Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

Historia

Cykle zaczęły się pojawiać najpierw w krajach o najbardziej rozwiniętym systemie kapitalistycznym. Z tego powodu to w Anglii cykle koniunkturalne pojawiły się wcześniej niż w USA.

W dobie gospodarki światowej wahania koniunkturalne dotyczą wszystkich nieizolowanych gospodarek, jednak często nie odbijają się w równym stopniu na wszystkich dziedzinach gospodarki. Co więcej, nawet w trakcie głębokiej depresji (ogólnej recesji gospodarczej) może się zdarzyć, że pewna branża gospodarki w danym kraju prosperuje nadzwyczajnie dobrze.

Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego

• Faza kryzysu

• rośnie: bezrobocie

• maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt,ceny

• Faza depresji

• koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

• Faza ożywienia

• rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• maleje: bezrobocie

• Faza rozkwitu

• koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie

W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie i recesję .

Inflacja - wzrost ogólnego poziomu cen.

W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.

Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac. Inflacja często stosowana jest przez rządy państw do finansowania budżetu, dzięki wykorzystaniu zjawiska tzw. pułapki inflacyjnej.

Przyczyny inflacji

• nadmierna emisja pieniędzy

• dodruk banknotów nie mających pokrycia

• oprocentowanie pieniędzy

• działalność kredytową banków komercyjnych

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

• ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwa struktura gospodarki

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

• zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze

Skutki inflacji

Inne skutki inflacji

• Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.).

• Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do 6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki - zmniejszą.

• Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.

Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.

.

Rodzaje inflacji

Według kryterium tempa:

• pełzająca - nie przekracza 5% rocznie,

• Inflacja umiarkowana (krocząca) - oscyluje w granicach 5-10% rocznie,

• galopująca - roczny wzrost cen według stopy dwu- lub trzycyfrowej,od 50% w górę

• hiperinflacja - miesięczny wzrost cen przekracza 150%

Inflacja w Polsce

Stopa wzrostu inflacji w okresie PRL-u, szczególnie w latach 50. i 70. XX wieku oraz przy zmianach władz jest iluzoryczna, nie sposób szacować inflacji, gdy państwo w majestacie prawa przejmowało majątek obywateli (w tym zasoby gotówkowe), reglamentowało towary, planowało produkcję i konsumpcję.

Jedną z metod zaniżania inflacji w PRL było wycofywanie produktu z rynku i wprowadzanie nań ponownie - pod inną nazwą i z wyższą ceną. W okresie PRL-u miały miejsce braki w zaopatrzeniu towarów, szczególnie gwałtowne w latach 1988-89.

W zestawieniu inflacja liczona od roku 1989 odpowiada pozycji "Inflacja IV - wskaźnik inflacji średniorocznej (średnia inflacji I z ostatnich 12 miesięcy" z tabeli w serwisie finansowym Money.pl (patrz linki zewnętrzne). Patrząc na wskaźniki inflacji średniorocznej od roku 1989 widzimy hiperinflację w roku 1989, która trwała jeszcze na początku 1990 roku i zawyżyła inflację średnioroczną za rok 1990.

Reformy (plan Balcerowicza) ministra finansów Leszka Balcerowicza i premiera Tadeusza Mazowieckiego spowodowały obniżenie inflacji dopiero w roku 1991.^{[potrzebne źródło]} Wtedy też miała miejsce likwidacja PGR-ów i pierwsza fala bezrobocia. Nastąpiła znaczna poprawa w zaopatrzeniu rynku w towary. W następnych latach inflacja systematycznie się zmniejszała.

Gwałtowny jej spadek nastąpił w roku 2002. W tym czasie w Polsce gwałtownie wzrosło bezrobocie połączone z wielką skalą prywatyzacji i z reformą ZUS-u. W roku 2004 obserwujemy niewielki wzrost inflacji po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej.

Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja	Rok	Inflacja
1950	6,5%	1960	1,8%	1970	1,1%	1980	1%	1990	249,3%	2000	8,5%	2010	2,4% (2,6%) P(2,5%)
1951	9,6%	1961	0,7%	1971	-0,1%	1981	21,2%	1991	60,4%	2001	3,6%	2011	P(2,7%)
1952	14,4%	1962	2,5%	1972	0,0%	1982	100,8%	1992	44,3%	2002	0,8%	2012	P(2,9%)^[
1953	41,9%	1963	0,8%	1973	2,8%	1983	22,1%	1993	37,6%	2003	1,7%
1954	-6,3%	1964	1,2%	1974	7,1%	1984	15,0%	1994	29,5%	2004	4,4%
1955	-2,4%	1965	0,9%	1975	3,0%	1985	15,1%	1995	21,6%	2005	0,7%
1956	-1,0%	1966	1,2%	1976	4,4%	1986	17,7%	1996	18,5%	2006	1,4%
1957	5,4%	1967	1,5%	1977	4,9%	1987	25,2%	1997	13,2%	2007	4,0%
1958	2,7%	1968	1,6%	1978	8,1%	1988	60,2%	1998	8,6%	2008	3,3%
1959	1,1%	1969	1,4%	1979	7,0%	1989	639,6%	1999	9,8%	2009	3,5%

UWAGA: P( ) - prognoza inflacji

5. Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Długotrwałe bezrobocie to pozostawanie bez pracy przez okres co najmniej 12 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy.

Bezrobocie w rozumieniu prawa

W Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:

• ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,

• kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,

• nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,

• nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni pow. 2 ha przeliczeniowych,

• nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,

• nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności,

• nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,

• nie pobiera zasiłku stałego, lub renty socjalnej.

Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) wyrażony w procentach.

.

Przyczyny bezrobocia

Istnieje wiele powodów, dla których osoby chcące pracować i zdolne do pracy nie znajdują zajęcia odpowiadającego ich aspiracjom i wymaganiom finansowym:

• Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego i jest ono zazwyczaj niskie a także nie ma większego wpływu na gospodarkę.

• Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (bezrobocie strukturalne).. Do tej grupy bezrobotnych należą m.in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów.

• Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności). Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży.

• Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (np. niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie..

• Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób, pomimo że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tę rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia.

Czynniki wpływające na zjawisko bezrobocia

Na rozmiar zjawiska bezrobocia wpływ mają czynniki społeczne, ponieważ jest to zjawisko wytworzone w społeczeństwie. Rozmiar bezrobocia zależy od systemu gospodarczego i aktualnie prowadzonej polityki krajowego rynku pracy. Związane jest zwykle z poziomem nowych inwestycji i trwałym zatrudnianiem pracowników w nowo powstałych i nowoczesnych zakładach pracy sektora publicznego lub prywatnego.

Istnieją problemy z zebraniem rzetelnych danych:

• Osoby pracujące nielegalnie mogą rejestrować się jako bezrobotne celem osiągnięcia korzyści z systemu pomocy społecznej.

• Osoby zdolne do pracy, którym niesłusznie przyznano renty z tytułu niezdolności do pracy nie pracują choć są zdolne do pracy, nie znajdują się jednak w statystykach bezrobocia.

• W gospodarce centralnie planowanej, a rzadziej w rynkowej, zatrudnienie jest niewspółmiernie duże do potrzeb firmy. Jest to tzw. bezrobocie ukryte. Osoby te można byłoby zwolnić nie powodując większych strat w gospodarce, nie figurują one jednak w statystykach bezrobocia.

Pozytywne skutki bezrobocia

• korzystny wpływ na konkurencyjność na rynku pracy, stymulacja wzrostu poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych wśród osób poszukujących pracy,

• wzrost motywacji do kształcenia, do zwiększania nakładów na inwestycje w kapitał ludzki, co prowadzi do przyspieszenia procesów długofalowego wzrostu gospodarczego kraju,

• możliwość realokacji zasobów ludzkich przy głębokich przemianach strukturalnych gospodarki z zawodów nieopłacalnych i nieefektywnych do zawodów nowoczesnych i efektywnych,

• wzrost motywacji pracowników do bardziej efektywnej i solidnej pracy oraz ograniczenie nadmiernej fluktuacji kadr, przez co dochodzi do racjonalizacji zatrudnienia i poprawy efektywności gospodarowania'

• zainteresowanie elastycznymi formami pracy w tym wolontariatem jako elementem Indywidualnego Planu Działania osoby bezrobotnej zawieranym z doradcą zawodowym.

Instrumenty aktywizacji zawodowej

• prace społecznie użyteczne

• staż

• szkolenia

• prace interwencyjne

• przygotowanie zawodowe dorosłych

• finansowanie badań lekarskich lub psychologicznych

• zwrot kosztów przejazdu

• zwrot kosztów zakwaterowania

• studia podyplomowe

• jednorazowe przyznanie środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej

• przyznanie środków na założenie spółdzielni socjalnej

• skierowanie do uczestnictwa w zajęciach centrum integracji społecznej

Rodzaje bezrobocia

• bezrobocie krótkookresowe - bezrobocie średniookresowe - bezrobocie długookresowe - bezrobocie chroniczne

• bezrobocie jawne - bezrobocie ukryte

• bezrobocie strukturalne - bezrobocie technologiczne

• bezrobocie cykliczne - bezrobocie sezonowe

• bezrobocie klasyczne - bezrobocie neoklasyczne

• bezrobocie frykcyjne - bezrobocie z wyboru

1990 8.5
1991 14.2
1992 16.3
1993 18.4
1994 18.0
1995 16.9
1996 15.2
1997 12.3
1998 12.4
1999 15.1
2000 17.0
2001 19.4
2002 20.0
2003 20.0
2004 19.1
2005 17.7
2006 14.9
2007 12.8
2008 9.5
2009 11.6
2010 13.4
2011 13.2

Bilans płatniczy jest to ogólne zestawienie wartości wszystkich transakcji ekonomicznych wykonanych w danym czasie pomiędzy krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. W zależności od czasu, jaki obejmuje, może być roczny, półroczny albo kwartalny taki bilans płatniczy. Może także tyczyć się pewnego wyznaczonego obszaru.

Bilans płatniczy raportuje o relacjach gospodarki krajowej z zagranicą. Dzięki niemu możemy dokonać oceny sytuacji gospodarczej oraz określić politykę ekonomiczną. Okazuje bezpośrednią strukturę oraz poziom obrotów płatniczych z zagranicą. Obrazuje rodzaj powiązań kraju z gospodarką światową oraz stopień otwarcia gospodarki.

Kurs walutowy
Jest to cena waluty jednego kraju, wyrażona w walucie innego kraju.

PKB - Produkt Krajowy Brutto - suma wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych i sprzedanych przez wszystkie podmioty działające na terenie danego kraju w ciągu roku, przy czym musza to być dobra posiadające swe ceny rynkowe.

Cechy specyficzne PKB: miernik poziomu gospodarczego, nie jest do końca precyzyjny, może rosnąć.

PNB - produkt narodowy brutto: miara wartości produkcji rynkowej wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych podczas określonego czasu (zwykle roku) przez czynniki wytwórcze będące własnością kraju lub jego obywateli niezależnie od tego czy znajduje się w kraju czy zagranicą.

 

---