Nauczycielskie Publikacje Edukacyjne http://www.zeszyt.pl Archiwum wartościowych publikacji nauczycielskich. Efektywne formy prezentacji dorobku zawodowego.

mgr Irena Kochańska-Skórska

Szkoła Podstawowa nr 20

we Wrocławiu

Czytelnictwo wśród młodzieży szkolnej

Internet, telewizja, radio i komputer są efektami cywilizacji i postępu. To środki masowego przekazu, które zawładnęły życiem dorosłych i młodzieży. Dzisiaj trudno wyobrazić sobie życie bez szybkiej informacji. Ten proces ma wiele pozytywnych cech, jednak postrzegany jest jako konsumpcyjny sposób na spędzenie wolnego czasu. Coraz częściej jest wykorzystywany jako źródło wiedzy.

1. Identyfikacja problemu

Biblioteka w zreformowanej szkole pełni szczególną rolę, zarówno dydaktyczną jak i wychowawczą. Możliwość stałego i bezpośredniego kontaktu z uczniem od I do VI klasy sprzyja pewnego rodzaju zaufaniu, które nawiązuje się między bibliotekarką a uczniem. Kompetencja i wiedza, opanowanie i otwartość są to cechy, które umożliwiają prawidłowy kontakt z uczniem. Biblioteka towarzyszy uczniom przez wszystkie etapy ich kształcenia. Dlatego taż pełni ona tak ważną rolę w nauczaniu. Właściwy klimat stwarza warunki do osiągnięcia celów, czyli wskazanie uczniom wszystkich źródeł informacji i nauczenie ich, jak się z nich korzysta.Przy tak szybkim postępie cywilizacyjnym, pojawił się istotny problem, zauważalny dookoła czyli odchodzenie od powszechnego czytelnictwa książek.

Mając kontakt z młodzieżą klas I-VI zauważyłam, iż uczniowie dążą do „bardzo szybkiego” korzystania ze źródeł informacji. Umożliwia im to komputeryzacja oraz ekranizacja słowa pisanego (powieści i opowiadania znanych pisarzy_. Mam tutaj również na myśli Internet, multimedialne środki przekazu na CD. W ostatnich latach można zauważyć, że ten problem (odchodzenia od książki na rzecz multimedialnych źródeł informacji) staje się powszechny. W rezultacie czytelnictwo w naszym społeczeństwie spada. 18.09.2001r Rzeczpospolita umieściła artykuł „Czytać dzieciom i sobie”, w którym przedstawiła następujące dane:

Ile przeczytał (a) Pan (i) książek w ciągu ostatnich 30dni?	08.1998r %	08.2001r %
Nie czytałe(a)m żadnej	58	65
Zacząłe(a)m czytać ale nie skończyłe(a)m	3	3
Jedną	13	13
Dwie	12	9
Trzy	7	4
Cztery i więcej	6	6

Porównując dane nasuwa się wniosek niezaprzeczalny, że czytelnictwo w naszym kraju szybko spada.

II. Geneza i dynamika zjawiska

W roku szkolnym 2000/2001 w klasach IV-VI (328 uczniów) przeprowadziłam ankietę o wykorzystaniu książek. Ankieta zawierała zestaw pytań, który umożliwił zbadanie poziomu czytelnictwa obejmującego uczniów II etap nauczania:

Ankieta:

1. Czy lubisz czytać książki? T/N ………………………………

2. Czy masz domową biblioteczkę? T/N ……………………….

3. Czy masz w domu Encyklopedię Powszechną? T/N …………

4. Czy masz w domu Słownik Ortograficzny? T/N …………….

5. Czt korzystasz z innej biblioteki (pozaszkolnej)? T/N …………

6. Jakie lubisz czytać ksiązki?

1. przygodowe …………………………

2. obyczajowe …………………………

3. Historyczne …………………………

4. Nie lubię żadnych książek …………..

7. Czy lubisz oglądać zekranizowane powieści? T/N ……………….

8. Podaj tytuł ostatnio przeczytanej książki ………………………….

9. Kiedy przeczytałeś ostatnio książkę?

1. tydzień temu …………………………….

2. Miesiąc temu …………………………….

3. 3 miesiące temu ………………………….

10. Czy lubisz, gdy w książce występują ilustracje? T/N ……………..

11. Czy dzielisz się swoimi refleksjami po przeczytaniu książki z kolegami? T/N ……

12. Czy kupujesz książki w księgarni? T/N …………….

13. Jeśli tak to jak często?

1. raz w miesiącu …………………………….

2. raz na kwartał ……………………………..

3. raz na rok ………………………………….

4. sporadycznie ………………………………

14. Czy masz w domu komputer? T/N ………………..

15. Czy masz w domu Internet? T/N …………………..

16. Jeśli tak to czy wykorzystujesz go do odrabiania zadań domowych? T/N……….

17. Czy lubisz spędzać wolny czas przy Internecie? T/N …………….

18. Jeśli tak to co Ciebie w nim najbardziej interesuje ………………………………...

………………………………………………………………………………………

19. Skąd najszybciej uzyskujesz informacje?

1. z książki popularnonaukowej ……………………..

2. z Internetu …………………………………………

3. z encyklopedii multimedialnej …………………….

20. Czy ucząc się korzystasz z książek popularnonaukowych? T/N ………….

21. Czy lubisz spędzać wolny czas czytając książkę? T/N …………………….

22. Co byś wybrał, gdybyś miał do wyboru?

1. spacer z psem ………………………….

2. przeczytać książkę ………………………

3. gry komputerowe ……………………….

4. oglądanie telewizji ………………………

23. Czy wolisz przeczytać:

1. lekturę ……………………….

2. Opracowanie do lektur ………..

24. Co wybrałbyś

1. przeczytanie książki ………….

2. pójście do kina na zekranizowaną powieść ………..

Po przeprowadzeniu ankiety i po przeanalizowaniu odpowiedzi mogę stwierdzić, iż młodzież szkolna generalnie korzysta z książek. 75% uczniów czyta, przeważnie są to lektury szkolne, 72% posiada w domu podstawowy księgozbiór z zakresu literatury popularnonaukowej. .Jednak rzadko wykorzystuje książki (32%) aby wypełnić czas wolny przeważnie czas wolny spędza w dowolny sposób (ogląda TV, gry komputerowe).

III. Znaczenie problemu

Do rozwiązania miałam problem, jak rozbudzić, utrzymać i pogłębić czytanie książek. Jest to proces trudny gdyż towarzyszy mu ogólnie dostępna komercjalizacja słowa medialnego. Dokonałam analizy dostępnych uczniom źródeł informacji i doszłam do wniosku, że zarówno czytelnictwo książek jak i korzystanie ze słowa medialnego nie powinno ze sobą rywalizować , a wręcz przeciwnie powinno się nawzajem wspierać. Pracując w bibliotece, ukończyłam studium podyplomowe Informatyki i miałam możliwość realizacji tego procesu w oparciu również o zajęcia w salce komputerowej

     

IV. Prognoza

Realizując tematykę lekcji bibliotecznych w bibliotece oraz salce komputerowej prezentowałam uczniom dotychczasowe oraz nowe źródła informacji. Zawsze jednak kładłam nacisk na korzyści płynące z podstawowego źródła jakim jest książka. Zawsze poruszałam temat dotyczący poszanowania książki (niezależnie czy to jest podręcznik, powieść czy książeczka zdrowia). Ze szczególną uwagą podkreślałam znaczenie książki, jej zalety i przede wszystkim ogólnodostępność (w bibliotece, w pociągu, na spacerze)

Na zajęciach z Encyklopedią multimedialną uczniowie na pytanie: Jakie są zalety i wady książki oraz książki multimedialnej? Sami potrafili różnice przedstawić. Można ich wnioski ująć następująco:

książka	Książka multimedialna
Zalety: - nawyk szybkiego czytania - wyrabia nawyk poprawnego pisania - powiększa zasób słów - pobudza wyobraźnię - ogólnodostępna - w każdym miejscu można z niej korzystać	Zalety: - szybkość w uzyskaniu informacji - kolorowe plansze, zdjęcia - głos lektora dyktuje nam tekst - możliwość wydrukowania danej informacji w formie tekstu i obrazu - lupa umożliwia powiększenie obrazu - mało zajmuje miejsca na półce - pełen zakres informacji
Wady: - interesujący tekst należy przepisać ręcznie - należy użyć ksera w przypadku wykresu, mapy - utracona informacja po wyrwaniu strony	Wady: - wymaga znajomości obsługi komputera - wymaga sprzętu komputerowego - problem jest, gdy braknie prądu - można korzystać tylko w miejscu ustawienia komputera (np.: pokój rodziców) - CD-łatwo można zniszczyć(zarysowanie, opuszczenie na podłogę) - monitor niszczy wzrok

1. Prognoza negatywna

W wyniku nasilającego ubożenia społeczeństwa oraz droższych książek na rynku księgarskim można zaobserwować spadek czytelnictwa, który trwa od dłuższego czasu. Wtórny analfabetyzm który może się stworzyć w wyniku spadku czytelnictwa będzie stanowił o poziomie intelektualnym naszego społeczeństwa. Dlatego placówki takie jak szkoła czy domy kultury mają szerokie pole do działania w tym aspekcie.

2. Prognoza pozytywna

Każda książka przekazuje pewne określone treści. Rodzaj tych treści jest przyczyną skupienia wokół książki zainteresowania czytelniczego. Istnieje fakt przechodzenia czytelnictwa książek jednego rodzaju do czytelnictwa książek innego typu tzw. rozczytywanie się w książkach łatwiejszych po to, aby skończyć na literaturze trudnej. Aby ten proces nastąpił konieczne jest stałe obcowanie z książką. Nawyk czytania pojawia się u dziecka w momencie gdy ta „pierwsza” książka, z którą dziecko ma styczność przypadnie mu do gustu. Dlatego też biblioteka pełni tak ważną rolę w podtrzymaniu tego procesu.

5. Propozycje rozwiązań

Praca bibliotekarki ma szczególny charakter, gdyż posiada ona bezpośredni z uczniem kontakt na lekcji, w trakcie odrabiania prac domowych czy spędzania mile czasu wolnego przeglądając czasopisma. W swojej pracy starałam się zapewnić uczniom przyjazną atmosferę, która by wręcz prowokowała uczniów do częstego korzystania z księgozbioru bibliotecznego. Przy każdej okazji starałam się podkreślić wartość wiedzy oraz śmiałość w zadawaniu pytań, przecież kto pyta nie błądzi, a poza tym jest wspaniale, gdy uczeń sam potrafi w bibliotece znaleźć odpowiedź na nurtujące go pytanie.

6. Wdrażanie oddziaływań

Miłość do książki starałam się zakorzenić już od najmłodszych klas. Na spotkaniach z klasami pierwszymi, uroczyście pasując uczniów na czytelnika, zaznajamiałam ich z biblioteką oraz z samą książką-stanowiącą zbiór bajek i mądrości rozbudzając fantazję uczniów pokazując piękne ilustracje, każdy uczeń w tym dniu wypożycza pierwszą książką do domu. Z dziećmi uczęszczającymi do świetlicy prowadziłam cykliczne „Spotkania z bajką”, podczas których zaznajamiałam ich z treścią bajek, przekazywałam krótkie informacje o autorze, kraj pochodzenia prezentowałam w atlasie., dzieci słownie opisywały wydarzenia z bajki, a później bawiły się w ilustratora. Przygotowywałam różnego rodzaju wystawki okolicznościowe i nowości książkowe starałam się rozbudzić i pogłębić już istniejące zainteresowanie uczniów. W przygotowywaniu tych wystawek towarzyszyli uczniowie z Koła Przyjaciół Książki. Nowością są prowadzone przeze mnie zajęcia w salce komputerowej, gdzie uczę uczniów m.in. posługiwania się encyklopedią multimedialną. Zajęcia te rozpoczynam zawsze od książki w wydaniu tradycyjnym np. Encyklopedia Powszechna, uczniowie przekazują swoje informacje na jej temat - kiedy i w jakim celu z niej korzystamy, później pokazuję Encyklopedię Powszechną w wydaniu CD. Pokazuję jak z niej należy korzystać. Są to zajęcia bardzo dla uczniów interesujące, pochłaniają ich całkowicie. W bibliotece organizowałam spotkania z ciekawymi ludźmi, byli to przedstawiciele pióra i świata artystycznego. W spotkaniach tego typu uczniowie uczestniczyli bardzo aktywnie, gościom zadawali pytania, prosili o autograf. Gościłam w bibliotece p. S Srokowskiego, znanego wrocławskiego pisarza, p. S. Chmurę, wrocławskiego filokartystę, p. H. Kuropatnicką-Salamon, wrocławską poetkę. Tego typu spotkania odnoszą skutek, uczniowie chcą czytać książki tych i innych autorów, kształtują swoje zainteresowania.

VII Efekty oddziaływań

Nasuwa się wniosek, że utrwalenie nawyku czytania jest procesem długotrwałym i żmudnym. Rezultaty są widoczne dopiero po długi nieprzerwanym okresie. Prawdą jest, że książka ma wielu silnych konkurentów w kształtowaniu zainteresowań młodzieży - takich jak: film, komputer, Internet. Książka żeby mogła z nimi konkurować musi zawierać odpowiednie do wieku treści oraz bardzo ważną rolę w zainteresowaniu uczniów książką pełni nauczyciel, bibliotekarz oraz rodzice. To właśnie od tych osób zależny jest stały kontakt dziecka z książką. Z taką książką, która by w pełni odpowiadała zapotrzebowaniom dziecka.

© Irena Kochańska-Skórska

---