IV Przyczyny upośledzenia umysłowego

Wiedza na temat upośledzenia umysłowego stale się powiększa. Upośledzenie umysłowe jest symptomem, nie konkretnym schorzeniem, i może być spowodowane przez rozmaite czynniki. Im jest ono silniejsze, tym większe prawdopodobieństwo znalezienia konkretnej przyczyny.

. Dzisiaj uważa się, że istotą u[pośledzenia umysłowego są różnego rodzaju uszkodzenia i niedorozwoje centralnego układu nerwowego, a kory mózgowej przede wszystkim.

Głównym zadaniem kory mózgowej jest wytwarzanie związków czasowych:

• odruchów warunkowych i składających się z nich stereotypów dynamicznych warunkujących życie psychiczne człowieka.

Wszelkie uszkodzenia i niedorozwoje kory mózgowej utrudniają proces tworzenia się związków czasowych i tym samym ograniczają lub wypaczają rozwój psychiczny osobników, dając w konsekwencji zjawisko oligofrenii, czyli upośledzenia umysłowego.

W sferze upośledzenia umysłowego wyodrębnić można dwie grupy czynników etiologicznych:

• Dziedziczne (genetyczne, endogenne), działające w okresie przed zapłodnieniem

• Środowiskowe (egzogenne) działające na zarodek, płód oraz w pierwszych latach życia dziecka

Wyróżnia się więc w etiologii:

1. Czynniki dziedziczne - której czynniki warunkują dziedziczne upośledzenie umysłowe zalicza się zaburzenia uwarunkowane genetycznie tzn., determinowane przez nieprawidłowe geny przekazywane przez jednego lub oboje rodziców. Można tu rozróżnić zaburzenia dominujące i recesywne. Zaburzenie dominujące występuje wówczas, gdy do jego wywołania wystarczy otrzymać gen tylko od jednego r rodziców. O zaburzeniach recesywnych mówi się wówczas, gdy gen chorobotwórczy zostaje przekazany przez oboje rodziców.

• czynniki wrodzone dziedziczne -

• zaburzenia uwarunkowane genetycznie tzn. determinowane przez nieprawidłowe geny przekazywane przez jedno lub oboje rodziców. Rozróżniamy tu zaburzenia dominujące (występują wtedy, gdy do jego wywołania wystarczy otrzymać gen tylko od jednego z rodziców, np. stwardnienie guzowate, arachnodaktylia) i recesywne (gdy gen chorobowy zostaje przekazany przez oboje rodziców).

• defekty przemiany materii, np. fenyloketonuria - do uszkodzenia mózgu dochodzi dopiero w życiu pozapłodowym wskutek zatrucia normalnym składnikiem mleka, choroba Gauchera, gargoilizm, galaktozemia

• czynniki działające na komórki rozrodcze, a w szczególności na komórki jajowe matki; mogą one wywoływać nieprawidłowości chromosomalne , np. Zespół Downa, zespół „miauczącego kota”, zespół Turnera, zespół Klinefertera (występuje u mężczyzn - brak mutacji głosu)

1. Czynniki środowiskowe

Czynniki środowiskowe. Istotną rolę w procesie rozwoju intelektualnego odgrywa otoczenie. Środowisko prenatalne, pod którego wpływem pozostaje płód, może okazać się bardzo ważne. Niektóre chroniczne stany zaburzenia zdrowia matki, takie jak nadciśnienie lub cukrzyca, w przypadku, gdy nie są leczone mogą upośledzać rozwój mózgu płodu.

• czynniki wrodzone (patogenne - prenatalne), działające w życiu płodowym osobnika - tutaj można zaliczyć:

• wiek matki: niedostateczna dojrzałość biologiczna bardzo młodych matek lub wyczerpanie generatywnych sił matek starszych

• choroby układu krążenia u matki, spowodowane organiczną wadą serca, nadciśnieniem lub podciśnieniem, a czasem także choroby nerek czy wątroby

• choroby infekcyjne matki i płodu - lekkie infekcje, jak np., różyczka czy grypa mogą powodować ciężkie wady rozwojowe, jeżeli zdarzają się w pierwszych trzech miesiącach ciąży. Możemy tu zaliczyć takie choroby jak: toksoplazmoza ( pasożyt w płynie mózgowo-rdzeniowym), które powodują ciężkie uszkodzenia rozwojowe płodu)

• zaburzenia hormonalne u matki w czasie ciąży, wskutek czego np. matki cierpiące na cukrzycę mogą rodzić dzieci z różnymi odchyleniami w rozwoju psychicznym

• reakcje wywołane przez niektóre leki przyjmowane przez matkę w czasie ciąży, np., antybiotyki, środki przerywające ciążę i niektóre środki nasenne, które mogą również powodować ciężkie wady rozwojowe płodu

• zaburzenia wywołane konfliktem serologicznym, szczególnie w przypadku niezgodności grupy RH

• czynniki nabyte działające podczas aktu porodu (perinatalne)

• mechaniczny uraz porodowy ( suma czynników szkodliwych, działających w czasie porodu)

• zamartwica, która doprowadza do zaburzenia w krwioobiegu noworodka, wylew krwi do opon mózgowych i mózgu dziecka.

• urazy psychiczne

• urazy fizyczne ( upadek uderzenie)

• czynniki działające po urodzeniu (postnatalne)

• różne choroby zakaźne, które przebiegają z reakcjami ze strony układu nerwowego

• zapalenie mózgu i opon mózgowych

• urazy czaszki

• różnego rodzaju zatrucia

Z podanego podziału czynników wynika wyodrębnienie trzech ogólnych grup oligofrenii:

• Oligofrenia pierwotna uwarunkowana czynnikami dziedzicznymi.

• Oligofrenia wtórna:

1. spowodowana przez czynniki wrodzone

2. spowodowana przez czynniki nabyte

• Oligofrenia uwarunkowana czynnikami endogennymi i egzogennymi.

Płodowy zespół alkoholowy. Stanowi zaburzenie, na które składa się wiele nieprawidłowości i zniekształceń fizycznych oraz upośledzenie umysłowe u dzieci poddanych w okresie płodowym działania alkoholu pitego przez matkę. Iloraz inteligencji dzieci kobiet, które w znacznym stopniu nadużywały alkohol, wynosi średnio 70 punktów.

Ubogie matki częściej przedwcześnie rodzą dzieci z niską wagą urodzeni, która również stanowi czynnik ryzyka wystąpienia upośledzenia umysłowego. Czasami w trakcie porodu występują problemy, które zakłócają dopływ tlenu do mózgu dziecka. Dzieci z ubogich środowisk mają po urodzeniu do czynienia z wieloma problemami, które mogą zaburzyć ich rozwój intelektualny. Niektóre z nich pochłaniają niebezpieczne ilości ołowiu, zjadając fragmenty łuszczących się ze ścian ich domu farby, w której skład wchodzą związki tego pierwiastka. Poddanie działaniu ołowiu może opóźniać rozwój umysłowy. Ponadto dzieci z rodzin o niższym statusie społecznym częściej bywają niedożywione, otrzymują gorszą opiekę lekarską i cierpią na wiele chorób okresu dziecięcego. Wszystkie te czynniki ograniczają pełny rozwój ich zdolności intelektualnych

Fizyczne znęcanie się nad dziećmi, jak również upadki i urazy głowy mogą także spowodować uszkodzenie mózgu oraz upośledzenie umysłowe. Urazy mózgu mogą być nawet spowodowane silniejszym potrząśnięciem dziecka. Ponieważ jego głowa jrest duża i ciężka, mięśnie szyi są za słabe, by kontrolować jej ruchy. Miękki mózg dziecka dosłownie obija się o wewnętrzne ściany czaszki, powodując stłuczenia

---