FUNKCJE PODRĘCZNIKA SZKOLNEGO
PODZIAŁ WG CZESŁAWA KUPISIEWICZA:
-INFORMACYJNA - zawiera informacje z określonej dziedziny wiedzy reprezentowanej przez przedmiot szkolny, poza opisem obejmuje fotografie, rysunki, modele, schematy itp.
-BADAWCZA - treści ujęte w układ problemowy, zawierają pytania i problemy badawcze, inspiruje do badań własnych;
-SAMOKSZTAŁCENIOWA - zaciekawia i pobudza do samodzielnego zdobywania wiedzy (myślenia i działania), motywuje, rozwija zdolności poznawcze;
-TRANSFORMACYJNA - poprzez zawarte ćwiczenia przygotowanie do przetwarzania rzeczywistości, wyrabia sprawności, daje impuls do działań praktycznych;
-KONTROLNO-OCENIAJĄCA - sprawdzenie ilości i jakości wiedzy poprzez zadania i polecenia; samodzielna ocena wyników, powtórzenia i syntezy materiału.
-AUTOKREATYWNA - wymaga “zdolności” podręcznika do likwidowania luk w wyniesionych z niego wiadomościach (funkcja najtrudniejsza do spełnienia).
MODELE KSZTAŁCENIA JĘZYKOWEGO
Piotr Zbróg wyróżnił 5 modeli kształcenia językowego w podręcznikach do języka polskiego:
-model ściśle gramatyczny - buduje wiedzę o systemie języka. Uczniowie mają rozumieć terminy i posługiwać się nimi podczas ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenia polegają głównie na dokonywaniu różnych operacji analityczno-opisowych na wybranym materiale językowym: głoskach, wyrazach, wypowiedzeniach. Przykładowe ćwiczenia: 1. W podanych zdaniach podkreśl różne formy przymiotnika. 2. Od podanych bezokoliczników utwórz imiesłowy przysłówkowe uprzednie. 3. Podkreśl czasowniki w formie osobowej, następnie wypisz je i określ ich formę.
-model gramatyczny z okazjonalną nauką używania języka - trzon stanowią ćwiczenia dotyczące budowy systemu języka. Pozostałą część stanowią ćwiczenia poświęcone nauce używania języka. Model ten pokazuje związki pomiędzy wiedzą o systemie językowym a rzeczywistością, np. ćwiczenia w skracaniu tekstu powiązano z pisaniem telegramu. Przykładowe ćwiczenia: nauczyciel odczytuje (pokazuje) uczniom ogłoszenie o zagubieniu psa, w którym brakuje przydawek. Dzieci najpierw redagują ogłoszenie bogate w szczegóły (wygląd psa, wielkość, umaszczenie), nauczyciel następnie tłumaczy rolę tych określeń i mówi, ze w zdaniu nazywane są przydawkami itd. W ten sposób uczniowie uczą się redagować krótką formę użytkową oraz dowiadują się o budowie zdania (dokładniej - jednym jego komponencie, jakim jest przydawka).
-model kształcący kompetencje używania języka z okazjonalną gramatyką - opiera się na proponowaniu uczniom różnorodnych ćwiczeń w pisaniu, mówieniu, czytaniu, tworzeniu, które rozwijają sprawność używania języka w różnych sytuacjach; zmarginalizowanie nauki o języku. Przykładowe ćwiczenia: 1. Lekarz zaleca: krople …… żołądek, krople ….. oczu, maść …. rany.
W tabelce poniżej znajdują się wyrazy do na od. Obok ćwiczenia znajduję się informacja o przyimku.)
-model oddzielający naukę o języku i naukę używania języka - cechą tego modelu jest dość wyraźny podział na lekcje poświęcone klasycznemu niemal nauczaniu o języku ze wszystkimi działami, terminami, typowymi zadaniami obejmującymi analizę formalną zjawisk językowych oraz lekcje uwzględniające wyłącznie kształcenie sprawności w porozumiewaniu się. Obydwa rodzaje działań zwykle nie przenikają się wzajemnie, nie pokazują się istniejących zależności pomiędzy porozumiewaniem się a wiedzą o języku. Treści podręcznika reprezentującego ten model ułożone są rozdziałami np. w taki sposób: Stylistyczne odmiany języka, Składania, Słownictwo i słowotwórstwo, Fonetyka, Ortografia, Ćwiczenia w mówieniu i w pisaniu, Pisma użytkowe ( podręcznik Czytam świat)
-model eklektyczny - istota modelu polega na włączeniu do wybranej jednostki, która jest opatrzona wspólnym tematem lub tytułem, bardzo wielu treści i zadań - w niektórych przypadkach dość silnie zintegrowanych ze sobą, ale często nietworzących wspólnej całości. Odbiorca musi mieć wrażenie, że jeden temat lub tytuł łączy treści i zadania tak, że treści te wzajemnie się przenikają, służą lepszemu zrozumieniu zagadnienia głównego. Są to obrazowe jednostki (rozdziały w podręcznikach), które zawierają fragmenty tekstów literackich, zadania do ich interpretacji, treści gramatyczne, ortograficzne, stylistyczne. Proponuje się uczniom różne działania: czytanie, pisanie, analizowanie, mówienie. Rozdzielenie nauki o języku i nauki używanie języka, choć można odnieść wrażenie, podporządkowania treści nadrzędnemu celowi poprzez wspólną jednostkę tematyczną np. sposoby przedstawiania się i mówienia o sobie - tekst literacki na ten temat + pytania do tekstu (kto się przedstawia?, z jakich elementów składa się prezentacja?, do kogo jest skierowana?), polecenie stworzenia własnej autoprezentacji, np. wygłoszenie jej koledze z ławki, ćwiczenia językowe: wyjaśnij znaczenie słów…, wypisz wyrazy pokrewne do….., jaką funkcję pełnią wyrażenia… + ortografia
METODY KSZTAŁCENIA SPRAWNOŚCI JĘZYKOWEJ
Sprawność językowa to umiejętność logicznego i estetycznego wypowiadania się w mowie i w piśmie. Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody oparte na działaniu, które wykorzystuję w swojej pracy aby zwiększyć skuteczność dydaktyczną. Sprawność językowa warunkuje prawidłowe komunikowanie każdego człowieka we współczesnym świecie. W nauczaniu zintegrowanym w zakresie edukacji polonistycznej realizujemy cztery nadrzędne cele: kształcenie umiejętności mówienia, słuchania, czytania i pisania poprzez kształcenie literackie i językowe. Sprawność językowa kształtuje się w wyniku oddziaływania różnorodnych czynników. Każdy człowiek wykazuje się dużym zróżnicowaniem pod względem uzdolnień i predyspozycji. Dlatego do rozwijania u uczniów sprawności językowej powinno się stosować różnorodne metody, które mają na celu zwiększenie skuteczności dydaktycznej. Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody zaproponowane przez A. Dyduchową. Oparte są one na działaniu i preferują aktywny udział ucznia w procesie dochodzenia do umiejętności i nawyków.
*Metody rozwijania sprawności językowej:
1.Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów
Jest to metoda wykorzystująca walory utworów artystycznych do kształcenia sprawności językowej ucznia. Każdy utwór literacki może pełnić funkcję wzoru doskonałego posługiwania się językiem lub pewnymi środkami językowymi, może być wzorem harmonijnej i spójnej kompozycji tekstu lub wzorem jasności narracji. Czynności nauczyciela:
-Przygotowanie odpowiednio dobranego tekstu lub jego fragmentu.
-Zaprogramowanie zestawu poleceń i ćwiczeń kierujących analizą tekstu.
-Doprowadzenie do uogólnień natury teoretycznej (np. opowiadanie składa się z 3 części).
-Wykonanie praktycznych operacji językowych (np. układanie opowiadania przez dzieci).
-Porównanie wytworów dziecięcych z wcześniej obranym wzorem.
2.Metoda instrukcji i norm
Metoda ta ujmuje działanie dydaktyczne jako proces sterowania informacją. Uzyskanie
pożądanego efektu działania zależy od dopływu informacji i od ich jakości. Czynności nauczyciela:
-Wyposażenie uczniów w rzeczowe informacje o podstawach konstruowania
dłuższych wypowiedzi i o zasadach kompozycji tekstu. Instruktaż może dotyczyć zasad kompozycji określonych wiadomości bądź też wymaganej struktury zdań.
-Dobór odpowiednich ćwiczeń składniowych bądź redakcyjnych prowadzących do skomponowania własnej wypowiedzi według poznanych zasad i norm.
-Korekta prac uczniowskich dokonywana przez nauczyciela oraz dalsze ćwiczenia zmierzające do całkowitego opanowania sprawności wypowiadania się (np. telegram, ogłoszenie, życzenia, zaproszenie).
3.Metoda praktyki pisarskiej
Metoda ta oparta jest na technice swobodnych tekstów Celestyna Freineta. Uczniowie mówią lub piszą w danym momencie to, co chcą przekazać swojemu otoczeniu, ich swobodne teksty po odpowiedniej korekcie są prezentowane.
-Czynności nauczyciela:
-Uczniowie piszą tekst.
-Teksty zostają odczytane w klasie.
-Następuje wybór najlepszych tekstów.
-Wybrane prace po wstępnej korekcie interpunkcyjnej zapisywane są na tablicy i poddawane wspólnej korekcie i ocenie.„Polowanie na słowa”- czyli korekta stylistyczna, kompozycyjna i redakcyjna odbywa się wyłącznie za zgodą i aprobatą autora.
-Poprawiony tekst zostaje wydrukowany lub przepisany.
-Prezentacja tekstu- można go zamieścić w pisemku szkolnym, na gazetce ściennej, w kronice klasowej, można wysłać w korespondencji do innej klasy lub szkoły, przedstawić na akademii. Wariantem tej metody może być ograniczenie tematyczne bądź kompozycyjne.
4.Metoda przekładu intersemiotycznego
Metoda ta wykorzystuje umiejętność przekodowywania języka na inne kody pozawerbalne np. linię, barwę, kształt czy obraz, dźwięk, mimikę, gest lub odwrotnie np. ilustrowanie przeczytanego tekstu lub opowiadanie ilustracji, formy pantomimiczne inscenizowane i improwizowane, czy też opisywanie przy pomocy słów wysłuchanej muzyki.
5.Metoda okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych
Metoda ta występuje na wszystkich lekcjach języka polskiego i obejmuje ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne, składniowe, stylistyczne, kompozycyjne bądź redakcyjne stosowane sporadycznie i przy okazji swobodnych wypowiedzi dzieci, pogadanek, rozmów nauczyciela z uczniami czy też dyskusji.
INTEGRACJA W NAUCZANIU
Integracja w nauczaniu języka polskiego to jeden z wymiarów zagadnienia funkcjonalności. (obok wewnątrzsystemowego i tekstowego). Integracja polega na łączeniu ze sobą różnorodnych treści. W obrębie języka polskiego możemy łączyć kształcenie językowe z kształceniem literackim i kulturalnym, a w samej nauce gramatyki scalać poszczególne działy ze sobą. Inną formą jest integracja jednego przedmiotu z innym, występującym w programie nauczania. Cele nauczania integrującego: merytoryczny - który polega na wzajemnym uzupełnianiu się zasadniczych działów przedmiotu, dydaktyczny - skupiony na wyzyskiwaniu wiadomości pochodzących z jednego działu nauczania w toku realizacji drugiego.
Zalety metody integracyjnej:
- sprzyja zdobywaniu trwałej i operatywnej wiedzy, zapobiega jej szufladkowaniu
- wiąże wiadomości w system, ukazuje związki i zależności pomiędzy różnorodnymi dziedzinami edukacji polonistycznej
- wpływa na budzenie zainteresowania u uczniów zagadnieniami językowymi
- rozbudza samodzielność
- jest metodą twórczą, rozwija myślenie
- kształci sprawność językową i wpływa na przestronny rozwój ucznia
- podnosi atrakcyjność lekcji
Wady metody integracyjnej:
- konieczność dobrej znajomości zespołu klasowego
- pewne predyspozycje osobowościowe
- metoda ta nadaje się do poprowadzenia w klasach, które posiadają dostateczny zasób wiadomości i umiejętności
Rodzaje ćwiczeń:
*słownictwo w integracyjnym nauczaniu ortografii:
- grupowanie wyrazów wokół określonego tematu
- korzystanie ze słowników
- grupowanie wyrazów zawierających określoną trudność ortograficzną według ich znaczenia
- wyszukiwanie i stosowanie wyrazów o znaczeniu przeciwnym lub bliskoznacznym
- gromadzenie odpowiedniego słownictwa do określonych form wypowiedzi
- zastępowanie podanych wyrazów innymi
- rozpoznawanie najczęstszych oboczności rdzenia: wymiany samogłoskowe i spółgłoskowe
- układnie zdań z nowo poznanym wyrazem
*frazeologia w integracyjnym nauczaniu ortografii:
- zastępowanie zwrotów i fraz
- rozwijanie podanych zdań przez dodawanie stałych związków frazeologicznych
- wyszukiwanie i podkreślanie frazeologizmów
- przyswajanie pamięciowe utartych zwrotów i ich znaczeń
- sporządzanie słowniczków frazeologicznych
- gromadzenie frazeologizmów wokół wybranych pojęć
- grupowanie frazeologizmów wokół określonego tematu
- grupowanie frazeologizmów wg ich pochodzenia: biblijne, mitologiczne, literackie
DYSFUNKCJE
ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub zaburzeniami hiperkinetycznymi. Występuje bez względu na czynniki kulturalne i rasowe. Specjaliści nie umieją dokładnie wskazać przyczyn, bez wątpienia mają one jednak podłoże biologiczne. Jest to grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością. Uważa się, że ADHD występuje u 4-8% dzieci w wieku wczesnoszkolnym (6-9 lat), głównie chłopców, niezależnie od rasy i kultury. Następnie częstość występowania zmniejsza się o 50% na każde 5 lat, jednakże u 60% dorosłych utrzymują się niektóre cechy zespołu (zwłaszcza dotyczące deficytów uwagi). Noszą wtedy nazwę AADD - ang. Adult attention-deficit disorder.
Objawy: niemożność pozostanie w bezruchu przez krótki okres czasu, bezcelowe chodzenie, wrażenie ciągłego pośpiechu, bieganie, trudności w skupieniu uwagi, pochopne podejmowanie decyzji, szybkie zmęczenie pracą intelektualną, brak zainteresowanie zadaniami, w których nie dostrzegają bezpośredniej korzyści, zwiększona wrażliwość emocjonalna, nagłe wybuchy złości, działanie pod wpływem impulsu, problemy w nauce towarzyszące jej dysfunkcje: dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia. Praca z dziećmi nadpobudliwymi:
- cel, do którego ma prowadzić działanie nie może zbyt odległy, gdyż możemy wywołać u takiej osoby zniecierpliwienie i w efekcie porzuci ona działanie
- konsekwencja w ukończeniu podjętego działania
- konieczność stałej kontroli przebiegu działań
- zakres obowiązków dostosowany do indywidualnych możliwości dziecka
- likwidacja dodatkowych bodźców
- unikanie sytuacji, które mogłyby wywołać agresję lub lęk
Pomoc w nauce:
- czytanie: wybór tekstów ciekawych, które zainteresują ucznia; opowiadanie przeczytanych tekstów przez dziecko
- ustalone pory odrabiania lekcji, zapewnienie spokoju i eliminacja dodatkowych bodźców, unikanie sytuacji stresowych
- wykonywanie prac zręcznościowych ( uczą cierpliwości i skrupulatności)
- kontrola nauki dziecka, odpowiednie motywowanie, pochwała zadań wykonanych przez dziecko
ADD - (Attention Deficit Disorder) zaburzenia uwagi i brak nadpobudliwości ruchowej.
DYSLEKSJA ROZWOJOWA (gr. dys - nie + lexis - wyraz, czytanie) czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania. Zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania przy stosowaniu standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym oraz sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych.
Przyczyny dysleksji
Na rozwój dysleksji składa się wiele przyczyn. Obecnie wiadomo jest, że może mieć m.in. podłoże genetyczne. Dysleksja według badań Gerd Schulte-Körne jest dziedziczna. Prawdopodobieństwo odziedziczenia trudności w czytaniu szacuje na 60%, natomiast problemów z ortografią: 70 do 80%.
W dysleksji mogą wystąpić zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji i pamięci. Pierwotną przyczynę dysleksji rozwojowej wielu badaczy upatruje w zakłóceniach pracy OUN (ośrodkowego układu nerwowego). Nie wyklucza się również roli czynnika genetycznego.
Częstość i występowanie
Objawy dysleksji występują u mniej więcej 10% uczniów, pięciokrotnie częściej u chłopców. Dysleksja może być sprzężona z chromosomem Y decydującym o płci męskiej i dlatego jest przekazywana po linii męskiej z pokolenia na pokolenie. Niektórzy wskazują na rolę hormonu męskiego - testosteronu. Jego nadprodukcja u chłopców, jeszcze w okresie prenatalnym modeluje rozwój mózgu, wywołując dysleksję. Są i tacy badacze, którzy przewagę chłopców w grupie dzieci dyslektycznych wyjaśniają mniejszą zdolnością osób płci męskiej do adaptacji i wyrównywania deficytów rozwojowych powstałych wskutek nieprawidłowego przebiegu okresu okołoporodowego. Niektórzy też wskazują na nadpobudliwość psychoruchową, agresywność i trudności wychowawcze, które powodują, że chłopcy są w centrum uwagi nauczyciela i z tych powodów są kierowani do psychologa, co sprzyja wczesnemu i częstszemu wykrywaniu tych trudności u chłopców.
Jak rozpoznać "ucznia dyslektycznego"?
U dzieci w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym i częściowo wczesnoszkolnym (do ok. 9. r.ż.) nie można jeszcze zdiagnozować dysleksji rozwojowej. Jednak obserwuje się pewne objawy, które sygnalizują możliwość wystąpienia w przyszłości specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Nie determinują one jeszcze diagnozy (tej można dokonać na przełomie drugiej i trzeciej klasy szkoły podstawowej), jednak dzieci z poniższymi objawami zalicza się do tzw. grupy ryzyka dysleksji, gdyż bardzo często są to pierwsze sygnały nadchodzących trudności:
- pomijanie w rozwoju ruchowym raczkowania;
- opóźniony rozwój mowy;
- obniżona sprawność ruchowa w zakresie swojego ciała, tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów; niechęć do zabaw ruchowych, kłopoty z łapaniem piłki, rzucanie do celu;
mała sprawność rąk, tzw. mała motoryka: niechęć w zapinaniu guzików, sznurowania butów, używanie widelca, nożyczek;
- słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa,
- zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej, trudności z rysowaniem figur, odtwarzaniem figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków;
- trudności w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowych;
- zaburzenia analizy i syntezy wyrazów;
- problemy z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek, oraz miesięcy, trudności z wymową, wadliwa wymowa;
- przy pierwszych próbach czytania przekręca wyrazy, wolne tempo czytania;
-s łabe rozumienie tekstu;
- przy pierwszych próbach pisania - niestaranne, brzydkie pismo, popełnianie błędów przy przepisywaniu, mylenie liter, opuszczanie liter, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter.
Objawy trudności w nauce
1.W pisaniu
-trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu
-trudności w przepisywaniu
-trudności w pisaniu ze słuchu
-mylenie liter
-trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność
-nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om
-opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
-opuszczanie litery y
-przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna)
-przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
-błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej
-zniekształcanie graficznej strony pisma
-wolne tempo pisania
-niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter
-trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka - półka)
-złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni
-brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji
2.W czytaniu
-wolne tempo, niepewne, "wymęczone"
-błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów
-trudności we właściwej intonacji czytanej treści - zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści
-rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych - zgadywanie
-opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania
-opuszczanie całego wiersza
-zmiana kolejności liter i wyrazów
-przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens
-niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
-trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab
DYSGRAFIA - trudności w opanowaniu poprawnej formy graficznej pisma, wyraża się w formie zniekształceń strony graficznej pisma, takich jak niedokładności w odtwarzaniu liter, złe proporcje liter w wyrazie, brak połączeń liter, brak należytego odstępu między literami i wyrazami, brak równomiernego i jednolitego położenia pisma, niepoprawne zagęszczenie liter. Dysgrafia należy do zespołu zaburzeń określanego jako „dysleksja rozwojowa”. Pismo dysgrafika jest nieestetyczne i nieczytelne. Dysgrafia jest powiązana z afazją motoryczną, czyli utratą zdolności produkowania mowy zrozumiałej dla innych. Może występować jako tzw. dysgrafia głęboka, w której osoba dotknięta tym zaburzeniem ma kłopoty z zapisywaniem słów nieistniejących lub nieznanych, a także może popełniać błędy semantyczne. Specyficzną formą dysgrafii jest dysgrafia leksykalna.
Objawy dysgrafii:
-niedokładności w odtwarzaniu liter, ich połączeń, niekształtność liter
-niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazów (zróżnicowanie wielkości)
-nierównomierne zagęszczenie pisma
-litery "drżące" o niepewnej linii
DYSORTOGRAFIA- specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni. Są to trudności w pisaniu przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów: typowo ortograficznych, wynikających z nieprzestrzegania znanych uczniowi zasad pisowni, oraz błędów specyficznych, takich jak mylenie liter (zastępowanie), opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter i sylab, pisanie liter i cyfr zwierciadlanie. Dysortografię rozpoznaje się uczniów o prawidłowym rozwoju umysłowym, w przypadkach, gdy trudności występują pomimo znajomości zasad pisowni, braku wad zmysłu i zaniedbania psychologicznego, a spowodowane są zaburzeniami opisanych procesów poznawczych i ruchowych oraz ich współdziałania. Dysortografia należy do zespołu zaburzeń określanego jako „dysleksja rozwojowa”.
DYSKALKULIA- zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem.
Objawy dyskalkulii
-nieumiejętność wykonywania elementarnych działań na materiale liczbowym (dodawania, odejmowania, dzielenia, mnożenia)
-wtórny zanik zdolności myślenia logicznego na materiale liczbowym
-ogólne problemy w dedukcji, rozumowaniu, analizowaniu i wyciąganiu wniosków z działań matematycznych
-ataki nerwicowe lub stresowe przed wykonywaniem działań matematycznych
ZASADY PISOWNI LICZEBNIKÓW UŁAMKOWYCH
Pół
Pisownia rozdzielna:
- kiedy liczebnik pół pełni swoją podstawową funkcję znaczeniową, tj. oznacza jedną z dwóch różnych części, np. pół dnia, pół lasu
- w przypadku gdy owych dwóch części nie traktujemy dosłownie, np. pół bidy, pół słowa
- w połączeniach zwyczajowych, np. pół na pół
*Motywacja pisowni: liczebnik pół występuje tu z rzeczownikiem w dopełniaczu - związek rządu uzasadnia pisownię rozdzielną
Pisownia łączna:
- w rzeczownikowych złożeniach (rzecz. w M.) półetat, półgolf, półkolonie
- w wyrazach utworzonych za pomocą przyrostka: półkole, półmisek, półrocze
- przymiotniki i imiesłowy przymiotnikowe: półfinałowy, półgodzinny, półkilometrowy
- przysłówki: półserio, półżartem
- czasowniki z imiesłowami przysłówkowymi: półleżeć, półsiedzieć, półstać
- liczebniki ułamkowe (pół + liczebnik porządkowy) półtora, półtrzecia
Pisownia łączna lub rozdzielna:
- pół jako składnik wyrazu: półsen;
- pół w znaczeniu dwóch uzupełniających się członów: pół sen, pół czuwanie
-jeżeli pół łączy się w jeden wyraz z imieniem własnym pisanym wielką literą, między członami stosuje się łącznik: pół-Beduin. Jeśli tego rodzaju wyraz występuje w kombinacji rozdzielczej, pisze się go rozdzielnie: pół Europejczyk, pół Amerykanin.
- z przyimkiem na pisze się rozdzielnie: wysoki na pół metra
- z przyimkiem w pisze się rozdzielnie lub łącznie: urwać w pół zdania, objąć kogoś wpół.
*Pisownia połączeń liczebnika ćwierć z rzeczownikiem jest rozdzielna, gdy ćwierć jest zwykłym liczebnikiem ułamkowym, czyli oznacza jedną z czterech równych części, a towarzyszący rzeczownik występuje w dopełniaczu, np.
ćwierć szklanki mleka; szli ćwierć mili przez wrzosowiska; odważył ćwierć kilograma cukru.
Gdy liczebnik ćwierć jest częścią wyrazu złożonego, jego pisownia jest łączna, np. ćwierćfinał, ćwierćinteligent, ćwierćnuta, ćwierćwiecze
ĆWICZENIA DO PODANEGO TEMATU LEKCJI
ćwiczenia słowotwórcze
CEL: W związku z omawianiem budowy słowotwórczej rzeczowników jest okazja do uświadomienia uczniom funkcji stylistycznej rzeczowników utworzonych od czasowników: nazw wykonawców czynności oraz nazw czynności i stanów. Nazwy te umożliwiają zwięźlejsze i oszczędniejsze formułowanie wypowiedzi, pozwalają na większą rozmaitość składniową i unikanie powtórzeń. Ćwiczenia słownikowe porządkują wiedzę i usprawniają prawidłowe posługiwanie się frazeologizmami.
Przykładowe polecenia:
-Utwórz zdrobnienia od następujących rzeczowników
-Od podanych niżej wyrazów utwórz przymiotniki …
-Zamień wyrażenia przyimkowe na przymiotniki np. z blachy - blaszany itd.
-Od podanych wyrazów utwórz czasowniki: farba-farbować
-Do podanych czasowników dopisz ich formy dokonane
-Uzupełnij zdania formami czasu przeszłego
-Dobierz wyrażenia bliskoznaczne do podanych rzeczowników
-Uzupełnij tekst odpowiednimi przymiotnikami.
ćwiczenia frazeologiczne
CEL: Praca nad frazeologią uczniów stanowi nieodzowny element kształcenia sprawności językowych: nadawczych i odbiorczych. Zasób utrwalonych frazeologizmów oraz umiejętność korzystania z nich w różnych sytuacjach komunikacyjnych wpływa na skuteczne porozumiewanie się. Frazeologizmy - dzięki wartościom stylistyczno-ekspresywnym - pozwalają przekazać treści sugestywnie i obrazowo, wyrażać emocje i oceny oraz postawy wobec odbiorcy wypowiedzi. Aspekt poprawnego posługiwania się związkami frazeologicznymi powinien pojawić się na etapie kształcenia gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego. Na I etapie procesu dydaktycznego uwaga powinna być skierowana na wyjaśnianie frazeologizmów, II etapie należałoby zgromadzić i analizować frazeologizmy z określonych kręgów tematycznych, zwracać uwagę na stylistyczne zróżnicowanie, ba synonimy. Etap III i IV powinien być poszerzony o wyjaśnianie źródeł frazeologizmów i próby rekonstruowania ich historycznej przeszłości.
Przykładowe polecenia:
-Do podanych znaczeń dopasuj związki frazeologiczne zamieszczone w ramce …
-Wyjaśnij znaczenie następujących związków frazeologicznych. Jeśli masz trudności, sprawdź w wybranym słowniku frazeologicznym ….
-W podanych zdaniach uzupełnij związki frazeologiczne przymiotnikami pochodzącymi od nazw zwierząt. Wyjaśnij znaczenie tych związków. Np. kocia muzyka, końskie zdrowie .
-Zamień tekst tak, aby był bardziej obrazowy i ekspresywny.
-Użyj związków frazeologicznych wybranych spośród podanych w ramce.
-Podaj jak najwięcej związków frazeologicznych, w których w skład wchodzą następujące nazwy: NAZWY ZJAWISK PRZYRODY - NAZWY RÓŻNYCH DZIEDZIN SZTUKI - NAZWY OWOCÓW I WARZYW - NAZWY KOLORÓW
-Ułóż krótkie scenki, w których użyjesz wybranych frazeologizmów: zadzierać nosa, słuchać piąte przez dziesiąte, zapuścić żurawia, kuć żelazo póki gorące.
Ćwiczenia kompozycyjne
Ćwiczenia kompozycyjne są elementem przygotowań ucznia do konstruowania dłuższej wypowiedzi: spójnej, uporządkowanej treściowo i graficznie- jeśli to wypowiedź pisemna. Kompozycja uczy planowania pracy, porządkowania faktów, wnioskowania i uogólniania.
Rodzaje ćwiczeń:
-sporządzenie planu tekstu czytanego bądź własnej wypowiedzi;
-układanie wypowiedzi według sporządzonego planu;
-stosowanie stylistycznych środków kompozycyjnych, np.: tak więc, toteż, podczas gdy, prócz tego; wyrazów i wyrażeń wskazujących na następstwo w czasie, np.: obecnie, kiedyś, z kolei; wyrażeń i zwrotów tworzących metatekst w tekście, np.: zacznę od..., teraz przejdę do..., po pierwsze..., na podstawie tego, co napisałem...
-graficzne rozplanowanie tekstu (akapity).
Przykłady ćwiczeń:
-przekształcenie danego linearnego tekstu w kompozycję trójdzielną- wydzielenie wstępu, rozwinięcia i zakończenia;
-podzielenie tekstu przez wyznaczenie w nim akapitów;
-tworzenie planu ramowego tekstu i odtwarzanie wydarzeń na podstawie sporządzonego planu;
-podzielenie tekstu na części, nadawanie tytułów poszczególnym częściom, wyodrębnianie wydarzeń i ich kolejności.
Ćwiczenia redakcyjne
Ćwiczenia te zwiększają sprawność posługiwania się językiem, uczą techniki pisarskiej. Łączy się je z wszystkimi rodzajami ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Rodzaje ćwiczeń:
-układanie jednej z form dłuższych wypowiedzi;
-skracanie bądź wydłużanie tekstu;
-stylizowanie- pisanie tekstu w wybranym stylu lub przekształcanie stylu tekstu na inny styl (np. oficjalny- nieoficjalny, współczesny- archaiczny, naukowy- popularnonaukowy);
-parafrazowanie tekstu ze względu na nadawcę albo adresata (np. adresatem jest dziecko lub dorosły);
-przekształcanie tekstu mającego różne braki, wykazywanie ich i poprawianie.
Przykłady ćwiczeń:
przekształcanie podanego tekstu, usuwając z niego zbędne elementy w celu uzyskania większej zwięzłości;
przekształcanie zdań, np.: Demonstrantów objęło tchnienie wolności, by wyrazić ich treść własnymi słowami;
przeredagowywanie tekstu tak, by się stał barwny, żywy, uczuciowy;
dokonywanie archaizacja tekstu, wymieniając wyrazy współczesne na staropolskie;
przekształcanie tekstu, usuwanie powtarzających się wyrazów, dodawanie wyrazów poprawiających spójność, likwidowanie błędów językowych, interpunkcyjnych;
budowanie tekstów, np.: zawierających ciąg obrazów, kreujących nastrój, zachowujących określoną rytmikę, na podstawie różnych wierszy;
rozbudowywanie tekstu o elementy opisowe i wprowadzanie opowiadania w opowiadanie;
dobudowywanie przerwanej historii;
przyjmowanie różnych ról, np.: roli reportera, informator itp., by redagować odpowiadające im wypowiedzi ( reportaż, informowanie, opowiadanie, opis, charakterystyka, komentarz, ocena i in.).
TEST CZYTANIA ZE ZROZUMIENIEM
Rodzaje czytania:
czytanie głośne - w trakcie czytania głośnego odbywa się pełna artykulacja wyrazów. Jest to dość nieekonomiczny rodzaj czytania, gdyż człowiek w ciągu godziny postrzega ok. 2500 wyrazów a może wymówić zaledwie 9000.
czytanie ciche - odbywa się wtedy, gdy wymawiamy poszczególne słowa szeptem lub gdy czytaniu towarzyszą cząstkowe ruchy warg i języka. Do czytania cichego zalicza się również czytanie wzrokiem, w tym czytanie w myśli słów składających się na większe logiczne całości oraz czytanie pojęć.
Czytanie szybkie (automatyczne) - nastawienie na odbiór treści
Czytanie powolne (odautomatyzowane) - skupiamy uwagę na detalach (np. czytane słowo po słowie wypracowanie pomaga w dostrzeżeniu błędów)
Sposoby czytania:
CZYTANIE INTEGRALNE - obejmuje dokładną lekturę całego tekstu
CZYTANIE SELEKTYWNE - polega na szybkim przebieganiu wzrokiem po tekście i wyszukiwaniu tylko tych informacji, które interesują czytelnika bezpośrednio.Techniki czytania selektywnego:
Skimirowanie - szybkie przejrzenie tekstu, z wykorzystaniem wiedzy o zasadach budowy artykułu bądź książki, w celu zdobycia ogólnej orientacji w treści.
Skanirowanie - czytelnik nastawiony jest na wyłapywanie słów-kluczy, danych liczbowych, pojęć, definicji. Skanirowanie jest szybsze od skimirowania.
CZYTANIE KIEROWANE - świadome, wspomagane wiedzą, a także umiejętnościami analityczno-interpretacyjnymi. Uczeń, zanim przystąpi do lektury tekstu, powinien zapoznać się z pytaniami/poleceniami, na które będzie potem szukać odpowiedzi w trakcie czytania. One bowiem kierować będą myśleniem odbiorcy i rozumieniem czytanego tekstu, skupią jego uwagę na określonych treściach.
Poziomy rozumienia czytanego tekstu:
Percepcyjny - postrzeganie tekstu, analiza i synteza wzrokowo-słuchowa, wyodrębnienie poszczególnych wyrazów i zdań
Semantyczny - rozumienie znaczeń odczytywanych wyrazów, zarówno ich sensu podstawowego, jak kontekstowego
Receptywny - oznacza świadome wykorzystywanie nabytych umiejętności czytania w sposób funkcjonalny. Czytamy wówczas po to, by zdobyć pewne informacje, widomości, by ustalić poszczególne fakty i poglądy. Jest to czytanie dla uczenia się.
Krytyczny - ocena wiarygodności informacji zawartych w tekście. Wymaga od osoby czytającej umiejętności sformułowania własnej opinii, wniosków, ustosunkowania się na przykład do języka tekstu, stylu tekstu (określenie środków językowych i ich funkcji).
Twórczy (kreatywny) - najwyższa forma czytania. Wykracza poza percepcję i zrozumienie, wymaga często fantazji i asocjacji myśli, umiejętności porównań i syntez: przetwarzania danych, rozwijanie zawartych w tekście myśli. Czytanie kreatywne może przybrać postać:
Czytania konwergencyjnego - wykorzystujemy wiedzę i doświadczenie autora wraz z naszymi umiejętnościami, aby uzyskać istniejącą już odpowiedź na poruszane zagadnienia.
Czytania dywergencyjnego - idee autora są asumptem do nowych koncepcji, nowej działalności. Ten typ czytania wymaga uwolnienia od ograniczeń, jakie narzuca nam myślenie konwencjonalne, wyzbycie się przyzwyczajeń intelektualnych.
Hierarchiczne stopnie umiejętności czytania:
Rozumienie globalne - obejmuje pierwsze wrażenie związane z tekstem: odczytanie zasadniczej myśli tekstu, jego sensu
Rozumienie selektywne - oznacza różny stopień niezrozumienia tekstu, celowe, świadome pomijanie pewnych mniej ważnych partii, a skupianie się na treściach wybranych, tych fragmentach, które z różnych względów interesują osobę czytającą
Rozumienie szczegółowe - polega na wydobyciu z czytanego tekstu zarówno sensów podstawowych, bezpośrednich, jaki sensów ukrytych, wyrażonych pośrednio. Wymaga od czytającego umiejętności wyciągania wniosków, czynienia porównań, rozważania przyczyn i skutków, krytycznej oceny.
Stopnie jakości czytanego tekstu: słaby, średni, dobry, rozumienie pełne. Poziomy rozumienia czytanego tekstu, jak i stopnie jakości rozumienia zależne są od:
- sytuacji, w której się czyta,
- osobistych predyspozycji czytającego,
- stopnia koncentracji czytającego,
- zainteresowania treścią,
- wiedzy, doświadczeń, umiejętności,
- potrzeb i oczekiwań, jakie czytanie ma zaspokoić.
FUNCKJE TESTU CZYTANIA ZE ZROZUMIENIEM:
- diagnostyczna - bada kompetencje czytelnicze uczniów oraz sprawdza ich wiedzę i umiejętności.
- kształcąca - kształcenie i doskonalenie umiejętności w zakresie wszechstronnego rozumienia tekstu na różnych poziomach czytania, ścisłego reagowania na polecenia, budowania wypowiedzi na temat zawarty w tekście, wiązania wiedzy z różnych dziedzin, ekonomii języka i wyboru odpowiednich środków językowych
- poznawcza - poszerza wiedzę uczniów o człowieku, nauce i kulturze, o dawnym i współczesnym świecie.
TEKST POWINIEN:
- odpowiadać celom nauczania,
- być współczesny, napisany poprawną polszczyzną, stopniem trudności dostosowany do poziomu rozwoju intelektualnego uczniów i ich kompetencji językowych,
- publicystyczny lub popularnonaukowy, o tematyce społeczno-kulturalnej, choć niekoniecznie humanistyczny
- ciekawy, atrakcyjny czytelniczo, stymulujący zainteresowania uczniów.
Cel ćwiczeń doskonalących czytanie ze zrozumieniem: wykształcenie u uczniów pewnego zestawu umiejętności, które usprawniają proces odbioru różnego typu zapisanych komunikatów.
ĆWICZENIA WSPOMAGAJĄCE SZYBKIE CZYTANIE:
- koncentracji uwagi,
- zapobiegające regresji,
- poszerzające kąt widzenia.
Kilka przykładów ćwiczeń
Wyszukiwanie, podkreślanie kluczowych słów, które przekazują najważniejszą myśl czytanego tekstu.
Podawanie myśli przewodniej po jego jednokrotnej, cichej lekturze.
Odnajdywanie zdań zawierających konkretną informację.
Porządkowanie np. w tabeli konkretnych informacji.
Wyszukiwanie odpowiednich pojęć, terminów, definicji.
Hierarchizacja informacji.
Wyszukiwanie słów nacechowanych emocjonalnie, stylistycznie, perswazyjnie.
BUDOWA TESTU CZYTANIA ZE ZROZUMIENIEM.
TAKSONOMIA CELÓW ZA E. NIEMIERKO:
NA POZIOMIE WIADOMOŚCI:
A.ZAPAMIETANIE WIADOMOŚCI
B.ZROZUMIENIE WIADOMOŚCI
NA POZIOMIE UMIEJĘTNOŚCI:
C.STOSOWANIE WIADOMOŚCI W SYTUACJACH TYPOWYCH
D.STOSOWANIE WIADOMOŚCI W SYTACJACH NOWYCH
POZIOMY WYMAGAŃ
-PODSTAWOWY (P)
-PONADPODSTAWOWY (PP)
-DOPEŁNIAJĄCY (D)
RODZAJE ZADAŃ TESTOWYCH:
ZADANIA OTWARTE:
-krótkiej odpowiedzi (a. odpowiedz pojedyncza, b. wyliczanie);
-z luką ( a. uzupełnianie, b. korekta);
-rozprawka (a. czynności słowne, b. czynności na symbolach)
ZADANIA ZAMKNIĘTE:
-na dobieranie (a. przyporządkowywanie, b. klasyfikacja, c. uporządkowywanie);
-wielokrotnego wyboru ( a. jedna odp. Prawdziwa, b. jedna odp. Fałszywa, c. najlepsza odpowiedź, d. zmienna liczba prawidłowych odp.)
-prawda-fałsz (a. wybór alternatywny, b. wybór skalowany)
oznaczenia (wg kolejności)
otwarte: KO (KO1, KO2); L (L1, L2) R (R1, R2)
zamknięte: ND (D1, D2, D3); WW (WW1, WW2, WW3, WW4), P-F (P-F1, P-F2). Ilość słów, które powinien liczyć test czytania na danym etapie edukacyjnym: SP - 700-800, GIM - 800-900, LIC - ok. 1200
BUDOWA TESTU CZYTANIA ZE ZROZUMIENIEM: tytuł, instrukcja, tekst właściwy, zadania testowe (numer zadania, polecenie, ilość punktów do zdobycia)
Kartoteka testu (dla nauczyciela) zawiera: rodzaj zadania testowego, prawidłową odpowiedź, czas przewidziany na odpowiedz w minutach, maksymalną ilość punktów, punkty cząstkowe, cel zadania (A,B,C,D).
ZNAJOMOŚĆ POZYCJI BIBLIOGRAFICZNYCH
ADHD:
Pfiffer: Wszystko o ADHD
O`Regan: ADHD
Ratey: W świecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych
DYSLEKSJA:
Bogdanowicz: O dysleksji, czyli o specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu. Odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli.
Davis: Dar dysleksji.
Sawa: Jeżeli dziecko źle czyta i pisze.
ORTOGRAFIA OPRACOWANIA:
Częścikowie: Ortografia co do głowy trafia.
Polański: Dydaktyka ortografii i interpunkcji.
Żmigrodzki: Leksykon ortograficzny.
ORTOGRAFIA SŁOWNIKI:
J. Grzenia: Słownik ortograficzny.
E. Polański: Słownik pisowni łącznej i rozdzielnej
Z. Saloni: Ortograficzny słownik ucznia.
NTERPUNKCJA:
E.F. Przyłubscy: Gdzie postawić przecinek?
Częścikowie: Interpunkcja, czyli przestankowanie co w głowie zostanie (o Boże :D)
Jodłowski: Zasady interpunkcji
STYLISTYKA:
Bańkowska, Mikołajczuk: Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów
Bortnowski: Warsztaty dziennikarskie
Kłakówna: Sztuka pisania
Wierzbicki: Ćwiczenia stylistyczne
BUDOWANIE SYTUACJI MOTYWACYJNYCH
LEKCJE GRAMATYCZNE W SZKOLE PODSTAWOWEJ
PISOWNIA NIE Z RÓŻNYMI CZĘŚCIAMI MOWY
1.Dzielimy klasę na 4 grupy. Każda ma wymyślić kilka zakazów kierowanych w konkretnych sytuacjach (wyjścia na dyskotekę, zabawy na basenie, wycieczki w góry czy wizyty lekarskiej) do „pewnego Antka” ze strony: rodziców, ratownika na basenie, wychowawcy na koloniach, lekarza. Zaznaczamy, że wszystkie zdania mają być w 2 osobie liczby pojedynczej i z użyciem partykuły „nie”. Prawdopodobnie wśród wielu zakazów pojawią się: nie wracaj późno, nie biegaj, nie możesz iść do szkoły itp. Po odczytaniu przez grupy tekstów. Zastanawiamy się wspólnie, jakie części mowy były używane najczęściej w zakazach i jak je zaprzeczaliśmy. Podajemy temat: pisownia „nie” z czasownikami.
2.Na tablicy zawieszamy różne znaki zakazu. Prosimy uczniów, aby napisali słowami treść tych znaków. Zdania mają być skierowane do konkretnego kierowcy czy pieszego, (dlatego powinny być w 2 osobie liczby pojedynczej). Prawdopodobne odpowiedzi: Nie powinieneś, nie wolno, nie wchodź, nie pal, nie przechodź itp.
3.Łącząc lekcje o zdrowiu z lekcją języka polskiego. Możemy rozdać uczniom różne artykuły dotyczące zdrowego żywienia, zagrożeń związanych z nałogami. Następnie prosimy ich o napisanie rad i zakazów dla palaczy, otyłych osób itp. - czego powinni unikać, czego nie wolno im robić.
RÓWNOWAŻNIK ZDANIA
Nauczyciel przynosi na lekcję kartki z różnymi komunikatami, (np. zdjęcie tabliczki z napisem „szatnia obowiązkowa” lub też „wstęp wzbroniony”), zadaje pytanie o funkcję takich komunikatów. Zadaje pytanie, czym różnią się one od pełnego zdania i powoli zaczyna wprowadzać wiadomości na temat równoważnika zdania.
INTERPUNKCJA
Klasa siada w kółku i wspólnie tworzy opowiadanie. Nauczyciel rozpoczyna opowieść. Każdy uczeń dodaje jedno zdanie, w którym musi pojawić się jeden ze spójników : ale, lecz, jednak, natomiast, zaś, a, i. Nauczyciel notuje ciekawsze zdania, które po skończonym opowiadaniu analizuje z uczniami, uwzględniając zasady stawiania przecinków.
ROZBIÓR ZDANIA
Ćwiczenie ma na celu zapoznać ucznia z częściami zdania - orzeczeniem, podmiotem, przydawką, dopełnieniem, okolicznikiem. Dzieci otrzymują pięć dużych kartek wyciętych w kształcie puzzli, na których wypisane są pojedyncze słowa. Z tych słów można ułożyć proste zdanie (np.: Kasia dzisiaj narysowała piękny obrazek). Dzieci układają to zdanie dopasowując kartki, jak elementy puzzli i mocują na tablicy. Następnie dzieci dostają kolejne pięć kartek w kształcie puzzli z wypisanymi częściami zdania. Zadanie polega na dołożeniu kartek- puzzli z częściami mowy do wcześniej ułożonego zdania. W ten sposób dzieci dowiadują się, że zdanie składa się z elementów i poznają ich nazwy.
PISOWNIA RZ
Czytamy dzieciom fragment wymyślonego przez nas tekstu. Dzieci ze słuchu muszą zapamiętać (mogą zapisać na kartce) jak największą ilość wyrazów zawierających rz lub ż. Następnie rysujemy na tablicy dwa „worki”, jeden oznaczamy jako ż, a drugi jako rz. Dzieci po kolei wymieniają jakie wyrazy z tekstu zapamiętały i wpisują je do odpowiednich „ worków” na tablicy.
CZASOWNIK
Na początku zajęć rozdajemy dzieciom kartki z przykładami zdań. Zdania te są pozbawione form czasowników, jednak dzieci będą wiedziały jaką formą „lukę” uzupełnić, bo opuszczony wyraz został zastąpiony odpowiednim obrazkiem, wyrażającym czynność na przykład:
LEKCJE Z DŁUŻSZYMI FORMAMI WYPOWIEDZI
RECENZJA
Na dzień przed zaplanowaną lekcją z recenzją, nauczyciel prosi uczniów o przyniesienie czasopism, w których można przeczytać informacje o książkach, nowościach wydawniczych i gdzie ktoś na temat takiej książki się wypowiada (uczniowie przeglądając kolorowe czasopisma na pewno nieraz zetknęli się recenzjami, niekoniecznie znające ten gatunek). O pomoc w znalezieniu materiału mogą poprosić bibliotekarza. Na lekcję przynoszą czasopisma. Chętni uczniowie prezentują swoje materiały. Po odczytywaniu recenzji nauczyciel zadaje pytania: co jest przedmiotem opisu, jakie jest zdanie autora tekstu na jego temat, prosi uczniów o podkreślenie zdań o charakterze opinii a także zdań typowo informacyjnych. Następnie wspólnie z uczniami zastanawia się jakie cechy powinien posiadać piszący (wiedza, kompetencja, znajomość treści, dobry styl itp.) oraz zastanawia się, o czym jeszcze można w ten sposób pisać (film, sztuka teatralna, wystawa)
REPORTAŻ
Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy, każdej z nich rozdaje polecenie: Wyobraźcie sobie, że zostaliście świadkami w jakieś ważnej sprawie np. ktoś został niesprawiedliwie potraktowany przez prawo. Napiszcie, jaka to mogła być sytuacja a następnie zbierzcie informacje na następujące pytania:
-Co w tej sprawie zrobiono?
-Co można zrobić?
-Kto może pomóc w sprawie?
-Kto przeszkadza w rozwiązaniu problemu?
Czas na realizację zadania to 10 minut, po czasie tym uczniowie odczytują zadania. Nauczyciel mówi, że uczniowie właśnie przed chwilą gromadzili materiał/argumenty, które są podstawą do napisania reportażu, którym dzisiaj się zajmiemy.
ESEJ
Lekcja rozpoczyna się od postawienia przed uczniami uniwersalnych problemów np. Człowiek - zły, czy dobry z natury? Czy warto myśleć pozytywnie? Czy należy karać śmiercią za najcięższe zbrodnie? Co ważniejsze: mądrość czy inteligencja? Sformułowania te zapisuje na tablicy. Następnie dzieli klasę na cztery grupy (każda wybiera jeden, inny temat). W każdej grupie połowa z uczniów zajmuje przeciwnie stanowisko wobec problemu (ale wszystkie osoby w grupie pracują nad tym samym tematem). Inwencja „doboru” ról może leżeć po stronie uczniów, ważne, aby sądy były prezentowane z różnych punktów widzenia i były możliwie dokładnie przemyślane. W razie trudności z wybraniem roli, nauczyciel może zaproponować grupie stanowiska: filozofa, polityka, socjologa lub psychologa, sędziego itp. Uczniowie rozmawiają następnie o najważniejszych cechach tej dyskusji: subiektywizmie, podawaniu argumentów na poparcie swojej tezy,konieczności głębokiego przemyślenia tematu, przemawianie z jakiegoś konkretnego stanowiska itp. Następnie uczniowie zastanawiają się, jaki gatunek publicystyczny mogłaby przypominać odbyta dyskusja. Jakimi cechami charakteryzowałby się tekst pisany na podany temat? Co byłoby w nim ważnego itp. W ten sposób uczniowie sami doszliby do definicji eseju. Później można zaproponować uczniom reprezentatywny esej (i uściślić jego cechy) oraz polecić napisanie własnego tekstu eseistycznego.
FELIETON
Nauczyciel rozdaje uczniom fragmenty któregoś z felietonów Bolesława Prusa, a następnie rozmawia z uczniami na temat zacytowanego fragmentu na temat aktualności słów pozytywistycznego pisarza., tego czy obecnie zmieniły się zadania pisarza felietonisty, poruszanej tematyki, stosunki autora do opisywanego problemu. Analiza językowa krótkiego, reprezentatywnego tekstu pozwoli także zgromadzić cechy felietonu. Następnie zaznajamiamy uczniów z przykładami felietonów współczesnych (można wcześniej polecić uczniom przyniesie na lekcję czasopism: „Polityka”, „Gazeta Wyborcza”, Newsweek” itp., ale bez podawania ich przeznaczenia). Uczniowie następnie szukają w nich formy, o której dowiedzieli się na dzisiejszej lekcji. Pracują samodzielnie. Na podstawie znalezionych (wybranych) przykładów dyskutują o znaczeniu tego typu tekstów we współczesnym świecie.
DODATKI
Funkcje oceny szkolnej: motywacyjna, informacyjna, represyjna
Rodzaje błędów językowych:
-GRAMATYCZNE (fleksyjne, składniowe)
-LEKSYKALNE (słownikowe, frazeologiczne, słowotwórcze)
-STYLISTYCZNE
-MERYTORYCZNE (rzeczowe)
-LOGICZNE
Edukacja regionalna - została wprowadzona do szkół w 1999 roku. Podstawa programowa: Edukacja regionalna i dziedzictwo kulturowe w regionie - zawiera cele i statut prawny. Dokument ten został opublikowany w książce Jana Bednarka pod tym samym tytułem. Cele: budowanie więzi uczuciowej z regionem, budowania wartości, wyzbycie się uprzedzeń wobec mieszkańców regionu, zdobycie wiedzy o środowisku przyrodniczym, tradycji, języku, kulturze; włączenie do życia kulturalnego regionu, rozbudowanie zdolności plastycznych, włączenie w aktywny udział w zajęciach np. metodą projektu lub ścieżek międzyprzedmiotowych. W edukacji regionalnej ważne miejsce zajmują teksty folkloru (gawędy, podania, legendy) - spełniają one funkcję wychowawczą, poznawczą i kształcącą. Warto zaznajomić uczniów z tekstami innych regionów, zwrócić uwagę na cechy gatunkowe bajek śląskich, nazwiska, realia topograficzne, etymologię ludową, odtwarzanie dawnego życia religijnego, istotę stylizacji i narracji. Tematy: Śląsk muzyką malowany, Śląsk w starej fotografii, Literackie obrazy Śląska.
Metody nauczania wg M. Nagajowej:
- słowne [podająca, poszukująca (heureza, metoda problemowa)]
- zajęć praktycznych
-oglądowa
Czasopisma dydaktyczne: Drama, Charaktery, Guliwer, Polonistyka, Warsztaty polonistyczne, Język polski w szkole.
Typy podręczników: właściwe, uzupełniające, podręczne.
Podział ćwiczeń ze względu na ich przeznaczenie: wprowadzające, utrwalające, sprawdzające.
Determinanty sprawności ortograficznej: typ pamięci, uwaga, logiczne myślenie, znajomość reguł ortograficznych, czytelnictwo, efektywne powtarzanie, praca ze słownikiem, zainteresowanie i motywacja, poprawność graficzna, barwa i środki graficzne, tablice ortograficzne, płeć, wiek.