Punkt 24BIBLIOTEKI PUBLICZNE KOŃCA LAT 90. - ZASIĘG SPOŁECZNY I WSKAŹNIKI CZYTELNICTWA
na podstawie: Lucjan Bliński, - Biblioteki publiczne u końca XX wieku
-> wiedzę na temat stanu czytelnictwa u konca lat 90. dostarcza zwłaszcza statystyka GUS oraz opinie i oceny zawarte w analizach opisowych działalności bibl. publicznych
-> Wiele takich analiz pochodzi z lat 1975-1998
- 1975 r - reorganizacja sieci bibliotecznej w związku z reorganizacją państwową -> powstanie 49 województw, a w ich stolicach utworzono biblioteki wojewódzkie
- 1998 - redukcja bibliotek wojew. --> zamieniono je na biblioteki powiatowe
Wpływ na czytelnictwo końca lat 90. ma też pojawienie się Internetu, a za tym idzie e-booków, audiobooków,
- Wg Blińskiego jednak czytelnictwo w bibliotekach publicznych jest na tyle specyficzne, że nie można go porównywać z czytelnictwem w bibl. szkolnych czy uczelnianych:
Zmiany w stanie czytelnictwa -> lata 90.
Rok |
Czytelnicy ogółem w tys. |
1990 |
7423 |
1991 |
6826 |
1992 |
6613 |
1993 |
6671 |
1994 |
6893 |
1995 |
7022 |
1996 |
7137 |
1997 |
7237 |
1998 |
7314 |
1999 |
7366 |
Wynika stąd, że w 1999 roku czytelnikami bibliotek publicznych było 19% ogóły polskiego społ.
Odpowiedni wskaźnik dla miast wyniósł 23% dla wsi 13%
**Wojew. Bibl. w Bydgoszczy zauważyła, że w latach 80 nastąpił wyraźny spadek liczby czytelników, ale za to odtąd wzrosła liczba czytelników do lat 14
** Decydujący wpływ na taki stan rzeczy miały mieć przemiany trasformacyjne
** Dużą konkurencją dla bibliotek był wydawnictwa drugiego obiegu
- Wymienia się ponadto takie przyczyny spadku zainteresowania ofertą B. publicznych jak:
- zamykanie bibliotek filialnych
-likwidacja punktów bibliotecznych
-wyludnianie wsi
-negatywny wpływ multimediów na czytelnictwo
-łączenie bibliotek z ośrodkami kultury
-łączenie bib. publicznych i szkolnych
Największy wskaźnik czytelnictwa: 7857 tys. tuż przed dekadą lat 90. - 1988 rok
STRUKTURA ZAWODOWA CZYTELNIKÓW BILBLIOTEK PUBLICZNYCH:
Rok 1998, Katowice:
- uczący się: 62%
-prac. Umysłowi - 13%
-prac. Fizyczni - 10%
- inni zatrudnieni 1,8%
|-rolnicy - 0,2%
|-niezatrudnieni - 13%
-> zrównanie prac. umysłowych z niezatrudnionymi
Porównywalnie: POLSKA:
-> robotnicy: 6,43%
-> rolnicy: 1,2%
-> prac. Umysłowi: 12,3 %
-> uczniowie: 57, 3 %
-> studenci: 7,9 %
->inni zatrudnieni: 3,1%
-> nie zatrudnieni: 11, 77%
a) Najbardziej zauważalny spadek w stosunku do poprzednich dekad zauważa się wśród rolników, ale też robotników ---> ( związane ze zmniejszeniem roli tych sektorów gospodarki i likwidacją bibliotek na wsiach)
b) Wzrósł z kolei aktywny udział bezrobotnych, którzy w latach 80% stanowili znikomy procent
c) Coraz większe zainteresowanie książką fachową z zakresu: prawa, ekonomii, informatyki
d) Spada zainteresowanie beletrystyką zwłaszcza z powodu nie nadążania bibliotek za czytelniczymi trendami
e) Spadek zainteresowania lit. piękną na rzecz lit. popularnonaukowej i informacyjnej
f) duże zainteresowanie na temat książek dotyczących współczesnych programów gospodarczych, społecznych itd.
CZYTELNICTWO NA WSI:
-spadek czytelnictwa na wsi od 1982 roku do 1984
- 1985-1987 - niewielki wzrost, a odtąd systematyczny spadek
- w latach 1974 - 1998 zanotowano spadek o 41,8 % w stosunku do poprzedniej liczby czytelników na wsiach
---> spowodowane np. emigracją zarobkową do miast, wchłanianiem wsi przez miasta, utworzeniem aż 49 miast wojewódzkich, do których mieszkańcy wsi emigrowali, gdyż miasta rozwijały się prężniej
Wskaźniki:
- 1989 - 3056 tys.
- 1990 - 2809 tys.
-1995 - 2052 tys.
- 1999 - 1965 tys.
--> różnica między 1989 a 1999: 1091 tys.
Nie są to zmiany spowodowane jedynie ubytkiem mieszkańców na wsiach gdyż porównywalnie w latach 1970 -1999 w woj. elbląskim ubyło około 13% mieszkańców wsi, a czytelników aż 41,8%. Większość bibliotek podkreśla w tym znaczenie LIKWIDACJI WIEJSKICH PLACÓWEK BIBLIOTEK, to z kolei związane jest z likwidacją m.in PGR-ów w których istniały punkty biblioteczne
Miało to też spowodować urealnienie statystyk bibliotecznych, gdyż w latach 80' kierownicy punktów dostawali nagrody za jak największą liczbę czytelników, dlatego często koloryzowali w sprawozdaniach.
Na wsiach około 60% czytelników to dzieci, młodzież uczącą się i studenci!
CZYTELNICTWO DZIECI I MŁODZIEŻY:
--> lata 90. biblioteki stają wobec nowych zadań, szczególnie trudne jest przyciągnięcie młodzieży, gdyż ta sięga do innych form przekazu.
--> Dla tej grupy czytelników w większych ośrodkach miastowych tworzy się specjalne oddziały bibliotek, tworzono określone standardy, wydziela się pomieszczenia w bibliotekach
-> pierwsze bib. publiczne dla dzieci juz w XX leciu np. przy MBP w Warszawie
--> 1957 : Wskazówki w sprawie organizacji bibliotek dla dzieci
--> Maria Gutra - duże zasługi dla organizacji bibliotek dla dzieci w strukturach bibliotek publicznych
--> Wg wyznaczników w nowo utworzonych bibliotekach dla młodzieży ksiegozbiór powinien sie rozkładać następująco:
1) Lit. popularnonaukowa ok. 34%
2) Lit. piękna dla dzieci 6-8 lat - poziom I - 8%
3) ---"--- , 9-10 lat, Poziom II - 12%
4) ---''---, 11-14 lat, poziom III - 34%
5) Lit. dla dzieci i dorosłych, która może być udostępniania dzieciom , poziom IV - 12%
W roku 1999 w Polsce istniało w sumie 891 placówek bibliotecznych dla dzieci i 242 filie: w tym:
Najmniej: Świętokrzyskie: 20+ filii, Lubuskie 34+ 6 filii, Podlaskie, 31+ 3 filie
Najwięcej: Wielkopolskie 81+18 filii, Dolnośląskie+ 21 filii, Śląskie 101+ 14 filii
Czytelnicy w wieku 16-19 lat stanowią 62,3% ogolu czytelników (dane za rok 1998) a do lat 15 -43,09%
Najmłodsi szczególnie na wsiach, trochę starsi w małych miasteczkach przy szkołach ponadpodstawowych
--> Charakterystyczne dla dekady lat 90 jest znaczny udział młodzieży i studentów w ogóle czytelników
--> K. Wolff : lata 1992-1998 - zainteresowanie książką wśród mieszkańców Polski w wieku 20 lat i wiecej i deklaracja kupienia przynajmniej 1 ks. w roku
1992 -> 55%
1994 -> 37%
1996 -> 46%
1998 -> 42%/
G. Straus, podobne działania odnośnie przeczytania 1 książki:
1992 - 69%
1994 - 53%
1996 - 56%
1998 - 47%
CZYTELNICTWO OSÓB CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ OBSŁUGA BIBLIOTECZNA SPECJALNYCH GRUP UŻYTKOWNIKÓW
--> Lata 90, ok. 4,5 mln niepełnosprawnych Polaków
--> Głównie z powodu warunkó finansowych tylko około 6% bibliotek posiada przystosowania dla chorych
--> pod koniec 1999 roku w Polsce istniało 551 bibliotek przystosowanych dla niepełnosprawnych, w tym:
a) Najmniej: Świętokrzyskie: 6, Podlaskie 9, Opolskie 14
b) Najwięcej: Śląskie 75, Dolnośląskie 81, Mazowieckie 87
Stworzono także wytyczne IFLA dotyczące bibliotek specjalnych, wg ilośc łózek w szpitalu -> im więcej łóżek tym większe księgozbiory
- do 500 łóżek - 7 ks. na 1 łóżko
- od 5000 do 1000 - 6 ks. na 1 łóżko
od 1000 łożek - 5 ks. na jedno łóżko
w tych 1 i 2 możliwe jest zatrudnienie na pół etatu, w tych ostatnich powinien być zatrudnieniony pracownik na pełen etat
Wszystko to odbywa sie na zasadzie porozumień placówki z biblioteką