Zagadnienia do egzaminu z Teorii i Metodyki Zespołowych Gier Sportowych:
Fenomen piłki.
Istota i wartości zespołowych gier sportowych.
Gry z piłką w wychowaniu fizycznym i rekreacji a gry z piłką jako dyscypliny sportu.
Typologiczny podział gier z piłką.
Piłki edukacyjne w kształceniu wczesnoszkolnym.
Systematyka i metodyka nauczania wybranych czynności ruchowych w zespołowych grach sportowych.
Organizacyjno-metodyczne aspekty lekcji zespołowych gier sportowych (zasady, formy, środki, metody).
Charakterystyka ataku i obrony w zespołowych grach sportowych - cele.
Charakterystyka lekcji zespołowych gier sportowych.
1-5 Wykład
6. Systematyka i metodyka nauczania wybranych czynności
ruchowych w zespołowych grach sportowych.
W początkach nauczania czynności ruchowych szczególnego znaczenia nabierają informacje przekazywane uczniowi przez nauczyciela. Dzięki nim u uczniów tworzy się wyobrażenie czynności ruchowej powstające na podstawie informacji wzrokowych (pokaz), słownych (opis, objaśnienie) i czuciowych (próby działania).
Nauczanie nowej czynności ruchowej (techniki) przebiega w następującej kolejności:
I. Opis - zwięzły; jest słowna ilustracja obrazu czynności ruchowej
II. Objaśnienie - ze względu na ograniczone możliwości koncentracji dzieci powinno być krótkie, jasne i zrozumiałe. Nauczyciel powinien używać słownictwa, które jest znane uczniom. W początkach nauczania zwracamy uwagę na ogólny zarys techniki, następne informacje są coraz bardziej szczegółowe i dotyczą określonych fragmentów ruchu. Powinno ono dotyczyć logicznych i istotnych związków pomiędzy poszczególnymi elementami zadania ruchowego.
III. Pokaz - powinien być poprawny oraz zbliżony w swojej formie do sytuacji w jakiej element ten występuje w grze. Można go uzupełnić filmami wideo i planszami (z poszczególnymi fazami ruchu). Pierwsza dynamiczna demonstracja elementu techniki jest przede wszystkim czynnikiem motywującym. Druga demonstracja- wolniejsza lub fragmentaryczna (w przypadku złożonych czynności) ma największą wartość dydaktyczną- wyjaśnia strukturę czynności oraz zasady jej wykonania. Ważne jest ustawienie N w stosunku do grupy- uczniowie powinni widzieć wszystkie istotne elementy techniki.
Pokaz musi być wielokrotnie i w rożnej formie powtarzany w trakcie nauczania, a także dostosowany do możliwości uczniów.
IV. Ćwiczenia metodyczne, które realizowane są w formie:
ścisłej
zadaniowej
fragmentów gry (z obrońcą biernym, aktywnym)
zabawowej
gry (uproszczonej, szkolnej, właściwej)
W czasie wykonywania ćwiczeń metodycznych nauczyciel udziela wskazówek i poprawia błędy (korekta błędów), a nauczanie musi przebiegać zgodnie z zasadami dydaktycznymi.
Korekta błędów- jedno z najważniejszych zadań N. Etapy: zauważenie błędu, znalezienie jego przyczyny, podjęcie działań w celu usunięcia występujących nieprawidłowości. Wyróżniamy korektę grupową (jeżeli błąd jest typowy i popełniają go równocześnie wszyscy lub większość ćwiczących) oraz korektę indywidualną (jeżeli błędy są różnego rodzaju lub popełniają je nieliczni uczniowie). Nie należy korygować wszystkich błędów naraz, a zacząć od eliminowania najważniejszego. Często jeden błąd wywołuje powstawanie następnych.
W procesie korygowania błędów dużą rolę odgrywają: informacje słowne, informacje wzrokowe (pokaz poprawnego ruchu, poprawny pokaz wykonywanego błędnie fragmentu ruchu, pokaz błędnego wykonania ruchu przez N lub przy wykorzystaniu wideo) i informacje czuciowe (sterowanie ruchem ucznia przez N, ćwiczenia uproszczone, korygujące).
7. Organizacyjno-metodyczne aspekty lekcji zespołowych gier
sportowych (zasady, formy, środki, metody).
METODY NAUCZANIA
Wyróżniamy 3 podstawowe metody nauczania:
Syntetyczna- nauczanie czynności ruchowej w całości; po pokazie i objaśnieniu przez N, uczeń od razu przystępuje do wykonania techniki ruchu w całości (choć nie od razu w pełnej formie- np. bez piłki i w marszu, a nie z piłką i w pełnym biegu). Metoda ta jest najbardziej naturalnym sposobem nauczania i zajmuje o wiele mniej czasu niż metoda analityczna.
Analityczna- nauczanie częściami; polega na rozłożeniu całości danego elementu techniki na części składowe, które są później oddzielnie nauczane, a następnie łączone w całość. Rozbicie nauczanego elementu na części powoduje często ćwiczących trudności z prawidłowym wykonaniem pełnej formy ruchu. Dlatego też metoda ta ma zastosowanie w nauczaniu bardziej skomplikowanych czynności motorycznych oraz w nauczaniu taktyki gry.
Mieszana (kombinowana)- stanowi połączenie metody syntetycznej i analitycznej:
- całościowo- częściowa- polega na próbie nauczania całej czynności ruchowej i
poprawie ewentualnych błędów przez wprowadzenie ćwiczeń z metody
analitycznej.
- częściowo- całościowa- nauczanie części ruchu przeplata się wykonaniem całej
czynności.
- kombinowana- podobny sposób postępowania jak w powyżej, z tymże
elementarne części ruchu łączy się w tzw. kompleksy często zachodzące na
siebie, pozwalające jednak zwrócić uwagę na szczegóły ruchu. W odróżnieniu
od metody analitycznej nie zaburzają one struktury przestrzenno- czasowej
nauczanego elementu techniki.
FORMY NAUCZANIA
Formą nauczania nazywamy sposób postępowania nauczyciela/ trenera, uwzględniający aktywność intelektualną ćwiczącego oraz zadania, jakie spełniają partnerzy i przeciwnicy. Wyróżnia się:
- formę zabawową- stosowana na wszystkich etapach szkolenia, związana ściśle ze współzawodnictwem indywidualnym lub zbiorowym- budzi emocje. Oswaja ze sprzętem, otoczeniem, partnerem i przeciwnikiem, zapoznając równocześnie z podstawowymi elementami techniki i taktyki
- formę ścisłą- podstawowa forma w nauczaniu techniki i taktyki w zespołowych grach sportowych. Charakterystyczny jest tu brak przeciwnika i współzawodnictwa. N sam decyduje o wyborze postępowania określając dokładnie wszystkie elementy i parametry wykonywanego ćwiczenia
- formę zadaniową- w formie tej prowadzący określa zadania, cel działania, pozostawiając ćwiczącym dużo własnej inicjatywy co do sposobu realizacji danego zadania. Taki sposób postępowania stosuje się w nauczaniu techniki i taktyki z wykorzystaniem współzawodnictwa.
- formę fragmentów gry- cechą charakterystyczną jest tu udział przeciwnika (początkowo biernego, co zmienia się aż do realizowania w pełni działań defensywnych), którego obecność stwarza sytuacje zbliżone do współzawodnictwa podczas gier. Forma ta powinna być stosowana w momencie opanowania danego elementu technicznego w formie ścisłej.
- formę gry uproszczonej- stosowana w początkowym etapie szkolenia. W czasie gry w tej formie następuje uproszczenie szeregu przepisów, przyborów, przyrządów itp. w celu ułatwienia przeprowadzenia akcji na boisku/ utrzymania ciągłości gry
- formę gry szkolnej- w grze tej realizowane są zadania szkoleniowe nakreślone i omówione wcześniej przez prowadzącego. Charakterystyczną cechą jest tu możliwość ingerencji nauczyciela w celu korygowania błędów technicznych i taktycznych
- formę gry właściwej- gra prowadzona wg ściśle określonych przepisów, będąca sprawdzianem, w jakim stopniu opanowane zostały wszystkie elementy gry. Formy gry właściwej to: gra towarzyska, kontrolna, selekcyjna, mecz pucharowy, mecz mistrzowski.
ZASADY NAUCZANIA
I. Świadomości i aktywności- każdy uczeń powinien wiedzieć i rozumieć, jaki jest sens wykonywania danego ćwiczenia i gdzie ma ono zastosowanie w grze. W części wstępnej nauczyciel powinien zaznajomić uczniów z głównymi założeniami lekcji.
II. Systematyczności- polega na systematycznym i regularnym powtarzaniu ćwiczeń, które powinny doprowadzić do prawidłowego opanowania i utrwalenia uczonej techniki ruchu. Zasada ta zakłada przestrzeganie logicznego i planowanego porządku w treściach nauczania- N powinien tak zaplanować proces nauczania, aby każde nowe ćwiczenia wiązało się z poprzednim i kolejno przygotowywało do nowych, trudniejszych elementów.
III. Utrwalania nawyków ruchowych/ trwałości- polega na ciągłym powtarzaniu elementów techniczno-taktycznych . W ciągłym powtarzaniu dążymy do wytworzenia nawyku ruchowego, który będzie można zastosować w grze. Utrwalanie powinno odbywać się w różnych ćwiczeniach (zmiana warunków i sposobów ich zastosowań) przy zachowaniu ogólnej struktury ruchu.
IV. Wszechstronnego przygotowania fizycznego- Wymaga od nauczyciela przygotowania uczniów do wykonywania różnorodnych zadań. Polega na dbałości o harmonijny rozwój organizmu (wszystkich narządów i układów). Uczniowie powinni wykonywać podstawowe elementy techniki z zespołowych gier sportowych, lekkiej atletyki, gimnastyki itp. N powinien oddziaływać nie tylko na sferę fizyczną, ale także psychiczną i społeczną.
V. Poglądowości- podstawowym środkiem urzeczywistniającym tę zasadę jest pokaz, który wytwarza wstępne wyobrażenie o strukturze ruchu i zastosowaniu go w grze. Funkcją tej zasady jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętania.
VI. Dostępności (stopniowania trudności)- dostosowanie ćwiczeń metodycznych do płci, wieku, rozwoju fizycznego i psychicznego, rozwoju sprawności fizycznej i ruchowej, umiejętności(zaawansowania) uczniów. Polega na stosowaniu odpowiedniej kolejności ćwiczeń: od łatwego do trudnego, od znanego do nieznanego, od wolnego do szybkiego, od prostego do złożonego. Przestrzeganie tej zasady sprzyja utrzymaniu stałego zainteresowania zajęciami, rozwija i podtrzymuje u uczniów wiarę we własne możliwości i dalszy postęp. Jest też jednym ze sposobów zapewnienia skuteczności nauczania.
Zasady metodyczne wg dra Szymańskiego (występujące podczas prowadzenia lekcji gier sportowych):
- Nauczając gry sportowej powinniśmy wykonywać wszystko z piłką.
- Nauczając gry sportowej powinniśmy wykonywać wszystko zgodnie z przepisami.
- Każda gra sportowa powinna odbywać się w warunkach charakterystycznych dla danej dyscypliny.
- Wszystkie elementy gry powinny być wykonywane w ruchu.
- Nauczane elementy powinny być nieobojętne dla gry
- Każda gra na drodze nauczania i doskonalenia jej wymaga stosowania ćwiczeń z przeciwnikiem.
- Nauczaj i doskonal elementy gry zgodnie z kierunkiem atakowania lub bronienia podczas gry.
KOMPETENCJE METODYCZNO- ORGANIZACYJNE
- przygotowanie miejsca realizacji lekcji- ćwiczeń
- dobór, ustawienie i wykorzystanie pomocy dydaktycznych
- podział i rozmieszczenie grup ćwiczebnych
- zapewnienie warunków bezpieczeństwa podczas ćwiczeń
- efektywne wykorzystanie czasu lekcji
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
- środki dydaktyczne do przekazywania informacji: plansze, filmy, przeźrocza, podręczniki, zeszyty sprawności ucznia
- urządzenia stałe w sali (kompletne wyposażenie do mini gier i gier zespołowych)
- urządzenia stałe w terenie otwartym
- urządzenia przenośne w sali gimnastycznej
- przybory (kształtujące cechy motoryczne, kształtujące umiejętności rekreacyjno- utylitarne, sportowe)
- pomocnicze (szarfy, znaczniki itp.)
- środki dydaktyczne do pedagogicznej analizy różnorodnych form aktywności ruchowej (instrumenty pomiarowe, porównawcze itp.)
8. Charakterystyka ataku i obrony w zespołowych grach
sportowych - cele.
Głównym celem ataku jest zdobycie bramki, punktu, kosza przez drużynę będącą w posiadaniu piłki.
Taktyka bronienia polega na działaniu destrukcyjnym, którego celem jest odebranie piłki przeciwnikowi, zwolnienie akcji ofensywnych, zmuszenie przeciwnika do gry w miejscu najbardziej niekorzystnym dla niego; zablokowanie przeciwnika, podbicie atakowanej piłki (siatkówka). W skład działania defensywnego wchodzą (prócz siatkówki):
- umiejętne atakowanie zawodnika posiadającego piłkę
- skuteczne przechwytywanie podań
- niedopuszczenie do oddania strzału/ rzutu oraz powtórnego zdobycia piłki
- umiejętna współpraca i asekuracja w obronie (ustawienie się)
9. Charakterystyka lekcji zespołowych gier sportowych.
Dobór środków, metod i form odpowiedni do nauczanych czynności ruchowych/ rodzaju gry zespołowej. Prawidłowo lekcja powinna się odbywać zgodnie z zasadami dydaktycznymi bodajże Okonia i Szymańskiego. Patrz również KOMPETENCJE ORGANIZACYJNO- METODYCZNE.
Lekcja z gier oparta jest na ogólnie obowiązujących zasadach 3-częściowego toku lekcji, który obejmuje:
1) Część wstępną (wprowadzająco-przygotowawczą),
2) Część główną (zasadniczą),
3) Część końcową.
CZĘŚĆ WSTĘPNA
Celem tej części lekcji jest organizacja oraz przygotowanie organizmu uczestników do wykonania zadań lekcji zawartych w części głównej.
W skład tej części wchodzą następujące grupy ćwiczeń:
a) Ćwiczenia organizacyjno - porządkowe:
- zbiórka,
- raport,
- powitanie,
- kontrola obecności,
- podanie tematu lekcji;
b) Ćwiczenia sprawności ogólnej:
- zadaniem tej części jest rozgrzanie wszystkich grup mięśniowych,
- stosujemy ćwiczenia kształtujące cechy motoryczne,
- ćwiczenia powinny być wykonane w ruchu,
- wskazane jest stosowanie piłek;
c) Ćwiczenia sprawności specjalnej:
- stosujemy ćwiczenia zawierające proste elementy techniczne wchodzące w skład zadania lekcji (np. przy zadaniu lekcji - „Nauczanie ataku szybkiego” - wprowadzamy ćwiczenia startów, zrywów itp.),
d) Gra i zabawa.
ALBO
b) rozgrzewka- ukierunkowana, związana z tematem zajęć
- zabawa ożywiająca- pobudzenie dzieci, motywacja, emocje, oswojenie ze sprzętem/ boiskiem
- ćwiczenia pobudzające układ krążeniowo- oddechowy
- ćwiczenia kształtujące poszczególne partie mięśniowe
- ćwiczenia szybkościowe
CZĘŚĆ GŁÓWNA
Zadaniem tej części jest realizacja tematu lekcji (nauczanie, doskonalenie i utrwalenie umiejętności i nawyków techniczno-taktycznych).
W skład części głównej wchodzą następujące grupy ćwiczeń:
a) Ćwiczenia techniczne w formie ścisłej,
b) Ćwiczenia techniczne w formie fragmentów gry,
c) Ćwiczenia taktyczne w formie ścisłej,
d) Ćwiczenia taktyczne w formie fragmentów gry
e) Gra uproszczona, szkolna lub właściwa, w zależności od grupy, z którą prowadzi się zajęcia.
W tej części można wyodrębnić dwa typy działań akcentowanych w jednostce lekcyjnej:
a) Nauczanie poszczególnych elementów i działań techniczno-taktycznych oraz ich doskonalenie i utrwalenie (za pomocą ćwiczeń technicznych w formie ścisłej, fragmentów gry oraz ćwiczeń taktycznych w formie ścisłej i fragmentów gry),
b) Doskonalenie oraz utrwalenie wyuczonych elementów i działań techniczno-taktycznych w procesie gry (uproszczonej, szkolnej, właściwej).
CZĘŚĆ KOŃCOWA
W skład tej części lekcji wchodzą następujące elementy:
a) Ćwiczenia korektywne,
b) Ćwiczenia uspokajające,
c) Omówienie lekcji,
d) Pożegnanie.