Zalewski problemy estetyki w konserwacji w świetle założeń Brandiego


Prof. Władysław Zalewski

Współczesne problemy rozwiązań estetycznych stosowanych w konserwacji malowideł ściennych w świetle założeń przyjętych przez Cesare Brandiego

Specyfikacja konserwacji restauracji malowideł ściennych w stosunku do konserwacji innych rodzajów malarstwa jest zdecydowanie odmienna.

Tendencje do podejmowania bardziej skrajnych decyzji konserwatorskich wobec problematyki istniejącej przy malowidłach ściennych są koniecznością.

Zniszczenia wojenne po II-giej wojnie światowej we Włoszech postawiły nowy trudny problem przed środowiskiem konserwatorskim. Tych problemów nie mogły rozwiązać tradycyjne malarskie i rzemieślnicze tradycje konserwatorskie wywodzące się z okresu przedwojennego.

Cesare Brandi formułuje założenia konserwatorskie w celu ustalenia nowego kierunku działań przy konserwacji i renowacji dzieł sztuki. Wpływ teorii restauracji Cesare Brandiego na tendencje rozwiązań estetycznych stały się podstawą obowiązującą nie tylko we Włoszech, ale też w realizacjach konserwatorskich w całej Europie w drugiej połowie XX wieku.

Nastąpiło powstrzymanie tendencji rekonstrukcyjnych, przemalowań i ograniczenie do zachowania jedynie elementów autorskiego oryginału. Zupełna zmiana została przyjęta w metodach i sposobach uzupełniania ubytków. Pozostawiano w ubytku malowidła widoczne fragmenty podłoża lub różnicowano poziom warstwy uzupełniającej w stosunku do oryginału lub innej chronologicznie warstwy.

Kładziono na większych płaszczyznach ubytku kolor zmodyfikowany w stosunku do „koloru neutralnego” np. tzw. aqua sporca

Punktowanie w kolorze uzupełniano w zupełnie inny sposób:

Jaśniejszy i słabszy w stosunku w stosunku do oryginału. Przy rekonstrukcjach powtarzano jedynie schematycznie kompozycje malarską oraz formę bez szczegółów. Kolory wprowadzano w sposób odróżniający od oryginału np. trattegio.

Oczywiście pojawiło się wiele nieumiejętności w dostosowaniu nowych form uzupełnień w stosunku do charakteru autorskiego malowidła. Można wśród nich wymienić:

Brandi przyjmując ogólne zasady postępowania przy różnych dziełach sztuki, sformułował zasadnicze założenia, które w praktyce zostały wypaczone w podanych powyżej negatywnych przykładach konserwacji. W rezultacie pojawiły się krytyczne reakcje na prace konserwatorskie-restauratorskie przy malowidłach ściennych wobec powstających „preparatów konserwatorskich” nieczytelnych, niezrozumiałych i agresywnych. Dotyczy to przede wszystkim użytkowników obiektów zabytkowych, kapłanów, turystów.

Biorąc pod uwagę wadliwe rozwiązania estetyczne konserwowanych malowideł ściennych, należałoby przypomnieć następujące zasady Cesare Brandiego, do których przytoczone negatywne rozwiązania estetyczne stoją w sprzeczności:

Prof. Iwona Szmelter

Rewizja konceptualnej ramy stworzonej przez Cesare Brandi dla zachowania sztuki współczesnej i innych wartości dziedzictwa kulturowego

Brandi wykorzystał fenomenologię i tzw. Psychologię Gestalt w analizie dzieła sztuki. Wymaga to indywidualnego traktowania każdego dzieła jako jednostkowego fenomenu sztuki. Współcześnie stało się to standardem, a także wyrazem szacunku dla ludzkiej twórczości.

Pierwszy aksjomat mówi o wyłącznym „restaurowaniu materii dzieła sztuki” i jest wzbogacony wyjaśnieniem, że materia jest bipolarna, posiada fizyczną strukturę i wygląd, będący także wyobrażeniem i nośnikiem idei. Myśl ta znalazła kontynuację i obecnie prowadzi znacznie dalej, aż poza zakres materii prowadząc do „niematerialnego dziedzictwa”.

Druga zasada odnosi się do postulowanego przywrócenia potencjalnej jedności dzieła sztuki, starając się nie popełniać zafałszowania artystycznego ani zatarcia śladów dawności. Wskazania te w praktyce są współcześnie przestrzegane jako norma. Na ich podstawie zaakceptowano metodę uzupełniania ubytków, zawsze i łatwo rozpoznawalnych. Przesłaniem dla następnych generacji stała się zasada odwracalności interwencji restauratorskiej. Wątpliwości wyrosłe z praktyki spowodowały rewizję kategoryczności tego założenia, m.in. wskutek nieodwracalności materiałów użytych do konsolidacji obiektów. Współcześnie odwracalność to postulat i kompromis z realną możliwością jego zastosowania. Sprowadza się do odwracalności metody, która nie może uniemożliwiać, lecz powinna ułatwiać ewentualne zabiegi w przyszłości.

Odpowiadając na generalne pytania - opieka nad dobrami kultury w Zachodniej cywilizacji preferuje zachowanie materii i unikanie rekonstrukcji. Nasze współczesne zrozumienie dziedzictwa i wiedza dotycząca zachowania artystycznych i kulturowych wartości preferuje prewencję i „minimum interwencji”, co jest postulowaną praktyką, zwłaszcza w muzeach.

Wyjątek stanowi zniszczone narodowe dziedzictwo, a także szacunek dla odmiennych wartości kulturowych, np. Dalekiego Wschodu. Współcześnie wzrasta nacisk na eksponowanie funkcji dziedzictwa w społeczeństwie, co ma pozytywy w upowszechnieniu dóbr kultury, turystyki, ale także liczne cienie w postaci presji wolnego rynku, a nawet barbaryzacji „etyki pieniądza”.

Koncepcja relacji między teorią a praktyką, zapoczątkowana przez Brandiego, jest owocna, gdy opiera się na odpowiednim zastosowaniu tzw. „ procesu podejmowania decyzji konserwatorskich”. Na całym świecie rewizja jej aktualności dokonuje się przez estetyczne i etyczne wybory. Powstaje między nauką i praktyką motywowaną odbiorem społecznym i funkcją zabytków. Na ten ostatni czynnik nastawione są współczesne teorie tzw. zrównoważonej lub funkcjonalnej opieki nad dziedzictwem.

W praktyce aspekty starzenia jak patyna, spękania, ślady dawności - winny być respektowane. Żadna część dzieła sztuki nie powinna być usuwana bez niezbędnego potwierdzenia, że nie jest to oryginał - każde oczyszczanie jest uważane za akt krytycznej interpretacji. Wzmocnienie obiektu winno zachować jego integralność.

Retusz jako część restauracji rodzi zwyczajowe dylematy. Może być związany z wymaganiami o naturze historycznej, estetycznej lub etycznej. Znany jako trateggio - był systemem rekonstrukcji brakujących partii przy użyciu regularnych pionowych pociągnięć pędzla, kolor winien być dopasowany, a forma zrekonstruowana. Pionowe kreski winny być rozpoznawalne z bliska. Współczesne warianty stanowią rozwinięcie odróżnialnego retuszu pod nazwami (ang.) visibly retouching, chromatic selection and chromatic abstraction.

Rola koncepcji Brandiego w zachowaniu sztuki współczesnej wyrosła z jego unikalnej empatii w proces twórczy. Polega to na rozszerzonym rozumieniu roli artysty, jego idei, przekazu idei w materii sztuki, a także nowatorskim określeniu czasu i przestrzeni w sztuce.

Dzieło sztuki współczesnej traktowane jest jako materia i dzieło wyobraźni wyrosłe w kontekście kulturowym (czas, miejsce, kultura). W procesie opieki nad nim niezbędna jest re-kreacja tych wszystkich elementów.

Spuścizna myśli i konceptualnej ramy opieki nad sztuką jaką zaproponował Brandi pełnią rolę fundamentalnych zasad akceptowanej współcześnie konserwacji-restauracji, takich jak:

- potrzeba upowszechnienia i promocji wyróżniających się i uniwersalnych wartości dziedzictwa dla możliwie najszerszego audytorium,

- jawność zasad, metodologii i techniki restauracji,

- obiektywizm i otwarta postawa poznawcza, pozbawiona etnocentryzmu, kosmopolityczna, ale daleka od współczesnego globalizmu dążącego do ujednolicania,

- określenie aksjomatów i zasad konserwacji-restauracji, które zabezpieczają przed decyzjami o podłożu politycznym, religijnym i ideologicznym,

- szacunek dla autentyzmu, respekt dla nawarstwień historycznych (palimpsests),

- potrzeba odróżnienia oryginalnych partii od retuszu, który winien być wyłącznie w miejscach ubytków,

- w teorii elastyczność i pojemność określeń, które współcześnie okazały się pomocne w opiece nad sztuką współczesną, sztuką Dalekiego Wschodu.

Efekty rewizji konceptualnej ramy teorii Cesare Brandiego są pozytywne w sensie jej aktualności w progu XXI wieku. Związana jest trwale z dążeniem do dobra dzieł sztuki i pełni pozytywną rolę dla praktyki. Co szczególnie ważne, jest otwarta na problemy związane z tradycyjnymi sztukami pięknymi jak i współczesną nietypową, autonomiczną sztuką i jej różnorodnością kulturową.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teleangiektazje problem estetyczny i medyczny
Zachowania problemowe dzieci i młodzieży w świetle wybranych teorii
Problem odpowiedzialności moralnej w świetle dwóch powieści z różnych epok
37.Problem odpowiedzialnosci moralnej w swietle dwóch powiesci z róznych epok
Ludzie Bezdomni, problem odpowiedzialności moralnej w świetle dwóch powieści
Małgorzata Wróblewska Nadwaga to nie tylko problem estetyczny
Grzybek Stanisław Problem pochodzenia człowieka w świetle egzegezy biblijnej
Teleangiektazje problem estetyczny i medyczny
Problematyka estetyczna w filozofii Kanta
Narodowościowe problemy Europy i konserwatyzm
Krystyna de Walden Gałuszko Nowe aspekty pojęcia jakości życia w psychoonkologii w świetle założeń
BIELACTWO NABYTE JAKO PROBLEM ESTETYCZNY
Michałowski Przestrzenne usługi środowiska w świetle założeń ekonomii zrów rozwoju
P Zieliński, Rola nauczyciela w swietle załozen edukacji postmodernistycznej
DZIENNIK PRAKTYK - w swietlicy socjoterapeutycznej, dzien 6, Problematyka zajęć
DZIENNIK PRAKTYK - w swietlicy socjoterapeutycznej, dzien 10, Problematyka zajęć
Podstawowe zalozenia liberalizmu i konserwatyzmu, Materiały dla studentów WSB DG
art Problemy kreowania rozwoju lokalnego i regionalnego w swietle wybranych ujec teoretycznych
Estetyka skrypt cz 2, Problem wartości

więcej podobnych podstron