CYPRIAN KAMIL NORWID - PIERŚCIEŃ WIELKIEJ-DAMY
Opracowanie utworu:
+ Utwór ten został napisany latem i jesienią 1872 roku z przeznaczeniem na krakowski konkurs dramatyczny, choć Norwid najprawdopodobniej nie przesłał tam ostatecznie swojej sztuki.
+ Intryga „Pierścienia Wielkiej-Damy”, wywodząca się ze znanej anegdoty o klejnocie i suchym chlebie, była odpowiednio zamaskowaną dramatyzacją upokorzenia, jakiego doznał Norwid w 1872 roku w salonach generałowej Jadwigi Zamoyskiej.
+ Postać głównej bohaterki, którą przede wszystkim identyfikowano z Marią Kalergis, jest kunsztowną kontaminacją kilku wzorów osobowych, pośród których obok pani Kalergis zaliczyć należy również generałową Zamoyską oraz Izabelę Działyńską.
+ Druku dramatu Norwida dokonano już po jego śmierci, a dokładniej w 1933 roku.
+ Jak wynika ze wstępu, którym Norwid poprzedził „Pierścień Wielkiej-Damy” pisarz miał zamiar stworzyć nie istniejący w literaturze polskiej gatunek „komedii wysokiej”, zwanej też przez niego „białą tragedią” - bezkrwawą, o pogodnym finale, ale pozbawioną elementów farsowych i błahości komediowych perypetii. Nade wszystko miała ona zaprezentować prawdziwe postaci kobiece, których brak zarzucał Norwid polskiej literaturze i z tym to mankamentem wiązał niedorozwój polskiej dramaturgii. Przy wielu okazjach wyliczał kilka, a głównie trzy, postaci kobiece w polskiej literaturze, z których jedna - Telimena, to metresa petersburska, druga - Zosia, to pensjonarka, a trzecią - Marię z poematu Antoniego Malczewskiego, uduszono, zanim mogło się rozwinąć jej kobiece uczucie.
+ Norwid w „Pierścieniu Wielkiej-Damy”, podobnie jak w „Miłości-czystej u kąpieli morskich” sięgał po zręczność ironicznej sytuacji, bądź ironiczny obrót dialogu, rezygnując z wieloznaczności skojarzonej z parabolą i symbolem. Na ironii rzeczy i sytuacji opiera się m.in. ostatnia scena omawianego dramatu, kiedy to biedny, lecz utalentowany młodzieniec Mak-Yks nie pozwala się zrewidować policji, umacniając w zebranych przekonanie, iż ukradł brylantowy pierścień hrabiny Harrys. Mak-Yks natomiast ukradł jedynie „złomki chleba” ze stołu i miał je w kieszeni, aby kolejnego dnia nasycić swój głód i podzielić się nimi z ptakami. Reakcja szlachetnej, lecz konwencjonalne, hrabiny Harrys, ofiarującej swą rękę Mak-Yksowi, wydaje się więc gestem nie na miarę wywołującej go przyczyny.
+ Akcja utworu, jak zaznacza już na samym początku sam Norwid dzieje się w XIX wieku w Willy Harrys i jej pobliżu
+ Osoby dramatu:
Hrabina Maria Harrys (wdowa)
Mak - Yks (daleki krewny męża hrabiny Harrys)
Magdalena Tomir (poufna Hrabiny)
Graf Szeliga
Sędzia Klemens Durejko
Klementyna (żona sędziego)
Salome (odźwierna)
Majster ogni-sztucznych
Komisarz-policji i straż
Stary-sługa
Nowy-sługa - Służąca
Panienki z Pensji - Goście