Komisja BHP, Komisja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy

strona: 1 2   

Powoływanie komisji bezpieczeństwa i higieny pracy

W niniejszym artykule przedstawiono podstawowe informacje dotyczące stanu prawnego w zakresie powołania przez pracodawcę komisji bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

 

 

Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy jest stosunkowo nową instytucją wprowadzoną do polskiego prawa w 1996 roku.

Ustawa z dnia 2 lutego 1996 roku, dokonując głębokiej nowelizacji kodeksu pracy, powołała do życia komisje bezpieczeństwa i higieny pracy - nieznane wcześniej w Polsce instytucje ochrony pracy.
Ustawodawca zdecydował, że jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy od 2 czerwca 1996 roku, określonym w art. 237¹² Kodeksu pracy, jest powołanie komisji bezpieczeństwa i higieny pracy ( ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy, jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami ).

Wyżej wymieniona regulacja prawna stanowi wykonanie postanowień Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 155 dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy, zawartych w Zaleceniu nr 164 do tej Konwencji.

Aktualnie obowiązki pracodawców dotyczące powoływania komisji bhp zostały uregulowane w rozdziale XI „Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy” w dziale dziesiątym Kodeksu pracy. Jest to jedyny akt prawny państwa polskiego regulujący ww. zagadnienie.

Międzynarodowe akty prawne.

Potrzeba powoływania przez pracodawców komisji ( komitetów ) złożonych z przedstawicieli pracodawców i pracowników, których zadaniem jest współdziałanie na rzecz kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, wynika z postanowień międzynarodowych aktów prawnych, takich jak konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy i dyrektywy Unii Europejskiej.
Konwencja nr 155 MOP dotycząca bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy - w art. 20 zawiera postanowienie, że „ współpraca między pracodawcami a pracownikami i ( lub ) ich przedstawicielami w przedsiębiorstwie będzie stanowić zasadniczy element organizacyjnych i innych środków podejmowanych w wykonywaniu artykułów 16-19 konwencji ” . Artykuły 16 - 19 określają niezbędne działania pracodawców, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownikom.

Jednocześnie w punkcie 12 zalecenia nr 164 do konwencji nr 155 MOP przewiduje się, że środki podejmowane na rzecz współpracy, o której mowa w art. 20 konwencji, powinny przewidzieć instytucję delegatów robotniczych do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, komitetów robotniczych ds. bezpieczeństwa i higieny pracy lub połączonych komitetów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z krajową praktyką.

W komitetach tych pracownicy powinni być reprezentowani co najmniej na równi z pracodawcami. Idea ta została przeniesiona na grunt polskiego prawa pracy w postaci instytucji komisji bhp - art. 237¹² Kodeksu pracy.

Wyżej wymienieni delegaci pracowników oraz komitety do spraw bhp lub w razie potrzeby inni przedstawiciele pracowników mają prawo do:

• otrzymywania niezbędnych informacji o zagadnieniach bezpieczeństwa i higieny pracy,

• mieć możliwość przeprowadzania analiz czynników, które szkodzą bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników i być zachęcani do przedkładania własnych propozycji w tym zakresie,

• konsultowania na temat podejmowanych nowych ważnych środków bhp i to przed ich zastosowaniem w praktyce,

• konsultowania w sprawie wszelkich zamierzonych zmian w metodach pracy, profilu produkcji lub organizacji pracy, mogących wywierać wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie pracowników,

• uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji na szczeblu przedsiębiorstwa w sprawach dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia pracowników,

• dostępu do całości miejsc pracy i możliwości kontaktowania się z pracownikami w sprawach dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa, w godzinach pracy i w miejscu pracy,

• odwoływania się do specjalistów dla zasięgnięcia opinii w sprawach szczególnych dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia.

 

Państwa członkowskie Unii Europejskiej przywiązują dużą wagę do konsultacji i współudziału pracowników w sprawach dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników. W większości krajów należących do Unii Europejskiej został wprowadzony obowiązek powoływania komitetów bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracodawców zatrudniających powyżej 50 pracowników.

Postanowienia dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 12 czerwca 1989 roku Nr 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy ( tzw. dyrektywa ramowa ) zalecają w art. 11 konieczność konsultowania przez pracodawców z pracownikami i ( lub ) ich przedstawicielami spraw bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy. Pracodawcy powinni w szczególności umożliwiać pracownikom i ( lub ) ich przedstawicielom:

 

• uczestniczenie we wszelkich dyskusjach dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy,

• konsultowanie przedsięwzięć z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,

• wysuwanie wniosków w sprawie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy

• (zmniejszania zagrożeń i usuwania źródeł zagrożeń).

 

Pełna implementacja art. 11 Dyrektywy 89/391/EWG do prawa polskiego nastąpiła w postaci rozszerzonego brzmienia rozdziału XI kodeksu pracy "Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy" w dziale dziesiątym "Bezpieczeństwo i higiena pracy"

 

Krajowe regulacje prawne.

Nowelizacja Kodeksu pracy, dokonana ustawą z dnia 2 lutego 1996 roku, powołała do życia komisje bezpieczeństwa i higieny pracy ( art. 237¹² k.p., Dz. U. nr 24 z 1996 roku, poz. 110 ).

W dziale dziesiątym „Bezpieczeństwo i higiena pracy” tej ustawy - gruntownie wówczas znowelizowanym - dodano również nowy rozdział XI zatytułowany „Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy”.

Zgodnie z art. 237¹² § 1 Kodeksu pracy - każdy pracodawca, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności, zatrudniający więcej niż 50 pracowników, był obowiązany powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy - jako swój organ doradczy i opiniodawczy.

W skład komisji powinni wchodzić:

• pracodawca,

• pracownicy służby bhp,

• lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami,

• zakładowy społeczny inspektor pracy,

• przedstawiciele pracowników - wybrani przez zakładową organizację związkową, a w przypadku, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

 

W myśl art. 237¹² § 2 Kodeksu pracy - przewodniczącym komisji powinien być pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy.

Powołanie komisji bhp było wówczas obligatoryjne dla pracodawców zatrudniających powyżej 50 pracowników, nie oznaczało to jednak, że komisje nie mogły być powoływane w mniejszych zakładach pracy. Decyzję w tej sprawie pozostawiono pracodawcy.

Przepisy zawarte w rozdziale XI Kodeksu pracy nie przewidywały wydania szczegółowych przepisów wykonawczych dotyczących działalności komisji bhp, pozostawiając regulację tej kwestii pracodawcom.

Jedynie w art. 237¹³ Kodeksu pracy określono:

• zadania komisji bhp w § 1,

• zasady przeprowadzania posiedzeń komisji w § 2,

• możliwość korzystania z ekspertyz w związku z wykonywaniem zadań przez komisję bhp w § 3.

 

Art. 237¹³ Kodeksu pracy zostanie omówiony w dalszej części niniejszego artykułu.

Wymóg tworzenia komisji bhp w zakładach zatrudniających powyżej 50 pracowników obowiązywał do dnia 28 listopada 2002 roku. Od 29 listopada 2002 roku komisje bhp muszą być powoływane u pracodawców zatrudniających więcej niż 250 pracowników.

Z kolei ten wymóg został wprowadzony, kiedy weszła w życie część przepisów ustawy z dnia 26 lipca 2002 roku o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. Nr 135 z 2002 roku, poz. 1146) i nastąpiła zmiana w art.237¹² w § 1 , gdzie w zdaniu pierwszym wyrazy "50 pracowników" zastąpiono wyrazami "250 pracowników".

Była to pierwsza zmiana w przepisach kodeksu pracy dotyczących komisji bhp wprowadzona od 1996 roku.

Ustawa z dnia 14 listopada 2003 roku o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 213 z 2003 roku, poz. 2081 ) znowelizowała całkowicie przepisy rozdziału XI działu dziesiątego Kodeksu pracy, który otrzymał nowy tytuł i znacznie rozszerzone brzmienie.

Od dnia 1 stycznia 2004 roku rozdział XI został zatytułowany „Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy” i zawiera cztery artykuły: 237¹¹ª,237¹²,237¹³ oraz 237¹³ª.

Polski ustawodawca zrealizował w ten sposób zalecenia wynikające z dyrektywy ramowej 89/391/EWG dotyczące partycypacji pracowników w tworzeniu przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Artykuł 237¹¹ª określa najistotniejsze sprawy, które winny być przedmiotem obowiązku konsultacji i dyskusji z pracownikami, a dotyczy to przede wszystkim:

• zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników,

• oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku,

• tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy,

• przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,

• szkolenia pracowników w dziedzinie bhp.

 

Ponadto, w wymienionym artykule zostały uregulowane zasady prowadzenia konsultacji z pracownikami i tak:

• pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych,

• pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zapewnia, aby odbywały się one w godzinach pracy, a za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia,

• u pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy - konsultacje, o których mowa powyżej, mogą być prowadzone w ramach tej komisji,

• na umotywowany wniosek pracowników lub ich przedstawicieli dotyczący spraw zagrożenia zdrowia i życia pracowników inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz stosują środki prawne przewidziane w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy,

• pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu prowadzonej działalności w zakresie omówionej powyżej konsultacji.

• Przywołane wyżej artykuły: 237¹², 237¹³ i 237¹³ª Kodeksu pracy dotyczą wyłącznie działalności komisji bezpieczeństwa i higieny pracy u pracodawcy.

 

Podstawy prawne działalności Komisji Bezpieczeństwa i Higieny Pracy.

Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, w myśl art. 237¹² § 1 Kodeksu pracy, pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników ma obowiązek powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy jako swój organ doradczy i opiniodawczy.

W skład komisji wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy.

Przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy ( art. 237¹² § 2 k.p. ).
Ustawodawca w przepisie art. 237¹³ wskazał zakres zagadnień, którymi powinna zajmować się komisja bhp oraz określił zasady jej funkcjonowania.

Zadaniem komisji ( art. 237¹³ § 1 k.p. ) jest:

• dokonywanie przeglądu warunków pracy,

• dokonywanie okresowej oceny stanu bhp,

• opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,

• formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy,

• współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bhp.

 

Posiedzenia komisji odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz w kwartale, a za czas nie przepracowany w związku z udziałem w posiedzeniu komisji pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ( art. 237¹³ § 2 k.p. ).

Komisja, w związku z wykonywaniem zadań wymienionych wyżej, ma prawo korzystać z ekspertyz lub opinii specjalistów spoza zakładu pracy na koszt pracodawcy, jednak w przypadkach z nim uzgodnionych ( art. 237¹³ § 3 k.p. ).

W art. 237¹³ª Kodeksu pracy ustalono, że przedstawiciele pracowników, o których mowa w
art. 237¹¹ª i art. 237¹² są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.
Omówione powyżej przepisy dotyczące działalności komisji bezpieczeństwa i higieny pracy u pracodawcy są jedynymi regulacjami tej tematyki w polskim prawodawstwie. Brak jest innych uregulowań formalnych w zakresie działalności komisji bhp.

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie stanu prawnego w zakresie powoływania komisji bhp przez pracodawców, w oparciu o międzynarodowe akty prawne i regulacje krajowe - przeszłe i aktualnie obowiązujące.

 

 

 

Artykuł opracowano przy wykorzystaniu informacji zawartych w następujących publikacjach:

 

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy, jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami

2. Poradnik Komisji Bezpieczeństwa i Higieny Pracy. Wydawnictwo Zakładu Organizacji Szkolenia i Produkcji Pomocy Dydaktycznych „Proergo”. Warszawa 1997 rok.

3. Zakrzewska - Szczepańska Krystyna, „Komisje Bezpieczeństwa i Higieny Pracy” Służba Pracownicza z 1998 roku nr 1 str. 17-19.

4. Zakrzewska - Szczepańska Krystyna, „Konsultowanie spraw bhp w zakładzie pracy” Służba Pracownicza z 2005 roku nr 6 str. 31-32.

 

¹ "Proergo”, Poradnik komisji bezpieczeństwa i higieny pracy, Warszawa 1997

² "Proergo”, Poradnik komisji bezpieczeństwa i higieny pracy, Warszawa 1997

 

---