Czytelnictwo

Zachowania czytelnicze Polaków - stabilizacje i przemiany w ostatnim dziesięcioleciu (1990 - 2000). Specyficzośc i niespecyficzność lektury; powszedniość czy powszechność lektury, jej indywidualizacja i funkcjonalizacja. Zmiana statusu społecznego i kulturowego książki i czytania.

Na mój pkt zachodzi pkt Izy Sierońskiej dlatego w całości go tu umieszczam: (za jej zgodą :D)

Prof. Socah przesłała czyta.polaów - synteza (ta ostatnia) to macie to na mailu roku - wchodzi tu mój pkt…a ja się tyle męczyłam przy tym o fest ;)

W latach 90 tych wzrosła liczba czytelników sporadycznych - mieli oni lepszy dostęp do ksiązki, większa też była reklama i promocja.

Wyznaczono nowe kryterium czytelnika. Czytelnik to osoba, która czyta 1 książkę miesięcznie, badania publiczności wykazały, że 30% nie czyta, 40% czyta od 1 do 11 książek rocznie, 30% czyta powyżej 12 książek rocznie. Wzrosła liczba czytelników w stosunku do 1985 roku aż o 10%. Czytały głównie osoby z wyższym i średnim wykształceniem. Kobiety były głównie zainteresowane romansami i kobiecymi czasopismami. Czytelnicy ze wsi i małych miast zaczynają dorównywać poczytnością czytelników większych aglomeracji.

Nowoczesny czytelnik przypomina konsumenta, który nie ma własnego gustu czy upodobań. Czytelnicy są to zazwyczaj osoby młode, wykształcone, z miast, pracownicy oświaty - nauczyciele, studenci, uczniowie, pracownicy kultury. Większa poczytność w domach w których jest dziecko uczące się. Mało czytają rolnicy - czytają raczej książki związane z zawodem. Popularne jest poznanie książek chwili, bestsellerów, beletrystyka polska i obca. Poczytni autorzy to: Sienkiewicz, Rodziewiczówna, Ludlum, Courts - Mahler, Kraszewski, Fleszerowa - Muskat. Ważna jest forma ksiązki, jej format, ilustracje, zdjęcia.

Sprzedawano ksiązki na jarmarkach, targach książek. Wydawano serie np. Harlequin w różnych cyklach, które zachęcały do kupienia książki o podobnym profilu/tematyce, książki dotyczące aktualnych wydarzeń społecznych/politycznych/historycznych, promowano konkretnych autorów np. Ludlum. Słaba oferta książek dla dzieci i młodzieży - mało czytelników w młodym wieku. Rynek książki zalewają encyklopedie, słowniki, poradniki. Nowością jest horror i fantasy.

Wpływ kultury masowej miał duże znaczenie przy tworzeniu się list bestsellerów.

Po zniesieniu cenzury i zmianach politycznych nastąpił chaos wydawnictw. Oficyny bez odpowiednich badań rynku drukowały wszystkie propozycje książkowe.

Rok	% wzrost sprzedaży	Liczba wydanych tytułów
1990	13
1991	82
1992	-18
1993	-16
1994	23
1995	24	16.000
1996	30	19.000
1997	21	21.000
1998	11	24.000
1999	-2	24.500

Po zniesieniu cenzury widać gwałtowny wzrost sprzedaży książek, po przesyceniu rynku w latach 1992 - 1993 sprzedaż maleje i jest ujemna. W latach 1994 widać, że sprzedaż książek się unormowała i wynosi ok. 23 - 25%, w roku 1998 spada do 11% a w roku 1999 do -2%. Od 1995 roku sukcesywnie zwiększa się liczba wydanych tytułów. Na zmiany ma wpływ reforma szkolna, inflacja oraz kurs dolara, większa konkurencja, nowe oferty sprzedaży (gratisy, zniżki dla stałych klientów, itd).

Tendencje na rynku książki w Polsce (wykłady):

1. W okresie PRLu wydawano ok. 9 - 10 tys. tytułów o dużych nakładach, od kilkudziesięciu tysięcy nawet do 100 - 200 tys. Egzemplarzy

2. w 1990 zniesiono cenzurę, w 1989 wprowadzono zmiany polityczne, prawne, finansowe i organizacyjne dające początek tzw. gospodarce rynkowej. Mogły swobodnie powstawać nowe przedsiębiorstwa tym oczywiście wydawnictwa. Wcześniej przemysł wydawniczy był znacjonalizowany, tzn. podlegał w całości kontroli władzy (państwa).

Nowe wydawnictwa - często bez wykwalifikowanej kadry. Wydawano rocznie ok. 20 tys. tytułów rocznie, możliwe jest, że liczba tytułów jest większa ponieważ część dokumentów nie trafiała do Przewodnika Bibliograficznego (nawet do 28 tys. tytułów). Dla wydawnictw były najważniejsze szybkie zarobki. Istniało 150 dużych oficyn i 3 000 średniej wielkości.

Średni nakład w latach 1990 - 1995 wynosił 10 tys. egzemplarzy (17 tys. lit. piękna)

Średni nakład w latach 1996 - 2000 wynosił 5 tys. egzemplarzy

W roku 2000 średni nakład wynosi 4 tys. egzemplarzy, w latach 2000/1kryzys rynku wydawniczego.

Tendencje na rynku periodyków

1. Czasopisma w okresie PRL były ogólnie dostępne, kilkanaście tytułów, związane z polityką i tematyką związkową.

Gazety lokalne, kilkudziesięciu tytułach.

2. W latach 90tych istniało ok. 3 tys. tytułów czasopism wydawanych w nakładzie 41 mln egzemplarzy.

Gazety miały ok. 150 - 160 tytułów

3. W roku 2008 istniało 7171 tytułów czasopism i 58 tytułów gazet.

Dodatkowo: na czytelnictwo ma również wypływ nurt kulturowy.

Koniec wieku XX jest ściśle związany z nurtem postmodernizmu, który objawia się poprzez: podejście do życia poprzez styl konsumpcjonizmu, celem życia ludzi jest spożywanie, a nie ideologiczna twórczość. Postawa hedonistyczna - celem jest dążenie do szczęścia, rozrywki i emocji. Bez ideologii, poświęceń i zasad. Nie występuje jedna prawda absolutna, ani dogmaty, dla których warto pracować, wyrzekać się przyjemności. Nie ma wartości nadrzędnych, każdy może decydować co jest dla niego ważne. Nie poszukuje się sensu życia. Brak fundamentów, w którym człowiek czuje się pewnie, brak religii, ideologii czy wspólnej kultury. Wzrasta poziom lęku, samotności - brak drogowskazów, bezpieczeństwa, nie występują grupy o takich samych/ podobnych zainteresowaniach. Wierzy się w horoskopy, wróżby, siły nadprzyrodzone ponieważ obniżają one poziom lęku.

Istnieje duże zróżnicowanie stylów życia, światopoglądów, są akceptowane różne poglądy polityczne i społeczne. Wielokulturowość, tolerancja, poszanowanie inności i różnic kulturowych.

Stale dąży się do nowości - poszukiwanie nowych wrażeń, eksperymenty w sztuce (forma, efekty, wrażenia). Ważne jest jak ktoś wygląda a nie to co mówi. Treść jest miałka, bez znaczenia. Kultura cytatu - zlepek haseł - nowa jakość ze starej. Żart, zabawa, i skandal - to główne elementy sztuki. Brak kryteriów w ocenie sztuki, zatarcie sztuki a kultury popularnej. Sztuka to rzecz umowna, śmietnik kultur.

Władza mass mediów i kultury popularnej. W kinie efekty specjalne dominują nad treścią, nowe eksperymenty w filmie np. łączenie filmu z kreskówką, cytowanie i alucje w programach. Stworzenie rzeczywistości wirtualnej, nowy świat zastępczy, bez granic intymności.

Społeczeństwo flesh'u - mentalność i styl życia, pokolenie SMS - szybki efekt, szybkie tempo życia, bez rozmyślań o filozofii życia, występują tylko krótkie komunikaty.

Dodatkowe elementy postmodernizmu to wychowanie antypedagogiczne, które zakłada, że dziecko jest kształtowane przez naturę, nie należy wychowywać poprzez nakazy i zakazy rodziców.

McDonaldyzacja - spędzanie czasu w nowych świątyniach konsumpcji - centrach handlowych i hipermarketach. Dąży się do konsumpcji w szybkim tempie. Nowy model podróżowania - „w 20 dni po Europie” - powierzchowność. Szybko otrzymuje się danie, oferty są stałe, jednolita jakość i standard, ukryta manipulacja np. poprzez złudzenie obfitości. Charakterystyczne w stylu życia współczesnych rodzin jest to, że szybkie posiłki nie zacieśniają więzi rodzinnych.

Pokolenie sieci - społeczeństwo online - człowiek interaktywny, szybko szuka, potrzebuje odpowiedzi i efektów. Komunikowanie masowe. Wytwarza się cyber kultura.

Dodatkowo - to już mój materiał:

Zachowania czytelnicze Polaków (na postawie publikacji Katarzyny Wolff)

Każdego roku inaczej - czyli niestabilność zbiorowości indywidualnych nabywców.

Obiecujący początek - 1w 1992r. - na wstępie funkcjonowania rynku opartego na zasadach ekonomicznych, uwolnionych od monopolu państwa i cenzury, ale ciągle chaotycznego. Połowa a dokładnie 56 % mieszkańców Polski powyżej 15 roku życia kupiła w ciągu roku książkę.

Wraz z porządkowaniem się rynku zakup książek malał (po 2 latach o 19%) w 1994r. to 37%, w 1996 to 47%, w 2000r. W 1996r. zaczęto odzyskiwać klientów dzięki staraniom nabywcy zwiększyli się do 47% - tej tendencji nie dało się utrzymać i za 4 lata (w 2000r.) spadło do 41% choć i tak rok ten nie był taki zły jak 1994r. Spadek kupowania książek ciągle się utrwala.

intensywnośc kupowania książke w ostatniej dekadzie XX w. prze Polaków powyżej 15 roku życia

Ilośc książke kupowanych	19992r.	19994r.	1996r.	2000r.
1 - 4	25	21	24	24
5 - 11	18	10	14	11
Pow. 12	13	5	8	5
0	44	63	53	59

Intensywność kupowania książek w ostatniej dekadzie XX w przez Polaków powyżej 19 roku życia

Ilość Kupowanych książek	1992r.	1994r.	1996r.	1998r.	2000r.
1 - 4	25	22	23	18	24
5 - 11	18	10	14	15	11
Pow. 12	13	5	8	8	5
0	44	63	54	58	60

Spadek w grupie najwięcej kupujących w ostatnich latach, w 98r.był to mały % (w granicach błędu statystycznego) w 2000r. dużo większy.

Wyróżniono 3 grupy kupujący

1. Powyżej 15 roku zycia

	1992r.	1994r.	1996r.	2000r.
Nabywcy przypadkowi (do 4 książek rocznie)	44	59	51	58
Nabywcy sytuacyjno - klubowi (5 - 11 książek rocznie)	33	27	30	27
Nabywcy nawykowi (12 i wyżej ks.na rok)	23	14	17	13

2. Powyżej 19 lat

	1992r.	1994r.	1996r.	1998r.	2000r.
Nabywcy przypadkowi (do 4 książek rocznie)	44	59	51	43	59
Nabywcy sytuacyjno - klubowi (5 - 11 książek rocznie)	32	27	29	37	28
Nabywcy nawykowi (12 i wyżej ks.na rok)	24	14	17	19	12

Społeczne uwarunkowania zakupu książki

W latach 1992 - 2000 najwięcej kupowali mieszkańcy dużych miast, osoby wykształcone, więcej kobiet niż mężczyzn. Największe zmienne to wykształcenie i miejsce zamieszkania.

14% więcej kobiet czyta niż mężczyzn

Na wsi kupują mało, w miastach średnich Tu widać wzrost kupowania) i najwięcej w dużych miastach. ¾ nabywców nawykowych to kobiety (laa 1992-1994)

Przykład osoby czytającej nawykowo - mężczyzna zawsze czytał przed spaniem i zapomniał książki to czytał to co miał akurat pod ręką (pudełko po zapałkach) i wtedy mógł zasnąć :D

śmieszny przykład ale z książki więc… 

Zainteresowania czytelnicze

Stali nabywcy typowali: Joanne Chmielewską, Andrzeja Sapkowskiego, Wiliama Whartona, H. Sienkiewicza. Ludzie bardziej zwracają uwagę na autora niż na tytuł książki, określają je jedyne jako „do nauki” „dla dzieci” itd.

W tej dekadzie stały był krąg nabywców niebeletrystyki bo zainteresowania literaturą piękną spadło z 52% (1992r) do 27 (1996) ale w 2000r wzrosło do 45%.

Książki niebeletrystyczne nie spadły tak drastycznie w 1994r.to 17% ale w 2000r. wzrosło do 57%.

W 2000r. kupujący omawiali się za 1 typem albo beletrystyką (29% tak postanowiła) albo niebeletrystyczną (41%)

Od 1994r. rozpoczyna się zjawisko INDYWIDUALIZACJI wyrobów, udział wielu różnorodnych typów książek (dlatego teraz ogólnie można podzielić na lit.piękną i niebeletrystyczną). Na początku i końcu dekady wszystkie typy publikacji traciły popularność - z 2 wyjątkami:

- lit. Fachowa (po 1994r. wzrosła i utrzymywała się do 2000r., w 2000r. 4razy więcej nabywców niż w 1992r.

- fantastyka - wzrosła pod koniec dekady

Zmniejszyło się zainteresowanie ks. Dla dzieci i młodzieży. ( Z 24% w 1992 r. do 9% w 2000r.)

Harry Potter - zwiększył sprzedaż tego typu publikacji.

Literatura faktu - traciła nabywców - w 1992r. to 14% a w 2000r. 6%.

Powieści romansowo - przygodowe - od 19% do 8% spadek

Książki religijne - najlepszy czas do 1994r. - spada ale na stałym poziomie (najlepsze w 1996r.)

Powieści sensacyjno - kryminalne - najgorszy czas 1994r. 6% do 2000r. 9%

Najpopularniejsze książki w latach 1992 - 2000:

Baśnie Andersena, M. Castelman (poradniki + encyklopedie) Encyklopedia popularna i Gutenberga, U. Fassbender - Reinkarnacja, Gierek, Wyd. Arlekin, Jan Paweł II Przekroczyc próg nadzieji.

Najczęściej kupowani autorzy:

Andersen, Jane Austen, Joanna Chmielewska, Agata Christie, Lloyd C. Pouglas, Gierek, Jan Paweł II, Mickiewicz i Sienkiewicz.

Brestsellery - 1% kupujących pamiętało bestsellery

Ludzie mają problem z wymienieniem tytułów i autora bestsellerów- w 2000r. pamiętali 12 tytułów i 10 autorów.

Charakter upodobań nabywców - widać tutaj zjawisko sezonowości.Przez cały czas od 1992r. do 2000r. Trylogia i Harlequiny i Sienkiewicz (te publikacje wiodą prym) jest to pewnego rodzaju kanon teg okresu, harlequiny straciły od 9% w 1992r. do 2% w 2000r.

Najpopularniejsi:

Sienkiewicz - 5% (2000r.)

Harlequiny 9%

Encyklopedia popularna (7%)

W 1996r. HITem była Nowa Encyklopedia PWN (7%0

I ostatni element charakterustyki indywidualnych nabywców - źródła z których korzystali by kupić książki:

1)księgarnia w 2000r. - 69%

2)antykwariat - 6%

3)stragan - 7%

4)kiosk Ruchu - 2%

5)biblioteka - 3%

6)sklep 3%

7)supermarket - 18%

8) punkt sprzedaży taniej książki

9) przez wydawcę oraz prze księgarnie internetowe

Wzrost aspiracji edukacyjnych Polaków - przełożył się an zainteresowanie lit.fachową, a trudności ekonomiczne w 2000r. spowodował spadek kupna - kryzys księgarstwa.

Najpopularniejsze typy książek w 2000r.:

1. Encyklopedie - 30%

2. Książki szkolne - 21%

3. Ks. Fachowe - 13%

4. Ks. Dl adzieci - 9%

5. Na późniejszych miejscach: sensacyjno - kryminalne, romansowo - obyczajowe, lit. faktu ,ks. relaksacyjne, ks. Religijne, fantasy i horror.

CZYTANIE w l. 90'

Coraz trudniej egzekwować obowiązek czytania lektur, część polonistów zaniża też czytanie uzasadniając koniecznością dostosowania praktyki szkolnej do kultury zmieniającej się i zainteresowań współczesnej młodzieży.

STOSUNEK MŁÓDZIEŻY DO LEKTURY:

1. Zdają sobie sprawe z niezbędności czytania lektur

2. Uważają że szkoła średnia powinna wymagać minimum literackie, tradycji narodowej 0- to umożliwia opanowanie kodu pozwalającego odczytać wartości intelektualne, emocjonalne z literaturą

82% uczniów nie chce skreślenia lektur z programu nauczania

Młodzież z szkół ogólnokształcących zdaje sobie sprawę że dla człowieka wykształconego niezbędne jest poznanie dzieł lit. To uczy rozpoznawać symbole, znaki w świadome uczestnictwo w kulturze współczesnej.

Proces indywidualizacji - widać go u części ambitnej intelektualnie młodzieży, nei sprzyja egzekwowaniu lektur szkolnych; niestety indywidualne wprowadzanie w kulturę lit. Nie jest możliwe dydaktycznie.

Zanika Czytanie o charakterze inicjacyjnym - tylko dla małej młodych ludzi bohaterowie literaccy s ą wzorami osobowymi.

Zanika wśród młodzieży szkolnej zainteresowanie pisarzami współczesnymi.

Co do funkcjonalności to jedyne to dowiedziałam się ze czytają by się dokształcać , że ludzie sami chcą to robić. Nie wiem czy to jest to ale nic innego nie znalazłam. Tak samo powszedniość i powszechność (w ogóle nie Czaje bazy) nic na ten temat nie znalazłam - jedynie trzeba improwizować na w/w materiałach bo nie widzę wyjścia.

Interdyscyplinarność problematyki czytelnictwa…

• II. Interdyscyplinarność problematyki czytelnictwa - wykład

Czytelnictwo nie jest przedmiotem badań jednej dyscypliny naukowej, lecz interdyscyplinarną dziedziną wiedzy, stosuje metody badawcze wielu dyscyplin: psychologii, socjologii, pedagogiki, literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, nauki o książce i bibliotekoznawstwa, medycyny, wiedzy o mediach i społecznym komunikowaniu się.

Każda z nich:

• inaczej formułuje pytania,

• postrzega zjawisko z innej perspektywy,

• bada inne aspekty,

• prowadzi badania właściwymi dla siebie metodami.

Psychologię zajmują procesy psychosomatyczne (fizjologia ruchów oka i pracy mózgu) i psychiczne (poznawcze, emocjonalne i wolicjonalne), które towarzyszą czytaniu i je warunkują, np. postrzeganie tekstu, wyobrażanie, zapamiętywanie i zapominanie, internalizacja czyli przyswajanie treści, potrzeby i motywy czytania. Metody badań: test, obserwacja, eksperyment, analiza wytworów (rysunki, prace).

Dla pedagogiki najważniejszy jest problem wychowawczego oddziaływania lektury na zachowania jednostek i grup społecznych, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Pedagogika biblioteczna zajmuje się metodami pracy z czytelnikiem. Pedagogika pracy kulturalno-oświatowej podejmuje problemy uczestnictwa w kulturze i animacji kulturalnej. Metodami są: eksperyment pedagogiczny, obserwacja kierowana, wywiad.

Socjologia bada czytelnictwo jako zjawisko społeczne, obejmujące różne grupy społeczne. Poszukuje typowych dla danej społeczności (powtarzających się) wzorów zachowań czytelniczych i kulturalnych, wzorów osobowych człowieka kulturalnego - wyobrażeń zbiorowych związanych z książką i czytaniem (a także z uczestnictwem w kulturze). Stara się określić miejsce lektury w stylach życia różnych grup społecznych. Głównymi metodami są: ankieta, wywiad kwestionariuszowy, case study, metoda statystyczna.

Dla literaturoznawstwa najważniejsze są zagadnienia odbioru dzieła literackiego, popularność poszczególnych tekstów, gatunków, autorów; społeczny obieg dzieł literackich (socjologia literatury oraz badania kultury literackiej). Metody: ustala się popularność i społeczną recepcję dzieła (i pisarza) na podstawie jego obecności w pracach krytycznoliterackich (np. liczba i charakter recenzji), na deskach teatrów i w adaptacjach filmowych czy telewizyjnych, w kanonie lektur szkolnych itp.).

Przedmiotem nauki o książce są trzy grupy zjawisk:

• proces produkcji, tworzenia książki oraz ona sama jako materialny efekt tego procesu;

• proces jej dystrybucji, rozpowszechniania w społeczeństwie, dokonujący się poprzez różne instytucje, zwłaszcza zaś księgarnie i biblioteki;

• proces jej konsumpcji, czyli społecznego odbioru oraz jego kulturowe skutki.

W tym ostatnim obszarze mieszczą się zagadnienia czytelnictwa. Współczesne księgoznawstwo pojmuje książkę (lekturę) jako zjawisko społeczne i kulturowe. Jednym z głównych celów jest określenie społecznych funkcji książki oraz instytucji jej służących, opis kształtowania się publiczności czytającej- jej postaw i zachowań, czyli opis kultury czytelniczej społeczeństwa polskiego w ciągu wieków.

Źródłami i metodami właściwymi dla nauki o książce są:

• analiza dokumentów obiegu książki: dokumentacja wydawnicza, bibliograficzna, biblioteczna i księgarska ujawniająca repertuar wydawniczy i użytkowanie książek (dane o wysokości nakładu, liczbie wznowień, inwentarze biblioteczne, katalogi księgarskie i aukcyjne, wykazy prenumeratorów, subskrybentów, reklamy i ogłoszenia księgarskie w prasie, inwentarze majątkowe i zapisy testamentarne, ankiety czytelnicze);

• poszukiwanie świadectw lektury w samej książce (znaki własnościowe; komentarz czytelniczy - glossy, marginalia; stan zaczytania;

• świadectwa czytania zawarte w pamiętnikach i wspomnieniach, w korespondencji;

• obrazy lektury w literaturze pięknej i w ikonografii.

Dodatkowo:

Case study (analiza przypadku, studium przypadku) - analiza pojedynczego przypadku, tj. szczegółowy opis, zazwyczaj rzeczywistego, przypadku, pozwalający wyciągnąć wnioski co do przyczyn i rezultatów jego przebiegu oraz szerzej danego modelu biznesowego, cech rynku, uwarunkowań technicznych, kulturowych, społecznych itp. Celem studium przypadku jest pokazanie koncepcji wartych skopiowania, jak i potencjalnych błędów, których należy unikać. Wykorzystywane jest w kształceniu jak i w praktyce biznesowej (m.in. analizy przygotowywane przez zleceniobiorców, np. firmy konsultingowe, dla klienta). Studium przypadku jest metodą badania, polegającą na wszechstronnym opisie pewnej zbiorowości lub jednostki, do którego przystępuje się bez wstępnych hipotez.

Eksperyment

Badanie eksperymentalne to takie badanie, które umożliwia:

- manipulację - zmienną niezależną główną

- kontrolowanie - pozostałych zmiennych niezależnych - ubocznych i zakłócających

- pomiar - zmiennej zależ naje spowodowanej zamierzonym przez badacza oddziaływaniem na nią zmiennej niezależnej głównej.

Badania które nie spełniają tych kryteriów mogą być nazywane jedynie badaniami guazi - eksperymentalnymi (np. gdy zmienna niezależna główna jest zmienną klasyfikacyjną)

Eksperyment pedagogiczny - metoda najbardziej obiecująca w badaniach pedagogicznych. W ostatnic latach nie cieszy się zbyt wielka popularnością, stosowany jest z oporem. Przyczyny tego to uciążliwe i czasochłonne badania eksperymentalne, nie jest w nich możliwe całkowite izolowanie i scisłe kontrolowanie badanych zmiennych, wg obowiązujących w naukach przyrodniczych rygorów metodologicznych. Początki eksperymentu w pedagogice to 1876 r. - wtedy powstało pierwsze w świecie laboratorium psychologii eksperymentalnej - założone przez W. Wundta w Lipsku (np. eksperymenty dotyczące efektywności różnych form nauczania i wychowania) Eksperyment pedagogiczny jest metodą badania zjawisk związanych z wychowaniem, nauczaniem i kształceniem, wywołanych przez osobę badającą w kontrolowanych przez nią warunkach celem poznania tych zjawisk.

Techniki eksperymentalne:

1. Technika grup równoległych

2. Technika rotacji

3. Technika czterech grup

4. Technika jednej grup

Obserwacją

Na ogół przez obserwację jako metodę badań naukowych - w odróżnieniu od obserwacji potocznej (nienaukowej) - rozumie się obserwację, która wymaga:

1. Koncentracji uwagi na zachowaniach (reakcjach)ważnych z naukowego pkt widzenia, czyli podporządkowanej jakiemuś góry ustalonemu celowi poznawczemu

2. 2) rejestrowaniu danych obserwacyjnych w sposób możliwie adekwatny do istniejącego obiektywnie stanu rzeczy

3. Interpretacji zarejestrowanych w ten sposób danych w świetle posiadanej wiedzy, znanych i własnych doświadczeń

4. Sprawdzenia i kontroli pod względem trafności rzetelności

OBSERWACJA w takim rozumieniu to zawsze celowe i planowane spostrzeganie jakiegoś faktu, zjawiska czy zdarzenia w sposób systematyczny, a niekiedy także okazjonalny i z zastosowanie różnych środków technicznych

OBSERWACJE - uważa się za podstawową metodę gromadzenia informacji polegającą na systematycznemu rejestrowaniu zachowań osoby obserwowanej oraz na interpretacji uzyskanych danych [A.Janowski]

OBSERWACJA - celowa czynność pola gająca na planowym i systematycznym postrzeganiu zmysłowym faktów, zdarzeń, procesów, zjawisk ich gromadzeniu i interpretowaniu [B. Żechowska]

OBSERWACJA - celowe, ukierunkowane i zamierzone oraz systematyczne postrzeganie badanego badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska [J. sztumski]

Kwestionariusz w naukach społecznych jest to jedno z narzędzi badawczych.

Rozróżniamy kwestionariusz ankiety i kwestionariusz wywiadu. Pierwszy jest przekazywany respondentowi do uzupełnienia; drugi służy ankieterowi jako plan zadawanych pytań i uzupełniany jest przez niego. Zależnie od zaleceń metodologicznych możliwa jest większa, lub mniejsza ingerencja ankietera w treść prezentowanych pytań efekt ankieterski.

Metoda konstruowania kwestionariusza wywiadu i ankiety

• Czynniki istotne przy formułowaniu kwestionariusza

• temat badania tzn. co, jakie zjawiska będą przedmiotem badania

• cel badania tzn. wyjaśnienie po co chcemy badać dane zjawisko, co chcemy osiągnąć

• zakres badania

• populacja

• określenie geograficznego zakresu badań (zawiera się w populacji)

• sposób doboru próby badawczej

• forma pomiaru tzn. w jaki sposób będziemy mierzyć poziom badanych zjawisk (skala, mierniki)itp.)

• hipotezy, które poddajemy weryfikacji

Kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu to narzędzie badawcze. Składa się z:

• wstępu

• tematu badania

• informacji o instytucji prowadzącej badania

• wyjaśnienia celu badania dla respondenta

• zachęty do wypełnienia kwestionariusza (dot. tylko ankiety) i udzielania wyczerpujących i prawdziwych odpowiedzi

• pytań rekrutacyjnych (opcjonalnie)

• instrukcji wypełniania kwestionariusza

• pytań

• metryczki

Rodzaje pytań przykładowej kategorii

• pytania wprowadzające

• pytania filtrujące

• pytania otwarte

• pytania zamknięte

• pytania typu ranking

Wychodzimy od zestawu pytań, na które chcemy uzyskać odpowiedzi, formułujemy hipotezy badawcze, wybieramy metodę badawczą (także kwestionariusz ankiety), konstruujemy narzędzia, przeprowadzamy sondaż w celu sprawdzenia i weryfikacji narzędzi badawczych, weryfikujemy narzędzia, przeprowadzamy właściwe badanie, opracowujemy wyniki badań statystycznie i merytorycznie, dokonujemy weryfikacja hipotez sformułowanych na początku, formułujemy wnioski z określoną pewnością, podejmujemy ocenę i decyzję o ewentualnym badaniu porównawczym badanie panelowe. Wskazówki do konstruowania kwestionariusza:

• układ pytań musi tworzyć logiczny ciąg (bloki tematyczne)

• przechodzimy od pytań ogólnych do szczegółowych

• trudne pytania umieszczamy w środku kwestionariusza; te wymagające mniej zastanowienia na początku i na końcu

• pytania nie mogą się powtarzać (za wyjątkiem tych, które są pytaniami kontrolnymi)

• pytania muszą wynikać z podjętej problematyki badawczej i zasad budowy kwestionariusza

• pytania powinny być przystępne i zrozumiałe dla każdego respondenta

• znaczenie pytania musi być takie samo dla pytającego jak i respondenta

• każde pytanie może się odnosić tylko do jednego zagadnienia

• pytania muszą być neutralne - nie mogą sugerować odpowiedzi

• pytania muszą być jednoznaczne

• pytania muszą dawać możliwość udzielenia wyczerpującej odpowiedzi

• nie możemy umieszczać pytań, które mogą stwarzać możliwość do udzielenia nieszczerych odpowiedzi

• należy unikać pytań drażliwych i na tematy osobiste

• najważniejsze przy opracowaniu kwestionariusza jest umieszczenie dokładnej instrukcji udzielania odpowiedzi

Najczęstsze błędy pojawiające się przy konstruowaniu kwestionariusza

• fałszywe założenie znawstwa

• pytania wzajemnie sprzeczne

• pytania sugerujące

• pytania niejednoznaczne

• niedostosowane (np. kulturowo)

Narzędzie ankiety w socjologii polega na rozdawaniu respondentom kwestionariuszy z pytaniami z prośbą o ich wypełnienie.

Wyróżnia się różne techniki ankietowe m.in. są to ankieta pocztowa, ankieta audytoryjna, mniej precyzyjne, często używane przez osoby nie prowadzące badań są ankiety prasowe.

Ankieta w odróżnieniu od kwestionariusza jest anonimowa i zawiera pytania zamknięte, półotwarte lub otwarte. Zazwyczaj stosowana jest jednak przede wszystkim w metodach ilościowych.

Typy ankiet:

• środowiskowa

• prasowa

• pocztowa

• jawna

• imienna

• telefoniczna

• panelowa

• anonimowa

Nazwa ankieta jest wieloznaczna. Pojęcie to używane jest w socjologii na określenie narzędzia badawczego, które wypełnia z reguły sam badany lub w jego imieniu tzw. „ankieter”. Znaczenie to kładzie przede wszystkim nacisk na sposób, całą procedurę zbierania materiałów. W innym znaczeniu ankietą określany jest kwestionariusz, formularz z zestawem pytań do badanego, na które udziela on pisemnej odpowiedzi. L. A. Gruszczyński zaproponował określenie „technika ankiety” na sposób zbierania danych socjologicznych oraz używanie nazwy „kwestionariusza ankiety” do określenia samego narzędzia badawczego stosowanego w technice wywiadu.

Istnieje wiele kryteriów wyodrębniania rodzajów pytań ankietowych. Pytania w kwestionariuszu ankiety dzieli się na:

1. Ze względu na formę i rodzaj odpowiedzi (kryterium techniczne): pytania otwarte; pytania zamknięte.

2. Ze względu na cel pytania (kryterium celu pytania): wprowadzające; o opinię; o fakty; o wiedzę; o źródło informacji; o motywy; o sugestie; uzupełniające.

3. Ze względu na funkcję pytania (kryterium funkcji): dotyczące badanej problematyki; metryczkowe; filtrujące; wykluczające się; sprawdzające; podchwytliwe i puste.

Wywiad kwestionariuszowy (standaryzowany) albo survey jest to jedna z metod stosowanych w naukach społecznych.
Metoda ta polega na uzyskiwaniu danych poprzez zadawanie pytań na podstawie specjalnie przygotowanego kwestionariusza uzyskiwanie odpowiedzi przez ankietera od wybieranych na podstawie odpowiednio dobieranych prób badawczych respondentów.
Metoda ta jest najbardziej powszechną w socjologii. Badacz ma zaplanowane pytania, kolejność pytań, formę i stylistykę i według tego dokonuje badania.

Krytyka źródeł polega na stwierdzeniu autentyczności i właściwego sensu śladów pewnej działalności ludzkiej, po czym - objaśnieniu ich w świetle poznanych przyczyn i warunków działalności ludzkiej. Dzięki niej dochodzi się do poznania i przebiegu minionej działalności ludzkiej i jej wytworów. Narzędziami w stwierdzaniu autentyczności śladów i celem ustalenia właściwego ich znaczenia jest szereg metod pomocniczych historii.

Zdobywanie wiedzy o źródle tak by stało się one źródłem gotowym do wykorzystywania informacji podzielić można na:

* krytykę zewnętrzną, która polega na określeniu czasu, miejsca powstania danego źródła historycznego oraz jego autora;

* krytykę wewnętrzną, która polega na analizie treści źródła historycznego oraz na zbadaniu wiarygodności autora.

Co do zasady komplementarności to daje wam linka - nie omawia on stricte tego znaczenia ale daje jakiekolwiek pojęcie - przyda się do improwizowania http://www.sciaga.pl/tekst/52680-53-zasada_komplementarnosci - artykuł jest strasznie długi więc go tu nie wklejam ;|

Info z Wojciechowskiego:

Wnioskowanie statystyczne - dane o zjawiskach, procesach zebrane wtoku badania - same w sobie nei SA podstawa do wnioskowania , stanowia masę inf. Wymagających takiego przekształcenia i opracowania by stały się użyteczne w postępowaniu dowodowym (tzw. Przeliczenia statystyczne). Statystyka służy ustaleniu sposobu zebrana nastepnie opracowanie informacji w takiej fomie by były bardziej użyteczne dl aopisu, struktury dynamiki. Staystyka określa reguły uogólniania wniosków ( ustalonych na postawie próby) nad cała zbiorowość generalną. Badania czytelnictwa ujawnija pewne prawidłowości, charakterystyczne dla zbiorowości społeczeństw.

Eksperyment naukowy - to klasyczna forma poznania naukowego, stosowana głównie w naukachścisłych. Im większy udział w badaniu jakiejś dyscypliny, tym ta nauka jest ściślejsza. Inaczej nazywamy projekcyjna techniką badawczą - polega na czynnej ingereji i regulacji przebiegu zjawiska przez bezpośrednie oddziaływanie lub zmianę okoliczności. SA 2 rodzaje:

1. Laboratoryjny (realizowany w warunkach sztucznych)

2. naturalny czyli terenowy

Przygotowanie eksperymentu polega na:

1. konkretyzacji przedmiotu dociekań

2. budowa hipotez (wskazanie czynników wywołujących zmianę)

3. określenia warunków eksperymentu, instrumentów, wybór obiektów, sposoby wprowadzenia zmiennych niezależnych określamy czas miejsce i organizację eksperymentu.

Badanie ankietowe polega na uzyskaniu pisemnej odpowiedzi na usystematyzowane pytania, zestawione w postaci kwestionariusza, cechuje je pośredni charakter badań (bez udziału badacza)

Budowa kwestionariusza:

1. część wstępna (wprowadzenie i objaśnienie)

2. część zasadnicza - pytania, metryka - info o respondencie

Od konstrukcji zależy powodzenie ankiety. Pytanie dzielimy na otwarte (swobodne wypowiedzi) i zamknięte.

Rodzaje pytań zamkniętych:

1. alternatywne - tak lub nie bądź nie wiem

2. dysjunktywne - wybór jednej z wielu możliwości

3. koniunktywne - wybór kilku odpowiedzi

Badania ankietowe są bardzo dobre do analizy zjawisk masowych.

Rodzaje badań:

1. pocztowe

2. prasowe

3. radiowe

4. telefoniczne

5. handlowe

Wywiad - polega na uzyskiwaniu informacji w drodze bezpośredniej rozmowy między ankieterem a respondentem. Charakter bezpośredni.

Rodzaję:

1. uschematyzowane (skategoryzowane, standardowe)

2. nieuschematyzowane (wolne, półstandardowe)

Wywiad uschematyzowany - badanie wg planu z góry ustalonego z szczegółowym zestawem pytań

Wywiad nieuschematyzowany - przebiega wg ogólnego , elastycznego planu zagadnień i pytań.

Musimy narzucać tok rozmowy - bo wywiad służy abieraniu informacji.

Najlepiej używać kamery i magnetofonu. Pisanie w trakcie rozmowy lub z pamięci - później zatraca się bezpowrotnie informacja.

3 style realizowania wywiadu:

1. Miękki - partnerskie traktowanie i współnota poglądów (stosowany do osób nieśmiałych )

2. Twardy - pozorna agresywność (do respondentów zbyt pewnych siebie)

3. Neutralny - ankieter tylko jako łącznik między respondentem a kwestionariuszem.

Wywiad jest najlepszy do badania jednostek i pojedynczych zjawisk. Do czytelnictwa stosowany głównie do analizy zjawisk z perspektywy psychologicznej.

Badanie testowe - polega wykonywaniu przez respondenta czynności lub udzielanie odpowiedzi na zadane pytanie a wynik sprowadza się do wartości liczbowej.

Obserwacja - potoczna i naturalna.

Polega na postrzeganiu zjawisk, obiektów, zdarzeń w warunkach naturalnych. Obserwacja może być jawna i ukryta ale cel nigdy nie jest ujawniany.

2o minut to czas optymalnej obserwacji właściwej. Po zakończeniu obserwacji dokonuje się uzupełnień i uporządkowania danych, weryfikacja danych z innymi informacjami.

Analiza - to rozbiór całości na elementy mniejsze ; wyznacza strategię (sposób postępowania badawczego)

Jej zadania:

Poznanie struktury zjawisk (analiza strukturalna), mechanizmów (analiza przyczynowa), pochodzenia (analiza genetyczna), zależności (analiza czynnikowa), założeń teoretycznych (analiza logiczna i pojęciowa).

Analiza jest techniką badawcza tylko wtedy gdy zastanie ściśle sprecyzowany przedmiot, obszar dociekań.

Zmatematyzowana analiza treści - podlega ścisłym rygorom i służy do ilościowego i systematycznego opisu jawnej zawartości przekazów informacyjnych.

Analiza dokumentów - technika badawcza której przedmiotem dociekań czyni dokumenty jako wytwory różnych procesów, jej celem jest uzyskanie informacji pośredniej o samych procesach.

Analiza polega na wyodrębnianiu poszukiwanych informacji z całości dokumentu i na przekonstruowaniu ich stosownie do przyjętego badania modelu. Ważna jest weryfikacja tych informacji.

Najczęściej rozróżnia się dokumenty oficjalne i osobiste - osobiste sugeruje się zweryfikować a dokumenty urzędowe traktuje się jako wiarygodne z natury - to jest błędne myślenie!

Ponieważ w każdym dokumencie może wystąpić jednostronne ujęcie lub świadoma deformacja faktów. Dlatego zawsze zachodzi konieczność sprawdzenia danych z dokumentów oraz innych informacji i dalszej weryfikacji i oceny:

1. Związku faktów z interesami autora dokumentu

2. Potencjalnego uszczerbku jaki mogłyby informacje zawarte w dokumencie przynieść autorowi

3. Wiarygodności danych

4. Zawartości danych niezgodnych z poglądami autora.

Stosuje się analizę do badań retrospektywnych.

Obiektywizm doboru próby reprezentatywnej (daje tu wszystkie info jakie znalazłam)

O użyteczności zbiorowości próbnej do badań oprócz samego sposobu konstrukcji w pewnym stopniu decyduje także jej liczebność. Im większa zbiorowość próbna tym wyższa szansa że badanie ujawnia efekt oddziaływania przyczyn głównych. O wielkości próby rozstrzygają względy merytoryczne i specyfika zbiorowości zbiorowości generalnej. Im bardziej zróżnicowane, lub im większa zbiorowość generalna tym większa wieksza powinna być próba, aczkolwiek wzrost nie musi następować proporcjonalnie. W czytelnictwie skomplikowany charakter procesów czytelniczych - wielość zmiennych nie zależnych sprawia, że dobór próby staje się szczególnie ważny w postępowaniu badawczym.

Dobór próby służy:

- uzyskaniu reprezentatywności

- kontroli obciążeń próby

( uzyskaniu wyników które mają jakikolwiek sens).

Próba reprezentatywna - cechy charakterystyczna:

1. Daje podstawy uogólniania na cała badaną populację

2. Pozwala określić możliwy błąd przy uogólnianiu na populację

3. Dobieranie według ściśle określonych zasad

4. Zazwyczaj dość liczne

Reprezentatywność zależy od:

1. Wielkości próby (zakładanego błędy którego nie chcemy przekroczyć)

2. Sposobu jej doboru (zmiennych które wpływają na zmienną badaną, posiadanych informacji, możliwości)

Próba reprezentatywna:

1. Prosty dobór losowy (na podstawie tabel liczb losowych wybieramy kolejne elementy)

2. Dobór systematyczny ( wybieramy co któryś element)

3. Dobór warstwowy (uzupełnia w/w , próba dzielona jest na warstwy)

4. Dobór kwotowy (odmiana doboru warstwowego, po wyznaczaniu warstw nie prowadzimy losowania, tylko kierujemy się zasadą dostępności.

czytelnictwo jako element stylu życia. Pojęcie stylu życia i orientacji życiowej. Styl życia a system wartości. Style życia współczesnego społeczeństwa polskiego.

Z wykładu Prof. Sochy:

• orientację życiową i styl życia - ich podstawą są określone wartości, jakie czytelnik chce realizować poprzez lekturę dla wyznaczonych przez siebie celów. Styl życia to określona całość (potrzeb, wartości, dążeń, upodobań) właściwa grupie społecznej lub jednostce, wyróżniająca je od innych jednostek lub grup, przejawiająca się w typowych, powtarzalnych zachowaniach, w motywach jakie leżą u podłoża tych zachowań, w funkcjach jakie nadawane są rzeczom oraz w stawianych sobie celach.

Styl życia przejawia się więc przede wszystkim w wyborach (homo eligens) dokonywanych przez jednostki lub grupy w sferze wartości (światopoglądu, celów życiowych), w sferze zachowań (przede wszystkim realizowanych w czasie wolnym) oraz w sferze przedmiotów.

Styl życia warunkowany jest w znacznej mierze pochodzeniem, tradycją kulturalną rodziny, wykształceniem, miejscem w strukturze społecznej (np. styl życia kulturalnej elity miasta, ludowo-plebejski, środowisk społecznie i kulturalnie zaniedbanych) kształtowany jest zgodnie z przyjętą orientacją życiową: np. styl życia zorientowany na pracę zawodową, na pracę domową, na życie rodzinne, na twórczą realizację siebie, na rozrywkę i regenerację.

Orientacja życiowe i styl życia warunkują lekturowe zachowania czytelnika.

Z słowników:

Styl życia - (style of life) - termin wprowadzony przez A .Adlera na określenie jedynego w swoim rodzaju wywierającego znaczny wpływ na otoczenie sposobu bycia danej osoby, wg tego autora na styl życia składa się całość motywów, cech, zainteresowań i wartości uznawanych przez daną osobę i przejawiających się w całym jej zachowaniu.

Styl życia - w psychologii indywidualnej: system naczelnych wartości i celów, do których człowiek dąży, system metod i środków ich realizacji w szczególności wynikające z nich stałe charakterystyczne cechy zachowania człowieka, jego postępowania ludźmi itd. Wg Adlera styl życia wynika z braków i ułomności człowieka i nastawiony jest na ich ukrycie i kompensację.

Z wykładu:

Styl życia - zespól codziennych zachowań jednostek lub zbiorowo sci społecznej które są specyficzne ze względu na treść i konfiguracj, to całość składająca się z zachowania ludzi, motywacje Zach., używanei rzeczy b dachy celem. To logika postępowania, powtarzalna, dotyczaca zachowań, motywacji i rzeczy, uwidacznia się we wszystkich obszarach zycia : polityce, religii, edukacji i higieny.

Orientacja życiowa - podkreślenie aksjologicznego aspektu żucia, system wartości

Istnieje bezstylowość - w środowiskach patologicznych, bez etyki/ ambicji,mieszanina zwyczajów

Orientacja życiowa - w literaturze naukowej jest to pojęcie wieloznaczne i stosowane niejednokrotnie bez głębszej interpretacji znaczeniowej, zazwyczaj w kontekście lub opozycji do innych pojęć bliskoznacznych.

Pojęcie Orientacja - łac. Irons, orieltalis - wschód - oznacza odszukanie wschodu w celu ustalenia innych stron świata, zorientowanie się w swoim położeniu. ( brak słów będzie trzeba improwizować w tej def. - żeby nie było def. Ze słownika bo w necie nie ma w ogóle czegoś takiego)

System wartości

Wartości w życiu społecznym to zbiór norm i idei postępowania uznane przez społeczeństwo za pożądane i cenne. Hierarchicznie uporządkowany układ tych wartości tworzy system wartości społecznych, który wyznacza standardy indywidualnej drogi życia w ramach społeczeństwa. Jednocześnie system ten różnicuje dążenia ludzi, a także jest wyznacznikiem postępowania w grupie. W system wartości społecznych mogą pojawić się wartości estetyczne np. uznanie czegoś za piękne przez daną grupę społeczną

Wartość wyznacza pewną normę, ocenę czy dana rzecz lub działanie jest dobre, czy złe. Osoba wyznająca wartości ma wzorce; niskie wartości odpowiadają niskim wzorcom, wysokie wartości - wysokim wzorcom.

NIESTETY NIE ZNALAZŁAM NIC O ZASADZIE KOMPLEMENTARNOŚCI I WZAJEMNEJ WERYFIKACJI, KRYTERIUM WIARYGODNOŚCI I KRYTYCE ŹRÓDEŁ. 

---