USPRAWNIANIE FUNKCJI PERCEPCYJNO - MOTORYCZNEJ
( Ćwiczenia sprawności ruchowej )
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne są przeznaczone dla uczniów, u których nieprawidłowości rozwojowe utrudniają opanowanie określonych umiejętności. Zajęcia te prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej. Liczba uczniów tych zajęć powinna wynosić od 2 do5. W szczególnych przypadkach można zakwalifikować ucznia do zajęć indywidualnych. Tworzy się klasy terapeutyczne dla uczniów wykazujących jednorodne lub sprzężone zaburzenia, wymagające indywidualizacji nauczania i długotrwałej pomocy specjalistycznej. Liczba uczniów w tych klasach wynosi 10-15. Nauczanie jest prowadzone według obowiązujących wdanych szkołach planów i programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do rozpoznanych potrzeb. Uczniowie mogą uczestniczyć w zajęciach w wymiarze nie większym niż 3 godziny tygodniowo.Kwalifikacji dzieci do klas terapeutycznych kwalifikuje uczniów poradnia specjalistyczna na wniosek wychowawcy klasy. Uczestnictwo w zajęciach trwa do czasu zgłoszenia bądź wyeliminowania zaburzeń stanowiących powód objęcia ucznia taką formą pomocy. Decyzję o kontynuacji lub zakończeniu udzielania pomocy podejmuje dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki na wniosek osoby dokonującej kwalifikacji. W szkołach i placówkach pomoc psychologiczną i pedagogiczną organizuje pedagog szkolny. W publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach można zatrudnić psychologa. Pedagog lub psycholog szkolny realizują swe zadania we współpracy z nauczycielami, rodzicami i poradniami psychologiczno- pedagogicznymi oraz innymi poradniami specjalistycznymi w zakresie konsultacji, metod i form pomocy udzielanej uczniom oraz w zakresie specjalistycznej diagnozy w indywidualnych przypadkach. Dla realizacji celów statutowych szkoła powinna posiadać odpowiednie pomieszczenia: gabinet terapii pedagogicznej. Statut określa zakres zadań nauczycieli związanych z wspieraniem rozwoju psychofizycznego uczniów oraz udzielaniem pomocy w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych na podstawie rozpoznania potrzeb uczniów. Zwiększenie tygodniowej liczby godzin może spowodować wydłużenie czasu zajęć, nie więcej jednak niż o 25% u uczniów szkół podstawowych. Dyrektorzy szkół, w których zwiększono liczbę godzin, powinni przeznaczyć dodatkowe godziny przede wszystkim na organizację zajęć służących wyrównywaniu braków rozwojowych dzieci i młodzieży. Na podstawie wieloletnich doświadczeń i obowiązujących aktów prawnych możemy wyróżnić dwa rodzaje form pracy terapeutycznej z dziećmi przejawiającymi zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych: indywidualne i zbiorowe.
Zajęcia indywidualne są prowadzone najczęściej w poradniach psychologiczno- pedagogicznych, w ośrodkach szkolno wychowawczych dla dzieci dyslektycznych, w oraz innych placówkach. Na zajęciach indywidualne kieruje się dzieci z przedszkolach głębokimi, sprzężonymi zaburzeniami rozwoju oraz z poważnymi wadami wymowy.
Zajęcia zbiorowe organizuje się w zespołach dziecięcych, dobranych pod kątem zbliżonych rodzajów trudności w nauce oraz możliwości poznawczych. Zajęcia te mogą być realizowane w ramach następujących form organizacyjnych:
-zespoły korekcyjno-kompensacyjne w szkołach podstawowych, przedszkolach, domach dziecka, ośrodkach szkolno wychowawczych i pogotowiach opiekuńczych: mogą do nich należeć dzieci z jednej klasy ( lub z klas równoległych ), a także z różnych klas ( np. I i II ), jeśli reprezentują zbliżony poziom opanowania umiejętności czytania i pisania
-klasy terapeutyczne organizowane w szkołach podstawowych, przeznaczone dla dzieci z głębokimi lub sprzężonymi deficytami, wymagającymi intensyfikacji i indywidualizacji oddziaływań terapeutycznych. W klasach tych jest realizowany normalny program
nauczania przy zastosowaniu zmodyfikowanych metod nauki czytania i pisania oraz wprowadzeniu na szerszą skalę metod i środków dydaktycznych specyficznych dla terapii pedagogicznej. Dzieci z tych klas w miarę potrzeb mogą uczęszczać dodatkowo na zajęcia grupowe lub indywidualne.
-ośrodki szkolno- wychowawcze dla dzieci dyslektycznych. Kieruje się do nich dzieci na podstawie tych samych kryteriów, jak do klas dyslektycznych, lecz ponadto zaniedbane pedagogicznie, pochodzące ze środowisk o bardzo niskim poziomie moralnym i materialnym lub z miejscowości odległych od szkół z klasami dyslektycznymi. W ośrodkach tych funkcjonują wszystkie formy organizacyjne pracy korekcyjno- wyrównawczej: klasy dyslektyczne, zajęcia zbiorowe i indywidualne.
-kolonie zdrowotno-specjalistyczne dla dzieci dyslektycznych. Kwalifikuje się na nie dzieci na podobnych zasadach jak do ośrodków szkolno-wychowawczych, biorąc pod uwagę także słaby stan zdrowia, niedobory wagi i wzrostu, brak stałej opieki terapeutycznej w ciągu roku szkolnego oraz współwystępowanie dodatkowo innych zaburzeń rozwoju.
-szkoły dla dzieci dyslektycznych. Kryteria kwalifikacji dzieci do tych szkół są takie same jak dla klas terapeutycznych. Realizują one normalny program nauczania i zapewniają pełną opiekę terapeutyczną . Pierwszą tego typu szkoła powstała w Toruniu.
Eksperymentalnie organizuje się także inne formy zbiorowej opieki jak z profilowane oddziały w prewentoriach i sanatoriach dziecięcych oraz oddziały dziennego pobytu przy szpilach i klinikach dziecięcych, a także świetlice terapeutyczne. Nauczyciele prowadzący zajęcia z dziećmi zakwalifikowanymi do zespołów korekcyjno-kompensacyjnych, są obowiązani do wnikliwego przestudiowania opinii psychologicznych i zaleceń postdiagnostycznych. Zalecenia te stanowią podstawę planowania form i metod pracy korekcyjnej opartej na szczegółowej analizie jakościowej trudności w czytaniu i pisaniu, lecz także materiał do dalszego pogłębienia diagnozy. Diagnozowanie jest procesem ciągłym, który musi być kontynuowany przez terapeutę. Nauczyciel wychowawca w momencie zakwalifikowania ucznia do zespołu korekcyjno- kompensacyjnego nie może czuć się zwolniony z odpowiedzialności za jego wyniki w nauce ani z obowiązku działania mającego na celu przezwyciężania trudności szkolnych dziecka. W przypadkach szczególnej nieporadności w czytaniu i pisaniu należy zaniechać stawiania ocen do momentu, kiedy pojawią się pierwsze osiągnięcia i będzie można je ocenić pozytywnie, stosując szkolną skale ocen. Na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych ocena powinna pełnić funkcję wzmocnienia pozytywnego-pochwały, uśmiechy, zadowolenie i oceny opisowe eksponujące osiągnięcia dziecka, przy jednoczesnym uświadomieniu mu jego braków. Będzie to wszystko wzmacniać motywację emocjonalną, która z czasem przekształci się w racjonalną. Ocena prac pisemnych jest oceną wieloaspektową, a poprawność ortograficzna jest tylko jednym z aspektów, który nie powinien decydować o wystawieniu oceny niedostatecznej. W pracy terapeutycznej ważną rolę może odegrać współpraca z rodzicami. Angażowanie rodziców do współpracy osiąga się poprzez częste kontakty oraz uczestnictwo w zajęciach. Rodzice obserwują przebieg zajęć, stosowane formy i metody prascy oraz zachowanie swego dziecka na tle grupy. Terapeuta udziela instrukcji rodzicom, jak mają kontynuować te ćwiczenia w domu i też zalecić odpowiednią literaturę. Ważne jest również ujednolicenie wymagań i form pomocy przy odrabianiu zadań domowych oraz stosowanych oddziaływań wychowawczych, aby nie pogłębić występujących zaburzeń rozwoju i nie dopuścić do powstawania zaburzeń wtórnych. Kontynuowanie zajęć w domu może przyspieszyć osiąganie pozytywnych efektów pracy, szczególnie w zakresie usprawnienia ruchowego, jeśli będą do tego odpowiednio przygotowani. Ćwiczenia sprawności ruchowej są czasochłonne, czas ich trwania na zajęciach musi być ograniczany, natomiast poza szkołą istnieją korzystniejsze warunki i sytuacje, w których można rozwijać w szerokim zakresie ogólną sprawność ruchową i sprawność manualną, koordynację wzrokowo-ruchową i orientacje kierunkową. Wiele okazji do wspólnych zajęć i zabaw, w czasie których można ćwiczyć zaburzone funkcje, nadarza się w trakcie prac domowych, podczas spacerów i wyjazdów sobotnio-niedzielnych.
ETAPY PRACY TERAPEUTYCZNEJ
Najczęściej wyróżnia się 2 etapy pracy:
-etap wstępny ( przygotowawczy ), zwany niekiedy psychoterapeutycznych,
-etap reedukacji (terapii) właściwej.
Etap wstępny obejmuje ćwiczenia stymulujące i korekcyjne zaburzonych funkcji percepcyjno-motorycznych i ich koordynacji w formie zabaw i gier na materiale konkretnym i słownym oraz intensywne działania psychoterapeutyczne. W drugim etapie przechodzi się do operowania materiałem dydaktycznym, literowym i wyrazowym w różnorodnych ćwiczeniach usprawniających umiejętności czytania i pisania. Ćwiczenia zaburzonych funkcji o charakterze zabawowym powinny przewijać się przez cały czas trwania terapii, pełniąc zależne od potrzeb danego dziecka , role ćwiczeń korekcyjnych, kompensacyjnych lub ze względu na higienę pracy umysłowej dziecka dyslektycznego-rolę ćwiczeń odpoczynkowych. Działania psychoterapeutyczne najbardziej intensywne w początkowym okresie zgodnie z zasadą ciągłości powinny być również stosowane w dalszych etapach terapii. Materiał dydaktyczny przeznaczony do opracowania w drugim etapie jest tak bogaty i zróżnicowany pod względem stopnia trudności od pojedynczych liter aż do czytania testów zawierających wszystkie trudne dla dziecka głoski i litery, że nasuwa się potrzeba uporządkowania go pod względem metodycznym. Jest to szczególnie ważne dla początkującego terapeuty. Podział pracy terapeutycznej na etapy jest uzależniony od przyjętych kryteriów. W wymienionym podziale jako kryterium przyjmuje się kierunki lub cele oddziaływań w poszczególnych etapach pracy: w I etapie-korekcyjne i psychoterapeutyczne, w II etapie- korekcyjno-kompensacyjne i wyrównawcze. Można przyjąć także inne kryteria, np. wiek dziecka. Opracowuje się wówczas zestaw ćwiczeń dla 6-latków, 7-latków itp. Podział ten nie uwzględnia indywidualnych właściwości dzieci np. co począć z 7-latkie, który pod pewnymi względami funkcjonuje jak 6-latek, pod innymi jak 5-latek, a jeszcze w innym zakresie na poziomie swego wieku. Z podobną sytuacją mamy do czynienia, gdy jako kryterium przyjmujemy etap nauczania, przygotowując zestawy ćwiczeń przeznaczone dla uczniów klasy I, II itd., zgodnie z programem nauczania. Dzieci z fragmentarycznymi deficytami rozwoju rzadko osiągają umiejętność czytania i pisania na poziomie swej klasy.Terapeuta prowadzący zespół korekcyjno-kompensacyjny musi dobierać ćwiczenia ze wszystkich zestawów, dostosowując je do potrzeb dzieci uczestniczących w zajęciach.
Kolejnym kryterium jest poziom opanowania technik i umiejętności szkolnych. To kryterium wydaje się być najbardziej przydatne:
- uwzględnia główne kierunki pracy terapeutycznej: korygowanie zaburzeń funkcji elementarnych, opanowywanie i usprawnianie umiejętności szkolnych oraz zapobieganie i eliminowanie konsekwencji zaburzeń rozwojowych.
- bierze pod uwagę strukturę czynności czytania i pisania oraz etapy ich opanowywania przez dzieci, na podstawie ogólnych prawidłowości uczenia się.
- uwzględnia możliwości percepcyjne dzieci dyslektycznych ( na podstawie zasad terapii pedagogicznej ).
- pozwala na metodyczne uszeregowanie ćwiczeń według stopnia trudności i kolejności realizowanych celów etapowych.
Program terapii, zgodnie z zasadą indywidualizacji, konstruuje się indywidualnie, wykorzystując diagnozę, ponieważ musi być ściśle dostosowany do potrzeb każdego dziecka. Proponowany układ ćwiczeń obejmuje cały zakres materiału dydaktycznego, począwszy od zerowego poziomu umiejętności czytania i pisania z etapem przygotowawczym włącznie aż po całkowite ich opanowanie, uwzględniając kolejne fazy uczenia się tych umiejętności i stopnia zaangażowania poszczególnych funkcji percepcyjno-motorycznych. Przy konstruowaniu indywidualnych programów należy selektywnie dobierać typy ćwiczeń z poszczególnych etapów, kierując się zasadą korekcji zaburzeń i zasadą stopniowania trudności oraz dostosowując je do etapu, jaki dziecko osiągnęło w opanowaniu umiejętności czytania i pisania oraz do jego możliwości percepcyjnych i zainteresowań.
Etap pierwszy-przygotowawczy
Głównym celem jest kształtowanie dojrzałości dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole czytania i pisania poprzez stymulowanie i korygowanie funkcji percepcyjno-motorycznych oraz ich koordynacji. Szczególne znaczenie przywiązuje się do ćwiczeń słuchu fonematycznego w przygotowywaniu do nauki czytania. Ćwiczenia tego etapu mogą być wykorzystane jako stymulujące rozwój dzieci w wieku przedszkolnym oraz dla dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym jako ćwiczenia korekcyjne funkcji opóźnionych w rozwoju. W dalszych etapach terapii stosowane są jako ćwiczenia psychoterapeutyczne: odprężające, relaksacyjne oraz dające możliwości realizacji indywidualnych zainteresowań i upodobań. Dzielimy je na grupy:
A. Ćwiczenia rozwijające ogólne sprawności ruchowe i sprawności manualne.
B. Ćwiczenia funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej na podstawie konkretnego materiału ( obrazkowego) i abstrakcyjnego ( geometrycznego i literowego-bez czytania ).
C. Ćwiczenia funkcji słuchowej na podstawie dźwięków świata otaczającego, muzyki i dźwięków mowy ( ćwiczenia wrażliwości słuchowej, rytmicznej i ćwiczenia słuchu fonematycznego i fonetycznego )
Ćwiczenia - I etap
A. Ćwiczenia rozwijające ogólne sprawności ruchowe i sprawności manualne
Opanowywanie umiejętności pisania dokonuje się poprzez ćwiczenia w pisaniu, należy wymienić 4 grupy:
- ćwiczenia w kształtnym pisaniu,
- ćwiczenia ortograficzne,
- ćwiczenia gramatyczne i stylistyczne.
W pracy z dziećmi dyslektycznymi najistotniejsze są ćwiczenia w kształtnym pisaniu i
ortograficzne. Ćwiczenia pierwszej grupy polegają na doskonaleniu strony graficznej pisma. Nauka kształtnego pisania przebiega w trzech etapach:
1.Etap przygotowawczy.
2. Etap właściwej nauki pisania.
3. Etap doskonalenia nabytych umiejętności.
W etapie terapii pedagogicznej podstawowe znaczenie mają ćwiczenia rozwijające
sprawność motoryczną. Strona motoryczna umiejętności pisania polega na skoordynowaniu ruchów ręki-ramienia, przedramienia, nadgarstka i palców. Gotowość dziecka do nauki pisania jest określonym stanem-rezultatem procesów zachodzących w jego ustroju. Przygotowanie do nauki pisania powinno uwzględniać wszystkie etapy rozwoju ruchowego dziecka; w przypadku stwierdzonych opóźnień rozwoju ćwiczenia korekcyjne należy zacząć od etapu rozwoju ruchowego, w którym dziecko się znajduje. Dobór ćwiczeń zależy także od nasilenia objawów i ich zakresu. W przypadku dużych opóźnień rozwoju ruchowego terapię należy rozpocząć od ćwiczeń ogólnej sprawności ruchowej. Ćwiczenia te są trudne do przeprowadzenia w szerszym zakresie, powinny być jednak uwzględniane w planowaniu pracy z dziećmi o zaburzonej sprawności ruchowej, jak również z dziećmi nie wykazującymi tych zaburzeń. Rozwijając funkcje kinestetyczno-ruchowe, zaspakajają naturalną u młodszych dzieci potrzebę ruchu, pełnią rolę ćwiczeń odpoczynkowych, dających odprężenie po innych ćwiczeniach, angażujących w większym stopniu funkcje intelektualne. Mogą być zalecane rodzicom, jako uzupełnienie zajęć prowadzonych z dziećmi w zespole.
1.Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej ( koordynacji ruchowej i ruchowo-wzrokowo-słuchowej )
-ćwiczenia równowagi ( chodzenie po narysowanej linii, ławeczce gimn., równoważni, krawężniku itp.
-chodzenie i marsze ze zmianą kierunku ruchu na określony sygnał ( dźwiekowy, wzrokowy ).
-ćwiczenia orientacji kierunkowej związane z percepcją słuchową ( np. zabawa chowanego, „Kubusiu, gdzie jesteś?”, „skąd głos dochodzi”, „ gdzie ptak śpiewa” itp. ).
-zagadki ruchowe ( imitowanie i odgadywanie czynności ) jako ćwiczenia wyobraźni i pamięci ruchowej.
-zabawy wdrażające do gospodarowania własnymi ruchami i usprawniające koordynację ruchów ćwiczenia rozmachowe obu ramion-ruchy płynne, rytmiczne ruchy zmienne, naśladowanie ptaków, samolotów, „ orły na śniegu” itp. )
-zabawy ruchowe-zręcznościowe w sali ( latające czapeczki, stołowa koszykówka, serso stołowe, bilard, kręgle, pchełki, bierki ).
2. Ćwiczenia sprawności manualnej
stanowią ostatni etap przygotowania dziecka do nauki pisania. Celem ich jest usprawnianie motoryki rąk oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej. W zależności od stopnia obniżenia sprawności manualnej można stosować kolejno ćwiczenia rozmachowe, manualne i graficzne. Można któryś etap pominąć, zaczynając od ćwiczeń graficznych. Ćwiczenia graficzne poprzedzające naukę pisania, usprawniają drobne, pisarskie ruchy ręki. Prowadzenie ćwiczeń graficz. w okresie właściwej nauki pisania, poprzedzając każdorazowo ćwicz. w pisaniu dają dobre rezultaty.
Ćwiczenia sprawności manualnej spełniają inne cele: usprawniają analizę i syntezę wzrokową, koordynację wzrokowo-ruchową, orientację kierunkową i organizację przestrzenną. Ćwiczą koncentrację uwagi oraz eliminują nadmierne pobudzenie ruchowe. Ponieważ wiele dzieci dyslektycznych wykazuje również zaburzenie emocjonalne i dynamiki procesów nerwowych. Należy prowadzić zajęcia manualne równolegle z ćwicz. w czytaniu i pisaniu. Pełnią rolę zajęć psychoterapeutycznych. Zajęcia manualne poprzez swoją atrakcyjność dodatkowo podnoszą motywację dziecka do pracy i pozytywne nastawienie do zajęć.
Do ćwiczeń manualnych należą:
Ćwiczenia rozmachowe - ( rozluźnianie napięcia mięśni ramienia i przedramienia według T. Gąskowskiego i Z. Stępowskiej:
-zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn ( kartony, gazety, arkusze szarego papieru ) dużym pędzlem, ruchami pionowymi lub poziomymi z zaznaczeniem kierunku od lewej do prawej, z góry na dół.
-zamalowywanie dużej przestrzeni ograniczonej konturem ( dużych konturowych rysunków ),
-pogrubianie konturów dużych form geometrycznych i dużych rysunków,
-malowanie dużych form kolistych z zachowaniem kierunku pisania owali liter ( odwrotnie do ruchu wskazówek zegara, zaczynając od miejsca cyfry „2” na tarczy zegarowej ) płynnym, ciągłym ruchem,
-malowanie dużych form falistych i szlaków.
Ćwiczenia manualne ( usprawniające małe ruchy ręki: dłoni, nadgarstka i palców ):
-montowanie konstrukcji z gotowych elementów ( klocków, krążków itp. )
-układanki płaskie ( obrazkowe, geometryczne ), klockowe, wtyczkowe z zachowaniem stopniowania trudności: na wzorze, według wzoru i bez wzoru (z pamięci lub z domysłu),
-modelowanie ( plastelina, modelina i inne tworzywa ), zaczynając od prostych form, jak kulki czy wałeczki, do coraz bardziej złożonych wymagających łączenia różnych elementów,
-nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków przez otworki w tekturkach,
-zwijanie sznureczka, wężyka igelitowego według wzoru, np. spirali, kwadratu itp.,
-wycinanie z papieru z uwzględnieniem stopnia trudności: cięcie po linii prostej, falistej, wycinanie form geometrycznych i konturowych rysunków,
-wycinanki i naklejanki z papieru, materiału, włóczki itp.,
-wydzieranki-naklejanki,
-szyciem ściegiem fastrygowym- przewlekanie igły z nitką przez otworki w tekturce,
-łamanki papierowe ( łódeczki, samoloty, czapki itp. ).
-ćwiczenia sprawnych ruchów palców i rozlużniające napięcie mięśniowe, np. naśladowanie gry na pianinie, pisania na maszynie, odtwarzanie rytmu deszczu, strząsanie wody z palców,
wytrzepywanie piasku z rękawa itp.,
-stemplowanie ( stempelki konturowe zwierząt, kwiatów, samochodów ), tworzenie za pomocą stempli kompozycji z figur geometrycznych ( stemple Janiny Magnuskiej ).
Ćwiczenia graficzne (usprawniające drobne ruchy ręki ułożonej w pozycji jak przy pisaniu):
-pogrubianie konturów, czyli wodzenie po wzorze figur geometrycznych, prostych szlaczków ( wysokości 3-4cm ), konturów obrazków,
-rysowanie wzorów po śladzie kropkowym lub kreskowym jak wyżej.
-rysowanie z pomocą szablonów figur geometrycznych i nieskomplikowanych przedmiotów, według stopnia trudności: szablony wewnętrzne (wycięte otwory w tekturce lub teworzywie)
i szablony zewnętrzne ( wycięty kształt do obrysowania ),
-kopiowanie rysunków przez kalkę techniczną (także rysowanie na matowym szkle i na folii),
-zamalowywanie kredkami małych przestrzeni ( konturów geometrycznych, konturów stempelków, obrazków z książeczek do malowania ),
-Kreskowanie wypełnianie konturów kolorem za pomocą równoległych kresek poziomych lub pionowych ( z zachowaniem kierunków od lewej do prawej i od góry do dołu ),
-rysowanie szlaczków literopodobnych w liniaturze, w zmniejszającym się sopniowo wymiarze aż do liniatury zeszytu, według stopnia trudności: wodzenie po wzorze, kończenie rozpoczętego wzoru i odwzorowywanie.
-odtwarzanie układów linearych z elementów powtarzających się cyklicznie, różniących się kształtem lub kolorem ( np. kwadrat, kółko, trójkąt,; białe kółko, czerwone kółko, niebieskie kółko itp. ) w liniaturze, zgodnie z kierunkiem pisania,
-rysowanie szlaczków obrazkowych ( układów linearnych ) w liniaturze, zgodnie z kierunkiem pisania,
-rysunki dowolne kredkami świecowymi lub ołówkowymi.
Można zastosować również ćwicz. w rozpoznawaniu literatury w powiększonym formacie i na kartkach z zeszytu ( kreślenie ciemniejszym kolorem grubszych linii, zamalowywanie przestrzeni między nimi, wpisywanie szlaczków, rysowanie lub wklejanie elementów geometrycznych i rysunkowych, wklejanie kolorowych pasków papieru ).
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE FUNKCJE MOTORYCZNE
Temat: koordynacja słuchowo ruchowa w zakresie prawej i lewej ręki.
Materiał i sposób wykonania ćwiczenia:
Prowadzący demonstruje dzieciom prawą i lewą rękę. Prosi o podniesienie prawej i lewej ręki. Po upewnieniu się że dzieci wiedzą, która jest prawa i lewa ręka, przystępuje do ćwiczeń. Poleca dzieciom, aby wstały z krzeseł i wydaje polecenie: Na jedno uderzenie w bębenek będziecie podnosili prawą rękę do góry, na dwa uderzenia-lewą rękę. Dzieci ćwiczą początkowo w wolnym tempie, a następnie tempo przyspieszamy. Przy czym zmieniamy rytm uderzeń pałeczką w bębenek.
Przykład I: 0 ręka prawa, 00 ręka lewa, 0 ręka prawa, 00 ręka lewa.
Przykład II: 0 ręka prawa, 00 ręka lewa, 00 ręka lewa, 00 ręka prawa.
Przykład III: 0 ręka prawa, 00 ręka lewa, 00 ręka lewa, 0 ręka prawa.
W ćwiczeniu stosujemy różne kombinacje tempa i rytmu. Analogiczne ćwiczenia można prowadzić z wykonywaniem ruchów nóg, w pozycji stojącej lub w marszu ( podnoszenie
Nogi, chwytanie za kostkę, podskoki itp. )
Temat: Koordynacja słuchowo-ruchowa w zakresie obu rąk.
Materiał i sposoby wykonania ćwiczenia:
Przebieg ćwiczenia jest podobny do poprzedniego, z tym, że dzieci na dźwięk bębenka wykonują ruchy okrężne dłonią w kierunku prawym ( na jedno uderzenie w bębenek ) oraz w kierunku lewym ( na dwa uderzenia w bębenek ).
Temat: Koordynacja słuchowo-ruchowa w zakresie palców ręki prawej i lewej.
Materiał i sposób wykonania ćwiczenia:
Przygotowujemy zestaw przedmiotów, które po uderzeniu pałeczką wydają dość głośny
Dźwięk. Mogą to być: bębenek, szklanka, butelka, miska szklana, spodek itp. Ustawimy je w szeregu i uderzamy w każdy z nich pałeczką. Wydają one różne dźwięki, które przyporządkujemy poszczególnym palcom u rąk. Na przykład dźwięk bębenka przyporządkowujemy kciukowi, dźwięk szklanki-wskazującemu, dźwięk butelki-środkowemu, dźwięk miski szklanej-serdecznemu itd. Polecamy dzieciom : „Gdy stuknę w bębenek, dotknięcie kciukiem bębenka, gdy stuknę w szklankę-dotknięcie palcem wskazującym szklanki” itd.
Ćwiczymy: Uderzamy pałeczką o przygotowane przedmioty, a dzieci dotykają tych przedmiotów odpowiednimi palcami prawej ręki. Początkowo ćwiczymy w wolnym tempie, a następnie przyspieszamy. Później te same czynności dzieci wykonują lewą ręką. Walorem dodatkowym ćwiczenia jest usprawnianie koncentracji i podzielności uwagi.
Początkowo ograniczamy liczbę przedmiotów ( i palców ) do 2-3
Temat: Ćwiczenia orientacja w schemacie własnego ciała; różnicowanie kierunków.
Materiał i sposób wykonania ćwiczenia:
Ćwiczenie polega na wskazywaniu przez dzieci swoich prawych i lewych części ciała.
Przykład I: Pokaż mi prawą rękę. Chwyć się prawą ręką za prawe ucho, prawą nogę. Pokaż prawą ręką prawe oko itp. Następnie te same czynności dziecko wykonuje lewą ręką.
Przykład II: Polecamy dzieciom położyć dłonie na stolikach i pytamy: „Który palec jest środkowy? Jakie palce znajdują się na prawo od środkowego? Jakie na lewo od środkowego?
Przykład III: Pokaż mi prawą ręką lewe oko. Chwyć się prawą ręką za lewe oko, za lewe kolano, za lewą kostkę. Pokaż lewą ręką prawe ucho, prawe oko itp.
Polecenia tzn. skrzyżowane zawarte w III przykładzie można dawać dzieciom dopiero wówczas, gdy poprawnie i bez wahania wykonują polecenia proste dotyczące jednej strony ciała. To samo odnosi się do wskazywania lewych i prawych części ciała dziecko stojącego naprzeciw.
Temat: Kreślenie w powietrzu na przemian prawą i lewą ręką oraz obiema rękami jednocześnie różnych form kolistych i falistych.zais
Materiał i sposób wykonania ćwiczenia:
Ustawiamy dzieci tak, aby nie przeszkadzały sobie nawzajem podczas wykonania ruchów rękami. Polecamy rysować w powietrzu okręgi, linie faliste, spirale itp. Początkowo dzieci wykonują duże ( zamaszyste ) ruchy na przemian prawą i lewą ręką oraz obiema rękami jednocześnie w tym samym kierunku. Okręgi kreślimy zgodnie z ruchem wskazówek zegara i odwrotnie, przy czym początek kreślenia okręgów w powietrzu rozpoczynamy od miejsca położenia cyfry 2 na tarczy zegarowej.
Po pewnym czasie zmniejszamy ruchy rąk, przechodząc stopniowo od ruchów ramion do ruchów dłoni i palców.
Temat: Kreślenie form falistych i kolistych.
Materiał i sposób wykonanie ćwiczenia:
Celem tego ćwiczenia jest usprawnianie ręki dominującej. Należy zaopatrzyć dzieci w pędzelki do malowania, farbki lub kredki oraz w papier. Zadaniem dzieci jest kreślenie różnych form falistych i kolistych. Przy kreśleniu tych form należy zwracać uwagę na kierunek ruchów ręki. Kreślenie kół powinno przebiegać w odwrotnym kierunku do ruchu wskazówek zegara. Zaczynamy od strony prawej na wysokości cyfry 2 na tarczy zegara, kreśląc koło w lewo. Chodzi o wyrobienie u dzieci nawyku takich ruchów ręki, jak przy pisaniu liter a, e, d, g itd. Przy pisaniu liter kolistych wykonujemy ruchy ręki odwrotnie do ruchu wskazówek zegara, czyli od strony prawej do lewej. Ułatwia to pisanie tych liter jednym, ciągłym ruchem ręki oraz łączenie z innymi literami. Dzieci, kreśląc okręgi zgodnie z tym kierunkiem, ćwiczą rękę przygotowując ją do czynności pisania. Podczas kreślenia szlaczków w pierwszym okresie należy zwracać uwagę na płynność ruchu ręki, gdyż powoduje ona zwolnienie napięcia mięśniowego. W późniejszym okresie większą uwagę przywiązuje się natomiast do precyzji w wykonywaniu ćwiczeń graficznych.
Temat: Zakreskowywanie konturów rysunków.
Materiał i sposób wykonania ćwiczenia:
Na papierze rysujemy kontury różnych figur geometrycznych, owoców i warzyw. zadaniem dziecka jest wypełnienie tych konturów kreskami poziomymi, pionowymi i liniami kolistymi ( spirale ). Ćwiczenie ma na celu wyrobienie sprawności manualnej, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz koncentracji uwagi jako ważnych funkcji potrzebnych przy czynności pisania. W celu usprawniania kierunkowości, wzajemnego położenia elementów oraz percepcji kątów zalecamy dzieciom odwzorowywanie różnych
figur geometrycznych. Walorem dodatkowym ćwiczenia oprócz usprawnienia percepcji kształtu jest także kształtowanie podstawowych pojęć matematycznych.
W oparciu o literaturę przygotowała: mgr G.Burda
|