Wstęp

O czytelnictwie

Czym jest czytelnictwo? Jest to forma komunikacji kulturalnej opartej na treściach przekazywanych przez słowo drukowane, przede wszystkim przez książkę i czasopismo. Pozycja książki w dzisiejszym świecie zajmuje uwagę wielu ludzi, wiążąc się z pytaniem o charakter współczesnej cywilizacji. Badania czytelnictwa znajdują się na pograniczu kilku dyscyplin naukowych, stanowiąc przedmiot zainteresowania pedagogiki, psychologii, socjologii i wielu innych nauk. Według M. Skwarnickiego "Czytelnictwo jest procesem społecznym, polegającym na zaspokajaniu potrzeb przez przyswojenie sobie przekazywanego w piśmie dorobku myśli i ducha ludzkiego".

Od pewnego czasu czytelnictwo przeżywa swego rodzaju kryzys. Spowodowany jest on m.in. komercjalizacją rynku czytelniczego - ceny książek są zbyt wysokie jak na zasoby finansowe przeciętnego czytelnika, brakiem kompetentnej krytyki literackiej, a także rozwojem Internetu, który dzięki różnorodności znajdujących się w nim materiałów oraz łatwym i tanim dostępem często „odciąga” od książek. Wśród aktywnych czytelników ciągle jeszcze przeważa młodzież. Istotnym czynnikiem warunkującym aktywność czytelniczą jest poziom wykształcenia. Po książkę o wiele częściej sięgają ludzie z wykształceniem średnim lub powyżej średniego. Społeczeństwo współczesne jest podzielone na ludzi czytających dużo i nieczytających wcale.

Treści zawarte w czytanych tekstach odgrywają zasadniczą rolę w kształtowaniu się poglądów, systemów wartości, opinii i tożsamości kulturowej człowieka. Książka zaspokaja ciekawość poznawczą czytelnika, potrzeby emocjonalne, stanowi kulturalną rozrywkę, rozwija wrażliwość na piękno języka. Jest zarazem taką formą utrwalania informacji, która pozwala powracać do niej wielokrotnie, stanowiąc dzięki temu istotne źródło zdobywania wiadomości i wywoływania różnego rodzaju przeżyć intelektualnych, moralno - społecznych, estetycznych.

Czytanie pozostaje nadal zjawiskiem masowym, mimo konkurencji innych środków przekazu, które ograniczyły monopol książki na upowszechnianie myśli ludzkiej. Środki te są często atrakcyjniejsze, łatwiejsze w odbiorze, bardziej sugestywne, bo atakujące wiele zmysłów jednocześnie. Książka jednak zachowała swą uprzywilejowaną pozycję między innymi dlatego, że:

• umożliwia indywidualny wybór oraz zapewnia różnorodność form zastosowania,

• daje możliwość ingerencji w treść i tempo prezentacji materiału (z książki wybieramy, co chcemy czytać, gdzie, kiedy i w jaki sposób),

• pozwala na przemyślenia czytanego tekstu, jak też i jego utrwalenia przez wielokrotne czytanie.

Poza tym pewnych przeżyć, jakie daje książka nic nie jest w stanie zastąpić. Osobliwość kontaktu z książką polega bowiem na tym, że jest ona tylko impulsem dla ludzkiej imaginacji, bodźcem pozostawiającym naszej wyobraźni szerokie pole do własnego działania. Prawdopodobnie dzięki temu czytanie jest jak najbardziej „prywatną”, osobistą i podlegającą samokontroli czynnością człowieka.

Wydaje się zatem, że książka jest w dalszym ciągu najlepszym środkiem rejestrowania i przekazywania wiedzy w sposób ścisły i systematyczny, a dobra umiejętność czytania jest i będzie w przyszłości zasadniczym narzędziem uczenia się we wszystkich dziedzinach.

O badaniach nad czytelnictwem

Badacze zmierzają zwykle nie do opisu stosunku jednostki do lektury, ale do tego, aby z indywidualnych informacji o czytanych pozycjach wytworzyć obraz czytelnictwa w społeczeństwie, w różnych jego grupach: np. wśród młodzieży szkolnej. Badania próbują nie tylko wyrazić aktualny stan kultury czytelniczej, zajrzeć w przyszłość i wywnioskować jak mogą rozwijać się tendencje w najbliższym czasie. Warto podkreślić jednak, że takowe badania są zadaniem pracochłonnym, kosztownym i wymagającym metodologiczne przygotowania.

Punkty spojrzenia na czytelnictwo:

• socjologiczny

• psychologiczny

• pedagogiczny

• historyczny

• ekonomiczny

• statystyczny

• literaturoznawczy

• bibliologiczny

Etapy postępowania w badaniu czytelnictwa:

1.Wybór spojrzenia, kąta badań.

2. Precyzyjne postawienie zagadnień, które chce się zbadać.

3. Wybór metody i techniki badań. (Poprzez metodę rozumiemy ogólnie pojęty rodzaj badania, które zamierza się przeprowadzić- może to być rozwiązanie innowacyjne bądź wypróbowane w innych naukach społecznych).

4. Określenie techniki, czyli próby odpowiedzi na pytanie jak można w praktyce rozwiązać nasuwające się zagadnienia.

Badaniami czytelnictwa za granicą zajmowali się m.in. M. Rubakin, K, Hofman, R. Gray, B. Berelson, R. Escarpit, R. Engelsing oraz M. Tinker. Początek naukowych badań nad czytelnictwem nastąpił się w 2 połowie XIX w. Rozpoczął się od analiz czytelniczych dokonywali reprezentanci różnych dyscyplin, takich jak pedagogika, psychologia, socjologia i literaturoznawstwo, a także własnych badań bibliotekarzy. Pozwoliło to spojrzeć na zagadnienie czytelnictwa z różnych punktów widzenia.

Inicjatyw i pomysłów przeprowadzenia badań w Polsce było wiele, na uwagę zasługują:

-1880 r. pierwsza ankieta w Polsce, którą rozpowszechniono wśród osób korzystających z czytelń Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności

-1890 r. ankiety A .Potockiego i Z. Wasilewskiego oraz w tym samym roku kwestionariusz A. Brzezińskiego- przeznaczone do zbadania poziomu czytelnictwa prowincjonalnej inteligencji w środowisku wiejskim

-1945 r. powołano w ramach Instytutu Kulturalno-Oświatowego „Czytelnik” Biuro Badań Czytelnictwa pod kierunkiem Anieli Mikuckiej.

- 1955 r. powołano jako agendę BN Instytut Książki i Czytelnictwa, który zajmować miał się czytelnictwem jako procesem społecznym wraz z wszystkimi zależnościami jakie zachodzą między książką a czytelnikiem w określonych strukturach społecznych. Organizacja ta zajmowała się również wykonywaniem pewnych programów, związanych np. z czytelnictwem w określonych grupach wiekowych. W powojennej Polsce badaniami czytelnictwa zajęły się również: OBOP i GUS.

Mówiąc o badaniach czytelnictwa należy nie zapominać o istotnej ich dziedzinie, jaką stanowi cały zakres zagadnień wiążących się z dziejami zwyczaju czytania. Odnośnie tego Instytut Książki Czytelnictwa podjął szereg badań z tej dziedziny, a od 1989 roku publikuje rocznik „Instytucje- publiczność- sytuacje literatury”, który pozwala spojrzeć na problematykę czytelnictwa w Polsce współczesnej również z historycznej perspektywy.

Mówiąc o czytelnictwie i omawiając jego metody badawcze należy również wziąć pod uwagę zbadanie funkcjonalnego analfabetyzmu jednostek, tzn. ich zdolności do posługiwania się informacją pisaną w życiu codziennym. Badania takie przeprowadzono w 1994 roku w Kanadzie, USA, Szwecji, Holandii, Niemczech, Szwajcarii i Polsce. Wnioski z tych badań mówią, ze zdolność posługiwania się pismem zależy w każdym społeczeństwie od wielu czynników-wykształcenie, wiek, płeć. Przedstawiając więc pracę o czytelnictwie wśród bibliotekarzy powiatu biłgorajskiego, chciałabym poprzeć ją wykonaną wcześniej ankietą.

Reasumując badania czytelnictwa nie dają wprost odpowiedzi, na pytania wielu naukowców. Związane to jest z nie dość wyspecjalizowanymi technikami badawczymi i brakiem jasno przedstawionych zaleceń metodologicznymi. Jednakże nie można stanowią one głęboką bazę do analiz czytelnictwa i trzon do przewidywania tendencji panujących w przyszłości.

O kulturze czytelnictwa

Pojęcie kultury czytelniczej może być odnoszone zarówno do grup społecznych, jak i do poszczególnych jednostek. W znaczeniu szerszym (socjologicznym), kultura czytelnicza to ogół zjawisk społecznych mających związek z obecnością książek i czasopism w społeczeństwie. Jeżeli zaś chodzi o znaczenie węższe (psychologiczne), kultura czytelnicza jest elementem osobowości, ukształtowanym przez lata kontaktu z literaturą.

Kultura czytelnicza jest jednym z nieodzownych czynników procesu samokształcenia, a składa się z następujących elementów: zainteresowania i motywacje czytelnicze, aktywność i kompetencje czytelnicze, znajomość techniki pracy z książką i innymi dokumentami bibliotecznymi, znajomość techniki bibliotecznej, opanowanie higieny i techniki umysłowej. Czytanie jest wyjątkowo prostym sposobem nabywania wiedzy zapewniającej człowiekowi odniesienie sukcesu. Kultura czytelnicza zaczyna być kształtowana już od wczesnego dzieciństwa. Rozbudzanie w małych dzieciach zainteresowania książką i innymi dokumentami oraz biblioteką, gromadzeniem własnych zbiorów celem budzenia zamiłowania do obcowania z książką (oglądania, czytania, słuchania), do szukania w książce i innego rodzaju dokumentach początkowo rozrywki, potem pomocy w nauce, wskazówek życiowych. W czytelnictwie małych dzieci bardzo ważną rolę spełnia ilustracja, która małemu dziecku pomaga zrozumieć treść, gdy słowa są jeszcze trudne do odczytania. Zasadniczo sytuacja zmienia się, gdy dziecko posiądzie sztukę samodzielnego czytania. Czytanie staje się elementem nauki.

Kultura czytania wyraża się w umiejętności korzystania ze słowa drukowanego tzn. biegłego czytania ze zrozumieniem i zdolnością zapamiętywania przeczytanego tekstu. Przejawem kultury czytelniczej jest również umiejętność wybrania potrzebnego materiału, umiejętność wykorzystania wiedzy, poglądów zdobytych poprzez lekturę. Kulturę czytelniczą pod względem liczbowym określa tzw. aktywność czytelnicza tj. liczba przeczytanych książek w danym okresie, czas przeznaczony na lekturę.

O bibliotekarzach

Każdy człowiek odczuwający przynajmniej minimalną potrzebę rozwijania swoich umiejętności i wiedzy musi korzystać z jakichś źródeł wiedzy. Najprostszym, najszybszym i najtańszym sposobem na dotarcie do takowych jest udanie się do biblioteki. Biblioteka to miejsce udostępniające swoje zbiory czytelnikom, dzięki czemu w znacznym stopniu przyczynia się do rozwijania zainteresowań, poznawania siebie oraz zdobywania wiedzy. W tak ciężkiej pracy, jaką jest zaspokajanie własnych potrzeb intelektualnych, ktoś musi jednak udzielać pomocy. Tu pojawia się omawiana przeze mnie grupa zawodowa - bibliotekarze. Rola, funkcje oraz zadania tychże ciągle ewoluują. W średniowieczu zajęcie to, niebędące wówczas zawodem, oznaczało strażnika ksiąg i wiedzy w nich zawartej. Osoby te cechowała umiejętność czytania i orientacja w piśmiennictwie. Z czasem zmienił się sposób produkcji książek, a nauka czytania stała się powszechną. W związku z tym zaczęły powstawać biblioteki, z których mogli korzystać wszyscy. Proces ten trwał bardzo długo, a zawód bibliotekarza wykrystalizował się w drugiej połowie XIX wieku. Właśnie w tym czasie powstały pierwsze szkoły bibliotekarskie, zaczęto wydawać czasopisma fachowe będące aktualizacją wiedzy i podstawą do jej rozwoju. Osoby wykonujące ten zawód cieszyły się wówczas ogólnym szacunkiem społeczeństwa, które zdawało sobie sprawę z istotnej roli, jaką odgrywały.

W czasach dzisiejszych zawód bibliotekarza określany jest jako nienowoczesny i sfeminizowany. Sama kobieta, bibliotekarka, jest osobą naznaczoną piętnem bibliotekarki lat minionych. Otoczenie postrzega pracę w bibliotece jako zajęcie nieskomplikowane, nudne i słabo opłacane, wykonywane mocno podstarzałymi metodami i narzędziami, a także nie wymagające specjalnego wykształcenia. To typowy stereotyp, który jest zdecydowanie nieprawdziwy, a odzwierciedlenie może mieć jedynie w nielicznych bibliotekach zaściankowych. Praca w bibliotece jako w zamkniętym pomieszczeniu byłaby łatwa, gdyby pozbawiona była kontaktów z ludźmi. Jednak to dla czytelników, istnieje biblioteka, a bibliotekarz swoją pracą służy rozwojowi ludzkiemu w bardzo wielu dziedzinach życia. Pracuje nie tylko z książką (i mam tu na myśli cały proces od chwili złożenia zamówienia na książkę, aż do momentu oddania jej w ręce czytelnika), ale przede wszystkim z człowiekiem - jednostką o indywidualnych potrzebach i zainteresowaniach.

Bibliotekarze to specjaliści od gromadzenia i przetwarzania informacji. Mogą być (operując aktualną terminologią) brokerami informacji, choć nie wiadomo, jak zmiana nazewnictwa przyjęłaby się w społeczeństwie, wszak wiadomą rzeczą jest to, że zmiana nazwy jest trudniejsza od wprowadzenia na rynek nowego produktu. Bibliotekarze powinni podjąć pracę nad stereotypowym postrzeganiem tego zawodu. Biblioteka i pracujący w niej ludzie muszą dbać o jak najlepszy wizerunek w oczach jej użytkowników, obecnych i przyszłych, społeczności lokalnych, władz, sponsorów i innych, aby móc istnieć i służyć wiedzą, propagować książkę i nie dopuścić do wtórnego analfabetyzmu dzieci, młodzieży i dorosłych ludzi. Podejmować ciągły dialog ze społeczeństwem poprzez szeroko pojętą działalność kulturalną. Uczyć się, aby umieć lepiej informować. Zdobyta wiedza, a także nawiązane kontakty z pewnością będą miały wpływ na jakość pracy bibliotekarzy.

Wywód o pracy bibliotekarza zakończę wygrzebanym przeze mnie w bezdrożach Internetu cytatem zaczerpniętym z Encyklopedii Powszechnej S. Orgelbranda, wydanej w roku w 1860:

Najważniejszym obowiązkiem jego będzie, aby nie tylko wiedział, co jest w bibliotece, ale umiał to wskazać użytkującym. [...] powinien oddawać się nauce bibliografii, historii, literatury i znajomości sztuki drukarskiej, co mu koniecznie są potrzebne dla ocenienia formatu, pisma i druku, znać musi rytownictwo, paleografię i grafikę, aby mógł rozpoznać pisma rozmaitych wieków, żeby zdołał ocenić wartość dzieła; wyczytać tekst i opisać go dokładnie.

Powinien także znać się na numizmatyce, bo ta umiejętność naprzód pomaga do wyjaśnienia wielu faktów w historii, po wtóre zwykle przy bibliotekach i zbiory numizmatyczne się mieszczą. [...] bibliotekarz powinien, jeżeli nie posiadać, to o wszystkich umiejętnościach o ile być może, mieć wyobrażenie.[...] musi być wolnym od przesądów politycznych i religijnych i pamiętać na to, że przeznaczeniem jego jest być na usługi publiczności, a szczególnie dla uczonych i uczących się, aby znaleźli w nim żywą bibliotekę i więcej mogli skorzystać z jego obszernej i uprzejmej erudycji, aniżeli z katalogów. Przede wszystkim zaś grzeczność i uczynność, jak wszystkich ludzi, tak bardziej jeszcze zdobić powinna bibliotekarza, bo głównym jego zadaniem jest zachęcać czytelników, ale nie odstręczać od biblioteki.

O Miejskiej i Powiatowej

Bibliotece Publicznej w Biłgoraju

Za datę powstania Biblioteki w Biłgoraju, należy przyjąć drugą połowę 1944 roku lub początek roku 1945. Księgozbiór początkowo stanowiły dary mieszkańców i wynosił on ponad 800 woluminów. Po przejęciu Biblioteki przez Miejską Radę Narodową otrzymała ona nazwę Miejska Biblioteka Publiczna w Biłgoraju. Księgozbiór systematycznie się powiększał i w tym okresie liczył 4 214 tomów, korzystało z niego 767 czytelników. W 1957 roku księgach inwentarzowych wpisano 6 528 książek. Przez szereg lat Biblioteka mieściła się w ciasnym, nieprzystosowanym pomieszczeniu budynku Polskiego Czerwonego Krzyża przy ul. 3 Maja. Dopiero w 1966 roku Miejska Biblioteka Publiczna przeniosła swoje zbioru do nowego pomieszczenia w Ratuszu Miejskim.

Kolejne lata to dobry okres dla powstawania sieci bibliotek na terenie miasta. W 1974 roku powstaje Filia Biblioteczna nr 1 dla Dzieci i Młodzieży, w 1978 roku powstają: Filia Biblioteczna nr 2 - ogólna, Filia Biblioteczna nr 3 - ogólna, Filia Biblioteczna nr 4 - przy Zespole Opieki Zdrowotnej w Biłgoraju, w 1979 roku powstaje Filia Biblioteczna nr 5 przy Zakładach Przemysłu Dziewiarskiego "Mewa" - głównie dla pracowników zakładu.

Uzupełnieniem są społeczne punkty biblioteczne na terenie miasta. Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte to podobnie jak w całym kraju przyjazny okres dla rozwoju czytelnictwa. Biblioteki miasta Biłgoraja zapisują coraz większą liczbę czytelników. Oferta dla nich obejmuje także działalność kulturalno - oświatową: wspomniane wcześniej spotkania autorskie, lekcje biblioteczne, konkursy czytelnicze, liczne wystawy związane z reklamą książki i biblioteki.

Działalność bibliotek nadal zostaje doceniana w efekcie czego otrzymują oni nagrody i wyróżnienia, a pracująca w nich kadra odznaczenia państwowe i resortowe. Równocześnie sami bibliotekarze uczestniczą w różnorodnych formach kształcenia i podnoszenia swoich zawodowych kwalifikacji. W 1984 roku księgozbiór sieci liczy 77 733 woluminy - co stanowi 100 - krotny wzrost w stosunku do początków działalności. Coraz liczniejszą grupę użytkowników stanowią młodzież i studenci.

W roku 1987 Miejska Biblioteka Publiczna w Biłgoraju w październiku 1996 roku, przeprowadza się do nowoczesnego lokalu o powierzchni 260 mkw. Nowo powstała czytelnia gromadzi nie tylko korzystających z księgozbioru podręcznego i czasopism, ale także jest miejscem wielu ciekawych spotkań autorskich z przedstawicielami świata kultury, ludzi zasłużonych dla miasta Biłgoraja.

Z dniem 1 kwietnia 1999 roku powstaje Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Biłgoraju jedna z pierwszych nie tylko w województwie lubelskim, ale także w kraju. Biblioteka w chwili obecnej dysponuje 8 komputerami. Księgozbiór jest opracowany w systemie MAK. Biblioteka prowadzi aktywną współpracę między innymi z: instytucjami, organizacjami, szkołami. Prowadzone cykliczne akcje kulturalno oświatowe, przeprowadzane są nie tylko na terenie placówek miejskich, ale także w zaprzyjaźnionym Domu Służebnym Polskiej Sztuce, Słowa i Obrazu w Nadrzeczu, prowadzonym przez znane małżeństwo aktorów - Alicję Jachiewicz-Szmidt i Stefana Schmidta.

Biblioteka Miejska w Biłgoraju przyjmuje w ramach wymiany doświadczeń grupy bibliotekarzy z innych bibliotek województwa lubelskiego i nie tylko. Dla bibliotekarzy z powiatu organizowane są seminaria, warsztaty szkoleniowe oraz wycieczki na Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie. Corocznie poznają oni także pracę innych bibliotek z województwa lubelskiego. Biblioteki aktywnie współpracują z innymi bibliotekami z terenu miasta.

Księgozbiór Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Biłgoraju wraz z 3 filiami liczy ogółem: 55 620 vol. w tym literatura piękna dla dzieci - 10 813 vol., literatura piękna dla dorosłych - 20 467 vol., literatura popularnonaukowa - 24 340 vol.

W 2009 roku do zbiorów bibliotecznych włączonych zostało 1 060 vol. za sumę 19 990 zł., W tym ze środków własnych zakupiono 327 vol. na sumę 7 752 zł., a z dotacji Ministerstwa Kultury 584 vol. na sumę 12 238 zł. Dary od czytelników, wydawnictw i stowarzyszeń to 149 książek. Średnia cena książki zakupionej wyniosła 19 zł.

W swoich zbiorach biblioteka posiada klasykę polską i obcą, systematycznie uzupełnianą o pozycje, które były nominowane oraz zdobyły nagrody w dziedzinie literatury między innymi - Nobla, Nike. Książki reprezentujące literaturę popularnonaukową obejmują wszystkie dziedziny wiedzy. Satysfakcją jest posiadanie w swoich zbiorach książek wydanych w XIX stuleciu. MiPBP posiada materiały audiowizualne, dokumenty życia społecznego, dokumenty wtórne, dyskietki i płyty CD-ROM. Wszystkie zakupione książki są opracowane, sklasyfikowane, a w ostatnim okresie zabezpieczone przed zbyt szybkim zniszczeniem.

Ważne miejsce w strukturze zbiorów zajmuje literatura określana mianem "regionalna". Szereg książek, broszur, prospektów dotyczących samego miasta Biłgoraja oraz powiatu biłgorajskiego i Lubelszczyzny. W ostatnim okresie ten rodzaj księgozbioru cieszy się szczególną popularnością przede wszystkim wśród użytkowników dokształcających się na różnych poziomach O taki rodzaj książek zabiegają sami bibliotekarze oraz regionaliści i przyjaciele bibliotek. Uzupełnieniem tego rodzaju informacji o regionie są także prowadzone "kartoteki zagadnieniowe" i "teczki wycinków". Gromadzone są one od kilkunastu lat, co podnosi rangę posiadanych zbiorów.

Zarejestrowanych zostało 4 582 czytelników. Czytelnictwo w placówkach od kilku lat jest na poziomie lat wcześniejszych. Cieszy fakt, iż z usług naszych bibliotek korzystają także wielopokoleniowe rodziny oraz osoby, które w przeszłości związane były z Biłgorajem, a obecnie odwiedzają go w okresie urlopowym czy wakacyjnym. W całokształcie działalności placówek pracownicy zawsze starają się myśleć o każdym z czytelników - osobno.

Wypożyczenia. Wypożyczonych zostało ogółem: 105 542 vol. Wskaźnik zasięgu czytelnictwa w mieście wyniósł 16,8 %. Wpływ na taki wskaźnik mają ciekawe zestawy zakupionych książek w ciągu kilku ostatnich lat. Warto tutaj wspomnieć o literaturze: biograficznej, wspomnieniowej, nowych seriach wydawniczych promujących oryginalne ujęcie codzienności.

Niezwykle istotne miejsce w pracy biblioteki, zajmuje czytelnia. Łączna jej powierzchnia wynosi ponad 100 mkw. Zgromadzony tzw. księgozbiór podręczny liczy około 3,5 tys. książek i udostępniany jest za pośrednictwem dyżurującego bibliotekarza. Użytkownik za pomocą pisemnego zamówienia otrzymuje zestaw książek, z którego może skorzystać na miejscu. Dogodne godziny pracy czytelni sprzyjają samodzielnej i twórczej pracy. Dla czytelników szukających informacji aktualnej i bieżącej oferujemy bogaty zestaw czasopism. W 2006 roku czytelnia rozszerzyła swoją ofertę o trzy zestawy komputerowe sfinansowane ze środków Ministerstwa Nauki i Informatyzacji w ramach programu IKONKA. Korzystanie z komputerów jednoznacznie określone jest regulaminem. Dostęp do Internetu jest bezpłatny.

Majątek Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Biłgoraju:

środki trwałe: 23.586,87 zł

wartość księgozbioru wraz z filiami: 379.691 zł

Biblioteki powiatu biłgorajskiego

Powiat biłgorajski położony jest w południowej części województwa lubelskiego, na pograniczu Wyż. Lubelskiej i Kotliny Sandomierskiej. Krainy te oddziela od siebie wał Roztocza, w dole którego rozciąga się Równina Biłgorajska i Płaskowyż Tarnogrodzki. Uzupełnieniem krajobrazu są lasy Puszczy Solskiej oraz rzeki Tanew i Łada.

W tak piękny krajobraz wpisana jest działalność 35 bibliotek publicznych powiatu biłgorajskiego. Biblioteki swoim użytkownikom oferują bogaty zestaw książek z literatury pięknej polskiej i obcej, popularnonaukowej oraz zestawy książek dla dzieci i młodzieży wspierane przez czasopisma. Każda z bibliotek gminnych posiada "czytelnię internetową", z której można korzystać bezpłatnie. W powiecie biłgorajskim pracuje 50 bibliotekarzy, z czego 48 to kobiety, a 2 to mężczyźni.

1. Gminna Biblioteka Publiczna w Aleksandrowie

2. Gminna Biblioteka Publiczna w Biłgoraju z/s w Soli

3. Filia Biblioteczna w Bukowej

4. Filia Biblioteczna w Dąbrowicy

5. Filia Biblioteczna w Dereźni

6. Filia Biblioteczna w Hedwiżynie

7. Filia Biblioteczna w Korytkowie Dużym

8. Biblioteka Publiczna w Biszczy

9. Filia Biblioteczna w Bukowinie

10. Biblioteka Publiczna Frampol

11. Filia Biblioteczna dla Dzieci we Frampolu

12. Filia Biblioteczna w Radzięcinie

13. Filia Biblioteczna w Woli Radzięckiej

14. Filia Biblioteczna w Teodorówce

15. Gminna Biblioteka Publiczna w Goraju

16. Miejska Biblioteka Publiczna w Józefowie

17. Gminna Biblioteka Publiczna w Księżpolu

18. Filia Biblioteczna w Majdanie Starym

19. Filia Biblioteczna w Korchowie

20. Filia Biblioteczna w Rakówce

21. Biblioteka Publiczna w Łukowej

22. Filia Biblioteczna w Chmielku

23. Biblioteka Publiczna w Obszy

24. Biblioteka Publiczno-Szkolna w Babicach

25. Biblioteka Publiczno-Szkolna w Zamchu

26. Biblioteka w Potoku Górnym

27. Filia Biblioteczna w Lipinach Dolnych

28. Miejska Biblioteka Publiczna w Tarnogrodzie

29. Filia Biblioteczna w Woli Różanieckiej

30. Gminna Biblioteka Publiczna w Tereszpolu - Zaorenda

31. Gminna Biblioteka Publiczna w Turobinie

32. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Biłgoraju

33. Filia Biblioteczna dla Dzieci i Młodzieży nr 1 w Biłgoraju

34. Filia Biblioteczna nr 2 w Biłgoraju

35. Filia Biblioteczna nr 3 w Biłgoraju

Wyniki i analiza ankiety

W celu zbadania czytelnictwa wśród bibliotekarzy powiatu biłgorajskiego wykonana została anonimowa ankieta. Rozesłana wśród badanych drogą elektroniczną wróciła w 10 na 50 egzemplarzy, co wskazuje na to, iż grupa badawcza wynosi 10 osób. Wszystkie ankiety wypełnione są przez kobiety, żaden z mężczyzn pracujących w bibliotece nie był zainteresowany sondażem. W realizowanej próbie 10% odpowiada grupie 5 bibliotekarzy pracujących w powiecie biłgorajskim.

90% procent badanych jest w związku małżeńskich, 10% pozostaje w stanie wolnym, dzieci posiada 80% ankietowanych. Wiek badanych jest zróżnicowany, wynosi od 26 do 55 lat. Średnia wieku badanych wynosi 39,9 roku. Jeżeli zaś chodzi o długość stażu pracy, był on zależny od wieku badanych. Najkrótszy (mniej niż rok), należał do osoby w wieku 26 lat, zaś najdłuższy (36 l.), do osoby w wieku 55 lat. Średnia długość stażu pracy wynosi 15,7 roku. Wiek, staż pracy ani stan cywilny nie ma jednak wpływu na częstotliwość sięgania po książki ani ich rodzaj.

Rysunek 2. Wykres zależności pomiędzy wiekiem a stażem pracy badanych

Ze względu na to, iż w powiecie biłgorajskim nie ma miast powyżej 100 tys. mieszkańców, a większość terenów zajmują wioski, nie powinny dziwić odpowiedzi dotyczące pytania o miejsce zamieszkania. 70% badanych mieszka na wsi, 20% w mieście do 20 tys. mieszkańców, a 10% w mieście liczącym 20-100 tys. mieszkańców.

Rysunek 3.Wykres przedstawiający strukturę procentową miejsc zamieszkania badanych

Na pytanie dotyczące ulubionego sposobu spędzania wolnego czasu, kiedy do wyboru było kilka odpowiedzi, w zdecydowanej większości przypadków badani odpowiadali: czytanie(90%) i spotkania z rodziną i/lub przyjaciółmi (60%). Niewielka część ankietowanych preferuje uprawianie sportu bądź Internet i TV (w obu przypadkach po 20%).

Ankietowane bibliotekarki najchętniej sięgają po literaturę faktu (7 na 10), znacznie rzadziej po poradniki (30%), literaturę popularno-naukową (20%) i sensacyjną (10%). Książki z gatunków science-fiction, poezja i innych nie cieszą się zainteresowaniem badanych.

Rysunek 4. Ulubione rodzaje literatury badanych

Na pytanie dotyczące ponownego czytania ulubionych książek, 70% badanych odpowiedziało twierdząco, zaś 30% zaprzeczyło. Wszystkie badane są aktywnymi czytelniczkami. Zdecydowana większość z nich czyta 1 lub 2 książki w miesiącu (80%), znacznie mniej 3-4 lub więcej niż 5 miesięcznie (po 10%). Kupowanie książek deklaruje 70% badanych, 30% twierdzi, iż nie kupuje literatury.

Tytuły książek wymienianych jako ulubione były bardzo zróżnicowane. Tylko dwie książki powtarzają się u 2 na 7 badanych - „Dom nad rozlewiskiem” i „Ostatnia piosenka”. Książki wymienione tylko przez jedną badaną to: „Pielgrzym”, „Miłość nad rozlewiskiem”, „Powroty nad rozlewisko”, „Ja, Pani Woźna”, „Doktor Żywago”, „Spełnione marzenia”, „Cudze grzechy”, „Mistyfikacja”, „Niepełni”, „Dziecko Pokuty”, „Jeździec miedziany”, „Tatiana i Aleksander”, „Ogród letni”, „Oskar i Pani Róż” oraz „Brzeg nadziei”.

Wybór spośród 3 wersji książki (e-book, audiobook i książka tradycyjna) był w przypadku wszystkich badanych taki sam. Każda z bibliotekarek preferuje książkę tradycyjną.

Każda spośród badanych bibliotekarek deklaruje regularne czytanie prasy. Połowa kobiet czyta ją codziennie, a kolejne 50% robi to przynajmniej raz w tygodniu. Najchętniej czytana jest prasa regionalna (Nowa Biłgorajska - 50%, Tygodnik Zamojski - 40% i Dziennik Wschodni - 30%), poradniki (Poradnik Bibliotekarza i Poradnik Domowy po 40%). Niemal każda z badanych czyta pisma kobiece, bo aż 90%, wśród wymienianych tytułów występują: Claudia (10%), Pani (30%) i Twój Styl (10%). Najrzadziej wybierane są czasopisma opiniotwórcze (Newsweek 10%), hobbystyczne (Kwietnik, M jak Mieszkanie i Ogrody po 10% badanych), młodzieżowe (Cogito 10%) oraz religijne (Niedziela 10%).

Zamiłowanie książki badani mieli określić w skali 1-5, gdzie 1 oznacza „nie lubię, zaś 5 „bardzo lubię”. 70% badanych twierdzi, iż „raczej lubi” czytać, zaś 30% „bardzo lubi” to robić. Średnie zamiłowanie badanych do książki w skali 1-5 wynosi 4,3.

Rysunek 5. Zestawienie procentowe zamiłowania do książki wśród badanych

Badani poproszeni o określenie stopnia rozumienia czytanego przez siebie tekstu w skali 1-5, najczęściej zaznaczali 4, czyli „raczej rozumiem” (60%). Pozostali (40%) wybrali odpowiedź „doskonale rozumiem”, tj. 5. Średnia wynosi 4,4.

Rysunek 6.Zestawienie procentowe określenia przez badanych stopnia rozumienia przez nich tekstu

Jeżeli zaś chodzi o szybkość czytania (również w skali 1-5), ankietowani najczęściej (80%) wybierali odpowiedź 3 „trudno powiedzieć”, znacznie rzadziej (20%) 4 „raczej szybkie”. Średnia oscyluje w okolicach 3,8.

Rysunek 7. Zestawienie procentowe określenia przez badanych szybkości czytania przez nich tekstu

Na pytanie dotyczące powodu wyboru zawodu odpowiedzi padały podobne. Najczęściej było to zainteresowanie książką (50%), następnie przypadek (30%) oraz chęć pracy z ludźmi (20%). Jeżeli zaś chodzi o drugie pytanie opisowe, Badani byli zgodnych. Wg nich bibliotekarz zobowiązany jest do aktywnego czytelnictwa.

Odpowiedzi badanych na pytanie „Czy uważa Pani/Pan, że praca w bibliotece zobowiązuje do aktywnego czytelnictwa? Proszę o uzasadnienie odpowiedzi”:

„Tak, ponieważ bibliotekarz powinien dawać dobry przykład”

„Praca w bibliotece zobowiązuje do aktywnego czytelnictwa, ponieważ bibliotekarz powinien znać rynek książki i pomagać czytelnikom w doborze literatury”

„Uważam że tak, bibliotekarz powinien znać nowości czytelnicze, swój księgozbiór i tematykę książki, aby móc polecić ją czytelnikowi”

„Jak najbardziej, ponieważ trzeba wiedzieć, jak doradzić czytelnikowi”

„Jeżeli bibliotekarz dysponuje wolnym czasem, to należy czytać”

„Tak, jest to wymagane do promocji wiedzy w pracy”

„Tak, znajomość literatury jest niezbędna w celu udzielenia pomocy czytelnikowi”

„Tak. Czytający bibliotekarz wie co polecić danemu czytelnikowi, biorąc pod uwagę jego zainteresowania czytelnicze oraz wiek”

„Tak, bibliotekarz powinien dzielić swoją wiedzę z czytelnikiem

„Oczywiście, należy znać literaturę proponowaną czytelnikowi”

Ankieta

1. Płeć:

• Kobieta

• Mężczyzna

2. Wiek w latach:

………

3. Miejsce zamieszkania

• Wieś

• Miasto do 20 tys. mieszkańców

• Miasto 20 - 100 tys. mieszkańców

• Miasto powyżej 100 tys. mieszk.

4. Stan cywilny:

• panna/kawaler

• w narzeczeństwie

• mężatka/żonaty

• wdowa/wdowiec

• rozwiedziona/rozwiedziony

5. Czy posiada Pani/Pan dzieci?

• Tak

• Nie

6. Staż pracy w latach:

……..

7. Ulubiony sposób spędzania wolnego czasu:

• uprawianie sportu

• TV, Internet

• czytanie

• spotkania z rodziną i/lub przyjaciółmi

• inne: …………………………………………………………

8. Ulubiony rodzaj literatury:

• popularno-naukowa

• science-fiction

• literatura faktu

• sensacyjna

• poezja

• poradniki

• inna: ………………………………………………………..

9. Tytuł ulubionej książki/ulubionych książek:

……………………………………………………………………………………

10. Jaką wersje książki Pani/Pan preferuje?

• książka tradycyjna

• e-book

• audiobook

11. Średnia ilość książek przeczytanych w ciągu miesiąca :

• 0

• 1-2

• 3-4

• 5 lub więcej

12. Czy wraca Pani/Pan czasem do przeczytaj książki?

• tak

• nie

13. Czy kupuje Pani/Pan książki?

• tak

• nie

14. Czy czyta Pani/Pan regularnie czasopisma i magazyny?

• tak, codziennie

• tak, przynajmniej raz w tygodniu

• tak, przynajmniej raz w miesiącu

• Nie

15. Wymień tytuł/tytuły czytanych czasopism i magazynów:

……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….

16. W skali 1-5 jak bardzo lubi Pani/Pan czytać?

Nie lubię Bardzo lubię

1 2 3 4 5

17. Jak w skali 1-5 ocenia Pani/Pan szybkość czytania przez siebie tekstu?

Bardzo wolno Bardzo szybko

1 2 3 4 5

18. Jak w skali 1-5 ocenia Pani/Pan stopień rozumienia czytanego przez siebie tekstu?

Nie rozumiem Doskonale rozumiem

1 2 3 4 5

19. Co skłoniło Panią/Pana do podjęcia pracy w bibliotece?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

20. Czy uważa Pani/Pan, że praca w bibliotece zobowiązuje do aktywnego czytelnictwa? Proszę o uzasadnienie odpowiedzi.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bibliografia

1. Zatorska T., Rozważania naukowe nad czytelnictwem, Warszawa 2000.

2. Wojciechowski J., Czytelnictwo, Kraków 1999.

3. Ankudowicz J. Czytelnictwo na tle życia kulturalnego i struktury społecznej mieszkańców małych miast, Warszawa 1967.

4. Szyszko M. Czytelnictwo i biblioteki na wsi - obraz współczesny i tencencje : materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Poznań, 3-5 listopada 1996 r.

5. Spis treści

Wstęp. O czytelnictwie 1-2

O badaniach nad czytelnictwem 2-3

O kulturze czytelnictwa 4

O bibliotekarzach 5-6

O Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Biłgoraju 6-8

Biblioteki powiatu biłgorajskiego 9-10

Analiza i wyniki ankiety 10-14

Ankieta 15-16

Bibliografia 17

Spis treści 18

18

Kultura czytelnicza jednostki

Dyspozycje instrumentalne

Dyspozycje motywacyjne

Rzeczywiste zachowania czytelnicze

Zespół przeświadczeń dotyczących roli książki w życiu człowieka.

Motywy czytania.

Wybory i preferencje czytelnicze

Częstotliwość i charakter kontaktów z lekturą (książki i czasopisma)

Kompetencje czytelnicze z zakresu:

-poszukiwania lektury

-recepcji tekstów

-utrwalanie treści lektury

Rysunek 1. Mapa powiatu biłgorajskiego

---