Edukacja wolnoczasowa i prorodzinna
- ćwiczenia mgr. Helena Borowska
Temat: Recenzja i prezentacja 2 książek dotycząca seksualności dzieci i młodzieży.
Seksualność jest wrodzoną, naturalną funkcją organizmu ludzkiego i jedynym
z zasadniczych czynników motywujących do podejmowania więzi i kontaktów interpersonalnych, mającym wymiar biologiczny, psychiczny, społeczno - kulturowy i hedonistyczny*.
Niezwykle często zdarza się, że wielu młodych ludzi nie ma możliwości poważnie porozmawiać o swojej sferze seksualnej z dorosłymi (bywa, że rodzice unikają takich rozmów, gdyż sami nie byli do tego przyzwyczajeni przez swoich rodziców).
Młodzi ludzie czują zmiany gdy dojrzewają fizycznie, odczuwają napięcia jakich wcześniej nie znali i nie bardzo wiedzą co z tym dalej zrobić. Odpowiedzi na swoje pytania, szukają często w niewłaściwych źródłach np. w czasopismach młodzieżowych, forach internetowych, u starszych kolegów i koleżanek - nazbyt często otrzymują niewłaściwe i sprzeczne z prawdą informacje. Dlatego też, zaprezentuję książkę - podręcznik, która powstała po to, aby stać się „przewodnikiem” do życia, która w sposób prosty, zrozumiały i subtelny podejmuję problematykę seksualności człowieka - książkę pod tytułem „Zanim wybierzesz…” pod redakcją trzech małżeństw: Magdaleny i Wiesława Grabowskich, Anny i Marka Niemyskich oraz Marioli i Piotra Wołochowiczów.
Układ książki tworzy pewien ciąg logiczny, od „JA” poprzez „JA i TY”, potem „MY”
do „MY i DZIECI”. Podręcznik ten nie odstrasza nudnym moralizatorstwem, ale przyciąga lekkim, przystępnym stylem, ciekawymi cytatami zaczerpniętymi z innych publikacji, licznymi pytaniami w trakcie, na początku lub na końcu poszczególnych tematów osadzonych w realiach współczesnego życia. Często autorzy pozostawiają te pytania bez odpowiedzi, co daje czytelnikowi możliwość do przemyśleń, samorefleksji, zastanowienia się nad własnym działaniem i jego motywacją. Pokazuje on młodemu odbiorcy różne możliwości wyborów i zachowań.
Książka ujmuje bardzo szeroką problematykę z jaką powinien spotkać się młody człowiek i robi to w sposób wielostronny - zarówno pod względem medycznym, psychologicznym jak i moralnym. Publikacja ta posiada dwa główne rozdziały: „Młodość” oraz „Małżeństwo i rodzina”, do których autorzy stworzyli wiele cennych ze znaczącą tematyką podrozdziałów, mówiących czytelnikowi o tym m.in. jak żyć w zgodzie z samym sobą, jak pozbyć się kompleksów, jak widzą nas inni, jak podejmować decyzję. Autorzy wychodzą z założenia, że pozytywne i właściwe postawy można budować wtedy, kiedy lepiej zrozumiemy samych siebie po to by lepiej zrozumieć innych. W kolejnych podrozdziałach dowiadujemy się o tym jak porozumiewać się z innymi, jak radzić sobie z konfliktami, czym są akceptacja i tolerancja i jak zastosować je we własnym życiu - nie jest to „pisanie dla pisania”, lecz bardzo przystępna forma podania kilku ważnych wskazówek.
Następnie autorzy ukazują typy więzi, jakie mogą tworzyć się pomiędzy osobami odmiennej płci i które z nich, i w jakim stopniu sprzyjają pełnej realizacji wolności i godności człowieka. Poruszają temat męskości i kobiecości, przyjaźni, omawiają poszczególne rodzaje miłości, próbują odpowiedzieć na pytanie - czy seks jest tematem tabu.
W kolejnej części podjęty został temat - człowieka jako istoty płciowej - zawarty jest tam opis budowy i czynności narządów płciowych, zostaje omówiony naturalny rytm płodności, autorzy szeroko opisują fazy rozwoju psychoseksualnego, podkreślają ważność higieny osobistej. W książce tej nie został pominięty problem tak ważny, jakim są choroby przenoszone drogą płciową.
Drugi z głównych rozdziałów zajmuje się przestrzenią, jaką stanowi małżeństwo i rodzina. Ukazuję drogę do tego poprzez - fazę chodzenia ze sobą, okres narzeczeństwa. Autorzy poruszają także kwestię współżycia przedmałżeńskiego - wysuwają argumenty zarówno za i przeciw, niestety tracą swój dotychczasowy obiektywizm, przez to że, negują zbyt otwarcie współżycie przedmałżeńskie. Nie pomijają przy tym problemu nastolatek
w ciąży.
Niewątpliwie książka ta jest skierowana do szerszego grona odbiorców (oczywiście
w szczególności do młodzieży). Może być również interesująca dla rodziców, osób dorosłych, planujących zawarcie związku małżeńskiego i co się z tym wiąże założeniem rodziny. Autorzy obszernie opisują fazę małżeństwa i istotnych zagadnień z nim związanych
- zaczynając od sposobu budowania jednostki małżeńskiej, mówią o przyczynach trudności w małżeństwie i fazach w jakich może ono się znaleźć. Niestety dopiero przy opisywaniu aktu małżeńskiego wspominają o sposobach antykoncepcji. Obiektywniej i właściwiej było by, gdyby ten temat został omówiony w podrozdziale - człowiek- istota płciowa. Zajmują się w sposób właściwy, tematem tak istotnym i kontrowersyjnym, jakim jest problem aborcji - opisują metody dokonywania przerwania ciąży, opisują fizyczne i psychiczne konsekwencje dla matki.
W podręczniku tym szeroko zostaje omówiony temat rodziców i dzieci czyli - problem odpowiedzialnego rodzicielstwa, dziecka jako daru życia, porodzie, adopcji, wychowaniu, rodzinie jako fundamentu szczęścia.
Przypadkowo natrafiłam na negatywną opinię Magdaleny Środy, która została opublikowana w „Gazecie Wyborczej”, w której to zarzuca autorom, że zbyt idealistycznie opisują „wszelkie możliwości, konieczności i dobrodziejstwa związane z założeniem rodziny i szczęśliwym życiu w niej. Autorzy nie znają bowiem rodzin złych, ani patologicznych. […] Skąd się borą tacy autorzy!” Stanowczo nie zgadzam się z takim podejściem co do tej publikacji. Książka ta ukazuje pozytywny model, który powinien stanowić niejako wzór, dobry przykład tego jak powinno prawidłowo być, w dobie zaniku pozytywnych autorytetów w tej przestrzeni.
Przytoczę cytat zawarty w „Zanim wybierzesz…”, który będzie doskonałym podsumowaniem omawianej książki - autorzy - „ Jesteśmy przekonani, że fundamentalnymi potrzebami człowieka są potrzeba miłości i potrzeba przynależności i tylko zaspokojenie tych potrzeb może dać mu głęboką satysfakcję. Człowiek jest szczęśliwy, gdy umie kochać i czuję się kochanym. Seksualność człowieka jest szczególnym darem, który pomaga tę miłość realizować. Ale pomaga wtedy, gdy jest integralnie włączona w całą osobę człowieka, gdy łączy w sobie doświadczenie zespolenia psychicznego i fizycznego oraz gdy jest otwarta na przeżycia rodzicielstwa. Dzisiaj często izoluję się sferę seksualną z całości życia człowieka i więzi małżeńskiej i zastępuje pojęcie miłości pojęciem „satysfakcji seksualnej”. Jednak jesteśmy głęboko przekonani, że w perspektywie całego życia człowieka postawa taka kończy się źle nie tylko dla tej zlekceważonej miłości, ale także dla owej satysfakcji seksualnej.”
Temat seksu i szeroko pojmowanej seksualności, jest nadal tematem trudnym do dyskusji, prezentacji, często powoduję zawstydzenie rozmówców, skrępowanie. Najprościej wtedy nie rozmawiać i nie poruszać takiej tematyki. Ale co mają zrobić ludzie tacy jak np. nauczyciele, osoby które musza umieć rozmawiać na tematy trudne i niejako wstydliwe?
Na pomoc przyszła im Dorota Krzywicka, tworząc książkę dla nauczycieli pod tytułem „Metodyka wychowania seksualnego”.
Jest to cenna pozycja, która mówi o tym, że wykładowca wychowania seksualnego nie może ograniczyć się wyłącznie do szeregu podstawowych wiadomości z zakresu anatomii czy fizjologii, gdzie korzysta z pewnych i jednoznacznych ustaleń nauki. Dana osoba musi podczas swych zajęć omawiać problemy niejednoznaczne. Poruszanie się w tej sferze, emanującej emocjami i niedomówień to prawdziwa sztuka, która wymaga zarazem opanowania szerokiej wiedzy i sposobów jej przekazywani. Książka bardziej zawiera to „jak” mówić, niż „co” mówić.
W odpowiedniej kolejności dowiadujemy się, co trzeba sobie uzmysłowić, aby stać się dobrym wykładowcą wychowania seksualnego. Mówi nam o tym, że powinniśmy głęboko się zastanowić nad tym, jaki model wychowania będziemy realizować, jaką postawę przyjmiemy wobec spraw seksu i seksualności, autorka swoje rozważania podpiera trafnymi argumentami.
Przestrzega przed mówieniem nieprawdy słuchaczom, gdyż pociąga to za sobą nieprzyjemne konsekwencje - ujemną ocenę moralną, stratę wiarygodności i autorytetu w oczach młodzieży, których można już nigdy nie odzyskać.
Autorka „burzy” i wyjaśnia kilkanaście mitów i stereotypów nauczania wychowania seksualnego m.in. porusza temat „Mówienie o seksualności niepotrzebnie rozbudza ciekawość”, „Młodzieży nie należy mówić o seksie, bo to ja demoralizuje”, „Młodzież nie chce nic wiedzieć o seksie - najlepszy dowód, że nie pyta”, „Nie należy mówić o seksie, bo to się źle kojarzy”.
Krzywicka udziela porad jak przygotować odpowiednio wykład. Radzi by każdy wykład był przygotowany pod kątem potrzeb i możliwości słuchaczy, by kierować się zasada wyprzedzania, gdyż dzięki temu można przygotować młodych do czekającej ich fazy rozwoju psychoseksualnego. Doradza jakiego słownictwa używać, jak dobierać i przygotować tematy do zajęć i wykłady. Nakreśla warunki skutecznego przekazywania wiedzy oraz sposoby zapewnienia sobie informacji zwrotnej od słuchaczy. Autorka podkreśla wartość jaką jest zadawanie pytań przez uczniów - jest to sytuacja trudniejsza dla wykładowcy, ale bardzo korzystna dla odbiorców.
Bardzo ciekawym elementem tej książki są przykładowe, autentyczne, zestawy pytań młodzieży do wykładowców z którymi każdy inny nauczyciel może się spotkać na różnych etapach szkolnictwa, często są to pytania zaskakujące jak np. „Dlaczego są pedały, lesbijki, homoseksualiści i prostytutki?”, „Jakie pozy można przyjmować?”, „Mam dziewczynę lecz ona nie chce się ze mną „zabawić”, co trzeba zrobić by się zgodziła?”, „Czy błona dziewicza rogowacieje z wiekiem?”. Powyższe przykłady mogą stać się swoistym „treningiem” dla nauczycieli i pomóc im lepiej przygotować się do zajęć z młodzieżą a także często uniknąć zaskoczenia w związku z takimi pytaniami.
Autorka umieszcza w aneksie porównanie i opis zachowań seksualnych, sięgając do historii kulturowej wielu krajów. W tym kontekście pisze także o masturbacji i antykoncepcji na przełomie wieków. W aneksie zamieszcza także (określając delikatnie za autorką) „Słownik określeń obiegowych”, zawierający synonimy i wulgaryzmy używane potocznie dla określenia np. ładnej dziewczyny, czy też biustu.
Niewątpliwie książka Doroty Krzywickiej nie jest napisana stylem naukowym, lecz to nie umniejsza w żaden sposób jej wartości merytorycznej. Stanowi bardzo dobry punkt odniesienia dla nauczycieli, może pomóc w doskonaleniu swoich umiejętności. Nie często można spotkać książkę, która z lekkością przedstawia tak trudne problemy a zarazem jest świetnym i cennym przewodnikiem. Jak napisała autorka - „ Być może będzie on pomocny dla tych, którzy podejmą się trudnej roli nauczyciela wychowania seksualnego”.
Sądzę, że zarówno książka pod tytułem „Zanim zaczniesz…” jak i „Metodyka wychowania seksualnego” są godne polecenia, jako książki niebanalne i przystępne dla czytelnika i warto po nie sięgnąć, gdyż zawierają w sobie wiele istotnych zagadnień przydatnych w codziennym życiu.
Bibliografia:
Imieliński K., Seksuologia społeczna. Warszawa: PWN, 1990.
Krzywicka D., Metodyka wychowania seksualnego. Kraków: Kontra, 2004
Grabowscy M. i W. i in., Zanim wybierzesz…. Warszawa: PWN, 1999
Imieliński K., Seksuologia społeczna. Warszawa: PWN, 1990.
* hedonistyczny - - przyjemność uważana za najwyższe dobro do osiągnięcia pełni szczęścia.