J
ZYK JAKO TWÓR SPOA
ECZNY
1. Zaznacz poprawne odpowiedzi. Uwaga! Więcej niż jedna odpowiedz
może być poprawna.
1. Prawdą jest, że:
a) niezbędnym narzędziem komunikacji są gesty.
b) porozumiewanie się odbywa się tylko za pomocą języka.
c) celem komunikacji jest wymiana myśli między nadawcą a odbiorcą.
d) aby doszło do komunikacji między ludz
mi niezbędna jest znajomość tego samego kodu, np. językowego.
2. Które zdania zawierają nieprawdziwe informacje?
a) Język to zbiór reguł.
b) Język to zbiór wyrazów.
c) Język jest tworem społecznym.
d) Ludzie dostosowali swoje potrzeby do reguł językowych.
3. Funkcja przedstawieniowa języka:
a) związana jest z formą wypowiedzi.
b) polega na przykład na wzbudzaniu niezadowolenia odbiorcy.
c) zwraca uwagę odbiorcy dzięki zastosowaniu licznych środków stylistycznych.
d) dominuje w wypowiedzi, gdy nadawca chce poinformować o czymś odbiorcę.
4. Kiedy wypowiedz
zwraca uwagę wyjątkową dbałością o formę, dominuje w niej funkcja:
a) poetycka.
b) impresywna.
c) ekspresywna.
d) przedstawieniowa.
5. Kiedy nadawca chce przede wszystkim utrzymać kontakt z odbiorcą, to w jego wypowiedzi dominuje
funkcja:
a) fatyczna.
b) impresywna.
c) ekspresywna.
d) przedstawieniowa.
6. Funkcja ekspresywna języka:
a) służy podtrzymywaniu kontaktu z odbiorcą.
b) jest jedną z funkcji komunikatywnych języka.
c) dominuje przede wszystkim w literaturze pięknej.
d) dominuje w wypowiedziach o wyraz
nym nacechowaniu emocjonalnym.
7. Jeśli nadawca prosi odbiorcę o wykonanie jakiejś czynności, to w jego wypowiedzi dominuje funkcja:
a) fatyczna.
b) poetycka.
c) impresywna.
d) ekspresywna.
8. Które zdanie zawiera informację prawdziwą?
a) Wyrazy typu halo, hej są charakterystyczne dla poetyckiej funkcji języka.
b) Skuteczność funkcji impresywnej związana jest z umiejętnym doborem słów w danej wypowiedzi.
c) Dominującą funkcją języka jest funkcja ekspresywna, ponieważ pozwala się dzielić emocjami z innymi.
d) Funkcja poetycka najpełniej ujawnia się w tych wypowiedziach, w których nadawca zwraca uwagę od-
biorcy na formę wypowiedzi.
2. Określ, jaka funkcja języka dominuje w poniższych wypowiedziach.
W jednej z dzielnic warszawskich było środowisko młodzieży harcerskiej, które umiało stworzyć atmosferę
i warunki, w jakich młodzież czuła się dobrze, pragnęła sama kształcić swe charaktery, sama sobie stawiała
cele i sama czyniła wszystko, co w jej mocy, by te cele osiągać.
A. Kamiński, Kamienie na szaniec (fragment)
..........................................................................................................................................................................
Nieznacznie z wilgotnego wykradł się mroku
Świt bez rumieńca, wiodąc dzień bez światła w oku,
Dawno wszedł dzień, a jeszcze ledwie jest widomy.
A. Mickiewicz, Pan Tadeusz (fragment)
..........................................................................................................................................................................
Hej! Gerwazy! daj gwintówkę!
Niechaj strącę tę makówkę!
Prędko!
A. Fredro, Zemsta (fragment)
..........................................................................................................................................................................
To moja pani! Moja ukochana!
O, gdyby mogła wiedzieć, że nią jest!
W. Szekspir, Romeo i Julia (fragment)
..........................................................................................................................................................................
Wolniej, proszę panów, wolniej. Nie biegiem!
N.H. Kleinbaum, Stowarzyszenie umarłych poetów (fragment)
..........................................................................................................................................................................
W okupowanej Francji. Wnętrze oberży w miasteczku na północy. Oszklone drzwi i witryna na ulicę. Fan-
chette stoi za bufetem, twarz oparta na dłoniach, oczy wpatrzone nieruchomo w przestrzeń. Tourtelle siedzi
przy stołku w kącie.
L. Kruczkowski, Niemcy (fragment)
..........................................................................................................................................................................
Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu,
Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi;
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,
Omijam koralowe ostrowy burzanu.
A. Mickiewicz, Stepy akermańskie (fragment)
..........................................................................................................................................................................
Jak puste kłosy z podniesioną głową
Stoję rozkoszy próżen i dosytu
Dla obcych ludzi mam twarz jednakową,
Ciszę błękitu.
Ale przed Tobą głąb serca otworzę,
Smutno mi, Boże!
J. Słowacki, Hymn (fragment)
..........................................................................................................................................................................
3. Napisz krótkie dialogi:
a) między matką a córką, tak aby w ich wypowiedziach dominowała funkcja impresywna.
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
b) między turystą a osobą miejscową, tak aby dominowała funkcja przedstawieniowa.
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
c) między przyjaciółkami, tak aby wyraz
nie ujawniła się funkcja ekspresywna i fatyczna.
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
.............................................................................................
4. Wyobraz
sobie, że dostajesz wspaniały prezent. Napisz, co powiedziałabyś/powiedziałbyś w chwili jego
otrzymania. Zredaguj wypowiedz
w taki sposób, aby dominowała w niej funkcja ekspresywna.
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
5. Opisz, np. jakiś krajobraz, zjawisko natury w taki sposób, aby w twojej wypowiedzi dominowała funkcja
poetycka.
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
6. Zaznacz poprawne odpowiedzi. Uwaga! Więcej niż jedna odpowiedz
może być poprawna.
1. Które zdania zawierają informacje nieprawdziwe?
a) Gwara środowiskowa jest tym samym co żargon.
b) Gwara i dialekt jest częścią języka ogólnonarodowego.
c) Język ogólnonarodowy jest upowszechniany m.in. dzięki literaturze.
d) W języku polskim wyróżnia się dialekt: wielkopolski, pomorski, małopolski, śląski i mazowiecki.
2. Które zdania zawierają prawdziwe informacje?
a) Dialekt jest odmianą terytorialną języka.
b) Gwary środowiskowe mają inne cechy fonetyczne i gramatyczne języka niż język literacki.
c) Gwara środowiskowa różni się od języka literackiego głównie słownictwem i frazeologią.
d) Gwarą posługują się ludzie, którzy nie chcą być zrozumiani przez osoby spoza ich środowiska.
3. Odmianą środowiskową języka nie jest język:
a) górali.
b) lekarzy.
c) literacki.
d) informatyków.
4. W zdaniu Nie doł se dusy przywiązać przez ziemskie bogactwa występują wyrazy:
a) gwarowe.
b) slangowe.
c) pochodzące z gwary środowiskowej.
d) charakterystyczne dla języka ogólnonarodowego.
5. Wyrażeniami pochodzącymi z gwary prawniczej są:
a) umowa przyrzeczona.
b) stawienie się obu stron.
c) umowa została podpisana.
d) poddanie się egzekucji majątku.
7. a) Napisz krótką relację z wyjścia do kina w takiej formie, jaką zaprezentowałbyś/zaprezentowałabyś:
 nauczycielowi,
 koledze lub koleżance.
b) Zapisz, czym różnią się te wypowiedzi.
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
8. Zapisz poniższy tekst, zastępując słowa gwarowe ich odpowiednikami w języku ogólnopolskim.
Godali o nim:  głupi, ale swój rozum mo . To był taki, co mu nie zalezało. Zjy to zjy, nie zjy tyz dobrze,
wypije to wypije, a nie wypije tyz dobrze. Mozeście o nim słyseli, bo to ón przesiadowoł w becce. A było to
w mieście. Becka była niemało, po winie, troche ozeschnięto. Miescany radzi go widzieli, bo im wse dobrze
radzieł. Ale dopiyc tyz umioł.
Fragment książki Józefa Tischnera Historia filozofii po góralsku, ZNAK, Kraków 2002.
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................