WYCHOWANIE NATURALNE
POCZĄTKI INSTYTUCJI WYCHOWAWCZYCH NA TLE WYCHOWANIA NATURALNEGO
Dużą wartość w poznaniu życia ludzi pierwotnych mają wykopaliska . Na ich podstawie można snuć domysły o charakterze wychowania , między innymi pewien obraz dają zabawki . Drugim źródłem poznania pośrednio są badania etymologów w okresie romantyzmu .
Wg Darwina człowiek pochodzi od małpy . Co wyróżnia , że człowiek to istota wyższa od zwierzęcia , to :
to , że umie posługiwać się narzędziami , wykonywać je , zaspokaja swoje potrzeby w zależności od pracy
praca zbliża ludzi do siebie , a więc powstaje społeczeństwo
Powstanie społeczeństwa zmusiło ludzi do wynalezienia sposobów porozumiewania się i wtedy powstała mowa jako narzędzie tego porozumiewania oraz nauki . Język pozwala na rozwój życia psychicznego . Z chwilą jego wynalezienia pojawiła się potrzeba przekazywania doświadczeń młodszemu pokoleniu , a więc wynalezienia form czyli wychowania .
Człowiek wchodzi w życie jako istota społeczna . Nauka europejska podzieliła historię rozwoju ludzkości na pięć epok :
okres prehistoryczny
epoka ustroju niewolniczego
epoka ustroju feudalnego
epoka kapitalizmu
epoka komunizmu
Prehistorię podzielono na trzy okresy :
okres dzikości
okres barbarzyństwa
okres cywilizacji
Amerykański uczony , Morgan , podzielił dwa pierwsze okresy na trzy szczeble : niższy , średni i wyższy , wiążąc ściśle przechodzenie poszczególnych społeczeństw z jednego szczebla na drugi z postępem w wytwarzaniu środków utrzymania .
Współczesna etnologia radziecka wyróżniła w dziejach społeczeństw pierwotnych trzy okresy :
okres pierwotnej hordy (niższy stopień dzikości) ;
okres ustroju rodowego (średni i wyższy stopień dzikości oraz niższy i średni stopień barbarzyństwa) ;
okres demokracji wojskowej (wyższy stopień barbarzyństwa) , który przypadał w dziejach każdego społeczeństwa prehistorycznego na czasy jego przekształcania się w społeczeństwo o ustroju klasowym .
Okres hordy pierwotnej
W okresie hordy pierwotnej nie było wyzysku , ludzie żyli wspólnie , każdy pracował tyle , ile mógł , na miarę własnych sił, a brał tyle , ile potrzebował . Wszystko było wspólną własnością . Ten okres pierwotnego komunizmu obejmował wszystko i wszystkich .
Wychowanie u ludzi pierwotnych polegało na bezpośrednim wpływie starszego na młodszego . Rozwój wychowania jest ściśle związany z pracą i rozwojem narzędzi . Człowiek własną pracą zmieniał rzeczywistość , przez co sam się rozwijał i przekształcał świat . Wychowanie w tym czasie nie było świadome , celowe , polegało na obcowaniu ze sobą . Ograniczało się do nauczania pewnych ruchów przy wykonywaniu pracy lub wytwarzaniu narzędzi .
Okres ustroju rodowego
Postęp pedagogiczny rodził się i rozwijał wraz z rozwojem społeczeństwa . Na metody i formy wychowania wpłynął postęp w rozwoju produkcji oraz narzędzi . W okresie ustroju rodowego wyodrębniły się pierwsze zawiązki wychowania , najbardziej charakterystyczną cechą całej działalności pedagogicznej było świadome dobieranie odpowiednich metod i dostosowywanie ich do celów . Zmienił się stosunek dorosłych do dzieci . Większą rolę zaczyna odgrywać rodzina, a naczelne miejsce zajmuje brat matki . Dziećmi zajmuje się starsze rodzeństwo , przygotowuje im zabawki , udziela rad i wskazówek , uczy wielu praktycznych zajęć . Od 6-7 roku życia rolę wychowawczą wśród chłopców przejmują zespoły rówieśnicze . W niektórych szczepach przynależność do zespołu miała charakter przymusowy . Życie i praca w grupach dziecięcych , nazywanych republikami dziecięcymi , polegały na naśladowaniu dorosłych . Uczyli się dyscypliny , odpowiedzialnego zachowania w stosunku do bliźnich , życia w zbiorowości . Wspólnie rozstrzygali nieporozumienia między sobą. Naśladownictwo dorosłych ułatwiało chłopcom naukę pracy . Najważniejsza była nauka robienia broni , sztuki posługiwania się bronią, rozpoznawania gatunków zwierzyny , obierania terenów łowieckich . Ważne też było wyrobienie hartu , wytrzymałości i sprawności fizycznej oraz zręczności .
Wychowanie obejmowało chłopców i dziewczynki , które nauczano oddzielnie . Polegało na przekazaniu młodzieży norm , zasad i umiejętności potrzebnych w życiu . W wychowaniu szczególnie podnoszono wartość cnót , za najważniejsze uważając pracowitość i sprawiedliwość , czyli stałe przestrzeganie praw . Odpowiedni wpływ na dziecko wywierano przy pomocy słów , wysuwając pozytywne postulaty , dotyczące zachowania , pracy itp. , do których przestrzegania dziecko łatwo i szybko przyzwyczajało się . Nie stosowano kar cielesnych , największą karą było wykluczenie ze szczepu . Życzliwość i przyjaźń były powszechnie obowiązującymi stosunkami ludzkimi .
Kontrola wychowania domowego odbywała się w okresie dojrzewania płciowego . Polegała na sprawdzeniu za pośrednictwem najpoważniejszych mężczyzn i kobiet wyznaczonych przez szczep , czy młody człowiek jest przygotowany do życia pod względem fizycznym , umysłowym i moralnym . Próg dorosłości młodzi przekraczali podczas obrzędu inicjacji , który odbywał się oddzielnie dla chłopców i dla dziewczynek . Inicjacje trwały kilka tygodni lub miesięcy . Sprawdzano , czy młody człowiek posiada kwalifikacje do uczestnictwa w naradach, do zaślubin oraz czy jest zdolny do działania dla powszechnego dobra . Jeżeli w tych kwalifikacjach stwierdzono jakiekolwiek luki czy braki , organizatorzy inicjacji starali się je uzupełnić i usunąć . Inicjacja była więc nie tylko egzaminem , ale także intensywną nauką różnorodnych sztuk i umiejętności , pogłębieniem wychowania moralnego , umacnianiem w młodzieży wpojonych jej już uprzednio cnót . Uczono w niej sposobów zdobywania pożywienia , sporządzania odzieży i narzędzi , sztuki budowania domów , myślistwa ; udzielano wskazań dotyczących form współżycia z ludźmi , wpajano zasady moralne ; uprzystępniano historię szczepu ; pouczano o wszystkim , co związane było z życiem seksualnym , z mitami , tańcami religijnymi i obrzędami ; ujawniano tajemnice niedostępne dla płci odmiennej .
Okres demokracji wojskowej
Do początków demokracji wojskowej przyczyniły się przede wszystkim daleko idące zmiany w siłach wytwórczych ustroju rodowego . Główne charakterystyczne cechy tych zmian to : umiejętność wytapiania rudy żelaznej i sporządzania żelaznych lemieszy do pługów , wynalezienie pisma literowego , pogłębiający się podział pracy , który doprowadził do oddzielenia się plemion pasterskich od rolniczych . Zwiększyła się produkcja , powstały warunki do handlu wymiennego , utworzyły się możliwości pracy dla wielu . W tych warunkach zaczęto zamieniać jeńców wojennych na niewolników . Ludność zaczęła się dzielić na wolnych i niewolnych , na biednych i bogatych . Pokrewne plemiona połączyły się w większe grupy , na czele których stawał główny dowódca wojskowy , zwany nieraz królem . Tworzyły się powoli narody .
W dziedzinie wychowania młodzieży zaszły istotne zmiany . Instytucje wychowawcze starały się umocnić przewagę społeczną jednostek bogatych , pewne dziedziny wiedzy i umiejętności były zastrzeżone tylko dla grup uprzywilejowanych , coraz częściej osoby pełniące funkcje wychowawcze domagały się wynagrodzenia . Inicjacja stała się obrzędem płatnym , przez co biedniejszym kandydatom znacznie opóźniano moment przyznawania im pełnych praw obywatelskich i spychano do rzędu ludzi mniej wartościowych . Ogółowi młodzieży wpajano obowiązek posłuszeństwa wobec rodzin bogatych .
Wraz z tymi objawami zupełnego zanikania dawnej równości młodzieży w zakresie wychowania powstały też inne , wynikające z tworzenia się nowych zawodów i funkcji . Pojawiły się zawody tkaczy , farbiarzy , stolarzy , kowali , czarowników, kapłanów . Każdy z nich wypracował sobie odrębne metody wychowania oraz inne treści kształcenia , utrzymując je zwykle w tajemnicy przed innymi członkami szczepu .
W okresie demokracji wojskowej powstały też odrębne sposoby kształcenia warstwy szlacheckiej , podczas gdy publiczne wychowanie biednych warstw , spadających powoli do poziomu niewolników , niejednokrotnie zupełnie zaniknął . Zjawisko to wystąpiło szczególnie wyraźnie u tych ludów , które zostały podbite przez inne , bardziej wojownicze szczepy .