"Przedwiośnie" jako powieść marzeń i goryczy Stefana Żeromskiego.

Marzenia i rozgoryczenie Żeromskiego dotyczą sytuacji poltycznej i ekonomicznej Polski. Po I wojnie światowej Polska zyskała niepodległość po 123 latach niewoli, ale cóż to za niepodległość skoro w państwie nadal panuje głód, nędza i powszechny bałagan.

Autor w trzech częściach powieści: "Szklane domy", "Nawłoć" i "Wiatr od wschodu" przedstawia trzy koncepcje rozwoju kraju.

Pierwsza z nich przedstawiona w "Szklanych domach" to rozwój ekonomiczny w bardzo szybkim tempie. Seweryn Baryka w drodze powrotnej do kraju opowiada synowi o teorii szklanych domów, czyli o szybkim uzdrowieniu gospodarki. Szklane domy są czyste wygodne, tanie w produkcji, ciepłe zimą. Rozwój techniczny ma zaowocować w całym kraju także w dziedzinie przemysłu, elektryfikacji i rolnictwa. Niestety młody Baryka po dotarciu do Polski zorientowuje się, że były to tylko idealistyczne marzenia Seweryna i tak szybkie zmiany nie są po prostu możliwe.

Drugim rozwiązaniem, zawartym w części pt. "Nawłoć", jest koncepcja przemian Szymona Gajowca, ówczesnego wiceministra. Program jego jest programem pozytywistycznym, zawierającym postulaty powolnych, ale gruntownych i dokładnie przeprowadzonych reform, rozwoju struktur państwowości, oświaty, spółdzielczości, wzmocnienia obronności ojczyzny, poszanowania prawa itp. Wzmocnienie gospodarcze proponuje w nawiązaniu do pracy organicznej zgodnie z programem pozytywistycznym. Te koncepcje nie budzą jednak entuzjazmu w autorze i przez usta Cezarego Baryki krytykuje ten program, uważając go za zbyt bojaźliwy i powolny ("macie wy odwagę Leninaś"). Poza tym te reformy nie wpłyną na zmianę stopy życiowej warstwy najuboższej.

Trzecia koncepcja ("Wiatr ze wschodu") to propozycja komunistycznej rewolucji, ale budzi ona kategoryczny sprzeciw autora, bo przecież wiemy już z doświadczeń romantycznych czym ona grozi. Zwolennikiem tego programu jest komunistyczny fanatyk, Lulek. Głównym punktem tego rozwiązania jest zakwestionowanie niepodległości państwa polskiego (polscy komuniści opowiedzieli się w czasie wojny polsko-bolszewickiej po stronie Armii Czerwonej). Baryka zdaje sobie sprawę, że nie można dopuścić do rozlewu krwi, mordów i grabieży Poza tym klasa robotnicza nie może sięgnąć po władzę, ponieważ sama jest zdegradowana, zwyrodniała i nieprzygotowana do rządzenia. Baryka zarzuca komunistom brak patriotyzmu.

Odrzucenie wszystkich trzech koncepcji przez autora wydaje się bardzo wymowne. W ostatniej scenie powieści Baryka staje na czele manifestacji robotników, ale nie idzie razem z nimi. Oznacz to, że Żeromski dostrzega konieczność zmian (lepsze są niezbyt dobre niż żadne), ale wskazuje Polakom na konieczność zastanowienia się nad własną przyszłością. Gorycz autora to po prostu brak jasnej i jednoznacznej drogi reform mogących uzdrowić państwo polskie.

`Przedwiośnie”Stefana Żeromskiego-powieść pytań.

Prezentuje czytelnikowi problemy Polski XX-lecia i zastanawia się nad tym, jak można by je rozwiązać, prezentuje także, do czego może doprowadzić aktualna polityka i pogarszający się stan kraju; zadaje wiele pytań o przyszłość i teraźniejszość Polski: co zrobić aby polepszyć sytuację najbiedniejszych? Jak zlikwidować tak olbrzymie podział rozwarstwienie społeczeństwa? Czy rewolucja stanowi realne zagrożenie? Czy kontynuowanie aktualnej polityki doprowadzi do rozwiązania tych problemów?
Na wiele pytań odpowiada, część zostawia do przemyślenia dla czytelnika: pokazuje np., że rewolucja stanowi jednak olbrzymie zagrożenie dla Polski i może przyczynić się do jej dezintegracji; krytykuje także aktualny program powolnych reform, gdyż ten, nie dość, że jest mało odważny i powolny, to jeszcze praktycznie nie ma wpływu na problem rozdziałów w społeczeństwie; prezentuje nam wiele możliwych dróg i prezentuje je wielopłaszczyznowo, tak aby pokazać nam wszystkie za i przeciw każdej propozycji ("Szklane domy" jako krytyka nierealnych romantycznych złudzeń; "gajowszczyzna" jako prezentacja aktualnych polityki władzy i komunistyczna wizja Lulka, czyli prezentacja rewolucji i przejęcie władzy przez robotników);
Powieścią otwartą jest "Przedwiośnie" na pewno, bowiem nie jest zaprezentowane ostateczne rozwiązanie (tego nawet autor nie zna), akcję można spokojnie kontynuować dalej (została przerwana w dość przełomowym momencie), oraz wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi;

"Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego pytaniem o kształt przyszłej Polski.

Cezary, główny bohater utworu, przybywszy z rewolucyjnego Baku do nowej Polski, czuje się, jak wszyscy Polacy, odpowiedzialny za przyszłość swojej ojczyzny.

Po bolesnej konfrontacji marzeń z rzeczywistością, po szukaniu szklanych domów, o których opowiadał mu ojciec, Cezary zrozumiał, że sytuacja Polski jest tragiczna. Przekonał się o tym, widząc warunki mieszkaniowe ludzi w mieście (Lulek) oraz chłopów na wsi (Chłodek). Porównał życie biedoty z bezmyślnym wykwintem życia nawłockiego dworu i to stało się podstawą do stwierdzenia beznadziei sytuacji Polski. Baryka kochający ojczyznę swoich przodków troszczył się o jej przyszłość, dlatego też chciał się udzielić dla dobra Polski. W celu wyboru działań prowadzących do poprawy sytuacji zapoznał się z różnymi programami reform.

Jednym z nich był program Gajowca. Znajomy rodziców Cezarego, który opiekował się młodzieńcem podczas jego pobytu w Polsce zastępując mu ojca, był ważnym urzędnikiem państwowym. Był autorem programu reform, które chcieli przeprowadzić w Polsce ludzie stojący wtedy u władzy. Reformy te dotyczyły spraw polityki zewnętrznej państwa, armii, kwestii finansowych i częściowo agrarnych.

Gajowiec i jego zwolennicy uważali, że siła państwa zależy w pierwszym rzędzie od dobrych układów dyplomatycznych z innymi państwami. Aby pokazać, że Polska jest potęgą, potrzeba stworzyć olbrzymią, dobrze uzbrojoną armię. Dużą uwagę zwracał program Gajowca na kwestie finansowe. Według niego, potęga państwa to stabilny pieniądz, dlatego też trzeba dokonać reformy złotówki, mającej niewielką wartość. Program reform zakładał rozszerzenie działalności oświaty oraz reformy przemysłu i handlu. W programie Gajowca znalazło się także miejsce na reformę agraną. Niestety ta reforma miała niewielki zasięg, nie uwzględniała poprawy warunków materialnych chłopa i miała charakter raczej ekonomiczny, a nie wzięła pod uwagę spraw społecznych.

Inny program, którym spotkał się Cezary, przedstawiali komuniści. Wytykali oni wady układów społecznych, istniejących na terenie Polski, niesprawiedliwe podziały na klasy. Głosili poglądy internacjonalistyczne, stąd ich chęć likwidacji granic, stworzenia jednego narodu i państwa robotników - bezklasowego społeczeństwa ludzi pracy. Szczególne miejsce w tym programie zajmowały kwestie społeczne. Spośród nich najważniejszymi były: poprawa warunków bytowania, zajęcie się oświatą dla ludu, pomocą medyczną i poprawą warunków pracy robotników.

Program rewolucjonistów postulował zniesienie dotychczasowych niesprawiedliwości społecznych drogą ogólnej rewolucji. Był to pomysł zbyt radykalny, jak na ówczesną sytuację w Polsce. Minęło dopiero niewiele czasu od dnia, w którym Polska odzyskała niepodległość. Jeszcze nie tak dawno Polacy walczyli ze Związkiem Radzieckim w wojnie 1920 r., w której uczestniczyli też bohaterowie powieści, Hipolit i Cezary. Podjęcie walki w takiej sytuacji równało by się wpędzeniu Polaków znów na pole walki. Byłoby to zbyt trudne dla nich zadanie.

Cezary ponadto pamięta obraz rewolucji w Baku, ten straszny, krwawy, siejący pożogę i śmierć koszmar. On wiedział, co oznacza rewolucja i jaka jest jej cena. Wiedział, że ona nie doprowadziłaby Polski do szczęśliwej przyszłości, natomiast pozostawiłaby wiele nieszczęść i cierpienia. Idee, które miałaby wywalczyć, były słuszne. Biedna część społeczeństwa żyła w wielkim koszmarze walki o zaspokojenie najprostszych, najbardziej potrzebnych, wręcz elementarnych potrzeb. Brak pieniędzy, jedzenia, opieki medycznej, dobrych warunków życia i pracy, powodowało wegetację dużej części społeczeństwa. Ale Cezary postawił sobie pytanie o sens walki o lepsze życie za pomocą rewolucji. Bał się, że ona może zniszczyć jeszcze bardziej życie człowieka, zwłaszcza biednego.

Baryka nie wiedział, którą z proponowanych dróg wybrać. Pozostał pomiędzy nimi dwiema, stawiając znak zapytania.

Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego w kontekście problemów społeczno-politycznych młodego państwa polskiego

Sytuacja w Polsce z obrazu Żeromskiego jest tragiczna: nędza, bezrobocie, nieludzkie warunki bytowania rzeszy robotników i chłopów nie pasują do szumnych zapowiedzi poprawy bytu Polaków po odzyskaniu niepodległości.
Przede wszystkim pisarz przestrzega przed rewolucją, je utopijną propagandą i złudnymi wizjami przyszłości. Tragiczny obraz Baku pozwala zrozumieć mechanizm działania przewrotu, niszczącego prawa człowieka do poszanowania własnej godności, własności prywatnej, a także kulturalnego dziedzictwa narodu. Dzieje młodego Baryki mają uświadomić zło niesione przez bolszewizm, który nie zna pojęcia dobra człowieka, a jedynie wspólny interes bezwolnych mas, koniecznie podporządkowany korzyściom wodzów. Pisarz za pomocą naturalistycznych obrazów życia rosyjskich miast i stolicy Polski polemizuje ze zwolennikami przewrotu. Nie po to walczyły o wolną ojczyznę pokolenia Polaków, aby teraz oddać ją obcemu reżimowi, w jeszcze dokładniejszy sposób niż zaborcy niszczącemu świadectwa chwały polskiego patrioty.
Obrazy zawarte w powieści nie różnią się zbytnio od tych z utworów o 30 lat wcześniejszych, co dowodzi trwania barier pomiędzy grupami społeczeństwa, które miało rzekomo zjednoczyć się wokół koncepcji odbudowy polskiej państwowości. Pełen goryczy jest autor opisując pańszczyźniane wręcz stosunki panujące na wsi polskiej, ciemnotę żywicieli kraju i wyzysk autorstwa patriotycznej na pozór dawnej szlachty.
Autor dostrzega jedynie szansę dla młodej, postępowej inteligencji, pełnej zapału i dalekiej od uprzedzeń. Szansą jest jej zaangażowanie społeczne w kierunku ucywilizowania polskiej mentalności. To właśnie na jej barkach spoczywać musi obowiązek prowadzenia reform, gdyż kokietowana przez rewolucjonistów klasa robotnicza jest zbyt biedna, schorowana i ograniczona, aby zaistnieć na arenie międzynarodowej. W taki sposób porusza pisarz problem zdezorientowania polityków w sytuacji społeczeństwa i ich przesadny, niczym nie uzasadniony optymizm.
Chłopi natomiast, co pokazuje obraz posiadłości rodziny Henryka, tkwią nadal w schematach pańszczyźnianych. Nie wykazują żadnej próby zbuntowania się, dopominania się o prawa przysługujące im jako wolnym ludziom. Do zaktywizowania ich nie wystarczą agitatorzy domagający się ziemi i władzy dla ludu, gdyż on tego wcale nie pragnie, zajęty mozolną egzystencją. Mentalność chłopów wskazuje na pogodzenie się z losem biednej polskiej wsi; tak, jakby zostało to na wieki ukartowane.
Nie wprowadza niczego nowego program rządowy, prezentowany przez wychowanka pozytywistów - Gajowca. Metoda małych kroków, choć na dalszą metę najbardziej skuteczna, nie pozwoli na naprawienie krzywd, czego dopomina się u siebie, w wolnej Polsce klasa robotnicza. Autor nie daje jednoznacznej odpowiedzi, czy dalsza droga rozwoju ma być szybka i destruktywna, czy też budowanie następować ma powoli, bez szybk widocznych efektów, choć w dobrym kierunku. Patriocie Żeromskiemu jest najbliższy program pozytywistów takich, jak Gajowiec, potrafiących dostosować własne działania do realiów życia, które w niepokojonej wystąpieniami robotników Polsce zmieniają się szybko. Dowodzi tego krytyczny stosunek do "rewolucji technicznej", której symbolem są szklane domy, upadające wraz ze śmiercią marzącego o lepszej Polsce Baryki.
Pisarz w końcowej scenie ponagla sfery rządzące, prezentując jeden z możliwych rozwojów sytuacji, gdy pominie się zdanie tych najbardziej przez zaborców pokrzywdzonych, a w wolnej Polsce, wywalczonej ich rękami, odrzuconych przez nową elitę władzy, stosującą stare metody.

---