Współczesne doktryny pedagogiczne (ćwiczenia ks. Dyndał) - prezentacje

I.Pedagogika pozytywistyczna

1. pozytywizm:

- źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego

- Istotą orientacji pozytywistycznej w pedagogice jako dyscyplinie naukowej jest dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, przydatnej do przewidywania tego, co na pewno się zdarzy, czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia racjonalne, tzn. skuteczne przewidywanie i projektowanie działań zmierzających do osiągnięcia celów (np. zgodnie z przyjętymi/ narzuconymi ideami i wzorami).

Cechy filozofii pozytywistycznej:

koncentracja na problemach epistemologicznych (teorii poznania, badającej skąd pochodzi , na ile jest wiarygodna i jakie są granice naszej wiedzy) :

1. Najwartościowszym rodzajem poznawczego oswajania świata jest pozna nie naukowe.

2. Wartość tą zapewnia nauce stosowanie tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych

.

3. Najlepsze wzory badań zostały wytworzone w naukach przyrodniczych, a szczególnie w fizyce.

4. Naśladując ten wzorzec metodologiczny, nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, czyniąc przedmiotem badań „nagie fakty”, które poddane pomiarowi i empirycznej weryfikacji prowadzą do zwerbalizowania twierdzeń o wysokim poziomie generalizacji, pozwalających na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić stanów, zdarzeń i procesów.

5. Oczywistym zaś jest, że jeżeli ludzie będą wiedzieć, jak jest i jak będzie (lub może być), to podejmą racjonalne działania, korzystne z punktu widzenia jednostek i ze społecznego punktu widzenia, zgodnie z oświeceniową ideą postępu.

6. Wiedza pozytywna gwarantuje zatem najbardziej racjonalne rozwiązywanie konkretnych problemów jednostek i LUDZKOŚCI

7. Z filozofii i nauki należy zatem odrzucić wszelką metafizykę i spekulacje, jak również niepotrzebne spory (polemiki, dyskusje, dyskursy), nie tracić czasu na jałową krytykę innych poglądów i przekonań, koncentrując się na wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej” przydatnej do rozwiązywania konkretnych problemów człowieka i problemów społecznych. Przyjmując taką perspektywę poznawczą, dostrzeżemy, że istotą naukowej orientacji pozytywistycznej - filozoficznie i metodologicznie opisanej, wyjaśnionej i uzasadnionej - jest przesunięcie w sferze wartości związanych z ludzkim poznaniem.

- najwartościowszym rodzajem poznawczego oswajania świata jest poznanie naukowe wytworzone w naukach przyrodniczych, a w szczególnie w fizyce

- metodologia ta pozwala na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić stanów, zdarzeń i procesów,

- wiedza pozytywna gwarantuje racjonalne rozwiązywanie konkretnych problemów jednostek i ludzkości

Wg. Augusta Comte :

- nauka miała czynić świat przewidywalnym w coraz to nowych obszarach życia indywidualnego i społecznego, poprzez odkrywanie nowych związków między zmiennymi

- Najbardziej cenione były twierdzenia o związkach przyczynowo- skutkowych

- Wykluczone z nauki miały zostać hipotezy, ponieważ podstawowym zadaniem nauki miało stać się opisywanie świata, a nie jego wyjaśnianie.

Comte zajmował się zagadnieniem ewolucji wiedzy i twierdził, że faza naukowa („ pozytywna”) stanowi najwyższe stadium tej ewolucji przebiegającej według schematu:

- faza teologiczna- gdy w wyjaśnieniach zjawisk ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych, istot boskich lub bóstwa,

- faza metafizyczna- gdy ludzie wyjaśniają zjawiska poprzez abstrakcyjne pojęcia i spekulacje ( najczęściej oderwaną od rzeczywistości ),

- faza pozytywna- gdy ludzie formułują twierdzenia oparte na faktach i zależnościach współistnienia lub następstwa między faktami. W tej fazie ludzie mogą ustalać i przewidywać nieznane dotąd fakty. Faza ta jest tożsama z fazą naukową.

John Mill głosił, że jedynym źródłem wiedzy jest doświadczenie, które składa się z wrażeń zmysłowych, i to jest jedyna rzeczywistość nam dana i będąca przedmiotem poznania.

2. Herbertowski system nauczania:

System tradycyjny - herbertowski opracowany został na przełomie XVIII I XIX w. przez niemieckiego psychologa i pedagoga na dorobku teoretycznym etyki i psychologii. Zakładał on, że proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się. Etyka miała wyznaczać cele wychowawcze, a psychologia drogi i środki wiodące do tego celu. Wg. Herbarta najwyższym celem nauczania jest kształcenie u ludzi silnych moralnych charakterów. Ludzie o takich charakterach kierują się w swym postępowaniu ideami moralnymi, które określają ideał osobowości i zasadniczy cel życia człowieka. Idee: doskonałości, życzliwości, prawa, słuszności, wewnętrznej wolności. Temu miały służyć zabiegi: kierowania dziećmi i młodzieżą, karności i ściśle z nią związane nauczanie (gł. werbalne). Herbart podkreślał, że wychowania nie należy a nawet nie można oddzielać od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem.

Powszechnie poglądy Herbarta utożsamiano z przekazywaniem dzieciom gotowego materiału do zapamiętywania i rygorystycznego egzekwowania go.

System dewjowski - szkoła progresywistyczna. Na przełomie XIX i XX w dydaktyka herbertowska i funkcjonująca zgodnie z jej założeniami szkoła tradycyjna poddane zostały ostrej krytyce. Potępiano rygoryzm i autokratyzm oraz domagano się przekształcenia jej w „szkołę dla życia i przez życie” Domagano się takiej szkoły, która uwzględniałaby zainteresowania ucznia, rozwijała intelekt, wolę, uczyła myśleć i działać. Uczeń po ukończeniu takiej szkoły powinien umieć rozwiązywać różnorakie problemy i być przygotowanym do uczestnictwa w życiu społecznym.

Zalety:

• podział treści na przedmioty,

• wiedza uporządkowana, usystematyzowana,

• uporządkowana struktura lekcji,

• trwałość wiedzy (powtarzanie),

• dyscyplina,

• małe koszty utrzymania szkoły.

Wady:

• przekaz wiedzy przez nauczyciela,

• przekazywane są jedynie wiadomości teoretyczne,

• wiedza encyklopedyczna,

• program nauczania nie uwzględnia postępu technicznego,

• uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania,

• odizolowanie treści i procesu kształcenia od potrzeb społecznych,

• szkoła jest jedynym terenem uczenia sie tylko praca domowe wykonywane są poza nią,

• względne ubóstwo metod i środków nauczania,

• rygorystyczne przestrzeganie przez nauczycieli struktury lekcji wg stopni formalnych,

• wychowanie powierzchowne oparte na represji,

• nadmierny rygoryzm,

• niedostateczne respektowanie potrzeb i zainteresowań poznawczych dzieci,

• słaby nacisk na samorzutna twórczość uczniów,

• uczniowie są na ogół pasywni,

• dominuje uczenie sie pamięciowe;

• zapamiętywanie mechaniczne,

• przeładowanie pamięci,

• brak stymulacji intelektualnej,

• zbyt częsta kontrola wyników nauczania,

• uczniów maja zachęcać do nauki motywy zewnętrzne głównie stopnie,

• współzawodnictwo wśród uczniów,

• uczeń jest zestresowany,

• bezkrytyczny,

• niesamodzielny.

3, Odmiany pozytywizmu:

1. Empiriokrytycyzm (drugi pozytywizm)

• Richard Aveanrius koncentrował się głównie na przezwyciężeniu dualizmu świata psychicznego i fizycznego (to, co psychiczne i fizyczne to dwie strony tego samego doświadczenia i ono jest jedynym światem (bronił monizmu wrażeń).

• Ernst Mach koncentrował się na przezwyciężeniu dualizmu podmiotu i przedmiotu poznania. Wprowadził kategorię pojęciowa „elementów” (tego, co może podlegać obserwacji i badaniu fizykalnemu - pomiarowi).

Bronili głównie tezy „czystego” doświadczenia jako przedmiotu badań naukowych. Łączyło ich przekonanie, że jedynym wartościowym źródłem wiedzy może być obserwacja empiryczna, a nauka jest opisem świata doświadczalnego.

• Zmierzali do:

1) uwolnienia nauki od „wtrętów” w postaci różnych wartościowań estetycznych i etycznych

2) uwolnienia nauki od „wtrętów” właściwych poznaniu potocznemu (naiwnemu).

2. Neopozytywizm (logiczny pozytywizm, trzeci pozytywizm)

Przedstawiciele:

- Moritz Schlick - Zajmowała się badaniami nad wiedzą i kulturą. Uważał, że spory w ramach filozofii dobiegły końca. Miało się to stać za sprawą w dziedzinie logiki matematycznej. O ile nauki szczegółowe zajmują się badaniem świata, o tyle filozofia miała się zajmować nauką: przede wszystkim definiowaniem pojęć tak, aby były sensowne

- Rudolf Carnap - Głosił tezę, że filozofia powinna się zajmować jedynie logiczną analizą języka nauki. Programowo zwalczał wszelką metafizykę, jako zajmującą się problemami pozornymi. Żądał, aby wszystkie problemy nauk empirycznych sprowadzać do fizyki. Matematyka i logika były zaliczane do nauk teoretycznych i nieempirycznych

- w Polsce Kazimierz Twardowski - Nastawienie filozoficzne Twardowskiego do pedagogiki było realizmem, obiektywistyczną teoria prawdy, metodą analityczną, minimalizmem poznawczym, jasnością i ścisłością, językową oraz przekonaniem o znaczeniu kształcenia, filozoficznego do kultury umysłowej narodu. Te podstawy składają się na model analitycznego uprawiania filozofii, zaś samego filozofa definiują jako osobę zorganizowaną społecznie. Sytuacja historyczna XIX i XX w.- napięcia między państwami zaborczymi, coraz wyraźniejsza wizja odzyskania niepodległości i odbudowa suwerennego państwa polskiego przez Polaków rysuje nowe możliwości. Przygotowując się do zmian szczególną rolę wyznaczono nauce i edukacji. Jednym z kluczowych wyznań pedagogicznych stała się wówczas należyta formacja nauczycieli, a następnie dzięki ich zaangażowaniu wdrożeniu programów kształcenia i wychowania narodowego. Zarówno Kazimierz Twardowski, jak i jego uczniowie (wybitni naukowcy) mieli głęboką świadomość owych potrzeb.

Trzeci pozytywizm (jak cały pozytywizm) głosił kult nauki, opisu i doświadczenia, zwalczał wszelka metafizykę. Różnił się natomiast innym pojmowaniem filozofii, inaczej zakreślał granice poznania i wprowadził nowy system pojęciowy.

Właściwości neopozytywizmu:

- ujęcie nauk logiczno-matematycznych jako nieempirycznych i analitycznych

- sprowadzenie wszystkich nauk empirycznych do jedności na podłożu języka fizykalnego

- sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii (pojmowanych behawiorystycznie)

- likwidacja metafizyki, której zadania są pozorne a twierdzenia bezsensowne

- likwidacja innych nauk filozoficznych (teorii poznania, etyki, estetyki) i pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka.

Kierunek ewolucji w neopozytywizmie po II wojnie światowej:

- nie przestał być empiryzmem, ale w stosunku do twierdzeń naukowych nie formułował wymogu ich weryfikacji, lecz zadowalał się falsyfikacją

- zamiast bezpośredniości doświadczenia zaczął oczekiwać intersubiektywnej sprawdzalności

- zamiast sprowadzenia wszystkich terminów naukowych do języka fizyki, dopuszczał odrębność językową poszczególnych nauk szczegółowych w ramach fizykalizacji wiedzy jako całości

- poszerzał przedmiot filozofii poza logikę nauki, a w języku dopuszczał zainteresowanie nie tylko składnią, ale i semantyką.

4. Podstawowe pojęcia pedagogiki pozytywistycznej

Psychologizm pedagogiczny ( Herbarta ) - terapia, wspomaganie rozwoju, stymulacja rozwoju, wzmacnianie pozytywne.

Psychologizm oparty jest na myśleniu, iż najważniejszymi czynnikami sprawczymi określonych zachowań jednostek , a nawet siłami uruchamiającymi rozwój wielkich procesów społecznych, są zmienne osobowościowe ( psychiczne cechy jednostek).

Psychologizm ujawnia się u Herbarta w jego projekcie systemu wychowującego, który został uzasadniony twierdzeniami psychologicznymi, szczególnie psychologii uczenia się.

Psychologizm pedagogiczny zaowocował powstaniem dyscypliny naukowej - pedologii - nauki o dziecku.

Socjologizm pedagogiczny - ( socjologizm ) - relacje pomiędzy socjologią a pedagogiką;

Zwolennicy uznawali ( rzeczywistość - społeczną za rzeczywistość pierwotną względem rzeczywistości psychicznej, a także względem rzeczywistości materialnej wytworzonej przez człowieka. Rzeczywistość społeczna była traktowana jako obszar uwarunkowań, od których zależy „ jakość człowieka”, „ kondycja ludzka” a także mentalność, kultura, sztuka, nauka, religia, język, obyczaje , mity, stereotypy itp.

Comte uważał, że społeczna egzystencja człowieka jest wytworem procesu dziejowego a władzę wykonawczą należy powierzyć ekspertom a autentyczne sprawowanie władzy uczonym obdarzonym wielkim autorytetem moralnym. Jednostka wg. niego to abstrakcja.

Pedagogizm - Pojęcie pedagogizm nie ma jeszcze definicji encyklopedycznej ani słownikowej. Można jedynie rekonstruować to pojęcie, posługując się analogią do zjawisk nazywanych mianem „ psychologizmu” i mianem „ socjologizmu”. Wszystkie te trzy zjawiska związane były z pozytywistycznym modelem uprawiania nauk humanistycznych.

5. Krytyka pozytywizmu:

Ważną rolę w tej krytyce odgrywa odrzucenie psychologizmu i socjologizmu, a także naturalizmu metodologicznego.

Spór o pozytywizm trwa do dnia dzisiejszego, a podstawowe tezy wypracowane w tym sporze są następujące:

• Fakty i prawa naukowe są niezawodne, jedne i drugie są w gruncie rzeczy konwencjami.

• Wiedza humanistyczna nie jest, nie może być i nie powinna być taka jak przyrodnicza.

• Wiedza nasza wspiera się nie na samych faktach, bo pewne prawdy ogólne ujmujemy bezpośrednio, z całą oczywistością.

• Przyroda nie jest jedyną, ani nawet nie jest pierwotną postacią bytu.

• Kultura nowożytna nie tylko nie jest doskonała, ale wręcz zła, powinna być obalona i zmieniona.

6.Podsumowanie:

Pozytywizm dążył do perfekcji języka za pomocą niemediacyjnych znaczeń opartych na bezpośrednich, przejrzystych związkach zachodzących między słowami i wrażeniami (słowo oznacza to, co oznacza) rozróżnicowanych na wiedzę i wiarę w sensie znaczeń, które są negocjowane (zniekształcone) przez kontekst społeczny. Wiedza jest tym, co można uzasadniać poprzez czysty język obserwacji, wdrożonych metodycznie poprzez operowanie koncepcjami oraz poprzez empiryczną weryfikację twierdzeń. Język ten ma postać logiki zdaniowej. Krytyka pozytywizmu skupia się na możliwości istnienia takiego niewynegocjowanego, wolnego od domniemań języka percepcji oraz związanej z nim metodologii. Pozytywizm załamał się w połowie dwudziestego wieku, ponieważ argumenty pochodzące z wielu różnych źródeł (niektóre z samego pozytywizmu) wykazały, że istnienie takiego języka nie jest możliwe.

---