ZK III Chirurgia naczyn krwionosnych


CHIRURGIA NACZYŃ KRWIONOŚNYCH

Tętniak Aneurysma

Opis

Jest to odcinkowe (ograniczone) poszerzenie tętnicy powstałe w wyniku osłabienia (uszkodzenia) jej ściany. Tętniaki powstają najczęściej w obrębie aorty, która jest główną tętnicą organizmu biegnącą w klatce piersiowej i jamie brzusznej. Spotyka się je także w naczyniach tętniczych zaopatrujących mózg lub kończyny (częściej dolne). Także ściana serca może ulegać tętniakowatemu poszerzeniu w przebiegu zawału mięśnia sercowego

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Objawy są bardzo zróżnicowane i zależne od umiejscowienia oraz wielkości tętniaka.

Tętniak piersiowego odcinka aorty (aneurysma aortae thoracalis) powoduje nagłe, nawracające, ostre bóle w klatce piersiowej, bóle szyi, pleców, niekiedy promieniujące do górnej części jamy brzusznej

Tętniak brzusznego odcinka aorty (aneurysma aortae abdominalis) wywołuje bóle brzucha i pleców w okolicy krzyżowej, czasem promieniujące do pachwiny, brak apetytu, utratę masy ciała, czasem także spadek ilości wydalanego moczu, aż do rozwoju niewydolności nerek. W przypadku bardzo dużych tętniaków charakterystycznym objawem jest wyczuwalny w obrębie górnej lub środkowej części jamy brzusznej sprężysty, wyraźnie tętniący, niekiedy bolesny guz

Tętniak tętnicy mózgowej wywołuje silne, pulsujące bóle głowy, osłabienie lub porażenie niektórych grup mięśni, zaburzenia czucia lub równowagi, ból gałek ocznych, zaburzenia widzenia lub częściową ślepotę; niekiedy stwierdza się nierówność źrenic

Tętniak zlokalizowany w tętnicy zaopatrującej kończynę prowadzi do pogorszenia jej ukrwienia, co objawia się bólami, osłabieniem mięśniowym, bladością lub zasinieniem. Czasem w pachwinie lub w dole podkolanowym wyczuwa się sprężysty tętniący guzek

Tętniakowate poszerzenie ściany serca wiąże się z występowaniem zaburzeń rytmu serca (uczucie kołatania, nagłe utraty przytomności) lub rozwojem niewydolności krążenia (duszność, pogorszenie tolerancji wysiłku) Często tętniaki nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo w trakcie badań kontrolnych lub wykonywanych z powodu innych schorzeń

Tętniaki rozwarstwiające aorty dzielone są na 3 klasy według klasyfikacji de Bakeya.Klasyfikacja ta oparta jest na określeniu pierwotnego miejsca uszkodzenia błony wewnętrznej i kierunku szrzenia się krwiaka śródściennego : 

De Bakey zaproponował również podział na rozwarstwienia ostre trwające do 14 dni, podostre - od 2 tygodni do 2 miesięcy oraz przewlekłe - powyżej 2 miesięcy wystąpienia pierwszych objawów.

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Każde podejrzenie tętniaka wymaga jak najszybszego kontaktu z lekarzem. W następujących przypadkach uzasadnione jest wezwanie karetki pogotowia i błyskawiczny kontakt z lekarzem:

 Pojawienie się bolesnego pulsującego guza w jamie brzusznej, pachwinie lub kończynie

 Wystąpienie niewydolności krążenia lub zaburzeń rytmu serca u osób po przebytym niedawno zawale mięśnia sercowego

 Silny ból głowy połączony z nagłymi zaburzeniami świadomości, nudnościami, zaburzeniami widzenia, osłabieniem lub porażeniem niektórych grup mięśni

 Ponowne pojawienie się objawów tętniaka po jego leczeniu operacyjnym

Objawy pęknięcia tętniaka
W każdym z powyższych przypadków należy jak najszybciej wezwać pomoc, a w oczekiwaniu na przyjazd karetki pogotowia konieczne jest pozostawanie w łóżku.

Przyczyny

Tętniak rozwija się w wyniku uszkodzenia i co za tym idzie osłabienia ściany tętnicy, które może być spowodowane:

Nadciśnieniem tętniczym

Miażdżycą tętnic (uszkodzenie ściany naczyń w wyniku odkładania się w nich cholesterolu)

 Wrodzonym odcinkowym defektem ściany naczynia (szczególnie częste w przypadku tętniaków naczyń mózgowych)

 Urazem tętnicy

 Kiłą (obecnie jest to niezwykle rzadko spotykana przyczyna tętniaka)

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Podwyższone ryzyko powstania tętniaka wiąże się z:

Nadciśnieniem tętniczym

Otyłością

 Paleniem papierosów

Podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi lub występowaniem miażdżycy naczyń w rodzinie

 Przebytym zawałem mięśnia sercowego

 Podeszłym wiekiem (powyżej 60 roku życia)

 Przebytym bakteryjnym zapaleniem wsierdzia (zakażeniem wewnętrznej warstwy ściany serca)

 Guzkowym zapaleniem tętnic (polyarteritis nodosa) - rzadką, przewlekłą chorobą zapalną małych i średnich naczyń tętniczych

Sposoby zapobiegania

Zapobieganie powstawaniu tętniaka polega na unikaniu czynników ryzyka, a więc obejmuje:

 Zaprzestanie palenia tytoniu

 Prawidłową dietę z obniżoną ilością tłuszczów

 Aktywność ruchową, regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych

 Kontrolę i leczenie nadciśnienia tętniczego

 Unormowany tryb życia, unikanie sytuacji stresowych

 Wczesne rozpoznawanie i leczenie kiły

Przewidywany przebieg choroby

Jedynym skutecznym leczeniem jest zabieg operacyjny. Mimo leczenia chirurgicznego tętniak może niekiedy nawracać. Nieleczony tętniak grozi wystąpieniem któregoś z groźnych dla życia powikłań.

Możliwe powikłania

Pęknięcie tętniaka. Objawy obejmują nagły silny ból brzucha, klatki piersiowej, głowy lub nogi. Bólowi towarzyszyć może utrata przytomności, objawy wstrząsu (osłabienie, niepokój, bladość, poty, kołatanie serca, zaburzenia świadomości), ostra niewydolność nerek (ból okolicy lędżwiowej, krwiomocz, zatrzymanie moczu), ostre niedokrwienie kończyny (ból, zblednięcie i oziębienie kończyny). Nieleczony pęknięty tętniak zwykle prowadzi w krótkim czasie do śmierci chorego

Udar mózgu, w przebiegu którego dochodzić może do osłabienia lub porażenia mięśni, zaburzeń czucia, równowagi, widzenia, świadomości, wystąpienia śpiączki, a nawet do śmierci

Badania dodatkowe

Wczesne rozpoznanie i leczenie tętniaka ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i życia pacjenta. Konieczne zwykle jest wykonanie:

 Badań laboratoryjnych krwi obejmujących poziom tłuszczów i cholesterolu, a także parametry krzepnięcia krwi

 Elektrokardiogramu (EKG)

 Badania ultrasonograficznego (USG) tętnic lub serca

 Tomografii komputerowej (TK, CT) jamy brzusznej, klatki piersiowej lub głowy

 Prześwietlenia naczyń tętniczych po podaniu do nich specjalnego płynnego kontrastu (angiografia)

Cele leczenia

Celem leczenia jest - w miarę możliwości - usunięcie poszerzonego tętniakowato odcinka naczynia i zastąpienie go naczyniem sztucznym (tzw. protezą naczyniową) lub innym naczyniem pobranym w trakcie zabiegu od samego pacjenta. Szczególna postać tętniaka, jaką jest rozwarstwienie aorty brzusznej, może być leczona w niektórych przypadkach farmakologicznie, jeśli nie powoduje niedokrwienia narządów.

Leczenie

Zalecenia ogólne Przed zabiegiem operacyjnym należy unikać wysiłków fizycznych oraz czynności związanych z parciem.
Po operacji zwykle możliwy jest stopniowy powrót do normalnej aktywności ruchowej.
Wskazana jest dieta niskotłuszczowa z dużą ilością błonnika dla zapobiegania zaparciom.
Ograniczenia dietetyczne po zabiegu operacyjnym nie są wskazane.
Po operacji należy nauczyć się samodzielnie kontrolować ciśnienie tętnicze.

Leczenie farmakologiczne

Po zabiegu operacyjnym związanym z wszczepieniem sztucznej lub naturalnej protezy naczyniowej niezbędne jest stosowanie:

 Leków obniżających krzepliwość krwi - zapobiegają powstawaniu skrzepu i zatykaniu światła protezy naczyniowej

 Antybiotyków - stosowane nawet przez kilka miesięcy po operacji zapobiegają zakażeniu bakteryjnemu protezy, co także mogłoby doprowadzić do jej zatkania

 W przypadku rozwarstwienia aorty brzusznej leczonego nieoperacyjnie stosuje się leki obniżające ciśnienie tętnicze

Leczenie operacyjne Operacja tętniaka jest zabiegiem trudnym i niebezpiecznym, i dlatego szczególnie ważne są wybór właściwego terminu zabiegu, staranne przygotowanie do zabiegu oraz właściwe postępowanie pooperacyjne. W tym celu niezbędna jest współpraca z chirurgiem, a także pozostałymi lekarzami biorącymi udział w leczeniu.
Tętniaki naczyń mózgowych zazwyczaj wymagają szybkiego leczenia operacyjnego, podczas gdy pozostałe typy tętniaków mogą być operowane w terminie późniejszym.
Pęknięty tętniak zawsze wymaga operacji w trybie nagłym.
Zabieg operacyjny w znieczuleniu ogólnym wykonywany jest w specjalistycznych oddziałach chirurgii naczyniowej, kardiochirurgii lub neurochirurgii. Charakter zabiegu należy omówić z chirurgiem i anestezjologiem. Czasem bezpośrednio po zabiegu operacyjnym niezbędny jest kilkudniowy pobyt pacjenta w Oddziale Intensywnej Terapii.
Niekiedy pomimo prawidłowo przeprowadzonej operacji i właściwego postępowania pooperacyjnego tętniak pojawia się ponownie. Niezbędny jest wówczas kolejny zabieg operacyjny.

Zarostowe zapalenie tętnic (inaczej choroba Winiwartera - Burgera)

to odcinkowe, wieloogniskowe zapalenie małych i średnich tętnic i żył kończyn dolnych (położonych dystalnie od kolan i łokci) z wtórną zakrzepicą ich światła. Występuje najczęściej u młodych meżczyzn palących papierosy, szczególnie w krajach śródziemnomorskich.

Objawy

Rozpoznanie

Chorobę rozpoznaje się na podstawie wywiadów w kierunku palenia papierosów, obrazu klinicznego i badania ultrasonograficznego metodą Dopplera lub arteriografii.

Leczenie

Miażdżyca tętnic (łac. atheromatosis, atherosclerosis) jest przewlekłą chorobą, polegającą na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic (łac. arteriosclerosis).

Etiologia i patogeneza

Etiologia miażdżycy tętnic nie jest w pełni poznana. Do jej powstania i rozwoju usposabia m.in. hypercholesterolemia, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niewłaściwy sposób odżywiania, zaburzenia krzepnięcia krwi, oraz stres. Prawdopodobnie istotną rolę w patogenezie miażdżycy odgrywa także czynnik infekcyjny (bakterie z rodzaju Chlamydia lub nanobakterie). Miażdżyca tętnic jest częstsza u mężczyzn i nasila się z wiekiem.

Naturalny rozwój choroby

Miażdżycowe ognisko zwapnienia w ścianie tętnicy wieńcowej - obraz mikroskopowy pow. ok. 50 x, barwienie hematoksyliną i eozyną

Miażdżyca polega na wysepkowatym gromadzeniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu (i jego estrów) oraz innych lipidów. W pierwszym etapie komórki śródbłonka gromadzą nadmierne ilości cholesterolu i lipidów które są przemieszczane pod błonę wewnętrzną tętnic. (tzw. pasma tłuszczowo-lipidowe, ang. fatty streaks). Tego typu zmiany można obserwować juz u dzieci. Podśródbłonkowe masy lipidowo-cholesterolowe powodują gromadzenie się makrofagów, rozrost fibroblastów i komórek mięśni gładkich warstwy środkowej tętnicy oraz drobnych naczyń krwionośnych odchodzących od naczyń odżywiających ścianę tętnicy (łac. vasa vasorum).

Kolejnym etapem jest wapnienie tych ognisk (tzw. wapnienie dystroficzne, łac. calcificatio dystrophica) prowadzące do miażdżycowego stwardnienia tętnic, oraz pojawienie się ubytków śródbłonka nad ogniskiem miażdżycowym. Ubytki śródbłonka są przyczyną miejscowego spadku stężenia prostacykliny - czynnika zapobiegającego gromadzeniu się płytek krwi. W wyniku tego procesu, w miejscach obnażonych z błony wewnętrznej dochodzi do owrzodzeń miażdżycowych (owrzodzeń kaszowatych), które stają się obszarami przyściennej agregacji płytek krwi i narastania zakrzepów (łac. thrombosis parietalis).

Następstwa miejscowe

Proces miażdżycowy prowadzi do zwężenia światłą tętnic i zmniejszenia ich elastyczności. Z niewiadomych przyczyn (niewykluczone, że z powodu braku dodatkowego nadkażenia bakteryjnego) u niektórych ludzi w miejscach ogniska cholesterolowe nie ulegają owrzodzeniu i wapnieniu, a narastająca płytka miażdżycowa jest zbudowana z tkanki włóknistej i licznych naczyń włosowatych. Ogniska te - zwane "żywymi płytkami" miażdżycowymi - są pokryte żywym śródbłonkiem i rzadko stają się miejscem narastania zakrzepicy, ale dość często są miejscem powstania krwiaka, zamykając w ten sposób światło tętnicy. Z kolei płytki zwapniałe stanowią obszar narastania zakrzepu oraz mogą ulec pęknięciu, co także prowadzi do zamknięcia światła tętnicy.

Lokalizacja zmian miażdżycowych

Miażdżyca pojawia się prawie wyłącznie w tętnicach dużego układu krążenia, zwłaszcza w tych miejscach, gdzie istnieje wysokie ciśnienie krwi (aorta i tętnice bezpośrednio od niej odchodzące) oraz przepływ krwi nie jest laminarny (zwłaszcza w miejscach rozgałęzień tętnic).

Zagadnienia nazewnicze
Łac. nazwa miażdżycy jako procesu chorobowego (łac. atheromatosis) dotyczy wszystkich jej etapów. Pochodzi ona od gr. „α̉θήρη” (athere) o pierwotnym znaczeniu „papka z mąki”, które później przyjęło znaczenie „kaszka”. Nazwa ta nawiązuje do „kaszowatego” wyglądu ubytku w ścianie tętnicy. Pojęciem "atherosclerosis" nazywa się zaawansowane postacie miażdżycy w którym doszło do stwardnienia (łac. sclerosis) ściany tętnicy w wyniku procesu miażdżycowego. Jest to pojęcie węższe od „stwardnienia tętnic” (łac. arteriosclerosis; od łac. arteria - tętnica + łac. sclerosis - stwardnienie), które może być spowodowane także innymi przyczynami niż miażdżycą, np.: starczym stwardnieniem tętnic (łac. arteriosclerosis senilis), pozapalnym stwardnieniem tętnic (łac. arteriosclerosis postinflammatoria), stwardnieniem tętniczek (łac. arteriolosclerosis), stwardnieniem typu Monckeberga (łac. calcificatio mediae).

Następstwa miażdżycy

Miażdżyca tętnic mózgu powoduje niedokrwienie mózgu i zmiany psychiczne, ułatwia pęknięcia naczyń i udary (zwłaszcza przy współistniejącym nadciśnieniu). Miażdżyca tętnic wieńcowych jest jedną z przyczyn choroby wieńcowej, miażdżyca aorty może prowadzić do powstania tętniaka.

Zapobieganie

W jej leczeniu duże znaczenie ma odpowiednia dieta, ruchliwy tryb życia, racjonalny wypoczyne

k.
Choroba Raynaud (Morbus Raynaud)

Chorobą Raynaud nazywamy napadowe skurcze tętnic palców oraz dłoni i stóp. Stan skurczowy naczyń występuje symetrycznie na obu kończynach, trwa krótko (ok. 15 - 30 minut) i prowadzi do niedokrwienia tkanek.(napady mogą trwać od kilku do kilkudziesięciu minut). Czynnikiem wyzwalającym jest zimno lub uraz mechaniczny.

Mianem choroby Raynaud określa się wyłącznie przypadki z typowymi napadami skurczu naczyń, w których nie można dokładnym badaniem klinicznym wykryć towarzyszących chorób ani czynników usposabiających do zaburzeń krążenia obwodowego.

Natomiast pod pojęciem objawu Raynaud rozumiemy napadowy, nie zawsze symetryczny skurcz naczyń palców dłoni będący skutkiem chorób na przykład sklerodermii, urazów związanych z pracą zawodową, ucisku szyjnego odcinka rdzenia kręgowego lub schorzeń naczyń.

Etiologia i patogeneza
Przyczyny i mechanizm choroby nie są całkowcie poznane. W powstawaniu choroby odgrywają rolę czynniki dziedziczne, hormonalne, emocjonalne, i zwiększona wrażliwość na zimno.

Grupy ryzyka
Szczególnie narażone na zachorowanie są kobiety, zwykle po ukończeniu 40 roku życia. Warto napisać o obciążeniu genetycznym.

Objawy
Podczas napadu początkowo stwierdza się zblednięcie, oziębienie, zdrętwienie i ograniczenie ruchomości palców. W następnej fazie palce ulegają zasinieniu, a przy ustępowaniu napadu występuje przekrwienie powodujące zmianę barwy na żywoczerwoną. W okresie powrotu ukrwienia może pojawić się niewielki obrzęk oraz pulsujący, piekący ból i miejscowe podniesienie temperatury ciała. Powyższe zmiany występują zawsze symetrycznie (kciuk zwykle bywa oszczędzony).

Po często nawracających napadach skurczu naczyń mogą się pojawić w miarę upływu lat na opuszkach palców lub w okolicy paznokci płytkie, drobne ubytki (jest to skutek martwicy skóry, rozwijającej się w wyniku powtarzających się incydentów niedokrwienia).

Rozpoznanie
W różnicowaniu należy uwzględnić wszelkie stany patologiczne, które prowadzą do objawu Raynaud. Typowy objaw Raynaud występuje w twardzinie skórnej (scleroderma) i niekiedy są trudności w ustaleniu czy stany skurczowe naczyń są początkowym objawem choroby Raynaud czy też twardziny. Może też pojawiać się wskutek urazów wywołanych pracą zawodową narażającą ręce na wibrację, jak u ludzi pracujących młotem pneumatycznym. Podobne stany spotyka się u maszynistek, pianistek. Inne stany przebiegające z uciskiem rdzenia kręgowego - również dają objaw Raynaud.

W różnicowaniu należy również uwzględnić zespoły chorobowe prowadzące do mechanicznego ucisku tętnicy podobojczykowej lub splotu barkowego, jak dodatkowe żebro szyjne, zespół mięśnia pochyłego przedniego. Podobne objawy mogą też być efektem spania z uniesionymi ramionami.

Objaw Raynaud może być częścią obrazu klinicznego miażdżycy zarostowej tętnic kończyn, choroby Buergera, zatrucia ergotaminą (sporyszem) oraz chorób neurologicznych. Może też powstawać u osób, w których osoczu znajdują się tzw. zimne aglutyniny lub krioglobuliny.

Przebieg i rokowanie
Jeśli nie doszło do zmian organicznych, to można uzyskać całkowite wyleczenie. Wystąpienie zmian troficznych obciąża rokowanie. W objawie Raynaud rokowanie zależy od choroby podstawowej.

Leczenie
Podaje się leki rozszerzające naczynia np. Sadamin, Bametan, pochodne kwasu nikotynowego. W przypadkach bardzo opornych można rozważyć leczenie chirurgiczne.

Profilaktyka
Należy chronić kończyny od działania zimna przez odpowiedni ubiór - rękawiczki, ciepłe skarpetki, unikać emocji, zaprzestać palenia tytoniu, zapobiegać urazom i mikrourazom dłoni.

Zakrzepowe zapalenie żył

  
Zakrzepowe zapalenie żył to stan zapalny naczynia prowadzący do lokalnego krzepnięcia krwi. W żyłach powierzchownych zakrzepowe zapalenie żył nie jest aż tak niebezpieczne jak w żyłach głebokich, kiedy powstałe w jego skutek skrzepliny mogą zagrażać życiu chorego.

Badanie:

badania obrazowe układu żylnego ( Doppler, USG żył, RTG z kontrastem - flebografia )

Objawy

Zapalenia żył są podobne w przypadku obu układów i są nimi obrzęk, ból , wysoka gorączka, zaczerwienie skóry w miejscu występowania stanu zapalnego.

Leczenie

Pacjentom podawane są dożylnie leki przeciwkrzepliwe - heparyny. Chory jest unieruchomiony. Po powrocie ze szpitala podawane są doustne leki przeciwkrzepliwe - sintrom

Zapalenie żył powierzchownych

Przy zakrzepowym zapaleniu żył powierzchownych bardzo ważne jest znalezienie pierwotnej przyczyny choroby.

Wyczuwalne stwardnienie w przebiegu żyły, ból i zaczerwienie wokół niej to pierwsze objawy zapalenia żył powierzchownych.

Zapalenie zakrzepowe żył powierzchownych obejmuje zmiany w jednym lub w kilku naczyniach żylnych. Często daje odczyn zapalny w ścianie naczynia żylnego i otaczających je tkankach, a w świetle naczynia powstaje skrzeplina. Dolegliwości mogą przybierać charakter przewlekły z okresami poprawy i nawrotów trwającymi od kilku dni do kilku miesięcy.

Za powstanie zapalenia żył odpowiedzialne są trzy czynniki określane jako triada Virchowa:

Zapalenie żyły powierzchownej


Przebiega dosyć łagodnie. Stwarza także o wiele mniejsze niebezpieczeństwo powikłań zatorowych niż zapalenie żył głębokich.

Skrzeplina w układzie powierzchownym jest bowiem bardzo ściśle związana ze ścianą żylną, składa się głównie z leukocytów i płytek krwi, dzięki czemu nie odrywa się tak łatwo i nie zagraża powikłaniami zatorowymi.

Proces zapalny przebiega zazwyczaj w żyłach kończyn dolnych, choć zdarza się także, że dotyczy żył klatki piersiowej czy kończyn górnych. Z reguły są to zapalenia spowodowane diagnostycznymi czy leczniczymi interwencjami lekarskimi, np. po podłączeniu kroplówki, po cewnikowaniu żył kończyny górnej, założeniu elektrody do stymulacji serca. W szczególnym przypadku zapalenie może nawracać w tym samym lub w odległym miejscu, a określa się je jako wędrujące zakrzepowe zapalenie żył.

Jak rozpoznać zapalenie?


W przypadku zapalenia żył powierzchownych łatwo rozpoznać zachodzący proces zapalny. W tkance podskórnej wyczuwalny jest stwardniały powrózek, skóra wokół jest ciepła, zaczerwieniona. Procesowi zapalnemu może towarzyszyć ogólnie podwyższona temperatura ciała, jeżeli nastąpiło nadkażenie rany (w przypadku zapalenia związanego z interwencją chirurgiczną).

Leczenie zapalenia


Niewielkie powierzchowne zapalenie żył potrafi ustąpić samoistnie. Skrzep może nawet sam się wchłonąć, dochodzi wówczas do samoistnego zarastania żyły. Czekanie jednak na samoistną reakcję organizmu może być ryzykowne i doprowadzić do poważnych powikłań.

Leczenie zapalenia natomiast polega na:

Jeżeli zapaleniu nie towarzyszy temperatura, możemy mówić o jałowym stanie zapalnym, nie ma więc ryzyka, że infekcja się rozszerzy. Gdy natomiast istnieje podejrzenie, że nastąpiło nadkażenie bakteryjne, wtedy dodatkowo należy podać antybiotyki.

Błędem podczas leczenia zapalenia żył powierzchownych jest unieruchomienie pacjenta. Każde unieruchomienie bowiem niesie ze sobą ryzyko pogłębienia zapalenia - przeniesienia na układ głęboki.

Po wyleczeniu ogniska zapalnego zazwyczaj zachodzi konieczność wyleczenia choroby podstawowej, która często jest pierwotną przyczyną zapalenia. Na przykład często po wyleczeniu kieruje się pacjenta na operację żylakową. Jeżeli bowiem nie zostanie wyeliminowana pierwotna choroba, prawdopodobieństwo nawrotów zapalenia zakrzepowego jest duże.

Warto wiedzieć, że...

Badanie doppler duplex może potwierdzić współistniejące z zapaleniem żył powierzchownych, o wiele poważniejsze w przebiegu, zapalenie żył głębokich.

Żylaki


Żylaki to nie tylko defekt kosmetyczny. Jednak cierpiący na tę chorobę kierują się po radę do lekarza najczęściej za późno, kiedy choroba jest już w zaawansowanym stadium. A leczenie jest wtedy o wiele trudniejsze i dłuższe.

Choroba żylakowa jest najczęstszą chorobą żył. Dolegliwość ta jest spowodowana wrodzoną słabością żył i zaburzeniami prawidłowego funkcjonowania zastawek żylnych. Przyczyny nieprawidłowego działania zastawek są na ogół uwarunkowane genetycznie. Jeśli do tego dołączą się jeszcze złe nawyki czy niewłaściwy tryb życia sprzyjający chorobie żylakowej, to już prosta droga do powstania żylaków czy dolegliwości naczyniowych.

Zwiastuny choroby

Nim zauważymy niebieskie żyłki pod skórą czy rozległe drobne naczynia, tzw. pajączki, chorobę zapowiada zwykle uczucie ciężaru nóg, szczególnie silne pod wieczór, a nawet uniemożliwiające zaśnięcie. Poza tym nogi puchną, są gorące. Przy problemach naczyniowych, skóra staje się nadmiernie wrażliwa, napięta i sucha. Dołączają się też skurcze mięśni łydek, uczucie drętwienia i mrowienia. Pacjenci skarżą się także na znaczny dyskomfort - określają go jako ból rozpierający nogi od środka.

Ważne sygnały

Głównym problemem w leczeniu schorzeń żylnych jest brak skutecznej metody całkowitego zapobiegania chorobie. Dolegliwości żylakowe rozwijają się jednak stopniowo, dając wyraźne sygnały. Możemy więc zahamować rozwój choroby, złagodzić jej skutki, przestrzegając pewnych zdrowotnych zasad. Jeśli natomiast choroba jest bardziej zaawansowana, też nie jesteśmy bezradni. Pozostaje nam leczenie żylaków za pomocą skleroterapii, czyli nastrzykiwania leków do zmienionego żylakowo naczynia, lub metody operacyjne.

Leczenie

W leczeniu farmakologicznym chorób żył stosuje się preparaty doustne pochodzenia naturalnego zawierające wyciągi z kasztanowca i rutyny, między innymi Venoruton-kapsułki, Endotelon, Detralex, a nawet Ruthinoscorbin.

Ulgę zmęczonym i obolałym nogom może przynieść także używanie żelu do smarowania chorych nóg - Venoruton-żel, Emo-żel, Veno-żel, Hirudoid. Wszystkie wymienione preparaty są dostępne w aptekach bez recepty.

Aktywność fizyczna

Na prawidłowe ukrwienie nóg ogromny wpływ ma aktywny tryb życia. Kiedy mięśnie pracują, zwiększają swoją objętość i wymuszają przepływ krwi w stronę serca.

Pomocny może być także wieczorny masaż nóg odprowadzający krew w stronę serca. Ulgę może przynieść również stosowanie chłodnych kąpieli nóg. Te sposoby mogą być też stosowane w zaawansowanej chorobie żył.

Podkolanówki, pończochy i rajstopy dla kobiet i mężczyzn

Stosuje się je w celu zmniejszenia miejscowego nadciśnienia żylnego. Masują one kończynę przy każdym stawianym kroku. Istnieją różnego rodzaju podkolanówki, pończochy i rajstopy - uciskające mocniej lub słabiej, gdyż różne są potrzeby chorych.

Pończochy o najmniejszym stopniu ucisku przeznaczone są dla osób z niewielkimi żylakami bez widocznych obrzęków, natomiast te o silniejszym ucisku - dla chorych z zaawansowaną chorobą żylną. Wyroby uciskowe są jednak skuteczne tylko wtedy, jeśli są prawidłowo zakładane. Zaleca się nakładanie ich przed wstaniem z łóżka z uniesionymi do góry nogami, wtedy kiedy nogi nie są jeszcze obrzęknięte, ale można je również zakładać o innych porach dnia, wtedy wystarczy unieść na kilka minut nogi powyżej poziomu serca.

Nie wolno zaniedbać

Żylaki leczyć trzeba, gdyż zaniedbane mogą spowodować poważne komplikacje zdrowotne. W zaawansowanej chorobie żylnej powikłania wynikają ze zmiany krążenia krwi w kończynach dolnych. Dochodzi do powstania obrzęków w okolicy kostek, zaburzeń w prawidłowym odżywianiu skóry, w końcu jej martwicy i trudno gojących się owrzodzeń. W obrębie żylaków nierzadko dochodzi do stanów zapalnych i powstawania zakrzepów. Zakrzepowe zapalenie żył niestety często jest lekceważone, a tymczasem jest to bardzo groźne schorzenie, tym bardziej jeżeli dotyczy żył głębokich. Jego najpoważniejszym powikłaniem może być nawet zator tętnicy płucnej.

Kto jest narażony na powstanie żylaków?

- Osoby wykonujące pracę stojącą - m.in. sprzedawcy sklepowi, fryzjerzy, gdyż krew zalegająca w kończynach musi pokonać siłę przyciągania ziemskiego, aby dopłynąć do serca, a pompa mięśniowa w czasie stania nie pracuje.

- Ludzie pracujący wiele godzin na siedząco - np. kierowcy, urzędnicy - mają również osłabiony odpływ żylny wywołany opuszczeniem nóg i uciskiem pod kolanami.

- Otyli - zwiększona objętość brzucha utrudnia odpływ krwi z żył kończyn dolnych.

- Kobiety w ciąży - znaczne zwiększenie objętości jamy brzusznej i obniżenie aktywności fizycznej powoduje trudniejszy przepływ żylny, a w pierwszym trymestrze ciąży same hormony rozluźniają żyły.

- Chorzy po przebytym zapaleniu żył - niedrożność żył powoduje zwiększenie ciśnienia w układzie żylnym kończyn i wytworzenie się krążenia obocznego. Zapalenie żył uszkadza trwale zastawki, co nasila zaburzenia w krążeniu krwi i zwiększa dolegliwości w chorobie żylakowej.

Jak zapobiegać chorobie żylakowej?

Pomocne mogą być nawet proste nawyki:

Jak powstają żylaki?

Krew spływa z żył powierzchownych przez żyły łączące do leżących w głębi żył głębokich. Zastawki żylne umożliwiają właściwy przepływ krwi w stronę serca, zapobiegają odwrotnemu kierunkowi krążenia żylnego i wstecznemu odpływowi krwi, np. kiedy mięśnie nie pracują lub serce jest w stanie skurczu.

W razie powstania zaburzeń w funkcjonowaniu zastawek dochodzi do nadmiernego wypełnienia krwią żył powierzchownych - z czasem prowadzi to do wydłużenia i rozszerzenia żył podskórnych. ściany ich przerastają pod wpływem zwiększonego ciśnienia krwi i ukazują się pod skórą w postaci widocznych zgrubień i zniekształceń w przebiegu żył. W efekcie kolejne zastawki z powodu rozciągania ścian stają się niewydolne. Choroba obejmuje coraz większe partie żył.

Często zdarza się, że pacjenci uskarżają się także na dolegliwości związane z żylakami odbytu (guzkami krwawniczymi), czyli hemoroidami. Także i w tym przypadku nie bez znaczenia jest czas rozpoznania i leczenia choroby.

Początki choroby hemoroidalnej zazwyczaj zwiastują takie objawy jak:

- krwawienie z odbytu zwykle po wypróżnieniu, np. ślady krwi na papierze toaletowym,
- stały lub pulsujący ból w okolicy odbytu,
- pieczenie, świąd w okolicy odbytu,
- zaburzenia w wypróżnianiu,
- obrzęk okolicy odbytu,
- obecność plam śluzu lub krwi na bieliźnie.

Wstydliwy problem

Ten rodzaj żylaków jest trudny do leczenia, gdyż zazwyczaj zbyt długo jest ukrywany przez chorych - łączy się z trudnym do przezwyciężenia wstydem z powodu choroby. Nie leczone hemoroidy wyjątkowo silnie potęgują dyskomfort osób cierpiących. Oprócz dolegliwości bólowych pojawia się bowiem ból związany z ich tzw. wypadaniem.

Początkowo, co prawda, cofają się samoistnie, następnie wymagają już odprowadzenia palcem, z czasem wypadają poza odbyt przy kichaniu, kaszlu czy nawet oddawaniu moczu.
Na przebieg choroby ponadto składają się zazwyczaj okresy zaostrzeń objawów i czas ich ustąpienia. Okresy zaostrzeń są najczęściej wywoływane zaburzeniami czynności jelit (biegunkami lub zaparciami), ciążą, siedzącym trybem życia, niewłaściwą dietą. Przy zmniejszaniu objawów rolę odgrywa zaś konsystencja stolca, czyli zapobieganie zaparciom. Twardy stolec bowiem spycha guzki w dół, powodując ich niedokrwienie i stopniowe coraz większe uszkodzenie. To doprowadza do obrzęku błony śluzowej, jej pękania, krwawienia i stanów zapalnych.

Leki, zabiegi, operacje

Większość pacjentów cierpiących na chorobę hemoroidalną może być leczonych skutecznie metodami nieoperacyjnymi. Powszechnie stosuje się leki poprawiające krążenie żylne (takie jak w leczeniu żylaków nóg) oraz leki działające miejscowo (Tytanoreina, Emorect, Procto-Glyvenol, Rectosol). Gdy zaś leczenie zachowawcze jest nieskuteczne, stosuje się leczenie zabiegowe.

Jedna z metod nieoperacyjnego leczenia polega na zakładaniu na guzek krwawniczy gumowego pierścienia. Celem zabiegu jest zmniejszenie powiększonego guzka krwawniczego i wytworzenie blizny. Metoda ta daje dobre efekty. Jednocześnie zachowuje się fizjologiczną rolę hemoroidów, którą jest uszczelnianie odbytu. Jest metodą znaną i stosowaną od ponad 30 lat i zwaną - metodą Barrona.

Zabiegi wykonuje się ambulatoryjnie. Założenie pierścienia jest bezbolesne i trwa parę minut. Podczas jednej wizyty lekarz zakłada pierścień na jeden guzek, po dwutygodniowej przerwie likwidowane są kolejne hemoroidy.

Leczenie operacyjne, niegdyś najbardziej popularne, obecnie uznaje się za ostateczność i jest zarezerwowane dla zaniedbanej choroby hemoroidalnej w jej 3 lub 4 stopniu zaawansowania.

Jak ustrzec się choroby?

Aby uniknąć tej nieprzyjemnej dolegliwości, należy spożywać jak najwięcej produktów bogatych w błonnik. Dzienne zapotrzebowanie naszego organizmu na błonnik waha się w granicach 25-40 g. Szczególnie duże ilości błonnika znajdują się w ziarnach dodawanych do pieczywa, w owocach i warzywach, otrębach pszennych i owsianych. Zdecydowanie niewskazane natomiast jest przewlekłe przyjmowanie środków przeczyszczających. Ponadto należy:

Proctolinia dla zainteresowanych

Aby dostarczyć potrzebnych informacji na temat choroby hemoroidalnej zarówno lekarzom, jak i pacjentom, firma Novartis w listopadzie 2000 uruchomiła ogólnopolską Proctolinię. Każdy, kto zadzwoni pod numer 0-801-113-111, może otrzymać fachową i bezpłatną pomoc. Za poęrednictwem tego numeru można uzyskać rzetelne informacje dotyczące możliwoęci leczenia. Telefon jest czynny w poniedziałki i czwartki między godziną 18 a 20.

Zator tętniczy