Hipoteza tzw wielkopolska o pochodzeniu polskiego języka ogólnego i literackiego


HIPOTEZA WIELKOPOLSKA O POCHODZENIU POLSKIEGO JĘZYKA OGÓLNEGO I LITERACKIEGO.

Przedstawiciele: Adam Antoni Kryński, A. Kalina, Stanisław Dobrzycki. Tadeusz Lehr- Spławiński, Kazimierz Nitsch, Jan Łoś, Mikołaj Rudnicki, Stanisław Rospond, Stanisław Urbańczyk.

Hipotezę wielkopolską sformułował i uzasadnił jako pierwszy A. Kalina w 1883 r. Myśl tę podejmuje następnie A. A. Kryński w 1897r. W 1900r. S. Dobrzycki podkreśla brak mazurzenia jako jeden z argumentów przemawiających za takim przypuszczeniem.

Argumenty na, które powoływali się przedstawiciele tej hipotezy:

Na dużych obszarach dialektu małopolskiego zachodzi wymiana wygłosowego -ch na -k, np. groch - grok; na nogach - na nogak; robiłech - robiłek; robiłach - robiłak. Takiej wymiany nie było ani w języku ogólnym, ani w dialekcie wielkopolskim.

Szczegółowe studia nad średniowiecznym materiałem zabytkowym i onomastycznym ustalają obecność grupy chw w Wielkopolsce, a jej zastępstwo przez f traktują jako wynik procesu uproszczenia grupy bezdźwięcznych chf w Małopolsce i na Mazowszu.

Historyczny stan rzeczy na obszarze wielkopolskim jest jednolity, a nieliczne wyjątki nie naruszają zasady. W 1. części Psałterza floriańskiego zachowuje się grupa chw, co jest objawem ulegania normie, która wyszła z dialektu wielkopolskiego.

Ortograficzna norma druków XVI w. wprowadza i upowszechnia grupę śrz, źrz, a więc typu śrzoda, źrzódło. Trzeba w tym widzieć wyraźne zwycięstwo starej tradycji wielkopolskiej nad regionalną małopolską (środa, źródło). Oczywiście później upowszechni się ta druga wersja, ale o tym Klemensiewicz nie wspomina.

Zbieżność wymowy rz i ż najpierw powstała w Wielkopolsce na pocz. XV w. i stąd powoli szerzyła się na Małopolskę i Mazowsze.

Do drugorzędnych objawów wpływu wielkopolskiego można zaliczyć szerzenie się formantu -sko w małopolskich nazwach miejscowych od początku XIV w.

Użycie przedrostka stopnia najwyższego na-. Formacja z na- panuje właśnie w XV i XVI w. Dopiero w XVII w. po przeniesieniu ośrodka życia państwowego i umysłowego do Warszawy zostało na- wyparte przez mazowieckie naj-.

Hipotetyczny rozwój oboczności mię cię się/ mie cie sie można w skrócie tak ująć:

w Wielkopolsce jest już w stanie szczątkowym, w Małopolsce w pełni się rozwija i zachowuje; na Mazowsze w ogóle nie dociera. Ale z Wielkopolski już od średniowiecza idzie drugi nurt normalizacyjny, który upowszechnia w języku pisanym jedyna formę na ę. Przeważa on w 2. poł. XVI w., w XVII w. uzyskuje silne poparcie od dialektycznego podłoża mazowieckiego, które zawsze miało tylko nosówkowe formy zaimkowe.

*Klemensiewicz pisze, że zjawisko to dowodzi w XVI w. okresowego wpływu dialektu małopolskiego. Ale ostatecznie zwyciężają ,związane z tradycją wielkopolską formy na -ę.

Eże/ iże. Z dwu używanych w tej samej funkcji syntaktycznej spójników najstarszej polszczyzny: eż(e)/ iż(e) pierwszy występuje w zabytkach pochodzenia małopolskiego i mazowieckiego, drugi panuje prawie wyłącznie w dialekcie wielkopolskim. Od początku XV w. eż(e) cofa się przed iż(e), a dzieje się to pod wpływem kształtującej się na podłożu wielkopolskim normy, działającej przede wszystkim w języku literackim Psałterza floriańskiego.

Trzymać z wolna w XV w. szerzy się w Małopolsce, w zapiskach krakowskich XVI stulecia już zdobywa przewagę i wchodzi do języka literackiego na stałe.

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Hipoteza tzw małopolska o pochodzeniu polskiego języka ogólnego i literackiego
Hipotezy dotyczące pochodzenia polskiego języka ogólnego i literackiego
Stanowisko kompromisowe w sprawie pochodzenia polskiego języka ogólnego i literackiego
Chronologia genezy polskiego języka ogólnego i literackiego
POCHODZENIE POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO, HJP
GŁOS W DYSKUSJI O POCHODZENIU POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO
Pochodzenie polskiego języka literackiego
POCHODZENIE POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO, Gramatyka historyczna języka polskiego
Pochodzenie polskiego języka literackiego, Polonistyka, Gramatyka historyczna
POCHODZENIE POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO, HJP
Tadeusz Milewski NOWE PRACE O POCHODZENIU POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO
Bogdan Walczak Pochodzenie polskiego języka literackiego
tadeusz milewski nowe prace o pochodzeniun polskiego języka literackiego
34 Problem pochodzenia języka ogólnego (hipoteza zwolenników małopolskiego podłoża języka ogólnego)
pochodzenie i rozwój polskiego jezyka literackiego, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo semestr
Problem pochodzenia języka ogólnego (hipoteza zwolenników małopolskiego podłoża języka ogólnego)(1)
KSZTAŁTOWANIE SIĘ POLSKIEGO JĘZYKA LITERACKIEGO
Praca klasowa z języka polskiego nr 2, sprawdziany z literatury

więcej podobnych podstron