4. Kultura; kultura symboliczna; kultura masowa; kultura literacka; kultura i literatura popularna; kultura a cywilizacja.
Kultura:
potoczne rozumienie jest zwykle zawężone do tworzenia, rozpowszechniania i obioru przekazów głównie estetycznych (artystycznych), a ewentualnemu poszerzeniu towarzyszy zawsze dodatkowy człon objaśniający, np. „kultura techniczna”;
w najszerszym, globalnym ujęciu wyróżnia się formy zachowań kulturalnych, tj. wykształconych i wyuczonych w życiu społecznym, od zachowań naturalnych, uwarunkowanych dziedzictwem biologicznym;
treść wypełniająca wszelkie formy ludzkiego współoddziaływania, a poziom jej rozwoju zależy od opanowania przyrody, poziomu wiedzy i twórczości artystycznej oraz od form współżycia;
jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, składają się na nią zarówno wytwory materialne, jak teorie, wartości, obyczaje i religie; nie każdy jednak wytwór zbiorowości należy do kultury, tylko taki który „odrywa się” od wytwórcy na tyle, by został przyjęty przez inne grupy i istniał jako pewien wzorzec, niezależny od przypadkowych okoliczności;
wg Czarnowskiego: całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swojej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.
Istnieje tendencja do rozróżniania kultury od cywilizacji, pojmowanej jako ogół wytworów techniki oraz dóbr użytkowych. Cywilizacja ma oznaczać to, co ludzkość stworzyła, dodała do natury dla ułatwienia życia; kultura zaś to stan psychiczny, określający przeżycia oraz czynności ludzi, którzy korzystają ze stworzonej przez siebie cywilizacji.
Kultura masowa - jej istotną cechą jest celowe i świadome upowszechnianie informacji, nadawanej z określonego centrum za pomocą określonych środków, a także masowy zasięg, pośredni charakter przekazy i standaryzacja (ujednolicenie) treści, kierowanych do zróżnicowanej publiczności.
Kulturę masową utożsamia się z rozrywką oraz przekazem treści banalnych, przeciwstawiając ją kulturze artystycznej wyższego poziomu, niejako elitarnej.
negatywne konsekwencje procesu industrializacji i urbanizacji;
radykalne przemiany powiązane z powstaniem rozległych i zmechanizowanych typów produkcji przemysłowej oraz rozwój gęsto zaludnionych miast jako form, w których żyje i pracuje coraz większa rzesza ludzi, są dowodem destabilizacji i erozji wcześniejszych struktur społecznych i wartości, które spajały ludzi;
podstawowe cechy społeczeństwa masowego: wykorzenienie typowo rolniczego przywiązania do ziemi, destrukcja zwartych społeczności wiejskich, upadek religii, sekularyzacja społeczeństw związana z przyrostem wiedzy naukowej, rozprzestrzenianie się zmechanizowanej, monotonnej i alienującej pracy fabrycznej, ustanowienie wzorów życia w wielkich miastach zaludnionych anonimowym tłumem, relatywnie mała integracja moralna.
Industrializacja i urbanizacja służą tworzeniu zjawiska zwanego atomizacją - w społeczeństwie masowym wzajemne relacje między ludźmi upodobniają się do atomów w związku fizycznym lub chemicznym. Społeczeństwo masowe to ludzie zatomizowani, pozostający w przypadkowych kontaktach. Jednostka musi w coraz większym stopniu polegać na samej sobie, ma do dyspozycji coraz mniej wspólnot czy instytucji, w których odnajduje tożsamość i wartości jej bliskie oraz posiada coraz mniejsze wyobrażenie o moralnie właściwych sposobach życia. Społeczeństwo masowe nie może dostarczyć podstaw trwałego ładu społecznego i harmonii moralnej, zanika w nim porządek moralny.
Kultura masowa jest traktowana jako jedno z głównych źródeł zastępczej i nieefektywnej moralności. Bez odpowiednich organizacji pośredniczących (wieś, rodzina, kościół) jednostki są podatne na manipulację i wykorzystywanie przez mass media i kulturę masową.
Kultura masowa: kultura popularna tworzona przez masową technikę przemysłową i sprzedawana dla zysku masowej publiczności konsumentów. Jest to kultura komercyjna, produkowana masowo dla masowego rynku. Jej rozwój powoduje, że jest coraz mniej miejsca dla jakiejkolwiek formy kultury, która nie przynosi pieniędzy i nie może być wytwarzana dla masowego rynku.
Produkty kultury masowej są standardowe, tworzone wg jednakowych recept - jest to rezultat produkowania artykułów kulturowych za pomocą rutynowych, wyspecjalizowanych, zsegmentalizowanych taśm produkcyjnych.
Publiczność jest postrzegana jako masa biernych konsumentów, skłonnych poddawać się manipulacyjnej perswazji mass mediów, posłusznych apelom, by kupować masowo produkowane artykuły tworzone przez kulturę masową.
kultura niska, trywialna, która unieważnia zarówno rzeczywiste głębokie dramaty, jak proste, spontaniczne przyjemności;
brak intelektualnego wyzwania i stymulacji, preferowanie mało wymagającej fantazji i eskapizmu;
kultura zaprzeczająca wysiłkowi myślenia;
spłycanie rzeczywistości.
Kultura popularna - to wytwory (przedmioty, zachowania czy sposoby życia), które spełniają jednocześnie pięć warunków:
są powszechnie znane i ogólnie rozpoznawalne (dzięki mediom);
są przedmiotem wyboru (nikt nas nie zmusza, byśmy z nich korzystali);
przyjmują wiele znaczeń, poddają się rozmaitym odczytaniom;
stanowią środek porozumienia między ludźmi, a zarazem wyrażania różnic;
różnym osobom przynoszą różne przyjemności popularne.
Żadna z tych właściwości sama w sobie nie czyni kultury popularną; trzeba je rozpatrywać łącznie. Ponadto kultura popularna jest zawsze czyjaś, jest dorobkiem pewnego obszaru, państwa, narodu, grupy społecznej.
Z czasem pojawiła się tendencja do uznawania kultury masowej i popularnej za pocięcia równoważne.
Kultura literacka:
z jednej strony tendencja do zastępowania tym określeniem dawnej formuły życia literackiego, sugerując że kultura literacka to nic innego jak zespół zagadnień związanych z komunikacją literacką;
w innym ujęciu: zespół przeświadczeń dotyczących literatury, czyli stan świadomości literackiej określonej społeczności - zakres pojęcia uległ więc pewnej redukcji.
14. Rozwój myślenia dzieci. Proces uczenia się czytania dzieci. Główne przyczyny trudności w nauce czytania i bariery właściwego rozwoju czytelnictwa. Zaburzenia rozwoju - dysleksja i jej objawy. Cechy wskazujące na niski poziom sprawności czytania dorosłych.
Fazy myślenia:
- konkretno-ruchowe (do lat 2)
- konkretno-obrazowe (do lat 6)
- konkretno-wyobrażeniowe (do lat 11)
- hipotetyczno-dedukcyjne (11-13 lat) - oderwanie się od doświadczenia, wyobraźni; dziecko myśli w kategoriach ogólnych; zwiększa się zasób słownictwa, dziecko potrafi czytać „między wierszami”, myśleć abstrakcyjnie.
Proces nauki czytania jest jednym z najdłuższych procesów, trwa mniej więcej 10 lat. Dojrzałość czytelniczą osiągamy w wieku 15 lat. Etapy wg Tinkera:
przygotowawczy (niemowlęctwo - 5 lat)
początkowe stadium nauki czytania (1 klasa)
początkowy etap czytania samodzielnego (2 klasa)
etap przejściowy (3 klasa)
dojrzałość średnia/niska (4-6 klasa)
czytanie zaawansowane (7-8 klasa)
Najważniejszy okres to pomiędzy 1 a 4 klasą. Duży wpływ na naukę czytania ma otoczenie, rodzina. Im więcej dociera do dziecka impulsów w okresie prenatalnym, tym lepiej rozwija się jego mózg (a więc szybciej i łatwiej się uczy).
Czynniki wpływające na rozwój dziecka:
- genotyp
- własna aktywność i działania dziecka
- środowisko, czynniki materialne i kulturalne
Fazy czytania wg Bϋhlera:
- okres baśni
- okres robinsonady
- okres lektury realistycznej, obyczajowej
Rozwój psychiczny dziecka jest ściśle związany z rozwojem czytania. Jeśli dziecko w pewnym okresie nie zetknie się z baśnią może cierpieć na niedorozwój. Baśń przeznaczona jest jednak najwcześniej dla dzieci powyżej 6 roku życia, wtedy dziecko jest dostatecznie pojętne, wytworzyło już pewne pojęcia i sądy, ma wystarczająco rozwiniętą inteligencję, kształtuje się wyobraźnia.
DYSLEKSJA: zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania przy stosowaniu standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym oraz sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych.
Objawy dysleksji:
pomijanie w rozwoju ruchowym raczkowania;
opóźniony rozwój mowy; trudności z poprawnością wypowiedzi, mowa niewyraźna, niezrozumiała dla otoczenia;
mała obniżona sprawność ruchowa w zakresie swojego ciała, tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów; niechęć do zabaw ruchowych, kłopoty z łapaniem piłki, rzucanie do celu;
mała sprawność rąk, tzw. mała motoryka: niechęć w zapinaniu guzików, sznurowania butów, używanie widelca, nożyczek;
słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa;
opóźniony rozwój lateralizacji - dziecko używa na zmianę raz jednej a raz drugiej ręki, ma trudności w określeniu stron: lewa - prawa;
zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej, trudności z rysowaniem figur, odtwarzaniem figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków;
trudności w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowych;
zaburzenia analizy i syntezy wyrazów;
ma problemy z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek, oraz miesięcy, trudności z wymową, wadliwa wymowa;
przy pierwszych próbach czytania przekręca wyrazy, wolne tempo czytania;
słabe rozumienie tekstu;
przy pierwszych próbach pisania - niestaranne, brzydkie pismo, popełnianie błędów przy przepisywaniu, mylenie liter, opuszczanie liter, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter.
34. Technologiczne przekształcenia współczesnych bibliotek - konsekwencje dla czytelników i czytelnictwa.
- ułatwienie dostępu: łatwiejsze wyszukiwanie w zautomatyzowanych katalogach, możliwość wysłania zamówienia z domu
- dostęp do baz komputerowych
- poszerzenie wyszukiwania o dodatkowe opcje (słowa kluczowe itp.)
- zerwanie z tradycyjnym obrazem biblioteki, co może odrzucać np. osoby starsze
- nowa rola biblioteki jako nowoczesnego centra dostępu do wiedzy - poszerzenie funkcji
- możliwość podjęcia współpracy z innymi placówkami - korzyść dla użytkowników (np. wypożyczanie międzybiblioteczne, szybszy czas opracowania a więc dostępności książki)
43. Problematyka barier czytelniczych - czynników utrudniających lekturę (natury psychosomatycznej, środowiskowej - społecznej, technologicznej).
Subwokalizacja (artykulacja, fonetyzacja) - powtarzanie czytanych słów; wyróżniamy subwokalizację:
wewnętrzną - powtarzanie słów w myślach
zewnętrzną - wypowiadanie słów głośno lub szeptem
Czytanie nie przekracza szybkości mowy (ok. 150 słów na minutę). Sposoby stłumienia subwokalizacji:
metoda mechaniczna - przygryzienie języka, gryzienie czegoś
zakłócenie mowy i słuchu - wymawianie liter, gwizdanie, liczenie itp. w trakcie czytania
centralne zakłócenie mowy - wystukiwanie ręką, ołówkiem stałego rytmu w czasie czytania
Regresja - powracanie spojrzeniem podczas czytania do mało zrozumiałych słów lub zdań. Wyróżniamy regresję:
mimowolną
świadomą i celową
Najczęściej jest skutkiem małej koncentracji uwagi, prowadzi do utraty rytmu czytania, spadku tempa czytania, błądzenia oka. Żeby ją pokonać, należy podejść do tekstu bez uprzedzeń, nastawić się pozytywnie, zwiększyć tempo czytania albo przesuwać palcem albo ołówkiem pod czytaną linijką.
- brak nawyku czytania w najbliższym otoczeniu
- choroby, np. ADHD, dysleksja
- problemy ze wzrokiem
- traumy związane z czytaniem - np. zmuszanie do czytania w dzieciństwie
- brak czasu
Jak widać nasza szanowna profesorka jest nadal co najmniej jedną nogą w starym systemie. Ale skoro tak mówiła to niech będzie. :)
6