Wychowanie naturalne- interakcja zachodząca pomiędzy osobnikami dorosłymi (rodzicami) a dziećmi. Polega na obserwacji poczynań dorosłych i naśladowaniu przez dzieci. Celowe działanie wychowawcze podejmowane przez społeczność dorosłą w stosunku do dzieci. Proces wychowania naturalnego kończy egzamin dojrzałości - inicjacja => udowodnienie przez osobę kandydującą na osobę dorosłą poprzez nabycie cechy przypisywanej osobie dorosłej, np. opuszczenie plemienia, odporność na ból, udowodnienie własnej samodzielności.
Wychowanie instytucjonalne-powiązane jest z instytucją szkoły. Proces ten można umieścić w różnym rejonie geograficznym. Proces ten rozpoczął się podczas ostatniego zlodowacenia, kiedy to nastąpiła rewolucja neolityczna, polegała ona na przejęciu władzy przez mężczyzn =>okres neomatyczny, gdy ludzie opuszczają jaskinie, przemieszczają się w miejsca gdzie znajduje się woda. Zjawisko stratyfikacji społecznej podział na rządzących i rządzonych, na biednych i bogatych, słabych i silnych. Pojawia się król, religia, kapłani, rzemieślnicy, urzędnicy. Pojawiają się pierwsze miasta- ośrodki kulturotwórcze-cywilizacje miejskie.
Powstanie polis.
Starożytna Grecja- starożytność europejską charakteryzuje ustrój niewolniczy. Wychowanie w społeczeństwie o ustroju niewolniczym przyjmuje charakter klasowy; jego cele i treści, formy organizacyjne zależą od potrzeb klasy panującej, właścicieli niewolników. Wychowanie staję się odrębną funkcją w rękach klasy wolnych. Pojawiają się specjalni ludzie, nauczyciele, wychowawcy, a nawet specjalne instytucje, które zaczynają zajmować się wyłącznie sprawami i praktyką wychowania. Zajmują się jednak tylko wychowaniem obywateli wolnych, pełnoprawnych. Wychowanie dzieci niewolników i warstw upośledzonych ma charakter najczęściej niezorganizowanego wychowania naturalnego.
Dwa różne systemy wychowania przekazała Grecja antyczna: system spartański i system ateński. O różnicach pomiędzy tymi systemami zadecydowały swoiste cechy sytuacji ekonomicznej, politycznej i kulturalnej Aten i Sparty.
Wychowanie w Sparcie:
Organizację systemu wychowania spartańskiego przypisywano mitycznemu prawodawcy Sparty Likurgowi. Wychowanie obejmowało dzieci Spartan, klasy panującej, wywodzącej się z wojowniczych surowych plemion doryckich, które ujarzmiły i wyzuły z wszelkich praw ludność tubylczą. Wychowanie wyraźnie służyło utrzymaniu i utrwaleniu panowania Spartan.
Sparta była jakby ciągłym obozem wojennym. Pretendując do hegemonii w Grecji musiała w celu jej utrzymania prowadzić wojny. Niewolnicy i ziemia były wspólną własnością całego państwa, będącego w zasadzie państwem rolniczym. Bezlitosny wyzysk niewolników, helotów(chłopów) i periojków (stan średni) powodował niezadowolenie, co również wymagało czujności wojskowej. Stosownie do tych okoliczności wychowanie w Sparcie było całkowicie w rękach państwa i miało charakter surowego wychowania fizyczno - wojskowego.
*państwo decydowało, które spośród narodzonych dzieci nadają się do życia, a które jako słabowite należy skazać na śmierć.
*państwo organizowało wychowanie dzieci w instytucjach państwowych.
Do 7 lat dziecko wychowywało się w domu.
Od 7 do 30 roku życia młody Spartan poddany był surowemu państwowemu reżimowi wychowawczemu
Od 7 do 18 - wychowanie w państwowych instytucjach typu koszarowego
Od 18 do 20 przygotowywał się bezpośrednio do służby wojskowej, którą później pełnił do 30 roku życia. Po 30 roku życia stawał się pełnoprawnym obywatelem. Istotą i ideałem wychowania spartańskiego było wychowanie jednostek #mocnych fizycznie, #zahartowanych na wszelkie trudy #obywających się na bez wygód i niedostatków #zaprawionych do walki
#zdyscyplinowanych
#nieustraszonych
#ofiarnych
Było to wychowanie dla państwa, nie dopuszczające żadnego indywidualizmu.
*Młodym Spartanom wpajano pogardę do niewolników, niewolników ich gotowość bojową nieraz sprawdzano w tzw. KRYPTEJACH polegających na krwawym uśmierzaniu niezadowolenia helotów i niewolników.
*o wychowanie umysłowe nie dbano: ograniczało się ono do nauki czytania, pisania, elementarnych rachunków, opowiadań, pieśni patriotycznych i wojennych.
*Szczególnie uczono i przyzwyczajano młodzież do możliwie krótkich, ale zręcznych odpowiedzi na pytania, stąd tzw. lakonizmy; rozmowy i pogadanki wychowawcze dotyczyły przede wszystkim tematyki moralnej, odzwierciedlającej interesy klasy panującej.
Wychowanie w Atenach:
Wychowanie w Atenach, jakkolwiek też miało charakter klasowy, było jednak odmienne od spartańskiego.
Ateny były przede wszystkim otwartym dla wszystkich ośrodkiem handlu z innymi państwami greckimi i z krajami wschodu. Rolnictwo nie odgrywało tu zasadniczej roli. Niewolnicy nie byli własnością państwa, ale należeli do poszczególnych właścicieli. Obok rodowej arystokracji ziemiańskiej znaczną rolę odgrywała walcząca z nią arystokracja handlowa, tzw. plutokracja, a o prawa polityczne i społeczne upominała się i nieraz walczyła o nie z powodzeniem uboższa ludność wolna, tzw. demos. Prawa obywatelskie posiadała tylko ludność wolna, trudniąca się polityką obroną państwa i gospodarstwem, a zwolniona od pracy produkcyjnej miała czas na np. igrzyska olimpijskie i teatralne.
W Atenach nastąpił rozwój filozofii, matematyki, przyrodoznawstwa, rozwój architektury, rzeźby, literatury, krasomówstwa, teatru… system wychowania jaki powoli ukształtował się w Atenach, odegrał wielką rolę w dziejach pedagogiki europejskiej.
*wychowanie ma charakter klasowy, obejmuje tylko dzieci ludzi wolnych, było jednak inne niż spartańskie. Ateńczycy przeciwstawiali żelaznej dyscyplinie, przymusowości, jednostronności militarnej Spartan swobodę i samodzielność i idee harmonijnego i wielostronnego wychowania. Wychowanie zarówno intelektualne jak i moralne estetyczne i fizyczne. Wszechstronność ta nie obejmowała przygotowania do konkretnej pracy produkcyjnej. Praca bowiem tzw. banauzyjska (praca fizyczna zarobkowa) uważana była za niegodną obywatela wolnego.
*na pojęcia harmonijnego rozwoju człowieka składało się w Atenach wychowanie fizyczne i muzyczne.
Wykształcenie muzyczne=> (Muzy - opiekunki nauk) wykształcenie umysłowe tzn. opanowanie elementów nauk oraz wykształcenie muzyczno-poetyckie
Od 7 roku życia dziecko wychowuje się w domu
Od 7 do 14 nauka za opłatą pobierana u prywatnych nauczycieli zwanych gramatystami i lutnistami. Wykształcenie to stanowiło pierwowzór szkoły. Dzieci odprowadzał do szkoły pedadagog, najczęściej niewolnik pełniący nad nim ogólny nadzór.
Chłopców biednych przygotowywano mniej więcej od 12 roku życia do kupiectwa, rolnictwa, rzemiosła lub do innych umiejętności praktycznych.
Wychowanie fizyczne=>
Zbliżone trochę do obecnego wychowania fizycznego. Zadaniem nie było wyrobienie siły i umiejętności jak w Sparcie, ale również ukształtowanie pięknego i zręcznego ciała.
Podstawą był pięciobój=>( bieg, skok, rzut oszczepem i dyskiem, zapasy) oraz nauka pływania.
Wiek chłopców 15 - 16 lat.
PEDOTRIBA - na-l wychowania fizycznego.
Wykształcenie zarówno fizyczne jak i umysłowe kontynuowali młodzi Ateńczycy w tzw. gimnazjach utrzymywanych przez tzw. gimnazjarchów, nadzorowanych przez sofronistów.
Do gimnazjów zaglądali filozofowie i uczeni w czasie przerw między ćwiczeniami gimnastycznymi; prowadzili tam z dorastającą młodzieżą rozmowy i dyskusję na tematy moralne, polityczne i naukowe.
Uwieńczeniem systemu wykształcenia w Atenach, było dwuletnie przygotowanie wojskowe i obywatelskie, tzw. efebia państwowa.
Gimnazjum- z miejsca ćwiczeń gimnastycznych zamienia się na ośrodek całej pracy szkolnej. Program wychowania obejmuje jeszcze ćwiczenia ciała i umysłu lecz z zaakcentowaniem sfery intelektualnej. Materiał nauczania uporządkowano i ujęto w podręczniki. Bywa on określany mianem sztuk wyzwolonych tzn. kształcących umysł „wolnego ” obywatela. Coraz większą rolę odgrywa lektura utworów klasycznych, do matematyki, geografii, astronomii. Gimnazjum było typem szkoły średniej.
Szkoły początkowe- zaznamiające przede wszystkim ludność uboższą z czytaniem i -choć nie zawsze- z pisaniem, oraz początkami rachunków; były przeważnie w rękach nauczycieli prywatnych.
Szkoły typu wyższego- bardzo nieliczne, miewały na ogół charakter szkół filozoficznych, o koreślonym kierunku np. Akademia Platona
POLIMATHIA-= ogół wiedzy
PAJDEJA- stan wiedzy
ARETE- cnota
KALOKOGATHIA- piękny - kalos; dobry - agathos
Rzym: ideałem wychowania był surowy ideał obywatela, charakteryzującego się takimi cechami jak, stałość, dzielność, pobożność, opanowanie, godność, roztropność, sprawiedliwość.
Szkoły elementarne; mieściły się w rynkach, często na rozdrożach (In triviis - stąd późniejsza nazwa szkoły trywialne)
Na program tych szkółek składała się nauka czytania, pisania, i rachowania. Pierwotny podręcznik tekst PRAW XII TABLIC do tych szkół uczęszczali zarówno chłopcy i dziewczęta. LITERATOR - od literatury CALCULATOR - od rachunków.
Szkoła gramatykalna- nabiera charakter szkoły średniej, szkoły II stopnia. Chłopcy w wieku 12 - 15 program nauka j. greckiego i łaciny, gramatyka i literatura, obok sztuki recytatorskiej, geometrii, geografii, arytmetyki, historii, muzyki
Szkoła retoryczna - wyższy stopień wykształcenia. Program => literatura, prawo, krasomówstwo, (retoryka); roztrząsa zagadnienia filozoficzne i moralne, ćwiczy się praktycznie w oratorstwie politycznym i sądowym.
PAJDEJA dzieli się na EDUCATIO - wychowanie i na DOCTRINA - nauczanie.
ŚREDNIOWIECZE -
Stanowy charakter wychowania - wychowanie w społeczeństwie feudalnym jest wychowaniem klasowym, jest bowiem podporządkowane interesom świeckim i duchownych panów feudalnych; ponadto ma charakter wychowania stanowego, tzn. że jest organizowany przez poszczególne stany w imię interesów i dla potrzeb danego stanu.
Systemy wychowawcze:
=>wychowanie rycerskie - dla dzieci feudałów świeckich
=>wychowanie mieszczańskie -> wychowanie w terminie przyuczające do rzemiosła albo wychowanie kupieckie w rozmaitych szkółkach, organizowanych przez gildie.
=>wychowanie i nauczanie w szkołach klasztornych i katedralnych, przygotowujące głownie duchowieństwo i wzmacniające władzę panów feudalnych, świeckich i duchownych
=> nie organizowane , spontaniczne wychowanie dzieci chłopskich w rodzinie i przy pracy wiejskiej.
TERTULIAN - domagał się aby chrześcijanie byli kształceni, choć nie zgadzał się aby chrześcijanin był nauczycielem w szkole pogańskiej.
ŚW. AUGUSTYN - uznawał konieczność kształcenia dla zrozumienia i obrony Pisma Św.
TYPY SZKÓŁ :
szkoła katechetyczna uczyła prawd wiary, dla ludzi przyjmujących chrzest
szkoła katedralna
szkoła kolegiacka dla klerów
szkoły klasztorne
szkoły parafialne
STUDIUM GENERALE - szkoła powszechna
UNIVERSI TAS - coś co jest powszechne, wspólne
UNIWERSYTETY
1108 BOLOŃSKI
1170 PARYSKI
1180 OKSFORDZKI
1209 CAMBRIDGE
dwa typy uniwersytetów
typ boloński - studenci rządzą
typ paryski - profesorowie
UNIWERSYTET KRAKOWSKI 12 05 1364