Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wybór poezji,
oprac. Wacław Borowy, BN I 129, 1948.
WSTĘP
Życie Kniaźnina.
białoruska szlachta, ur. 04,10,1750 r., w dzieciństwie zmarli jego ojciec i rodzeństwo, bardzo kochał matkę; kolegium jezuickie, nowicjat, zapał do łaciny, 1773 r. Naruszewicz wydaje zbiór „Horacjusza Pieśni przekładania różnych”, m.in. Kniaźnina; nauczyciel w niższych klasach ko-legium warszawskim, 1773 r. rozwiązanie zakonu, rozbiór Polski - utrata stron rodzinnych (Witebszczyzna), praca w Bibliotece Załuskich, przyjaźń z Zabłockim, mecenat Adama Kazi-mierza Czartoryskiego, sztuki dla teatru Czartoryskiej; „duża skłonność do wesołości”, „wielka wrażliwość i pociąg do melancholii”, patriotyzm, nieszczęśliwa miłość (być może do Marii, córki Czartoryskiego), rozbiory, 1796 r. obłęd, Puławy, następnie Końskawola, gdzie od 1800 r. probostwo miał Zabłocki.
zm. 25,08,1807 r.
Dzieła Kniaźnina.
Pieśni -
Carmina
- pocz. pisał po łacinie i z tych wierszy zasłynął w kolegium jezuickim, drukiem ogłosił je dopiero
w 1781 r. (jako Carmina)
_ dwie księgi elegii: kilka przekładów z gr., z pol. (Muza Kochanowskiego, oda Do ojczyzny Naruszewicza),
z fr. (urywek powiastki prozą Świątynia w Knidos Monteskiusza)
_ 12 ód
_ łac. przekład Trenów Kochanowskiego
wśród elegii: z greckiego Musaiosa „Leander i Hero”, Biona „Na-grobek Adonia”,
z polskiego Naruszewicza „Do ojczyzny”, Kochanowskiego „Muza”, z francuskiego proza Monteskiusza „Świątynia w Knidos
przełożył ponad 50 ód Horacego i kilka epod.
tematyka wierszy:
wspomnienia młodości, uczucia rodzinne, przyjacielskie
cześć dla znakomitych ludzi współczesnych (St. Konarskiego, Fr. Bohomolca, A. Naruszewicza, Józefa Andrzeja Załuskiego, hetm. Wacława Rzewuskiego, Fr. Karpińskiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego), troski obywatelskie
sztuka poetycka, rozmyślania nad losami duszy
troski obywatelskie,
tematyka jest różnorodna, ale wyrażona w sposób konwencjonalny, są to gł. parafrazy
„Bajki” 1776 r., 21 bajek, głównie z La Fontaine'a, z „Lisa i Kozła” oraz z „Żab o króla proszących” skorzystał Mickiewicz.
„Erotyki” 1779 r., głównie anakreontyki, żart i wesołość, marzyciel i humorysta.
„Wiersze” 1783 r., 3 księgi „Krotofile i miłostki”, czwarta księga „Żale Orfeusza” cykl wierszy żałobnych dla Zabłockiego po śmierci żony.
„Liryki” 1787-8, starannie wybrane z całego dorobku, głównie wiersze okolicznościowe, tema-ty dworskie, patriotyzm, świadomość hańby narodowej, poetyckie medytacje nad moralnoś-cią, wiersze religijne.
poematy dworskie, opery, sielanki sceniczne (np. „Troiste wesele” - 3 pary wieśniaków), ope-ra „Cyganie” (zabrane dzieci chłopskie, po latach wracają do rodzinnej wsi).
pośmiertnie wydane „Ody” przez Dmochowskiego 1828-9.
miłość tęskna, smutna, liryka obywatelska i patriotyczna, nadzieja na polepszenie.
TEKST
- w Horacjusza pieśniach wszystkich przekładania róŜnych (1773) pod red. Naruszewicza
Tu ne quaexeris, scire nefas - I 11; każdy człowiek kiedyś umiera, używaj „miłej krotofili”.
Non ebur negue aureum - II 18; bogaty jest ponad prawem, chciwi zostaną potępieni, waż-niejszy rozum niż klejnoty.
ponad 50 ód
kilka epod
sposób tłumaczenia:
wzorował się na dawnych tłumaczach (gł. Naruszewiczu)
próbował róŜnych stylów przekładu: staropolskiego, unowocześniającego, sentymentalnego
tłumaczenia były dość dobre, choć nie za wiernie oddawały ducha horacjańskiego
Z „Bajek” 1776 r. - wszystkie z La Fontaine'a.
-pierwsza osobno wydana ksiąŜeczka Kniaźnina (21 bajek)
- znów są to gł. parafrazy
są to jednak parafrazy nie byle jakie (Góra w połogu była omyłkowo przypisywana Trembeckiemu, Lis
i kozieł oraz śaby o króla proszące podobały się Mickiewiczowi)
słabo mu wyszła bajka oryginalna, o I rozbiorze - Orzeł Biały i trzy Orły Czarne
Żaby o króla proszące - Jowisz dał im najpierw patyk, później bociana.
Lis i Kozieł - „Kto pod kim dołki kopie, i sam do nich wpada”, w studni.
strasznie się wzdęła Babia Góra, „zlękła się natura”, mała myszka się urodziła, „Z wielkiej zazwyczaj chmury/ Mały deszcz bywa”.
Dwa Koguty i Kokosz - w zgodzie żyły dwa koguty, dopóki nie pojawiła się Kokosz (jak Hele-na), „Miłości! ty zgubiłaś Troję”.
Z „Erotyków” 1779 r.
zbiór 10 ksiąg, gł. anakreontyki (Anakreon - VI w. p.n.e., beztroskie i wykwintne pieśni sławiące miłość i wino), opiewające gł. miłość (dedykacja do Wenery)
- różnorodność zbioru:
o radościach i niepokojach, triumfach i spustoszeniach, o wszechwładztwie miłości, o jej
wewn. sprzecznościach i dziwactwach
liryczne wyznania, retoryczne apele do zdroju, kaskady, echa, konwalii, tulipana, mirtu itp.,
monologi sceniczne (w róŜnych formach powracają te same wątki, ale nie jest to nużące)
poeta: tkliwy kochanek, entuzjasta, złośliwiec, gł. marzyciel i humorysta, a pod koniec
zbioru: „filozof z biedy”, Żyjący w samotności i melancholii, pominięty przez miłość
2
- barokowe, XVII-wieczne środki stylistyczne
obrazowanie: płomień, strzała, pociski, blizny, pęta, katusze, trucizny, słodycze
mitologia: Wenus, Kupidyn, nimfy
koncepty: poeta Ŝyje bez serca, bo ono zbiegło do Rozyny, pasterka opatruje Kupidyna, a on
kaŜe jej się przejrzeć w sadzawce i dziewczyna zakochuje się we własnej piękności, kwiaty
są białe i szkarłatne od rąk i ust Hyelli, która je zerwała i pocałowała, cierń ukłuł Kupidyna,
co jest karą za to, Ŝe ludzie są bezsilni wobec miłości
koncepty dot. motywu sprzeczności kochania: I znam i nie znam miłą Eufrozynę; znam
postać lica, ale nie znam serca, miłość jest słodka i gorzka zarazem, gdyby nie przemiany
łez i ognia wewn., poeta albo by utonął, albo by się spalił
- bardziej się podobały starszym poetom niŜ młodemu pokoleniu
Do czytelnika - przestroga, „Same tu czucia, same masz uciechy”, „Wenus panuje”, czytaj, dopóki ci się nie znudzi, jeśli „tylko użyjesz do sytu”, „stradasz”.
Spocznienie - nie zawsze Wenus i Kupidyn „czułe serca” ranią, czasem zmęczeni śpią, wte-dy i człowiek ma odrobinę spokoju, „Jak się te bóstwa przecucą,/ Znowu się do nas wrócą,/ Raniąc serca płoche”.
Do lutni - koi zmysły, „Pierzcha frasunek i mól tajemny”, melancholia, natura, skowronek, jas-kółka i „słowiczek”, nagle „W sercu ktoś dziwną sprawił niesforę” - Kupidyn, strzała (ognista, głęboka).
Lękliwa miłość - do Korynny, „Miłość mię nagli, bojaźń znowu cofa” - wyznanie miłości.
Słodka potucha - „tokajski trunek/ (…) frasunek/ W słodkim nektarze topi”, błogosławiony ten, który je stworzył, żywszy umysł po nim, lotny dowcip, „Niknie pochmurność”, podoba się filo-zofom, rycerzom, poetom.
Miłości skutek - „Bóstwo Cypru obłudne”, ogień i woda, lepiej przestać kochać.
Niestatek serca - „Nie ufaj sercu”, niestałe, „wietrznik”, gdziekolwiek „Boreasz go rzuci”.
Urok cudowny - Odys (Ulis) nie uległ Syrenom, poecie się to nie udało, do Kostuni.
Chiromancja - lepiej by było, gdyby Korynna wróżyła ze swego serca niż z jego dłoni.
Dolegliwość - „Płoche świata koleje/ Tylko umysł trudzą:/ Płonne znowu nadzieje/ Tylko ser-ce łudzą”, łzy „Folgę mi sprawują”, „Albo w mym umartwieniu/ (…) Albo w cichym milczeniu”.
Żołnierka miłości - „Włożyć masz na się cierpliwości zbroję/ A tarczę stałego męstwa:/ Zno-sząc zaś ognie, walki, niepokoje,/ Nie trać nadziei zwycięstwa”.
Całość życia - „Ogniem i łzami na przemian smutnie/ Żywot się dla mnie ocali”.
Do Bugu - chlubimy się złudną wolnością, Bug me rzeczywistą swobodę, stały, poeta zmien-ny, ślepy.
Próżny usiłek - „Człowiek nie drewno, a serce nie kamień”, Kupidyn sprawia, że słabnie „od jednego cięcia”.
Wiek młody - swoboda „I mam ją, i nie mam”, miłość - niewola, konflikt serca i myśli, cnota ukoi ból.
Ofiara miłości - do Kloryndy, miła dla niej niewola, poświęca się jej cały, ona może uczynić go szczęśliwym.
Z podróży - gdyby nie kochał, nie mógłby podróżować, ciągle tęsknił, cieszy się na powrót.
Potucha - „Po smutku radość, po radości smutek:/ Taka na świecie jest kolej”, także w miło-ści, oddałby wszystko, by móc doznawać wiecznej radości z Korynną - raj, bez niej - piekło, chwyta szczęśliwe chwile.
Rozkoszy smutek - „Słodko nas miłość łechce z początku”, „Żałosny wrychle koniec poda-wa”, jak potok w oceanie ginie.
Kochanie - tylko: „Kontent na pozor a niekontent skrycie,/ Cieszę się, smucę, śmieję się i ślo-cham/ Nie dziw: wszak takie kochających życie;/ Ach! i ja kocham”.
Jesień - opadają liście, minęło pogodne lato, posępna jesień, tylko jego serce bez zmiany służy Kostusi, uroda minie, należy ufać stałemu sercu „co cię nigdy nie zdradzi”.
Pasterka - spodobała mu się Neera, chce schwycić „całuszek pieszczony”, ale boi się zrazić dziewicę, waha się, „Ale go schwycę!… albo się zatrzymam…”.
Życie moje - minęła jego wiosna, posępna jesień, gnuśna zima, „daremny zamiar, usiłki i znoje”.
Do gwiazd - niepotrzebnie zaglądają w „szczupłe okienko do niskiego domu”, Kasi nie ujrzą.
Potucha - „Dosych lamentów i tych łez rzewliwych”, „Wszystko niestałe”, jutro znów szczęś-cie, tymczasem napijmy się, „Umartwienia głuche/ Słodźmy nektarem”.
Filozof z biedy - „Zahartujmy serce/ Przeciwko tkliwej Kupida iskierce”, pożegnanie uciech i ponęt.
Samotność - „Fortuna łudzi,/ Zła dola nudzi;/ Uwodzą nadzieje”, pożegnanie rozkoszy i kroto-fili, „Namiętność gaśnie/ I życie człowieka”.
O Kupidynku - Halina nieczuła, poeta użalił się przed Kupidynem, który obiecał wyjąć mu strzałę i zranić Halinę.
Wąsy - „Ozdobo twarzy!”, on Polakiem, więc nosi się jak Polak.
Pasterka - Dafne zdradziła Filona, „Mój Boże, niestety,/ Jakieś zdradliwe utworzył kobiety!”, ale poeta już się pocieszył, cieszy się, że ona jeszcze dozna zdrady „z Marsowej czeladzi”.
Prima Aprilis - Korynna sprzyja innemu, poeta nie wie, co robić, też chce zdradzić, dziś 01,04, to wszystko bajki.
Praktyka - „Kto nie zna trosków, smutku i zgryzoty” itd., „Niech się zakocha”.
Wiersze 1783 r.
w 3 księgach: Krotofile i miłostki (podobne do erotyków, erotyk Myśl z Safony pod nowym tytułem - Sielanka,
później drukowany jako Krosienka; z nowych wierszy znany jest Do dziecięcia, później jako Matka obywatelka)
- w czwartej i ost. księdze: śale Orfeusza (wiersze Ŝałobne po śm. Ŝony Fr. Zabłockiego)
parafrazy Trenów Kochanowskiego
zimne i bezbarwne, bo próbował pisać prościej (jak mu radził Karpiński)
O Chloi - poeta tęskni za nią, chce jej ofiarować wianek z róż, ma nadzieję na szczęście.
Do motyla - skacze z kwiatka na kwiatek, trafia nagle na suchą gałązkę.
Z Safony - fizyczne objawy miłości, Catullus LI.
O miłości - „Nie chcę czuć, i rad, że czuję”, igraszki miłości, Korynna.
Z „Liryków” 1787 -8r.
3 tomy: Poezje. Edycja zupełna, dedykowane ks. gen. ziem podolskich (jak Bajki)
12 erotyków
15 utworów z Wierszy
reszta skazana została na niepamięć, wydawcy, stosując się do woli Kniaźnina, drukowali wiersze, które zawarł tej edycji zupełnej
liryki, śale Orfeusza nad Eurydyką, bajki (przerobione w duchu większej zwięzłości)
- tom 1: Liryki w 4 księgach
stare i nowe
wśród nowych są teŜ miłosne, ale pełne niedomówień, bez dawnego humoru, mówiące
obrazami
przewaŜają wiersze okolicznościowe, gł. do przyjaciół i do wybitnych osobistości
współczesnych (tematy drobne lub związane z doniosłymi wydarzeniami Ŝycia narodu)
poetyckie medytacje nad zagadnieniami moralnymi, jak prawdomówność stosunek czynów
do haseł, wartość nadziei
wiersze religijne (Ŝarliwa i korna wiara, kilka parafraz psalmów biblijnych, hymn Do Boga jest na czele
liryków)
Do Boga - „Od Ciebie moja niech zabrzmi lira”, „ja ognistym zabłysnę czołem”, ale Pycha może go „strącić w podziemne skały”.
Do Karola Berkena - lutnia ma służyć Prawdzie, której sił „gwałt nie odejmie”, prawda zawsze „ze mgły niknącej wyświeci”.
Do nocy - „Witam cię, Nocy łaskawa!”, księżyc „Zwierciadło serca prawego”.
Rozwaga nad sobą - konflikt serca i myśli, „Niepewność znowu trapi,/ Przeraża niestatek”, „Róża, niby szczęśliwa,/ Śmieje się i płonie”, „A wtem pączek doźrzały/ Więdnie i usycha”.
Krosienka. W rodzaju pasterskim - zamiast przy krosienkach wolałaby wyglądać przez okno Filona, niecierpliwie go wyczekuje, ale gdy on przyjeżdża, siada natychmiast przy krosnach, by ten się nie dowiedział, że ona tak tęskniła.
Do ks. Fabiana Sakonicza - krwawe walki wyznawców Boga, Prawda uspokaja walczących, wystarczył ofiara Boga, oni - pokój, praca, szczerość, miłość i cierpliwość.
Do wąsów - nowa moda, śmieszna, „ród zniewieściały”, kiedyś wąsaci rycerze: Czarnecki, Jan Trzeci, a teraz śmieją się i szydzą z wąsów, poeta „Żem jeszcze Polak, podkręcę wąsa”.
Matka obywatelka - jak kołysanka, „Śpij, moja nadziejo cała,/ Moje ty życie”, matka o synu, że może być patriotą („A sława będzie mi śpiewać,/ Żeś moim synem”) lub nikczemnikiem („Wstydu on mego przyczyna/ A może i śmierci jeszcze”).
O wielkości Boga. Psalm 103 skrócony - niebo-namiot, chmury-powóz, wiatry-cugle, burza-posłaniec, pioruny-służący, granice morza.
Do Piotra Borzęckiego - pisanie to też praca, „Ojczyzna ginie!”, „rzeczesz: próżna to praca!/ Takaż i płaca”.
Anakreontyk. Do ks. Adama Czartoryskiego - „Upić sie dzisiaj muszę”, urodziny ucznia Kniaźnina, zawsze wesołość w domu.
Dwie lipy - po dwóch stronach rzeki, „się nie złączą na wieki”, Koryl i Ismena.
Babia Góra. Do Pawła Czenpińskiego - lekarz i przyrodnik, wyprawił się do Krakowa po oka-zy, poeta o zabobonach, warszawskie panny opłakują podróżnika, duchom nie spodoba się, że ktoś zabiera ich rośliny.
Do Józefa Orłowskiego - Argonauci ukradli złote runu, Hiszpanie rabowali Amerykanów.
Do Potomności - ukryta w najgłębszej ciemności przez Czas, aby raczyła rzucić kwiat na gro-by, „sroga dzicz znowu powraca,/ A z nią czas ciemny, żelazny i gruby”, jak burza, „Hańba przyjmuje okowy”.
Do Ojczyzny. Vox clamantis in deserto - Gdzie są te granice Chrobrego?, przeminęli Tarnow-scy, Chodkiewicze, nie jesteśmy godni nazywania się dziećmi Ojczyzny, „Jakże się z twojej wydźwigniesz ruiny?”.
Nadzieja. Do Józefa Świętorzeckiego - gdyby nie nadzieja (nawet złudna), nie byłoby ludzi, Prometeusz ukradł ogień i sprowadził nieszczęścia, ale Nadzieja pokonała Rozpacz i świat odżył.
Dwie Gałązki - jesionu i klonu, płynęły wodą, daleko od domu, sieroty, na próżno szukały po-mocy, spotkały się, ale znów popłynęły w różne strony, „zginęły” daleko od siebie.
O miłości - „Czas wszystko goi na koniec”, uśmiech i łzy na twarzy chłopca, „po burzy cich-nie”.
Poematy dworskie, opery, sielanki sceniczne (wszystkie równieŜ w edycji zupełnej)
- dwa poematy: Balon, Rozmaryn
- dwie opery: Cyganie, Matka Spartanka
Cyganie: motyw dzieci zgubionych i po latach odnalezionych
doskonale zobrazowane środowisko cygańskie
wspomnienia czasów I rozbioru (wtedy to dzieci chłopskie zostały zabrane przez cygankę Jawnutę)
Matka Spartanka: inscenizacja staroŜytnego podania o bohaterskiej matce
przepełniona nastrojem obywatelskim i patriotycznym
- jedna z sielanek, pisanych dla teatru dworskiego w Puławach: Troiste wesele (późniejszy tytuł: Trzy gody)
wątek dram.: miłość 3 par wieśniaków i wieśniaczek i przeszkody w ich pobieraniu się,
które usuwa na koniec łaskawa dobroć państwa
cała akcja jest tylko pretekstem do wprowadzenia muzyki i pieśni
motywy ludowe: pieśni stylizowane na ludowe, ukazywał cierpienia ludu
3
Z przekładu anakreontyków.
Moc piękności - przyroda rozdała: wołom rogi, ptakom lot,, itd., ludziom rozum, kobietom piękność, ale wszystko pęknie przed piękną.
Wiosna - „Pagórki zielenieją,/ Idzie praca z nadzieją” itd., „Hojnie wszystko rozkwita:/ Będzie jesień obfita”.
Puchar - nawoływanie do wyrycia na nim wiosny, „nic smutnego”, „Bacha” albo Feba.
Nie rozpaczaj - lepiej cierpieć z nami niż nie żyć, „Ja wolę zalać troski”.
Późniejsze przekłady
- przekładał na nowo utwory raz juŜ przełoŜone
3 pieśni Horacego
Pieśni Anakreona (sztuka Anakreon na imieniny ks. Izabeli Czartoryskiej - nikła akcja była zbiorem
pretekstów do śpiewania i recytowania pieśni)
sielanka Teokryta
sielanki: Gresseta (Francuz), Gessnera (Niemiec) , Metastiasa (Włoch)
opera-tragedia Temistokles Metastiasa
Pieśni Ossjana z fr. (rzekomy zabytek celtycki, w rzeczywistości - falsyfikat stworzony przez szkockiego
pisarza Macphersona w l. 1760-65) wiersz biały, które Kniaźnin był propagatorem
Z „Ód” pośmiertnie zebranych.
- pod koniec Ŝycia przygotowywał zbiorowe wydanie utworów (starych i nowych) w 12 księgach
- takie wydanie zebrane przygotował i wydał potem Dmochowski, ale cenzura nie puściła kilku ód,
kilka zaś Dmochowski przeoczył Ody (czyli nowe wiersze) zebrane były w tomie 7 Dzieł Kniaźnina
- Ody wydane pośm. a Liryki:
kilka utworów z Krotofil ze zmianiami
kilka wierszy w starym stylu (np. Do Amarylli, która zdenerwowała się z proszenia o drugi pocałunek, bo
gdy juŜ raz pozwoliła, to znaczy, Ŝe zgadza się na kolejne sto tysięcy) - nieliczne
miłość jest tu przewaŜnie tęskna, smutna (nawet bardziej niŜ w Lirykach), wylewna
mało wierszy dworskich
mnóstwo liryki obywatelskiej i patriotycznej (uczuciowy dziennik Ŝycia ogólnonarodowego,
nawoływał do zgody, pisał na cześć Konstytucji, powstania kościuszkowskiego) publicystyka wiersz.
najwięcej jest wierszy religijnych (hymny, parafrazy psalmów, których treść dawała się odnieść do
Polski) Ŝarliwość religijna + patriotyczna
- poezja patriotyczna:
widząc okropności współczesne i czarne chmury nad przyszłością, nie uległ rozpaczy
wszystkie utwory kończą się tonami nadziei
był przeświadczony o siłach narodu i jego zdolności do odrodzenia
wierzył w sprawiedliwość BoŜą
choć rozpacz złamała go w Ŝyciu osobistym
Do Ignacego Bykowskiego - rówieśnik Kniaźnina, gdy był dzieckiem, cieszył się „z rozrywek niewinnych”, od kiedy dorósł, smuci się, jedynie Muzy dobre, gdyby nie one, „bym dawno po angielsku z nudy/ W łeb sobie strzelił”.
Do miłości - „sroga”, „Kielich podałaś gorzkości”, „Świat moim oczom niemiły”.
Do Klimeny - piękny świat, a z nim „Żal tylko”, „Klimeno! byś to wiedziała,/ Ty byś się ulitowała”.
Do Piękności - „Uroku niebios i ziemi”, Wisła, zielone brzegi, potem posępne zamczysko i Troja.
O Teonie - tęsknota za Teoną, serce schnie, kona, jesienna słota, pusta łódka.
Do róży - „Serca mojego na koniec. Zgoiłem rany”, „O (…) Różo! (…) Gdzież moja wiosna? i czemu/ Znam twoje ciernie?”.
Do księżyca - Luna, piękna, poruszy każdego, „Próżno te chwytam promienie:/ Ty na niebie, ja na ziemi"”
Erotykon - „Miło mi dla niej [pani], że żyję!”, „Miłość jest moim ołtarzem”, „Dla niej cały świat w ofierze”, „Smuci mię oni i cieszy”, „Dla mego bóstwa [Wenus] umieram”.
Ks. Józefowi Koblańskiemu - nauczyciel dzieci Czartoryskich, poeta, „Święto dziś Anakreona”, raduj się mimo swojego wieku.
Do Muzy mojej - „Stargawszy łańcuch i rządów szale,/ Urąga cnotom bez kary zbrodnia”, po stracie Puław, gdzie się schroni Muza?, łzy, jęki, bluźnierstwa, „Jakby nie było już Boga”, wszystko można odwrócić.
Do Zgody. Na sejm 1788 - „Burza Europie straszliwie/ całą zewsząd grozi mocą”, ognisty anioł zemsty, „Wiek nasz klęskami ćwiczony”, obcięte skrzydła orlęce, przeczuwa zjednoczenie i walkę Polaków.
Do Litwy - „Mimo zdrad chytrej na serca przemocy,/ Postrzegam zorzę nad nami jasną”, wiosna powróci.
Do Krakowa - miasto królewski, „Obraz lat dawnych i chwałę” daje, Piast, Jagiełło, Batory, Waza, Sobieski.
Do Boga - dobre czasy już nie wrócą.
Do Boga - prośba o litość.
Na śmierć Jana Dekierta, prezydenta Warszawy - walczył o prawa dla mieszczan, zmarł tuż przed uchwałą, „Wiele łez płynie”, przykład „Powagi światła i roztropnej cnoty”, niepowetowana strata.
Do Boga - tylko On może pomóc, „My dzieci Boga”.
Do Boga - „Znikają w chmurach nadziei zorze, Trwoga dziś Twojej wzywa pomocy”.
Do Piotra Orzechowskiego - mędrzec, „Ukaże ludziom wiek złoty”.
Poranek - „Po srogiej burzy (…)/ o jakże wdzięcznym jesteś, Poranku!”, wszystko odżywa, „Powróć Maja dzień trzeci”.
Do Tadeusza Matuszewicza - mówca, poseł, reformista, o utracie Puław, każda z Muz.
Na rewolucją 1794 - Bóg ukarał pychę, Polacy rzucili się do walki, Bóg „zwinął razem świętej Łaski żagle”.
Do Boga - „jesteś Boże!/ Ty mój przyjaciel, Ty ociec”, prośba o pomoc w tych smutnych dniach.
Do Hiacynta Fredra - zdrady, klęski, pycha, „Konałaś wtedy, Ojczyzno miła!”.
Do Ks. Adama Jerzego Czartoryskiego - jako zakładnik do Rosji za ziemie Czartoryskich.
Księżnie Wirtemberskiej - Ołtarz Cnoty, Nadzieja.
Do Boga - sprawdzian wiary i miłości, prośba o pomoc i łaskę, wytrzymałość i sprawiedliwość.
będziesz miał dosyć.
wróżenie z ręki.
?!
nowa redakcja utworu „Wiek młody”.
nowa redakcja utworu „Wąsy”.
4