Krzysztof Kamil Baczyński: Wybór poezji.

Wstęp: Jerzy Święch.

Ojciec, Stanisław Baczyński→krytyk literacki, publicysta, historyk literatury, powieściopisarz; związany z nurtem socjalistycznym, legionista i piłsudczyk, uczestnik III powstania śląskiego; należał do postępowej lewicy kulturowej tego okresu; prace z zakresu krytyki i historii literatury świadczą o rozległej erudycji i wykształceniu filozoficznym; zajmował się głównie nowymi zjawiskami w literaturze i sztuce; studia krytyczne: „Sztuka walcząca”, „Syty Paraklet i głodny Prometeusz”; zagadnienia powieści: „Losy romansu”, „Powieść kryminalna”, „Rzeczywistość i fikcja”; podręcznik „Literatura piękna Polski porozbiorowej 1974-1863”; pierwszy w Polsce zarys „Literatura w ZSRR”; wydawał krótko dwa czasopisma: Wiek XX (1928r.) oraz Europa (1929-1930); duża aktywność na polu publicystyki społeczno-politycznej i historiografii.

Matka, Stefania z Zieleńczyków→działalność oświatowo-pedagogiczna; współpraca z Płomyczkiem; książki dla dzieci: „Żoko za granicą”, „Wacek i jego sześć siostrzyczek”; ćwiczenia gramatyczne, ortograficzne i stylistyczne dla klas II i III „Patrzę i opisuję” (współautorka A. Oderfeldówna).

W 1935r. poeta wstąpił do półjawnej młodzieżowej organizacji socjalistycznej Spartakus, gdzie przyjął pseudonim Emil. Pierwsze wiersze o treści społecznej ogłosił na łamach pisma Strzały (faktyczny debiut, żaden z egzemplarzy nie zachował się); tam też ukazał się poemat „Bunt” (o Spartakusie). Współpraca z organizacją do 1939r. (Spartakus zbliżył się do komunistów). Pierwsze próby poetyckie, zaliczane do juwenaliów, autor zdyskwalifikował, kategorycznie zakazując ich druku. Również wiersze powstałe od jesieni 1939r. do jesieni roku następnego w większości odrzucił. Od lata 1940r. przyjaźń z poetą i tłumaczem Jerzym Kamilem Weintraubem (tomiki: Próba powrotu”; „Wrogi czas”, przekłady z Rilkego).

lato 1940r. - publikacja tomiku Baczyńskiego Zaklęty echem (7 utworów) w Bibliotece
Sublokatorów Przyszłości.

jesień 1940r. - publikacja tomiku Dwie miłości (7 utworów) w B.S.P.

jesień 1942r. - Wiersze wybrane Jana Bugaja (pseudonim Baczyńskiego).

Pojedyncze utwory ogłaszał także na łamach antologii konspiracyjnych, takich jak: Pieśń niepodległa 1942r.; Słowo prawdziwe 1942r.

Polaryzacja sądów na temat Baczyńskiego:

1. negatywne→poeci i krytycy skupieni wokół pisma Sztuka i Naród; najostrzejsze opinie: Andrzej Obornicki (właściwie Stanisław Marczak); poza tym: Tadeusz Gajcy, Andrzej Trzebiński.

2. pozytywne→czerwiec 1943r. „List do Jana Bugaja” Kazimierza Wyki, opublikowany w krakowskim Miesięczniku Literackim.

Poeta zbliżył się do grupy Płomieni, choć formalnie do grupy i redakcji pisma nie należał. Do najbardziej aktywnych członków i działaczy należeli m.in.: Karol Lipiński, Jan Strzelecki, Marcin Czerwiński, Tadeusz Sołtan.

Jesienią 1942r. Baczyński wstąpił na tajny UW - studia polonistyczne. W rok później przystąpił do Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Pod koniec 1943r. rozpoczął współpracę z pismem Droga, które skupiało młodzież akademicką o przekonaniach lewicowo-socjalistycznych (redakcja: Juliusz Gorztecki-kierownik, Ewa Pohoska, Stanisław Marczak-Oborski, Jan Józef Szczepański), gdzie objął dział poezji. Publikował tam swoje wiersze; dwa utwory Ciemna miłość i poemat Wybór ukazały się osobno w 1944r. jako nr 1 „Arkusza Poetyckiego” Drogi. Z pismem tym współpracowała także Barbara Drapczyńska (pseudonim Agnieszka Dembowa).

Twórczość.

Juwenalia→pierwsze próby poetyckie; stanowią rodzaj osobistego dziennika, są zapisem przelotnych nastrojów i wrażeń, wspomnień z wakacji, świadectwem pierwszej miłości; obserwacje społeczno-obyczajowe, a nawet polityczne; styl nastrojowo-dekadencki; miasto ujrzane w szeregu realistycznych obserwacji (wiersze: Wypadek przy pracy; Lincz; Przemytnicy; Złodziej); odraza do tłumu; natura - przeważnie egzotyczna, na poły rzeczywista, na poły wymyślona, zawsze wymarzony kres wędrówek bohatera; tendencja do umieszczania egzystencji człowieka w skali uniwersalnej, kosmicznej; charakterystyczny ruch płynny, falisty, zacierający realne kontury rzeczy i zjawisk; bardzo często żywioł wody; akcenty społeczne: quasi-realistyczne obserwacje wyposażone w dydaktyczny morał.

Bunt - poemat; główny bohater: Spartakus; wybrana i uprzywilejowana jednostka, dzięki której świat i ludzkość mają zaznać lepszego losu; utwór monumentalno-heroistyczny.

Ballada - główny bohater: Rycerz; motyw daremnej ofiary.

Dni nienawiści - aby stać się człowiekiem trzeba zamiast uznania doświadczyć nienawiści.

Pożegnanie żałosnego strzelca - po śmierci bohaterowi wystawią pomnik, a „morderca na nagrobkach kwiaty złoży”; deprecjacja mitu bohaterstwa - łatwo zostać bohaterem, trudniej okazać się człowiekiem.

Patroni poezji gimnazjalnej Baczyńskiego: Baudelaire, Verlaine, Rimbaud, Tuwim, futuryści, katastrofiści, Czechowicz i Norwid.

Największy nacisk kładł poeta na stronę techniczno-artystyczną→troska o dobór odpowiednich form wierszowych, słownictwa, które często razi estetyczną lub nazbyt „nowoczesną” przesadą, asonanse, które zastąpiły rymy.

Katastroficzne preludium→po 1939r. postawa lęku i grozy, przerażenie, którego nie dało się oswoić w żaden realny sposób; nadal skłonność do estetyzującej przesady, nadmiar artystowskiego zdobnictwa, powierzchowna ornamentyka; silna stylizacja na romantyczną modłę, gotycyzm ( niby-średniowieczna sceneria), upodobanie do zjaw, upiorów, wisielców, wampirów; mowa kreacyjna poety, który nie mówi „od siebie”, lecz w masce kogoś innego (np. rycerz, człowiek pierwotny, „żołnierz stuleci”); reprezentatywne zbiorki: Dwie miłości, Zamknięty echem.

Wpływ Weintrauba - metafizyczny niepokój, elegijny nastrój smutku i zadumy nad przemijalnością i nietrwałością rzeczy, przeżycia człowieka osaczonego, żyjącego w stanie ustawicznego lęku i trwogi, a także wspomnienia dzieciństwa i młodości; kult dawnych bohaterów.

4 październik 1941r. - wiersz Jesień to gwiazdy lecące z drzew...

23 październik 1941r. - wiersz Gawot

Śmierć kukły; Dary deszczu jesiennego; Kantylena - ekspresja przeżyć osobistych o estetyzującym kostiumie i sztucznym stylizatorstwie; charakterystyczna sceneria funebralna, motywy fantastycznej podróży, echa sztuki baroku i rokoka; konkretna rzeczywistość ulega transformacji; zamiłowanie do pozy, jako rezultat wyniesienia ponad tłum zwykłych ludzi, uzurpowania sobie specjalnych przywilejów, właśnie z tytułu bycia innym.

Liryczne alter ego poety to ktoś otwarty na ponadczasowy, uniwersalny wymiar zjawisk, a więc „człowiek wieczny”, przekonany o daremności ludzkich wysiłków, o tym, że zapomnienie kładzie się cieniem na ludzkie czyny i że ceną, jaką płaci się za swoje miejsce i rolę w historii jest śmierć bezimienna. Poeta wybiera taką perspektywę, która na wydarzenia współczesne pozwala spojrzeć z dystansu, jako na fakty powtarzalne, podległe jakimś uniwersalnym i niezmiennym prawom.

Wpływ katastrofistów - odwołania do scenerii kosmicznej (Zła kołysanka; Śmierć samotna; O muzie; Elegie zimowe); typowa dla Apokalipsy spełnionej symbolika ognia i wody oraz motywy z Biblii (Do Andrzeja Kamińskiego; [Sny dziecinne...]; Miserere).

Ten historiozoficzny katastrofizm splata się z katastrofizmem osobistym, z dramatem człowieka, którego wejściu w życie dorosłe towarzyszy bolesna udręka i niepewność jutra. Częste motywy rajskie- raj symbolizowany przez koloryt (zieleń, błękit, złoto), zwierzęta, rośliny (Prymityw; Banita). Wizje „pierwotne” są wyrazem tęsknoty do stanu dziecięcej prostoty i harmonii z całym kosmosem. Wizjom tym towarzyszą wszędzie obrazy zniszczenia i chaosu, tonacji jasnej i pogodnej odpowiada ciemna (wpływ Czechowicza). Symbolika katastroficzna służy ukazaniu klęski w wymiarach życia osobistego, jest ostatnim pożegnaniem się bohatera z epoką dzieciństwa (Idylla kryształowa z 29 stycznia 1940r.). „Sielanka zaprzeczona” służyła demaskowaniu i kompromitowaniu mitów dzieciństwa; była sposobem dystansowania się poety od własnej przeszłości w obliczu wydarzeń, które domagały się postawy męskiej, dorosłej. Charakterystyczna miniaturyzacja przeszłości (Legenda; Wspomnienie; Śnieg).

Do Andrzeja Kmińskiego - odważna demaskacja złudzeń, mitów i fałszów, wśród których wzrastało całe pokolenie.

Magia→stopniowe i systematyczne doskonalenie środków poetyckich; mito- i fantazjotwórstwo; poezja obdarzona mocą ewokowania mitycznej, baśniowo-legendowej przeszłości, ożywiająca stare mity i nadająca im nowe znaczenie; częsty motyw rzeki, płynięcia; ruch rzeczny pełni jednocześnie funkcję ewokacyjną, jest jakby sposobem wizyjnego przybliżenia mitycznej przeszłości, w jakiej na powrót znalazł się bohater (Wisła); charakterystyczny motyw (wieloznaczny) - sen. Poeta nie tylko opisywał sny, posługiwał się też nimi jako metodą obrazowania, dzięki której świat przedstawiony tracił realne kontury, zyskując przez to na pełnej autonomii jako rzeczywistość osobna, oniryczna.

Tradycja II awangardy - udział pierwiastka baśniowego, legendowego, balladowego, a także zwrot do symbolicznej i magicznej koncepcji słowa.

„Słowa-klucze” - pociągają za sobą pewien łańcuch skojarzeń; łańcuchy skojarzeniowe mogą obejmować swoim zasięgiem całą grupę tekstów; efekt: bardziej oszczędna gospodarka leksyką; przykłady słów kluczowych: raj, sen, niebo, ziemia, wiatr, ogień, rzeka; poszczególne pola znaczeniowe zachodzą na siebie, wzbogacając sugestie możliwych skojarzeń; częste słowa związane ze śpiewem, melodią, muzyką; dodatkowo, pierwiastek śpiewny, muzyczny przenika w samą strukturę wierszy.

Od wiosny 1941r. Baczyński porzuca rodzaj wiersza wolnego, ukształtowanego w zgodzie z praktyką awangardy, wybierając inną jego odmianę, znacznie bardziej regularną i tradycyjną, zbliżoną do sylabizmu i tonizmu.

Struktury pieśniowe w wierszach - paralelizmy, powtórzenia, w formie anafor, refrenów, aliteracji; rozmaite układy symetryczne, otwierające i zamykające wiersz; częsty efekt dysharmonii, gwałtownego kontrastu.

Śpiew ma znaczenie magicznej inkantacji, ma dar przemieniania rzeczywistości, jest wyposażony w moc kreacyjną, pozwalającą urzeczywistnić to, co rodzi się w marzeniu, w tęsknocie za światem sprzed katastrofy (Zmora; Magia).

Przykłady wierszy: Piosenka; Wisła; Słowa do deszczu; Śpiew na wiosnę; Kołysanka którejś wiosny; Ballada o rzece; Z psem.

Jesień 1941r. - przełom w twórczości Baczyńskiego.

„Porażenie okupacyjne”→termin Kazimierza Wyki; porzucenie dotychczasowej postawy egotysty, estety i sybaryty, zamykającego oczy na ponura rzeczywistość lat wojny i okupacji; trzeźwy i bezkompromisowy rozrachunek poety ze sobą, odważne zdemaskowanie własnej postawy kapitulanckiej (Świat sen z lutego 1942r.).

Nadal widoczne oddziaływania poetyki Czechowicza oraz katastroficznej, w jej odmianie wizjonersko-eschatologicznej, reprezentowanej przez Miłosza. Jednocześnie silny i w pełni świadomy zwrot do tradycji romantycznej - inspiracja Słowackim i Norwidem; wynikał z potrzeby zaangażowania, czyli zajęcia aktywnej postawy wobec bieżących wydarzeń.

Tyrtejski „kanon pieśniowy” - hymn, rapsod, elegia, apel, psalm, modlitwa; retoryczność i deklamacyjność, patos; poeta: natchniony wieszcz, budziciel sumień i krytyk społecznych wad.

Poematy baśniowe→powstały od wiosny 1941r. do początku roku następnego; wpływ praktyki katastrofistów; paraboliczny charakter.

listopad 1940r. - Poemat o Chrystusie dziecięcym; chronologicznie z okresu Magii,
zapowiada nową problematykę.

luty 1942r. - Łowy. Ballada (jeden tytuł).

kwiecień 1942r. - Śpiew o rycerzu purpurowej chmury.

Inne przykłady: Olbrzym w lesie (bohater: Prometeusz); Serce jak obłok; Szklany ptak (bohater: Miłun); Wesele poety.

Bohaterowie poematów Baczyńskiego mimo różnych i łudzących nieraz przebrań reprezentują pokolenie mitycznych gigantów (tytan). Czytając głębiej i pojmując więcej, padają ofiarą ludzkiej krótkowzroczności i pychy.

Dyskusja poety ze społeczeństwem - rozwinięta z czasem polemika z szeregiem obiegowych stereotypów, leżących u podstaw fałszywych wyobrażeń o świecie (np. naród wybrany). Sugestie dotyczące sposobów wyzwalania się człowieka spod presji okoliczności, które zamiast go kształtować, wzbudzać w nim wolę doskonalenia się, spychały go na pozycje „podczłowieka”; zalecane: pokora, opanowanie, moc ducha.

Śladami tajemnic genezyjskich→dojrzały okres twórczości Baczyńskiego rozpoczyna wiersz Jesień 41r. (motto z „Testament mój” Słowackiego); jedynym ocaleniem z piekła wojny i okupacji jest wielkość ducha; słowa klucze: glina, bryła, głaz (materia) oraz forma, kształt, kolumna, posag (duch).

Dwa pierwiastki: religijny (odnowienie dogmatów wiary, wcielenie Ducha) i „pogański” (immanentna doskonałość rytmu przyrodniczego; człowiek intruzem postawionym niżej wobec innych tworów natury) - przeplatają się w poezji Baczyńskiego. Charakterystyczna, daleko posunięta dematerializacja przedmiotów i ludzi, które podmiotowi, „ja” widzącemu i słyszącemu „w duchu” jawią się wciąż w postaci zjawiskowej.

Poznanie miewa sensy ujemne, oznacza wiedzę cząstkową, fałszywą, jaką zdobywa człowiek ufny w potęgę rozumu, w istocie zaś ograniczony przez wąski horyzont spraw bieżących (Młodość; Bohater). Częsty motyw: magiczna funkcja dłoni (Pieśń o dłoniach) - kreacja; przemiana rzeczywistości na zasadzie odbicia.

Charakterystyczne dla Baczyńskiego - seria porównań, które rozwijają się w obrazy o autonomicznej wartości, pozbawione odniesień do przedmiotu, stanowiącego ich podstawę.

Ciągła, niewyczerpana przemiana tego, co „zwykłe” w coś „niezwykłego” - doskonalenie ducha. Bohater „mistycznych” wierszy to człowiek żyjący „między”, wciąż na krawędzi dwóch światów, doczesnego i nadprzyrodzonego; antagonizm: duch-materia.

Motyw cierpienia - wskazanie, jak znosić męczarnie z godnością i wiarą, że umacniają one ludzkie charaktery a natury słabe wznoszą ku niedostępnym w zwykłych warunkach wyżynom ascezy i pokory. Z obserwacji konkretnych wysuwa autor wnioski ogólne, nadając bieżącym wydarzeniom sens uniwersalny i modelując wzorce zachowań ludzkich tak, by mogły one mieć powszechne zastosowanie.

Świat wyobraźni→struktura świata poetyckiego: kosmiczność i płynność obrazowania; sen nadający wszystkiemu pozór nierzeczywistości; baśniowość; muzyczność. Świat Baczyńskiego nigdy nie sprowadza się do form gotowych i zakończonych, znajduje się w ciągłym ruchu, jest terenem dynamicznego ścierania się przeciwstawnych sił i tendencji. Motyw rzeki: związany z dramatem przemijania, heraklitejską zmiennością wszystkiego; określenie Wyki: „katastrofizm historiozoficzny”.

Człowiek aktywnym „współpracownikiem” Ducha w dziele tworzenia „lepszego świata”. Każda rzecz, w tym i egzystencja ludzka, dzięki swojemu odbiciu uzyskuje prawo do wieczności, do przetrwania nad inną, niematerialną już postacią, a więc lepszą i doskonalszą od poprzedniej, co wiąże motyw odbicia z przemianą.

Poeta wobec religii→wiara jest równoznaczna z metafizyczną postawą człowieka wobec Absolutu, jest wtajemniczeniem w transcendentny porządek zjawisk, do którego poza nią człowiek nie ma dostępu (Noc wiary); pierwotne doświadczenie sacrum.

Współczesnym sobie ludziom poeta zarzucał duchowe lenistwo, kwietyzm, apatię, grzechy zbiorowe. Wiara stanowiła dla nich ucieczkę i azyl przed osobistą odpowiedzialnością za zło, w którym i oni mają swój udział.

Wiara to środek służący terapii duchowej - prowadzi do przemiany wewnętrznej, wzmacnia pragnienie doskonalenia się w imię nowego ethosu - cierpliwości, pokory, miłości.

Słowo „kościół” - konotacje ujemne; miejsce, gdzie sacrum bywa systematycznie profanowane (Poemat o Chrystusie dziecięcym).

Sekwencja wierszy o krzywdzie istot bezbronnych: starców, dzieci, kobiet ( Dzieci na mrozie z listopada 1941r.). Krytyka polskiego mesjanizmu (Krzyż) - ludzie, nie potrafiąc znieść cierpienia innych, sami wolą umrzeć. Grzechem ludzi dobrowolnie skazujących się na los ofiar jest to, że nie cenią sobie oni życia w jego pełni i niepowtarzalności, że zatracili poczucie jego godności - kto lekceważy życie, traci jedyną szansę, by być człowiekiem, świadomym własnej mocy i godności. Samo cierpienie nie zbawia. Kosmiczny wymiar cierpienia.

Od jesieni/zimy 1942r., poeta coraz bardziej ulega argumentom mesjanistycznym (wewnętrzna sprzeczność?).

Bóg - „ktoś” niemożliwy do określenia, odmieniający swoje oblicze, ukrywający się pod różnymi zagadkowymi symbolami (Narodziny Boga; Krajobraz zimowy; Śnieg; Młot; Ten czas).

Bóg Baczyńskiego jest wyzwaniem rzuconym fałszywym wyobrażeniom o Nim, wszelkim gotowym koncepcjom.

Poemat o Bogu i człowieku - krytyka antropomorficznych wyobrażeń Boga.

Modlitwy i psalmy - schemat kontemplacyjno-mistyczny; idea bezosobowości bóstwa, boga, dla którego charakterystyczna jest immanentna obecność we wszystkich tworach i zjawiskach kosmosu jako całości poddanej dynamicznym przeobrażeniom; panteizm - wpływ Słowackiego i Rilkego.

Różne stopnie konkretyzacji Boga, od przenikającej cały świat immanencji boskiej do wyobrażeń bardziej sprecyzowanych na gruncie wiary katolickiej i tradycji literackiej.

Personalizm - akcentowanie nieredukowalnej wartości osoby ludzkiej, ukazanej stale w ruchu wstępującym, od ubóstwa i poniżenia ku boskości.

Późny wnuk→seria rycerska (m.in.): [Czarne cheruby kołyszą...]; Piosenka; Don Kichot; zainspirowana utworem Norwida „Epos nasza” (1848r.); nawiązania i aluzje do pism romantyka, motta.

Z pism Norwida płynęła zachęta do uprawiania swoistej ascezy i stoickiej pokory, odsunięcia się od wydarzeń współczesnych na taki dystans, który lepiej pozwala zrozumieć racje nasze i naszych wrogowi, dlatego sprawiedliwie je ocenić, nie wywyższając „nas”, a deprecjonując „ich” - aktualność postawy.

Inspiracja - gwałtowna polemika ze społeczeństwem; dyskusja, która ma na celu zdemaskowanie fałszywych wyobrażeń na temat wielkości, czyli uściślenia i przewartościowania obiegowych pojęć, posługiwanie się ironią, przemilczeniami.

Podobny wpływ Brzozowskiego - patron „płomieniarzy”; niedojrzale społeczeństwo, wieczne pretensje do boga, brak należytej orientacji, co w danym miejscu i czasie czynić wolno i należy.

Substytutem nazwy „człowiek” w pełnym znaczeniu jest artysta, rzeźbiarz, rzemieślnik, snycerz, architekt, ktoś, czyim powołaniem jest ciągła twórczość, by zmieniać siebie i własne otoczenie. Tworząc, wstępuje on na coraz wyższy poziom człowieczeństwa, gdyż coraz bardziej realizuje się jako osoba. Baczyński często stosuje metonimię - człowieka zastępuje ręka, dłoń, ramię, gdyż to one maja bezpośredni udział w tworzeniu, modelowaniu brył, głazów itp.

Poeta poszukuje takich ujęć, które umożliwiłyby odczytanie w tym, co przejściowe, chwilowe, a więc pozbawione sensu, jakichś prawidłowości wyższego rzędu - częste użycie symboliki „semiotycznej”: księga, pismo, znak, nazwa, imię. Podmiot wierszy zajmuje wobec aktualnego „teraz” postawę obserwatora, którego punkt widzenia znajduje się umownie „gdzie indziej”. Wyraża przekonanie, że na każdy tzw. moment dziejowy składają się „chwile bez imienia”, oznaczające anonimowe ofiary, cierpienia i śmierć, zapadające w otchłań niepamięci (Żal najczystszy; Historia).

Erotyka→adresatką jest Barbara Drapczyńska, od czerwca 1942r. żona poety.

Portret kobiety uległ znacznemu odrealnieniu, bohaterka stanowi jakby integralna część kosmosu, który ją przenika, nie wyodrębnia się na tle natury. Jest jakby stale w niej roztopiona, współobecna w każdym jej zjawisku i dlatego nietrwała, bo z jednego stanu momentalnie przechodząca w drugi, ukazana w całej serii migotliwych wyobrażeń, np. [W każdej przemianie...].

Erotyka ma dwa oblicza, ciemne i jasne, co odpowiada rozłamowi rzeczywistości ludzkiej na strefę cielesną i duchową. Doświadczenia o charakterze zmysłowym, cielesnym noszą piętno zła, grzechu (Noc). Miłość wymaga ascezy, wyrzeczenia się cielesnej porządliwości w imię wyższych celów, które właśnie przez nią winny się realizować, urzeczywistniać w sferze duchowej. Jasna miłość jest siłą twórczą i tworzącą, sprzyja procesowi wiecznej przemiany, odnowy człowieka - w tej postaci przejmuje efekt lustra. Ale taka miłość pozostaje ideałem niezrealizowanym.

Słowa -klucze→poeta ingeruje w obszar reguł językowych, odznaczających się dużym stopniem stabilności (związki gramatyczno-składniowe); każdemu repertuarowi „słów-kluczy” przysługuje właściwy krąg skojarzeń, pełnią więc rolę haseł wywołujących w umyśle odbiorcy dyspozycje do określonych odczuć i wyobrażeń, często wieloznacznych; pola znaczeniowe poszczególnych słów-kluczy zachodzą na siebie i to w różny sposób.

Kazimierz Wyka całość słownictwa poety podzielił na dwa opozycyjne szeregi: o tonacji dodatniej, a więc słów związanych z jego dyspozycją do mito- i fantazjotwórstwa, oraz ujemnej, w czym przejawia się tendencja do zaangażowania.

Kontekstem, do jakiego odsyłają zastosowania poszczególnych słów u Baczyńskiego bywa twórczość innych pisarzy: Słowackiego, Norwida, Miłosza, Czechowicza, Zagórskiego, Sebyły.

Do ulubionych chwytów poety należą inwersje. Związki pomiędzy poszczególnymi częściami zdania są źle oznaczone, co przy składni eliptycznej, operującej całym szeregiem zdań wtrąconych o strukturze niezależnej od zdania głównego, przy stałym a niezauważalnym przejściu autora od mowy zależnej do niezależnej, poważnie utrudnia uchwycenie sensu globalnego.

Przykłady słów-kluczy: sen, woda, wiatr, anioł, miecz, rzeźbić, kształt itd.

Słowo i czyn→antynomia słowa i czynu (od „porażenia okupacyjnego”); poetyka nabrała cech typowych dla stylu wysokiego („poezja o nucie dostojnej” według Gajcego); retoryczność i deklamacyjność; szyk przestawny, anafory, paralelizmy, antytezy, rozbudowany system wyliczeń, wykrzykników, słownictwo o nalocie archaizującym, słownictwo religijne (również obcojęzyczne), rozbudowane porównania, peryfrazy, epitety; zwrot do sylabizmu, rzadziej sylabotonizmu i tonizmu (piosenki i formy pieśniowe).

13-zgłoskowiec i heksametr - wypowiedz retoryczna o charakterze dyskursywno-intelektualnym (odezwy, przesłania); 9- i 10-zgłoskowiec - wiersze o treści moralno-filozoficznej. Asonans, strofika bogata i zróżnicowana.

Wokół ethosu rycerskiego→rycerze nosicielami ethosu, do jakiego poeta tęsknił z prawdziwa i nieukrywana nostalgia (Rycerz); jednocześnie ukazanie upadku ducha rycerskiego.

Wszystkie utwory powstałe w latach 1943-1944, łącznie z dramatem i kilkoma utworami prozatorskimi, rozwijają jeden temat: cena, jaką bohater, alter ego poety, musi zapłacić za dokonany wybór (poemat Wybór). Ceną wyboru jest połowiczność, cząstkowość samorealizacji, z których żadna nie zostaje doprowadzona do końca (Spojrzenie; Rodzicom).

Proza→charakter symboliczno-nastrojowy, zainteresowania filozoficzne; humor i autoironia, groteska w stylu Schulza i Gombrowicza. Po 1939r. rozwiązania nadrealistyczno-groteskowe, wydarzenia współczesne uległy znacznej deformacji (Sprzęty; Zwierzęta pana Joachima; Człowiek, który chciał żyć drugi raz).

Chronologicznie poźniejsza proza realistyczna (opowiadania), stanowiąca jakby rodzaj komentarza do poezji.

Niektóre wydania dzieł Baczyńskiego:

• 1947r. - Śpiew z pożogi, poprzedzony „listem do Jana Bugaja” K.Wyki.

• 1961r. - Utwory zebrane.

• 1964r. - Utwory wybrane.

• 1967r. - Poezje wybrane.

• 1971r. - Utwory.

• 1973r. - Utwory wybrane.

• 1976r. - Krzysztof Kamil Baczyński w serii „Poeci polscy”.

Urodzony 22 stycznia 1921r., zginął 4 sierpnia 1944r. w Pałacu Blanka, walcząc w Powstaniu warszawskim.

Echa norwidowskiej ironii dziejowej.

Czechowicz: eros i psyche; hildur i baldur.
Zagórski: Przyjście wroga; Wyprawy.
Rymkiewicz: Tropiciel.
Miłosz: Trzy zimy.

1

Wiersze napisane wspólnie przez Baczyńskiego i Weintrauba

---