Eliza Orzeszkowa „Gloria Victis”
Czas powstania: 1910 r.
Podejmowany temat: Tematem opowiadania tytułowego (z łac. Chwała zwyciężonym) jest los partyzantów z Polesia. Jest to opowieść o leśnym oddziale dowodzonym przez Romualda Traugutta.
Poetyka utworu:
Gatunek: Nowela
Środki artystyczne: Personifikacja wiatru i drzew, które prowadzą rozmowę o tym co stało się w tym lesie oraz o mogile usypanej na kształt kurhanu. Wszystko to wprowadza baśniową atmosferę, a jednocześnie historia powstańców opowiadana jest tonem pełnym patosu, czyniąc z poległych powstańców i ich dowódcy bohaterów narodowych.
Typ bohatera: Traugutt jako dowódca jest surowy i doświadczony. Cieszy się poważaniem u swoich powstańców, a sam traktuje ich jak ojciec synów. Natomiast ciekawą postacią w tym opowiadaniu odgrywa młody Tarłowski, który nie miał postury i charakteru żołnierza, ale odważnie stawał do boju, bo najważniejsza była dla niego ojczyzna. Pomimo swojego poświęcenia, zajmował się tym co chciał robić i czym się interesował. Bardzo lubił obserwować przyrodę i uczyć się. Gdy jednak nadszedł czas ostatecznej i nierównej walki stanął gotowy do boju o swoją ojczyznę.
Kontekst:
Historyczny: Powstanie styczniowe 1863-1864, postać Romualda Traugutta.
System wartości: Dla powstańców najważniejsza jest wolność ojczyzny, dla której poświęcają swoje życie prywatne i plany życiowe. Są gotowi umrzeć i nie poddają się nawet wtedy, gdy na jednego powstańca przypada stu żołnierzy rosyjskich.