Hellenizm i kultura hellenistyczna podr., s. 117 - 122, oprac. RM

1. Okres hellenistyczny (hellenizm) - epoka w historii krajów basenu M. Śródziemnego oraz

Bliskiego Wschodu od Aleksandra Macedońskiego do podboju rzymskiego.

2. Kultura hellenistyczna - nowa forma kultury greckiej (helleńskiej) właściwa dla okresu

hellenistycznego, cechująca się otwartością w szerokim zakresie na wpływy kultur orientalnych

(wschodnich); szczególnie istotną jej cechą jest zatem zjawisko synkretyzmu kulturowego

(wzajemnego przenikania się kultur - kultury greckiej i kultur ludów starożytnego Wschodu).

Zasięg kultury hellenistycznej był większy niż kultury greckiej (helleńskiej) w okresie

poprzedzającym czasy Aleksandra Macedońskiego. W okresie hellenistycznym j. grecki stał się

językiem międzynarodowym w jeszcze większym stopniu niż wcześniej (w odniesieniu do obszarów

basenu M. Śródziemnego i Bliskiego Wschodu).

3. Najważniejsze ośrodki kultury hellenistycznej

1. Aleksandria jako ośrodek nauki i najważniejszy ośrodek kultury hellenistycznej: ok. 300 tys. mieszkańców w III - II w. pne (opis Aleksandrii autorstwa Strabona, podr., s. 122)

• rola biblioteki aleksandryjskiej (największa biblioteka starożytnego świata) i Muzeum (Museion - „dom muz”, centrum życia naukowego w Aleksandrii, swoista „akademia nauk”, miejsce badań naukowych)

- latarnia morka na wyspie Faros u wejścia do portu w Aleksandrii - podr. s. 119

• synkretyzm religijny w Egipcie hellenistycznym za panowania Ptolemeuszy, np. kult nowego boga Serapisa (połączenie kultu Ozyrysa +Apisa +Hadesa), świątynia Serapeum, posągi Izydy przypominające Afrodytę, igrzyska Ptolemaje (nawiązujące do greckich igrzysk olimpijskich, nazwa nawiązuje do imienia Ptolemeusz, który nosili władcy Egiptu w okresie hellenistycznym)

2. Ateny - najważniejszy w okresie hellenistycznym ośrodek filozofii: np. Epikur, Zenon z Kition

3. Pergamon - stolica królestwa Pergamonu w Azji Mniejszej (w III - II w. pne), pergamin jako nowy materiał pisarski pochodzący z Pergamonu, konkurencyjny wobec egipskiego papirusu, ołtarz Zeusa w Pergamonie, podr. ,s. 121

4. Syrakuzy na Sycylii (Archimedes)

5. Rodos (grupa Laokona), il. w podr., s. 117

6. Antiochia w Syrii (stolica państwa Seleukidów)

4. Sztuka hellenistyczna - sztuka okresu hellenistycznego

1. cechy sztuki hellenistycznej: ekspresja i naturalizm dzieła sztuki, przepych i monumentalność formy w architekturze jako przejaw wpływów orientalnych, styl koryncki w kapitelach kolumn, traci znaczenie rzeźba sakralna, istotne jest aby artysta ukazał ruch, uczucie, stany emocjonalne postaci, czasem cierpienie

2. zabytki sztuki hellenistycznej, np. rzeźba: Wenus z Milo, Nike z Samotraki, grupa Laokona, umierający Gall, architektura: ołtarz Zeusa w Pergamonie (il. w podr. s. 121), A. Świderek, Hellenika, il. s. 64, 144,178, 224, B. Bravo, E. Wipszycka, Historia, t. 3, il. 30, 39, 42, 56,59

5. Przedstawiciele nauk ścisłych w okresie hellenistycznym (przeważnie związani z Aleksandrią

i Muzeum)

• Euklides (Aleksandria): stworzył podstawy geometrii jako nauki

• Archimedes z Syrakuz (III w . p.n.e.): prawo Archimedesa, machiny oblężnicze

• Eratostenes z Cyreny (Alesandria): wprowadził pojęcie siatki geograficznej (południki, równoleżniki), obliczył obwód ziemi

• Arystarch z Samos (320 - 250): astronom, zwolennik systemu heliocentrycznego („ziemia krąży wokół słońca”)

• Ptolemeusz Klaudiusz (II w. n e.): zwolennik systemu geocentrycznego („słońce krąży wokół ziemi”)

6. Filozofia okresu hellenistycznego - epikureizm (Epikur), stoicyzm (Zenon z Kition - ), podr. s. 120

(zob. temat: Filozofia starożytnych Greków)

7. Kult władcy w monarchiach despotyczno - teokratycznych okresu hellenistycznego (np.

kult Aleksandra Wielkiego jako boga już za życia, kult władców Egiptu z dynastii Ptolemeuszy)

---