Motyw wędrówki w literaturze - omów zagadnienie na wybranym przykładzie.
Boska komedia autorstwa Dantego Alighieri, powstała około 1370 roku, a więc w czasach późnego średniowiecza. W opiniach wielu badaczy literatury, uchodzi za dzieło będące zapowiedzią renesansowej epoki. Decyduje o tym kilka charakterystycznych czynników: zostało napisane w języku włoskim (pod tym względem zasadniczo różni się od typowych utworów średniowiecznych, pisanych w języku łacińskim), czytelnik odnajdzie w nim liczne odwołania do antyku, fabuła koncentruje się na losach jednego człowieka (utwór stanowi zatem swoistą zapowiedź antropocentryzmu).
Całość dzieła jest utrzymana w tonie wizyjnym, przedstawia wędrującego po zaświatach bohatera, imieniem Dante. Jego podróż ma charakter alegoryczny, pisarz rozczarowany ówczesną sytuacją społeczną i polityczną Europy postanowił ukazać w swoim dziele karę za grzechy, która czeka niesprawiedliwych oraz zwrócić uwagę na właściwą drogę ku świętości poprzez pokutę i umacnianie ducha.
Wędrówka Dantego rozpoczyna się już w Pieśni I, w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek. Poznajemy go w momencie, gdy przemierza gęsty i ciemny las (metafora świata pogrążonego w nieczystości), dowiadujemy się, że ma trzydzieści pięć lat, jakiś czas temu stracił ukochaną żonę, co stało się przyczyną jego załamania i życia „w grzechu”. Zmierza w stronę potężnego wzgórza, stanowiącego swego rodzaju „portal w zaświaty”. U podnóża góry, drogę zastępują mu dzikie zwierzęta:
Pantera (symbolizuje pokusy zmysłowe);
Lew (odzwierciedla pychę);
Wilczyca (chciwość).
Bohater jest przerażony, próbuje uciekać jednak to nie przynosi żadnego efektu. W ostatniej chwili, z pomocą przychodzi mu duch starożytnego rzymskiego pisarza - Wergiliusza. Zjawia oznajmia, że zdecydowała się służyć mężczyźnie za przewodnika po otchłaniach Piekła i terytorium Czyśćca, natomiast w Raju będzie oczekiwała go osoba godniejsza i ona wskaże mu dalszą drogę. Dante jest przychylny postanowieniu Wergiliusza. Jakiś czas później razem wkraczają do podziemi...
W Pieśni II Wergiliusz informuje Dantego, że Bóg będzie opiekował się nim w czasie trwania wędrówki. Mówi również o żonie bohatera - pięknej Beatrycze, z jego monologu wynika, że to właśnie ona zleciła przeprowadzenie Dantego przez Piekło i Czyściec...
Pieśń III rozpoczyna się w momencie dotarcia do „wrót piekielnych”. Na potężnych drzwiach widnieje napis:
Przeze mnie droga w miasto utrapienia,
Przeze mnie droga w wiekuiste męki,
Przeze mnie droga w naród zatracenia.
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwładna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;
Starsze ode mnie twory nie istnieją,
Chyba wieczyste - a jam niepożyta!
Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją.
Słowa bardzo dobrze odzwierciedlają charakter Piekła:
jawi się ono jako miejsce, w którym dusze grzeszników będą zmuszone cierpieć w nieskończoność potworne męki;
stanowi jednocześnie wyraz sprawiedliwości Stwórcy (ludzie cnotliwi zostaną niewyobrażalnie wynagrodzeni, analogicznie: grzeszników czeka straszliwa kara);
zostało stworzone przez Boga w trzech osobach: Ojca (Potęga wszechwładna); Syna (Mądrość najwyższa) i Ducha (Miłość pierworodna), w momencie zakończenia wojny w niebiosach i strącenia na Ziemię najpotężniejszego z przywódców zbuntowanych aniołów - Lucyfera z niebios. Ów zdrajca objął w nim wieczne panowanie.
Krok po kroku poznajemy budowę czeluści piekielnych. Konstrukcja składa się dziewięciu kręgów, które jeden po drugim schodzą w głąb ziemi. Pierwszym z nich jest tzw. Przedpiekle (Limbo), w czterech kolejnych uwięzieni są ludzie, którym za życia brakowało silnej woli i nie potrafili oprzeć się grzechom lekkim:
krąg II zamieszkują grzesznicy „zmysłowi”;
krąg III nie znający umiaru w jedzeniu i piciu;
krąg IV niegdyś skąpi lub bardzo rozrzutni;
krąg V zanadto skorzy do gniewu.
Każdego z poszczególnych kręgów strzeże istota zaczerpnięta z mitologii starożytnej:
krąg I: przewoźnik dusz Charon;
krąg II: król krety Minos;
krąg III: strażnik wejścia do Hadesu, dwugłowy pies Cerber;
krąg IV: Pluton;
krąg V: Flegiasz.
Po nich następuje tzw. Dolne Piekło (kręgi od VI do IX), oddzielone potężnym murem. W tej części przebywają „zatwardziali grzesznicy”, którzy nie mogą liczyć na ułaskawienie:
krąg VI: bluźniercy i heretycy;
krąg VII: jawnie występujący przeciwko Bogu i bliźnim;
krąg VIII: jest podzielony na tzw. Złe Doły w liczbie dziesięciu:
uwodziciele;
pochlebcy;
oddający się pracy w dni świąteczne;
wróżbici;
kłamcy;
obłudnicy;
złoczyńcy;
fałszywi doradcy, działający na szkodę drugiego człowieka;
podburzający do kłótni;
fałszerze.
krąg IX: jest przedstawiony w utworze w sposób bardzo drastyczny - w jego centrum zasiada na swoim tronie straszliwy Lucyfer, w jego trzech ogromnych paszczach uwięzieni są najpodlejsi ze zdrajców ludzkości:
Judasz Iskariota - zdradził Jezusa Chrystusa;
Brutus - zdradził Juliusza Cezara;
Kasjusz - jak wyżej.
Wergiliusz zamierza przeprowadzić Dantego przez każdą z części Piekła, bohater jest zmuszony doświadczyć wszystkiego osobiście i zrozumieć istotę cierpienia wszystkich grzeszników.
Pieść IV: w drobiazgowy sposób przedstawia czytelnikom wygląd Przedpiekla. Znajdują się tam dusze ludzi, którzy przyszli na świat jeszcze przed narodzinami Jezusa Chrystusa i przez to nie mogli dostąpić zbawienia. W samym środku Przedpiekla stoi cudowny zamek Nobile Castello, w którym zamieszkują wielcy poeci i filozofowie starożytni, np.: Homer, Horacy, Owidiusz, Ptolomeusz czy Tales jak również szlachetni bohaterowie z mitologii greckiej i rzymskiej, np.: Hektor, Eneasz, Elektra i inni. Żaden z nich nie doświadcza cierpień fizycznych, ich karą jest świadomość, że nigdy nie będą oglądać oblicza Stwórcy.
W Pieśni V: poznajemy dusze grzeszników „zmysłowych”. Ten fragment dzieła został poświęcony autentycznym postaciom z otoczenia Dantego Alighieri. Głównymi bohaterami pieśni są: Francesca de Rimini i Paolo Malatesta.
Francesca zapałała wielką miłością do Paola, który był jej szwagrem. Przeżyli krótki, lecz bardzo namiętny romans, zakończony śmiercią z ręki męża Francesci, który pewnego razu niespodziewanie odkrył zdradę żony i swojego brata.
Ponadto w kręgu II Dante spotyka: Helenę trojańską, Achillesa, Kleopatrę, Parysa oraz Tristana. Każdą z postaci dręczy tzw. wiatr huraganowy.
Pieśń VI: przedstawia nam zamknięte w kręgu III dusze ludzi łakomych, które są bezustannie smagane przez strugi rzęsistego deszczu i grzęzną w ogromnym błocie. Od czasu do czasu podbiega do nich Cerber i szarpie swoimi ostrymi jak brzytwy zębami. Dante spotyka tam: Florentczyka Ciacco, który w roku 1300 trafnie przepowiedział co wydarzy się w najbliższym czasie we Florencji.
Pieśń VII-IX: pieśń VII rozpoczyna się w momencie wkroczenia do kręgu IV, który jest przeznaczony dla dusz skąpców i rozrzutników; stamtąd Wergiliusz prowadzi Dantego do kręgu V, tam dusze osób leniwych grzęzną w Styksie i toczą nieustanną walkę między sobą.
Po zwiedzeniu kręgów IV i V bohaterowie decydują się wkroczyć do dalszej części Piekła, odgrodzonej wielkim murem. Mimo licznych próśb, nie udaje im się jednak przekonać demonicznych strażników, aby otworzyli bramę. Kiedy sytuacja zdaje się być bez wyjścia, niespodziewanie z pomocą przychodzi Wergiliuszowi i Dantemu anioł i przeprowadza ich na drugą stronę.
W kręgu VI przebywają heretycy. Każdy z nich jest zamknięty w osobnym i pogrążonym w płomieniach grobowcu. Natężenie ognia zależy od rodzaju wypowiadanych przez nich za życia herezji...
W kolejnych pieśniach dotyczących podróży Dantego po czeluściach piekielnych, Wergiliusz tłumaczy bohaterowi jak są zbudowane ostatnie kręgi mieszczące się w królestwie Lucyfera i powoli prowadzi go do IX, ostatniego kręgu. Docierają tam w pieśni XXXIV.
Pieśń XXXIV: okazuje się, że ostatni z kręgów piekielnych dzieli się na cztery pod-kręgi. W pierwszym, zwanym Kainowym, uwięzione są dusze ludzi, którzy za życia zdradzili kogoś ze swojej rodziny; w drugim, zwanym Antenorowym, przebywają dusze zdrajców politycznych; w trzecim, zwanym Tolomeowym, cierpią niekończące się męki dusze ludzi, którzy zbyt często nadużywali zaufania innych; czwarty pod-krąg nazywa się Giudecca i stanowi „dno Piekła”. W samym środku, na lodowym tronie zasiada straszliwy Lucyfer, w którego trzech rozwartych paszczach uwięzieni są Judasz, Brutus i Kasjusz. Po krótkiej wizycie w IX kręgu, przez długi podziemny tunel, Wergiliusz i Dante przedostają się na drugą półkulę planety, na szczyt tzw. Góry Czyśćcowej.
Góra czyśćcowa otwiera Część II Boskiej komedii Dantego Alighieri.
Czyściec dzieli się na dziewięć części:
przedsionek;
siedem rejonów w postaci wielkich tarasów, na których znajdują się dusze pokutne (kolejno: ludzi pysznych, zazdrosnych, wybuchowych, leniwych, chciwych i rozrzutnych, żarłocznych oraz zmysłowych);
szczyt: wejście do Raju.
Po zwiedzeniu Czyśćca, Dante samotnie przekracza bramy Raju, za którymi oczekuje go dusza zmarłej przed laty, ukochanej żony Beatrycze...
Część III : obejmuje wędrówkę Dantego i Beatrycze po terytorium Raju. Bohaterowie zwiedzają dziewięć niebios w systemach Ptolemeusza oraz Empireum. Jawią się one jako przestrzenie niematerialne, będące raczej niesamowitą grą świateł, opalizacją różnokolorowych barw i eksplozją cudownych dźwięków. Dante i Beatrycze przechodzą kolejno przez:
Księżyc;
planetę Merkury;
Wenus;
Mars;
Jowisz;
przez Słońce;
Saturn;
tzw. Niebo dziewiąte;
Niebo krystaliczne - Empireum.
W momencie wkroczenia do Empireum, Beatrycze i Dante rozstają się w wielkim smutku. Po upływie jakiegoś czasu, przewodnictwo nad bohaterem obejmuje św. Bernard z Clairvaux i prowadzi go przed oblicze Boga Najwyższego.
Poecie udaje się osiągnąć ostateczny cel długiej wędrówki...
Boska komedia Dantego Alighieri to niesamowicie przemyślany i dopracowany utwór. Jego fabułę determinuje motyw wędrówki bohatera po krainie zaświatów. Jeżeli zastanowimy się dłużej na samej kompozycji dzieła, dojdziemy do wniosku, że zostało ono zbudowane pod znakiem cyfry „trzy”. Składa się z trzech części, okazuje się, że każda z nich dzieli się na trzydzieści trzy pieśni, napisane tercyną - czyli strofą trójwierszową. Dante wędruje przez dziewięć ( 3 ∗ 3 ) kręgów piekielnych, dziewięć tarasów w czyśćcu i dziewięć niebios w Raju. Widzimy zatem, że tekst jest doprawdy genialny...
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.