiska jakim jest konflikt; konflikt występuje ponieważ należy do istoty życia społ, konflikty pojawiają się dlatego że są ingerencje zewnętrzne; oparta na założeniu że nasz system jest dobry ale pojawiają się czynniki pozasystemowe które mogą leżeć w psychice człowieka albo w czynnikach zewnętrznych ingerujących. Teorie konfliktowe: sposób wyjaśniania dowolnych zjawisk odwołuje się do konfliktowego modelu społ; systemy wyjaśniania czegokolwiek, jakichkolwiek zjawisk społ oparte na konfliktowym modelu społ; przejawy ładu społ pojawia się przymus ład społ jest wyjaśniany za pomocą kms. Konfliktowy model społ-system wyobrażeń który zakłada że konflikty stanowią nieusuwalny element życia społ, to jest ogólne założenie o świecie. Konflikt: 1.obiektywna sprzeczność interesów to sytuacja w której nie da się równocześnie realizować dwóch różnych interesów konflikt odwołuje się do jakiejś społecznej strukturalnej sytuacji, strukturalną sprzeczność interesów da się wyjaśnić przez analizę struktury społ. 2.walka jako system działań; 3.zjawiska psychiczne-ludzie się nie lubią, badamy tu postawy i emocje nie działania społ. Konflikt może rozwiązywać sprzeczności. Konfliktowy model społ: każde społ w każdym punkcie podlega procesowi zmian; każde społ w każdym punkcie charakteryzuje się brakiem zgodności i konfliktem; każdy element społ przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany; każde społ oparte jest na przymusie wywartym przez jednych jego członków na drugich. Coser: ważne jest to że konflikt przyczynia się do rozwiązywania sprzeczności, konflikt traktowany jest funkcjonalnie, przyczynia się on do podtrzymania systemu, dzieli systemy społ na: sztywny-nie toleruje się konfliktu, tłumi się go utrudnia przejawy aby nie były widoczne, na powierzchni będzie ład i porządek, ten konflikt będzie tłumiony tak długo jak długo wytrzyma kontrola społ gdy ona zawiedzie nastąpi wielki wybuch tłumione skumulowane konflikty rozbijają system, konflikt prowadzi do rozbicia systemu; elastyczny-konflikt jest czymś naturalnym, normalnym i go dopuszcza ponieważ ujawnia on problemy w społ i muszą być mechanizmy które rozwiązują konflikty, system się utrzymuje powolutku się zmieniając i przesuwając, konflikt prowadzi do podtrzymania systemu. Dahrendorf: konflikt jest czymś wiecznym, nie interesują go działania lecz to że jedni mają władzę a inni nie. Konflikt rozumiany jako proces społ, system działań społ: co wywołało konflikt; w jaki sposób on przebiega; zakończenie konfliktu. Wg Cosera konflikt jest metodą rozwiązywania społ problemów, konflikty nie zawsze pojawiają się gdy jest sprzeczność interesów. Aby pojawił się konflikt ludzie muszą sobie uświadomić że jest sprzeczność interesów potrzebne jest poczucie że sprzeczności są nieprawomocne, niesprawiedliwe, pojawia się pobudzenie emocjonalne. Przebieg konfliktu zależy od tego jakie są stosunki w grupie: ścisłe-gwałtowny przebieg konfliktu lub luźne-łagodniejszy przebieg konfliktu. Sposoby rozwiązywania konfliktów: poddanie się przegrywającej strony; działania o charakterze czysto symbolicznym. Reguły kończenia konfliktu są akceptowane przez obie strony. U Dahrendorfa konflikt jest nierozwiązalny da się go tylko regulować-wprowadzanie mechanizmów dzięki którym konflikt nie będzie zagrażał nikomu. Regulacja-wprowadzanie mechanizmów które chronią osoby trzecie, niezaangażowane w konflikt.
6.SOCJOL KRYTYCZNA-krytykuje własne społ. zawierała analizę tego, co jest, jak i postulaty dotyczące tego, co ma być, wskazywanie dróg przejścia od tego, co niedobre do tego, co może być dobre. Drogami są mechanizmy społeczne. Zakłada: dziś-konflikt, w przyszłości- idealny, postulowany model. Jest tu wiele myślenia utopijnego. Krytyka-poddanie negatywnej ocenie czyjegoś zachowania, zbioru zdań. Socjologia krytyczna krytykuje dlatego że: nie realizuje ideałów; rynku; demokracji; nie dba o biednych. Giddens - pogląd podobny do Pareto - każda socjologia jest krytyczna, bo ujawnia metody rządzenia i to jak bardzo podlegamy temu rządzeniu. Uniwersytet J.W.Goethego założono Instytut Badań Społecznych. Geneza i przyczyny: 1.Erich Fromm-korzystał z badań Instytutu nad osobowością autorytarną-system cech osobowości człowieka który uwypukla pewne cechy to człowiek który ma tendencję do łatwego podporządkowania się ludziom władzy a jednocześnie dąży do podporządkowania sobie wszystkich tych którzy tej władzy nie mają Fromm zauważył że wśród robotników jest wiele jednostek autorytarnych co doprowadziło do wniosku że oni nie przeprowadzą rewolucji bo chętnie się podporządkowują; 2.badania nad antysemityzmem maja dwa znaczenia: dla samych badań oraz dla wszelkich badań nad uprzedzeniami i dyskryminacją. Szkoła frankfurcka (Fromm, Horkheimer, Adorno, Marcuse) oni proponowali nowy rodzaj nauki, uważali że tradycyjna socjologia jest przesadnie opisowa i traktuje świat jakby był konieczny jakby nie było alternatyw, uważali że to jak świat wygląd teraz to tylko przypadek, socjologia powinna być ściśle związana z filozofią, społ powinno zmierzać ku jakimś wartościom. Jurgen Habermas-odróżnienie sfery materialnej życia ludzkiego od sfery symbolicznej życia ludzkiego, s symboliczna jest konsekwencją materialnej, uważa że społ ludzkie nie mogłoby powstać bez pracy, ludzie mają zdolność uczenia się i wytwarzania struktury symbolicznej. Należy, więc zająć się problemem socjalizacji i nauczania. Lebenswelt (świat przeżywany)-to świat symboli, aksjologii, wartości, norm to świat kompetencji językowych i komunikacyjnych (Husserl i Schutz). Kompetencje językowe-umiejętność rozumienia symboli komunikacji, rozumienie werbalnego i niewerbalnego, to świat przedrozumień czyli kulturowych założeń na których opieramy komunikację. Świat przeżywany powiela się i reprodukuje poprzez tradycję kulturową. Analiza nauki wg Habermasa: trzy pojęcia nauki w odniesieniu do nauk społ: 1.nauki empiryczno-analityczne-to nauki ścisłe i techniczne ale nie tylko, dają one informacje która jest podstawą technologii i działania, dzięki tym naukom można poznać i opanować świat, interes techniczny jest realizowany przez nauki i polega na naszym dążeniu do zmieniania i opanowania świata; 2.nauki historyczno-dialektyczne-utrwalenie i poszerzenie międzyludzkiej komunikacji by ludzie potrafili się porozumiewać i zrozumieć, nauki to: filologie i związane z kulturą czyli historia, antropologia, zrozumienie symboli ma ułatwić i zminimalizować zakłócenia w komunikowaniu się, realizują interes praktyczny-praktyczność to nie tworzenie nowych dóbr, a działania komunikacyjne. 3.nauki krytyczne-nasze zrozumienie świata jest utrudnione poprzez pewne społ zjawiska (strukturę ekonomiczną i polityczną), podziały klasowe, dominacja polityczna utrudniają porozumiewania się między ludźmi, porozumienie jest ograniczone przez strukturę społeczną powoduje ona deformacją komunikacji, ograniczone jest to również przez traumatyczne przeżycia psychiczne i psychologiczne, interes emancypacyjny polega na tym aby grupy zmarginalizowane mogły w pełni uczestniczyć w komunikacji, potrzebna jest wiedza, analiza tych podziałów, refleksja nad światem, ogólna teoria społ ma się koncentrować na podziałach i na sposobach ich rozwiązywania. Ideał społeczeństwa-społ w pełni wyemancypowane, zapewniające wszystkim członkom dojrzałość, ułatwia edukację, rozwój komunikacji w sposób wolny od przymusu, nie ma podziałów ani grup wykluczonych, to społ niezakłóconej komunikacji, w której nie ma żadnych autorytetów, wszyscy są na równi wyedukowani i wymieniają poglądy w sposób wolny, to społ samosterujące się jak w dialogu Sokratycznym. Michael Burawoy-socjologia publiczna: głosi że w sferze akademickiej można wyróżnić 4 rodzaje uprawiania socjol: 1.socjol naukową (akademicka)-czysto analityczna, empiryczna, teoretyczna, badanie tego co jest i tego wyjaśnianie, 2.socjol krytyczną-to krytyczna analiza nie społeczeństwa a samej socjologii czyli szukanie luk i nietrafności tej socjologii akademickiej, zgłębienie wcześniejszych koncepcji, 3.socjol praktyczna (praca socjalna, polityka społeczna)-czysto praktyczne zaangażowanie badań socjologicznych, 4.socjol publiczna-to zaangażowanie socjologów w debatę publiczną, obowiązkiem socjologów powinno być prezentowanie swoich wniosków na zewnątrz, udostępnianie swojej wiedzy w dostępny ludziom sposób, mają wpływać na publiczną wizję świata w oparciu o własne badania, ma ona mieć znaczenie emancypacyjne.
SOCJOL UTALITARYSTYCZNE (Pawłow, Skinner) założenia: racjonalność (kalkulacja wyboru), racjonalny wybór, wybór alternatywny, ludzie są racjonalni i biorą pod uwagę strukturę społeczną ale to pojedynczy ludzie podejmują decyzje, co do swoich działań; założenie utylitaryzmu-koncepcja filozoficzna z klasyczną ekonomią polityczną z przełomu XVIII/XIX, nawiązuje do hedonizmu (głównym dobrem jest szczęście zmysłowe człowieka), człowiek jest podobny do zwierząt ponieważ kierują nim dwie pobudki: do unikania przykrości i do dążenia do przyjemności, człowiek jest racjonalny a więc chce maksymalizować dobro którym jest przyjemność, człowiek kalkuluje bilans kosztów (przykrości) i zysków (przyjemności) człowiek chce by zyski przeważyły nad kosztami. Aksjomatyzacja-próba stworzenia teorii formalnej w której przyjmuje się wstępne założenia (aksjomaty) i z nich się logicznie wyciąga wnioski które badamy empirycznie. Behawioryzm psychologiczny-psychologia zajmująca się tym jak ludzie reagują na bodźce w postaci przyjemności i przykrości.
TEORIE WYMIANY Homans-założenia: indywidualizm metodologiczny (psychologizm)-najważniejsze cechy w społ to jednostkowe interakcje pomiędzy ludźmi z jednostkowymi cechami; koncepcja redukcjonizmu-teorię dla socjologii można znaleźć w psychologii gdyż ona sama nie ma żadnej teorii; socjologię trzeba zredukować do psychologii by wytłumaczyć zjawiska; chciał uprawiać naukową socjologię, rozumiał teorię jako wyjaśnienie; w niego ludzie kalkulują by uzyskać zysk nie musi być on max ale żeby był; wprowadził pojęcia: dystrybutywna sprawiedliwość-odróżnienie pomiędzy równym nagradzaniem ludzi a nagradzaniem wedle wkładu pracy; relatywna deprywacja-stan pozbawienia nagród mimo iż wnieśliśmy duży wkład w pracę; grupa ludzka (grupa społeczna)-zbiór ludzi wśród których mamy silne systemy interakcji; wymiana-każda interakcja w której zachowania ludzkie są nagradzane przez innych; elementarne zachowania społeczne-nieformalne interakcje pomiędzy indywidualnymi osobami rodzi się wszędzie ale też wszędzie mogą przejawiać podwójną rolę mogą być pożyteczne albo szkodliwe; uogólnione wzmocnienia-nagrody: pieniądze prestiż; pośredniość wymiany-wymiana przy pomocy instytucji: korespondencja; reguły wzajemności-ustalane są w trakcie interakcji są negocjowane; instytucje są ważne dla społ tylko wtedy gdy są funkcjonalne dla ludzi; interakcje społeczne mogą być pożyteczne wtedy gdy regulaminy nie istnieją. Wymiana, rynek-metafora społ gdzie wymieniamy dobro. Dobro na rynku to: poważanie, prestiż, miłość, ten rynek to nie wydzielona strefa ludzkiego działania występuje on wszędzie gdzie tylko pojawiają się interakcje. Homans próbował budować teorię na strategii indukcyjnej (od szczegółu do ogółu) analizował poszczególne przypadki i uogólniał; ogólne założenia brał ze źródeł (aksjomaty): klasyczna ekonomia polityczna i psychologia behawioralna. Blau-chciał wykorzystać teorie Homansa i inne teorie np. konfliktowe; odróżniał sfery mikro i makro; rynek występuje tylko tam gdzie oczekujemy nagrody od kogoś konkretnego; wprowadza odróżnienie wymiany ekonomicznej (ma jasno podane reguły) i społecznej (wielu rzeczy trzeba się domyślać, brak wewnętrznego układu reguł); normy wzajemności-mówią jak i kiedy mamy się odwdzięczyć i to od nich pochodzi nasze poczucie sprawiedliwości; uczestniczymy równocześnie w wielu wymianach co prowadzi do dylematów; ludzie wchodząc do wymian manipulują swoją atrakcyjnością po to by przedstawić się jako osoba bardziej atrakcyjna aby dostać nagrodę nie za to jacy jesteśmy ale za to jak chcemy się przedstawić; jedni ludzie mają wstępnie większe możliwości nagradzania gdyż mają większe zasoby i ich pozycja jest wyższa przez to pojawia się zróżnicowanie społeczne; uogólnione nagrody: pieniądze, społeczne poważnie, uległość (akceptacja władzy nade mną); zróżnicowanie władzy przynosi: siłę ku integracji (nagradzanie uległości) lub siłę ku dezintegracji (wymiana niezrównoważona, władza nie realizuje potrzeb uległych); różnica pomiędzy mikro (wiele rzeczy da się wynegocjować) makro (wymiana jest zapośredniczona przez instytucje, analiza na tym poziomie ma kilka poziomów). Konfliktowa teoria wymiany Collinsa-interesuje go wymiana w grupach zhierarchizowanych gdzie jest duże zróżnicowanie statusów, wymiana odbywa się w warunkach nierówności i napięć jest nie komfortowa i nie przyjemna więc jest ona silnie zrytualizowana; w wymianie takiej można stosować ułatwienia: kapitał kulturowy-wszystko to co umiemy, czego się nauczyliśmy w szkole bądź w praktyce, nasze doświadczenia im większy kapitał tym większy sukces w wymianie, energia emocjonalna-uczucia które jesteśmy w stanie wzbudzić by pomóc w interakcji; uczestniczymy w wymianie po to aby należeć do jakiejś grupy która przyniesie nam pożytek i zajmować w niej dobre miejsce; związki pomiędzy sferą mikro a makro-wszystkie zjawiska makrospołeczne mają zakotwiczenie w sferze mikro zadaniem socjologa jest pokazanie uzależnienia zjawisk na poziomie makro od zjawisk mikro; jednostką analizy jest spotkanie, fizyczny kontakt pomiędzy osobami, jest elementarną jednostką wymiany, spotkania te rozciągają się w czasie i przestrzeni i następuje przechodzenie z mikro świata do makro świata. Teorie racjonalnego wyboru-są to koncepcje indywidualistyczne, jednostki kalkulują i podejmują racjonalne wybory. Hechter badał problem jak zapewnić solidarność grupową-sprowadza to do indywidualnych cech, to ile my chcemy włożyć naszych inwestycji w funkcjonowanie grupy; po co ludzie mają wkładać inwestycję w grupę: dla korzyści jakie daje grupa; dwa typy racjonalności: interes by być solidarnym i interes żeby nie być solidarnym; aby wszystko dobrze funkcjonowało potrzebna jest kontrola i monitoring; wszystkie zjawiska makrostrukturalne dają się sprowadzić do mikro. Coleman-zwraca uwagę na różnice historyczne między pierwotną organizacją społeczną (składnikami grupy są ludzie) i organizacją celowo skonstruowaną (składnikami struktury są role społeczne lub stanowiska), kiedyś kontrola społeczna była silna ale nieformalna. Kapitał społeczny-to silna więź społeczna np. w społ tradycyjnych, słaba jest w społ nowoczesnych nawet nie jesteśmy nią zainteresowani. Cechy kapitał społ: pozytywne-on umacnia więź społ, solidarność grupową społeczeństw o bliskiej więzi które nie są dynamiczne i które są mało zróżnicowane, negatywne-trzyma ludzi razem i nie pozwala na indywidualizm, dynamikę, gdy więź społeczna zanika niezbędne jest celowe organizowanie życia społ, egoistyczne jednostki muszą dbać o poziom ogólny aby przyczyniać się do wspólnego dobra. Neoinstytucjonalizm lata 80 XX, analiza oparta na utylitarystycznych wizjach świata; instytucja (reguły gry) to system reguł i odróżniają się od organizacji (to gracze dokonujący wymian na rynku); instytucje: formalne-spisane procedury podane do wiadomości, zapisane w regulaminach, nieformalne-reguły luźniejsze, nieprecyzyjne, niezapisane tylko przekazywane z pokolenia na pokolenie, to zwyczaje i obyczaje; źródła instytucji: pojawiają się spontanicznie w długim okresie czasu (nieformalne), wynik kooperacji polegający na tym że ludzie współpracujący dogadują się i tworzą sobie regulamin (formalne i nieformalne), powoływanie instytucji od góry (formalne); instytucje są elementem który rozważamy wokół którego koncentruje się nasza kalkulacja zysków i strat; instytucje równocześnie ograniczają nas i dają nam szansę, są pewnymi ramami w jakich możemy działać bezpiecznie, redukują niepewność wiemy czego możemy się spodziewać, nadają ideom moc sprawczą; dynamika instytucji-instytucje zmieniają się w dziejach bierze się to z obiektywnych zmian otoczenia muszą się dostosowywać do zmienności społecznej, zmieniają się pod wpływem ideologii, mogą się zmieniać szybko (formalne) lub powoli (nieformalne), zmiany inkrementalne-zmiany powolne, ewolucyjne, niedostrzegalne, takie zmiany są bardziej skuteczne; dobra wspólne-nie da się ich sprywatyzować należą do całej grupy (lasy, łąki, pastwiska).
SOCJOBIOLOGIA idee biologii które dotyczą społ konsekwencji: etologia-nauka o społecznym zachowaniu zwierząt, człowiek traktowany jako gatunek biologiczny, porządek dziobania-porządek dostępu do zasobów który jest społecznie uwarunkowany, metafory przerzucają ze zwierząt na ludzi i odwrotnie, przypisujemy zwierzętom cechy których one nie mają (antropomorfizm-używanie terminologii która odnosi się do ludzi w odniesieniu do zjawisk nie ludzkich); socjobiologia-nazwę wprowadził E.Wilson w 1975 zajmował się licznymi gatunkami zwierząt jak i człowiekiem, nauka rozwija się dzięki genetyce (chromosomy, DNA, genomy), metafory: społeczeństwo jest kompletnie wtórnej ważności, istotne jest jako środowisko środowiska, najważniejsze są geny-mechanizm wewnętrzny dążący do powielania, gen sam się nie rozmnoży żyjąc w jakimś organizmie kieruje nim tak aby się rozmnażał, organizm jest nośnikiem genu, geny kierują naszym działaniem, dobre dla genów są takie instytucje i strategie działania organizmów które zapewnią reprodukcję genów, była to biologia która starała się interpretować zachowania ludzkie, przeniknęła ona do: antropologii społeczno-kulturowej (powszechniki kulturowe to wzory kulturowe występujące wszędzie tam gdzie są ludzie, wytwarzane wzory kulturowe są takie same ponieważ geny rządzą ludźmi) i politologii (władza to powszechnik kulturowy i jest istotna dla socjobiologii gdyż zajmuje się problematyką agresji); socjobiologia odróżnia agresję (jest to walka wewnątrz gatunkowa) od drapieżnictwa (zachowania osobników jednego gatunku wymierzone przeciwko innemu gatunkowi); agresywność jest związana z: terytorializmem-egzemplarze jakiegoś gatunku oznaczają teren który uważają za własny jest charakterystyczny dla wszystkich zwierząt, jeżeli jest akceptowany to agresja spada, hierarchicznością-istnieje w grupie pewna struktura że jedne osobniki są ważniejsze niż inne, jeżeli jest akceptowana to agresji nie ma; rozwój terytorializmu i hierarchiczności jest kompensacyjny tzn że u jakiegoś gatunku jest silny terytorializm i słaba hierarchiczność albo na odwrót; u ludzi mamy do czynienia ze szczególną agresywnością która się napędza; agresywność i drapieżnictwo u ludzi nie są motywowane biologicznie tylko kulturowo; ludzie są skłonni do agresji nawet gdy nie jest im to potrzebne; wymyślili przyrządy przy pomocy których agresja i drapieżnictwo jest wykonywane które są bardzo niebezpieczne biologicznie, kultura doprowadziła do tego że agresywność stała się zagrożeniem dla gatunku. Dobór naturalny-dobór płciowy który zapewnia najlepsze potomstwo i dalsze przekazywanie genów. Altruizm krewniaczy-ważne jest aby choć jedno z rodzeństwa miało dzieci i dbanie o dzieci rodzeństwa zapewnia dalsze przekazywanie moich genów, altruizm odwzajemniony-opieka nad genetycznie obcymi ludźmi ponieważ mam zakodowane że osobniki odwzajemniają opiekę, on później pomoże mnie lub mojej rodzinie. Łączna wartość przystosowawcza-nie jest istotne czy dany osobnik będzie w stanie prowadzić reprodukcję ważne jest by moje geny się reprodukowały (dzieci mojego rodzeństwa).
BIOLOGICZNY MODEL SPOŁ-jest modelem holistycznym, całościowym, wychodzi od analiz całości społ (region, miasto, wieś). Ekologia-nauka biologiczna zajmująca się środowiskiem przyrodniczym i tym w jaki sposób wchodzą w interakcję gatunki przyrodnicze. Zajmuje się całością tzn wychodzi nie od jednostki tylko od całości, zajmuje się sposobem w jaki gatunki adaptują się do środowiska, jakie pojawią się wzajemne powiązania. Zainteresowanie ekologią pojawiło się w XVIIIw, zainteresowanie tym czy sposób funkcjonowania zbiorowości ludzkich jest zależny od środowiska fizycznego czy nie. Realizowana była w szkole chicagowskiej Parka gdzie narodziła się socjol miasta. Teorie ekologiczne mają zastosowanie w socjol wsi gdzie zajmują się przestrzennym układem wsi oraz w socjol regionu-zajmuje się większymi obszarami.
SOCJOL HISTORYCZNA-nie opiera się na metodologii, regułach, zajmuje się przeszłością, powstała w połowie lat 80. Tezy s historycznej: zjawiska społ traktowane jako rozgrywane w kontekście czasowym, przestrzennym, kulturowym, nie da się wniosków z tych badań uogólnić, od tego kontekstu zależy ich przebieg i wynik; zmiana jest naturalnym stanem społ, wszystko to co jest zależy od tego co było, aby zrozumieć dzisiejsze zjawisko należy zbadać jego przyczynę, genezę; zmiana zależy od potrzeb społ w danym czasie i zależy od nieprzewidywalnych działań jednostki i grup. Cechy wyróżniające SH (założenia): rezygnacja z uniwersalnych twierdzeń (kontekstualizm); zjawiska współczesne rozpatruje w odniesieniu do ich genezy, rzeczywistość społ jest procesem który ciągle się rozwija w czasie a badacz bada etapy tego procesu; SH sprawia że socjolog badając społ w różnych epokach działa na pograniczu socjologii i historii. Przedstawiciele SH: Norbert Elias, Charles Tilly, Theda Skocpol, Michael Mann. Społeczeństwo się dzieje, stwarza, czas jest wymiarem świata społ i to co się dzieje zależy od tego kiedy się dzieje; społ nie jest sztywnym systemem tylko płynną siatką stosunków społ; zjawiska społ mają charakter kumulatywny, są skumulowanym rezultatem zjawisk wcześniejszych ale też zjawiska dzisiejsze są zalążkiem tego co się wydarzy w przyszłości; jednostki zbiorowości są aktywne one tworzą procesy społ są siłą sprawczą zjawisk są podmiotami społ; ludzie tworzą swoje społeczeństwo i historię ale nie w sposób dowolny tylko na jaki pozwalają odziedziczone warunki. Założenia Goffmana: nigdy nie uciekniemy od innych ludzi zawsze będziemy wchodzić w interakcje; mamy skłonność do takich zachowań które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom jakie inni przed nami stawiają; nasze ja jest ściśle związane z tym ja innych ludzi; zachowania jednostek nie są wytłumaczalne tylko z perspektywy miejsca jakie zajmujemy w strukturze społ zachowania są czymś więcej niż odgrywaniem ról i najważniejsza jest scena. Występ-wszelka działalność jednostki która przebiega podczas stałej obecności grupy obserwatorów i wywiera na nich jakiś wpływ. Fasada-część występu jednostki która funkcjonuje niezmiennie przez cały czas jego trwania dostarczając obserwatorom definicji sytuacji, to standardowe środki wyrazu które jednostka stosuje celowo lub mimowolnie podczas występu, częścią fasady jest dekoracja.
SOCJOL SUBIEKTYWISTYCZNE-koncepcje nie zajmujące się obiektywnymi faktami społ gdyż uważają że one nie istnieją ponieważ my interpretujemy świat i zachowujemy się w sposób wyznaczony przez nasze interpretacje, subiektywne rozumienie obiektywnych faktów. Socjol interpretatywne-ludzie szukają subiektywnego sensu tego co się dzieje w ich życiu społ. Socjol interakcjonistyczna-nacisk położony na to że społ buduje się od elementarnych jednostek- interakcji między ludźmi, społ jest systemem składającym się z interakcji, wchodzimy w interakcje dlatego że dają nam przyjemność, wchodząc w interakcje nawzajem interpretujemy swoje zachowania. Poprzednicy europejscy: Weber, Simmel, Durkheim. Poprzednicy amerykańscy: Cooley, Mead. Przedstawicieli współcześni: Blumer, Kuhn stworzyli symboliczny interakcjonizm-kładzie nacisk na interakcje pomiędzy osobami, interakcja polega na reagowaniu na określone symbole które przypisujemy ruchowi fizycznemu. Blumer: szedł w kierunku psycho społecznej był kontynuatorem Parka, wiązał analizę o charakterze subiektywistycznym z analizą makrosocjologistyczną. Podobieństwa Blumera i Kuhna: zajmują się interakcją, przypisywaniem znaczeń i odczytywaniem symboli; zajmują się komunikacją pomiędzy jednostkami; zdolnością ludzi odczytywania komunikatów. Różnice Blumera i Kuhna: istoty ludzkie (natura ludzka): Blumer-koncepcja dynamiczna, ludzie są spontaniczni gdzie wciąż na nowo budują świat, są za mało zdeterminowani przez świat społ, z drugiej strony można się spodziewać jak ludzie się zachowają gdyż istnieją społeczne ramy, podejmując decyzje dokonujemy kalkulacji ale również działamy spontanicznie. Kuhn-podkreśla znaczenie rdzenia jaźni który ma charakter społ jest on socjalizowany w nas przez społ, poznając sytuację socjalizacyjną danego człowieka możemy domyślać się jak ten człowiek zachowa się, rozwija koncepcję metodologiczną; sprawa metod: Blumer-metodologia kładzie nacisk na interpretację subiektywistycznych sensów. Kuhn-metodologia polega na dokładnym obliczaniu, świat jest zdeterminowany więc można używać takich samych narzędzi jak nauki przyrodnicze; definicje różnych zjawisk: Blumer-odróżniał pojęcia definitywne od pojęć uwrażliwiających. Kuhn-podejście standardowe, pojęcia powinny być bardzo dobrze zdefiniowane. Pojęcia uwrażliwiające-sposób definiowania dający dużą swobodę, szerokie spojrzenie na zagadnienie.
TEORIA UGRUNTOWANA-koncepcja wyrosła z Blumera w latach 50 stworzyli ją A.Strauss, B.Glazer, J.Corbin-patrzą na teorię precyzyjnie, zajmują się tym czym zajmują się teorie. Teorie to siatki pojęć złożone z abstrakcyjnych twierdzeń i hipotez, jest to teoria formalna złożona z abstrakcyjnych pojęć i twierdzeń, jest to matryca w którą wrzucamy fakty. Zajmowali się cierpieniem związanym z umieraniem w szpitalu jako procesem społecznym w który zaangażowana jest rodzina i inni ludzie; stosują pojęcie trajektoria-sytuacja w której istnieje jakiś obiekt który jest cały czas w ruchu ale on nie panuje nad tym ruchem; nie chcą używać pojęć definitywnych; budowanie teorii nie zaczyna się od aksjomatów; nie powinna być dedukcyjna tylko indukcyjna; powinna rozpocząć się od zebrania materiału empirycznego; teoria ma być gęsta; ma składać się z licznych twierdzeń; twierdzenia te muszą łączyć się logicznie i merytorycznie; teoria musi mieć ambicje ogólności nie może być opisem materiału empirycznego; ogólność teorii oznacza że da się ją zastosować poza miejscem jej sformułowania; teoria musi być zamrożona w uczuciach; badania nie są po to aby sprawdzić istniejącą teorię one są po to aby teorię tworzyć; teoria ma być ugruntowana w badaniach, ma z nich wynikać; proces badawczy zaczyna się od badań empirycznych; przyjmują tezę o braku prekonceptualizacji-konceptualizacja zbadanie zjawisk badanych; podkreślenie tego że najpierw wykonujemy pracę myślową, wieloetapowość badań; metody doboru próby są wyraźnie stymulowane przez problem badawczy (teoretyczny dobór próby), nasycenie teoretyczne próby-badania robimy tak długo jak pojawiają się nowe kwestie.
SOCJOL FENOMENOLOGICZNA Husserl: chciał odkryć czystą świadomość jako odrębną po to by dotrzeć do niej powinniśmy zająć się sposobem myślenia które występuje u ludzi dostrzeżemy wtedy że ludzie zajmują się swoim bezpośrednim otoczeniem, wprowadza tu słowo lebenswelt co oznacza świat życia codziennego czy też świat przeżywany, trzeba przekroczyć zawiesić ten lebenswelt aby odkryć czystą świadomość. Schutz: interpretował Husserla, próbował połączyć dorobek kilku uczonych Meada, Webera i Husserla, podejmuje koncepcję uogólnionego innego, wprowadza sytuacje biograficzne jednostek ale istnieją pewne cechy wspólne dla różnych sytuacji biograficznych: fragment biograficzny czyli podręczny zestaw wiedzy to zasób sposobów interpretacji świata mamy w tym zestawie sposoby typologizacji ludzi-wstępna dana przez socjalizację wiedza, świat otaczający nas traktujemy jako coś naturalnego, oczywistego, nawet nie znając jego reguł to mniej więcej wyczuwamy na czym polega sposób jego funkcjonowania, ten świat jest wspólny nam wszystkim podejmuje tu problem intersubiektywności czyli możliwości wzajemności perspektyw-założenie że inni mają podobny zestaw wiedzy jak my, świat ma budowę przestrzenną można go podzielić na miejsca tu i tam tzn. że z każdej strony widać tak samo, druga osoba jest naszym alterego i odwrotnie. Kto kształtuje sytuację biograficzną: rodzina, grupy pierwotne, szersze społ. Warunki wpływające na postrzeganie świata (określające moje życie): warunki pod moją kontrolą (potencjalną)-rozumiem sytuacje; poza moją kontrolą. Stosunki czasowe: podział partnerów (alterego): poprzedników-żyli wcześniej, mieli wpływ na to kim jesteśmy, jest to wpływ bezpośredni i realny, nasz wpływ na pamięć o nich; współczesnych-ci ludzie których możemy spotkać, żyją w tym samym czasie co my, dzielimy z nimi rzeczywistość czasową; kolegów-ci z którymi podzielam czas i przestrzeń, podzielam z nimi interakcje; następców-ci którzy przyjdą po nas, dziedziczą, my kształtujemy ich świat, mają na nas wpływ taki że my możemy rozważać to jaki im świat zostawimy i podjąć pewne działania po to aby zostawić ten świat w jakimś konkretnym kształcie albo nie podjąć działań. Horyzont działania-każde działanie ma jakiś zakres autonomii, horyzont to granica do której nasze działanie jest wolne poza nią jest ograniczone. Typy motywów działania: po co?-określa cele, zamierzenia działania, co chcą osiągnąć; dlaczego?-zajmuje się uwarunkowaniami. Stopnie interpretacji: ludzkie interpretacje świata przyrody-ten świat jest obiektywny; nasze interpretacje interpretacji innych ludzi; interpretacja socjologiczna-jest ona nadbudowana na innymi interpretacjami, jest ona trafniejsza gdyż socjolog jest dobrze przygotowany.
SOCJOL STRUKTURALISTYCZNE-zajmują się inaczej zbudowanym społ, świat zbudowany jest z dwóch poziomów: życie codzienne i struktura społ jako podstawa która wpływa na życie codzienne. Struktura społ to struktura klasowa, system klasowy, kultura, system norm społ, traktowana jest jako system norm które przyjęliśmy w czasie socjalizacji. P.Bourdieu 1930-2002: uważał że u podstaw leży struktura klasowa ona wpływa na to jak patrzymy na świat; podejmuje krytykę socjologii subiektywistycznej i utylitarystycznej; wprowadza za Collinsem i Colemanem pojęcie kapitał społ-zasób który można posiadać, zmarnować lub pomnożyć; kapitał występuje w różnych postaciach: ekonomicznym (pieniądze, własność która przynosi zysk), społeczny (sieci w których tkwimy, nasze pozycje w rozmaitych systemach, powiązania z innymi ludźmi), kulturowy (umiejętności i wiedza nabyte formalnie lub nie, zdolności jeżeli je rozwijamy, kapitał lingwistyczny sposób mówienia, w jaki sposób się wyrażamy), symboliczny (część kap kulturowego to sposób budowania, rozwijania idei, polega na używaniu symboli i kompetencji komunikacyjnej aby uzasadniać aspiracje jakiejś grupy); w społ występuje ważne zjawisko konwersji kapitałów tzn przekładanie jednego typu kapitału na inny typ; habitus (łączy strukturę klasową z działaniami jednostki) to sprawność interakcyjna, umiejętność zachowania się w różnych sytuacjach, zbiorowa nieświadomość-nie zdajemy sobie z nich sprawy, wynikają naszej przynależności klasowej, bierze się to z socjalizacji; habitus klasowy-należymy do jakiejś klasy społ i w ramach tej klasy jesteśmy socjalizowani, realizujemy to w praktykach społ; pierwotny habitus-w rodzinie; wtórny habitus-w szkole; reprodukcja struktury klasowej-struktura klasowa w normalnych czasach się nie zmienia tylko reprodukuje (powiela), najważniejszym mechanizmem reprodukcji jest szkolnictwo w szczególności w szkołach państwowych; cuda-osoby pochodzące z klas niższych którym udało się wybić; panowanie symboliczne-klasy wyższe narzucają pewne przekonanie co jest kulturą prawomocną a co jest dobrą kulturą, klasy wyższe traktują swoją kulturę jako wyższą, narzucają pewne znaczenia aby zbudować przepaść pomiędzy klasami. A.Giddens: różnice między teorią społ a socjologią: socjologia to taka dziedzina nauk społ która zajmuje się społ od czasów industrializacji, teoria społ zajmuje się podstawami, elementarnymi pojęciami, zadaje podstawowe pytania; problem naturalizmu czy antynaturalizmu: natu-socjol nauką takiego samego typu jak nauki przyrodnicze, antynatu-Giddens stoi po tej stronie czyli nauki interpretatywne, odrzuca idee socjol jako nauki przyrodniczej; wprowadza pojęcie podwójnej hermeneutyki-w świecie przyrodniczym istotne jest to że człowiek musi interpretować zjawiska przyrodniczne-to hermeneutyka (szukanie znaczenia, zrozumienie), w świecie społ człowiek interpretuje interpretacje innych i to jest podwójna hermeneutyka; konsekwencje: idzie daleko za socjol interpretatywnymi, korzysta z pojęć uwrażliwiających; analiza myślenia krytycznego w socjol: socjol musi być krytyczna wobec społ ale nie ma potrzeby tworzenia specjalnej socjol krytycznej, jest ona krytyczna ze swej istoty, każda socjol jest krytyczna dlatego że ujawnia rzeczy których nie spodziewalibyśmy się w naszym oglądzie świata, pokazuje nam że świat jest inny niż myśleliśmy jest krytyką naszego potocznego wyobrażenia o świecie; problematyka dualności: w tradycyjnej socjol jest dużo przeciwstawieństw są one do niczego nie potrzebne socjol powinna zająć się działaniem jednostek (jest jedną z teorii działania), w realnym działaniu realnych ludzi te wszystkie przeciwieństwa będą się łączyć, przenikać i to jest dualność (przeciwieństwa się przenikają w naszym działaniu); teoria strukturacji: odnosi się do różnych konsekwencji istnienia struktury społ, ma oddawać dualność struktury czyli struktura społ z jednej strony ogranicza ludzi z drugiej umożliwia działania przekształcania świata; struktura społ składa się z zasobów i reguł: reguły-procedury zrozumiałe dla ludzi działających i są one używane przez nich do podtrzymania lub zmiany świata, należą do zasobu wiedzy: reguły normatywne-procedury zachowania które da się łatwo wyartykułować, można się do nich odwołać, to zestaw procedur gdzieś zapisanych są one dualne, reguły implicite-trudne do wyartykułowania, nigdzie nie zapisane; podmiotowość AGENCY: podmiotowa sprawczość-koncepcja podmiotowości która nie polega na badaniu motywów ale na tym co zrobił naprawdę, śledzenie refleksyjne-śledzimy ludzi czy…; dwa poziomy świadomości: świadomość dyskursywna-gdy jestem w stanie opowiedzieć cały przebieg działania, świadomość praktyczna-zasób wiedzy który przynosi praktyczne konsekwencje ale jest trudny do opowiedzenia, podświadomość-ludzie działają z sensem ale w sposób nieświadomy, działają dla poczucia ufności, bezpieczeństwa ontologicznego; procedury bezpieczeństwa: rutynizacja działań (zarządzanie czasem, przewidywalność i stabilność zachowań w czasie), regionalizacja (zarządzanie przestrzenią).
SAMOTWORZENIE SPOŁ: A. Touraine stworzył teorię tworzenia społ (produkcji)-od lat 50/60 pojawiło się społ postindustrialne które się samo tworzy, jest to społ podmiotowości, nie jest oparte na żadnych trwałych regułach (boskich, przyrodniczych, historycznych); jego socjol jest socjol działania, mówi że to ludzkie działania wpływają na to jak wygląda społ, ludzie tworzą projekty które starają się realizować; ludzie produkują społ poprzez tzw ruchy społ które wchodzą ze sobą w konflikt ponieważ są różne projekty urządzenia świata społ i w wyniku zderzenia się ruchów społ mamy do czynienia z jakimś społeczeństwem (samo się produkuje poprzez konflikt między różnymi projektami społ). Czynnikiem zmiany społ są instytucje (rząd, sąd, król), spontaniczne działania ludzi, technologie, działania masowe (powstania, rewolucje). Analiza interakcji (zagęszczone interakcje)-problem tworzenia się i rozpadu ładu społ. Analiza konfliktów-ruchy społ to przejaw konfliktu. Analiza zachowań zbiorowych-zachowania zbiorowe traktowane w kategoriach patologii dopiero w latach 60 zaczęto na nie patrzeć jak na polityki alternatywne-silnie podkreśla pojęcie opozycji. Teorie ruchów społ: 1.stare ruchy społ-ruchy z okresu 19wieku do początku 20 są to walki emancypantek czy sufrażystek (prawa obywatelskie dla kobiet), ruchy robotnicze (prawa obywatelskie), ruchy narodowo-wyzwoleńcze (własne państwo, zasady suwerenności); 2.nowe ruchy społ-ruchy po II wojnie, nie są skierowane na globalną zmianę polityczną ale na własne podwórko, chcą zmieniać świat ale od siebie, są to ruchy ludzi zamożnych, wykształconych którzy chcą żeby było lepiej w sposób nierewolucyjny, kładą nacisk na wartości postmaterialne. W teoriach ruchów wyróżniamy: teorie nowych ruchów społ (Europa)-pojawiają się teoretycy eksponujący nowość, pojawiają się nowe idee, chcą odpowiedzieć na pytanie skąd biorą się nowe ruchy społ, ruch społ powstaje wtedy gdy pojawia się nowy ważny problem społ który nie jest rozwiązywany przez władzę; teorie mobilizacji zasobów (Ameryka)-nowe problemy pojawiają się stale ale ruchy społ nie pojawiają się stale trzeba czegoś więcej niż tylko problem, muszą się pojawić możliwości mobilizacji zasobów (finanse, wolny czas ludzi, zdolności organizacyjne). W nowych teoriach ruchów społ badacze zwracają uwagę na to jak zmienił się świat po uprzemysłowieniu-coraz większy nacisk ludzi na chęć wpływu na to co się dzieje, jest to walka o historyczność-próba realizacji swojego projektu organizacji świata; istnieje podstawowy konflikt pomiędzy aparatem państwowym a tymi nowymi ruchami społ, te ruchy można uogólnić i powiedzieć że wytwarza się centralny ruch społeczny-pewien ogólny projekt wedle którego państwo nie ma prawa do podmiotowości; całe społ jest ruchem społ; świat dzieli się na dwie klasy.
POSTSTRUKTURALIZM-po latach 70; M. Foucault; strukturalizm to wizja teatru lalek (ukryte mechanizmy życia społ) poststrukturalizm to próba odejścia od tej metafory teatru lalek, założenia że to w ogóle nie istnieje; w świecie mamy do czynienia z wielością sposobów życia i nie tylko jeden element go determinuje; żyjemy w złożonym świecie w którym istnieje wielość zjawisk, wielość konfliktów których się nie da do siebie sprowadzić; jednostka jest pod wpływem wielu różnych sił społecznych i indywidualnych które próbuje kontrolować; odrzucenie esencjalizmu (pogląd że w życiu społ istnieje istota życia która wpływa na wszystko inne); próby odejścia od filozofii oświecenia i od oświeceniowej idei uniwersalności rozumu (wszyscy mają podobny sposób myślenia), wg poststrukturalistów uniwersalny rozum reprezentują wykształceni mężczyźni z wyższych klas społ pochodzący z Europy czy USA, są oni w dużej mniejszości jednak to oni tworzą obiektywne i uniwersalistyczne historie na temat świata-dyskurs dominujący; dyskursy ujarzmione-opowieści o świecie o których nie słyszymy, próbują się one przebić, zdominować ale mniejszość im nie pozwala, poststruktualiści chcą znaleźć te dyskursy ukryte te lokalne narracje, chcą je wydobyć, usłyszeć, (spojrzenie regionalne, kobiece) dzięki nim chcą się dowiedzieć czegoś o całym świecie, konsekwencje tego: rezygnacja badaczy z koncepcji absolutnej prawdy czyli z uniwersalnego rozumu; prawda-jest konsekwencją walki pomiędzy różnymi ideami, kształtuje się w walce; odchodzenie od pojęcia absolutnej sprawiedliwości; poruszają sprawę władzy i jej konsekwencji-władza jest wszędzie, posiada aspekty pozytywne tzn gdy mamy władzę możemy przeprowadzić różne projekty społ, z krytykami władzy trzeba być umiarkowanym bo bez władzy nie można nic zrobić, władza rozproszona (mikrofizyka władzy)-spotykamy się wszędzie z jakąś władzą to jest władza rozmaitych, różnych instytucji, nie jesteśmy w stanie od niej uciec, staramy się opierać, przeciwstawiać władzy, opór wobec władzy jest stałą cechą wszystkich społ, nie jesteśmy w stanie uchwycić władzy więc mimo stawianego oporu nigdy nie wygramy ale stłumić się oporu też nie da, opór będzie zawsze; władza jest ściśle związana z wiedzą-władza decyduje o tym co traktujemy jako wiedzę, pieniądze na badania daje władza, tam gdzie dadzą te pieniądze tam będzie rozwijać się wiedz, władza jest też uzależniona od wiedzy, władza szuka ekspertów, relacje te są obustronne. Kultura ponowoczesna-charakteryzuje się wielością idei które nie są do siebie sprowadzane, wielością stylów życia, kruchością świata, relacje między ludźmi nie są sztywne a przelotne, istnieje pluralizm światopoglądowy.
POSTMODERNIZM-jest opisem kultury ponowoczesnej przy pomocy idei poststrukturalistycznej taki opis świata zakłada zanik wielkich narracji (opowieści o świecie które pozornie wszystko wyjaśniają, przynoszą odpowiedzi na wszystkie pytania-chrześcijaństwo, marksizm, ewolucjonizm, funkcjonalizm, strukturalizm) które reprezentowały uniwersalny rozum; nacisk na wydobycie narracji lokalnych; odchodzenie od metafory którą się posługiwano w odniesieniu do społeczeństwa (system-całość w której potrafimy zidentyfikować części i trwałe relacje między tymi częściami jeżeli naruszymy jedną część działającego systemu to przez to zmienimy również pozostałe części a tym samym całość), wprowadzenie metafory kłącza na określenie społ-część rośliny będąca całością i składająca się różnych pędów które rozwijają się w różnych kierunkach z różną szybkością i są w miarę nie zależne od siebie, urwanie jednego pędu nie powoduję zmianę całości rośliny; dla społ charakterystyczna jest płynność tzn że wszystko się przekształca w silnym tempie, nie mamy do czynienia z trwałymi tożsamościami, społ jest coraz bardziej wykształcone i refleksyjne; nie poddaje się losowi; silne ważne sprzeczności im większa wolność tym większa kontrola; nowe koncepcje świata społecznego, wolności i tożsamości jednostki. W latach 90 przedstawicielem był Z. Bauman-uważa że są dwa tematy podstawowe socjol postmodernistycznej: 1.konsumpcja na pokaz, przesadna, ostentacyjna i 2.kultura popularna propagowana przez elektroniczne środki masowego przekazu.
SOCJOL FEMINISTYCZNA-przykład dyskursu ukrytego, lokalna narracja kobieca; zaczęła się od zainteresowań kobietami z czasem zainteresowana jest relacjami między płciowymi i światem społ widzianym z perspektywy kobiet; pojawiają się po II wojnie specjalne programy studiów kobiecych; pierwsze zainteresowania badaniami nad kobietami pojawiły się w Ameryce w latach 20 XX wieku; w latach 30 pojawiają się analizy ruchów emancypacyjnych kobiet; kobiety socjolożki zdobywają coraz więcej pozycji uniwersyteckich; w latach 50 powstaje towarzystwo badań problemów społ; na przełomie lat 50/60 pojawia się w socjologii perspektywa feministyczna; w latach 70 pojawiają się organizacje kobiet socjolożek zaczynają one traktować kobiety jako grupę mniejszościową; pojawiają się zarzuty w stosunku do socjologii o męską dominację, pomijają wkład kobiet do rozmaitych spraw; pojawia się zróżnicowanie terminologiczne J. Butler wprowadziła rozróżnienie sex (płeć biologiczna) i gender (płeć społeczna), zwraca też uwagę na tożsamość płciową; pojawiają się badania dotyczące socjalizacji do płci; pojawiają się badania na temat związku pomiędzy sytuacją gender (zróżnicowanie płciowe) a sytuacją innego typu pozycjami społ (zróżnicowaniem klasowym); pojawiają się badania aktywizujące-służą temu aby wzmóc świadomość genderową; ta socjologia związana jest z pewnymi systemami wartości w którym chodzi o to aby kobiety uaktywnić, umożliwić im emancypację; badania aktywizujące są prowadzone w różnych środowiskach; badania aktywizujące były charakterystyczne dla A. Touraine i jego analiz ruchów społ-interwencja społ; ta socjol jest krytyką socjol pozytywistycznej jest naciskiem na to że socjolog powinien stawać po stronie jakiś wartości, powinien by świadomie stronniczy; trzeba patrzeć na społ z dołu; zwracają uwagę na socjol historyczną warto cofnąć się do ważnych wydarzeń w historii i spojrzeć na nie z punktu widzenia kobiet; ta socjol jest konsekwencją poststrukturalizmu gdyż ona kwestionuje uniwersalny rozum mówi żeby popatrzeć na rozum kobiecy jako na przedmiot badań ale i jak na to co sprzyja badaniom; sprzyja wydobyciu dyskursu ujarzmionego; pokazuje nowe konflikty społ; socjolożki mówią że należy poświęcić więcej czasu życiu codziennemu; pojawiają się nowe pojęcia strukturalne, metafory: szklany sufit, lepka podłoga; nowe rozumienie struktury zawodowej; nowe rozumienie normy społ w socjol kultury, moralności.
SOCJOL RYZYKA-pojawia się na przełomie lat 80/90 zwraca uwagę na nowy ład społeczny w społ postindustrialnych i ponowoczesnych, sytuacje które wcześniej były tylko w zalążku które wtedy się rodziły a dzisiaj stają się czymś niezwykle ważnym. Ryzyko-podejmujemy działania i nie mamy pewności jakie ono przyniesie rezultaty, nie da się działać bez ryzyka, wszystko jest ryzykowne, ryzyko jest stałym elementem naszego życia. Badania nad ryzykiem zaczęły się od teorii prawdopodobieństwa kiedy zaczęto się interesować grami hazardowymi; w socjol zainteresowanie ryzykiem pojawia się w latach 90 w teoriach racjonalnego wyboru; pojawiają się matematyczne analizy związane z teoriami racjonalnego wyboru-matematyka działań społ; działania racjonalne pojawiają się zawsze w warunkach niepewności; warunki niepewności wewnętrzne (nie jesteśmy w stanie wziąć pod uwagę wszystkich dostępnych nam uwarunkowań, wszystkie okoliczności o których wiemy które mogą mieć wpływ na nasze działania, to co mamy w głowie) i zewnętrzne (sytuacje nieprzewidywalne naprawdę czyli takie o których nie mogliśmy wiedzieć); im bardziej jest nasze działanie uzależnione od przyrody i od techniki tym większe jest ryzyko; ludzie zawsze działali w warunkach ryzyka tylko tyle że kiedyś ryzyko było tylko przyrodnicze teraz dochodzi do tego ryzyko związane z technologią; sprawa ryzyka staje się coraz bardziej kluczowa dla współczesnych społ; mamy problemy ze zrozumieniem i uświadomieniem sobie ryzyka i ze skalkulowaniem. U. Beck-zwraca uwagę na to że ryzyko socjologiczne jest głęboko społecznie osadzone, ludzie akcentują jedne typy ryzyka a pomijają inne i to jest uzależnione od kultury; za oceną ryzyka stoją często wielkie organizacje; mamy do czynienia z ryzykiem dobrowolnym-wiemy że coś jest ryzykowne ale to robimy; ryzyko jest związane z klasą społ-wyższe klasy mają pieniądze aby zdrowo jeść i żyć niższe nie; ryzyko ponad klasowe-możemy być w klasie wyższej ale miejsce w jakim mieszkamy jest ryzykowne i nic na to nie poradzimy, mogą dotyczyć każdego; ryzykiem społ możemy manipulować-można go importować i eksportować teraz ale i w przyszłość poprzez nieoczyszczanie odpadów; z ryzykiem związane są też kłopoty o charakterze eksperckim; socjol ryzyka zajmuje się naszym codziennym życiem bo wszystko jest ryzykowne; ryzyko jest konstruowane społecznie ale i konsumowane społ.