ZAGADNIENIA NA DYDAKTYKĘ
1) czym jest dydaktyka
Dydaktyka to:
- teoria kształcenia
- nauka o nauczaniu i uczeniu się, o kształceniu i samokształceniu
- nauka teoretyczna i praktyczna
- subdyscyplina pedagogiki
- ma charakter prakseologiczny - jest słusznością teorią efektywnego nauczania
Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę. Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka. Dydaktyka to nauka o celach, treściach, metodach i środkach i organizacji. Jest związana z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey'a
Rodzaje dydaktyk:
- ogólna - to ogólna teoria kształcenia, obejmująca wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej.
- szczegółowa - to tzw. Metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów, (rodzaje) np.: metodyka języka polskiego, metodyka biologii metodyka historii.
2) co jest przedmiotem badań dydaktyki jako nauki
Przedmiotem badań dydaktycznych jest przede wszystkim wszelka świadoma działalność dydaktyczna wyrażająca się w procesach nauczania i uczenia się, samokształcenia i samouctwa, w ich treści, przebiegu, metodach, środkach i organizacji podporządkowana przyjętym celom. Szczegółowy przebieg badań dydaktyki ogólnej- dekalogdydaktyka:
- aparatura terminologiczna i metodologiczna dydaktyki,
- cele kształcenia,
- treści kształcenia,
- proces nauczania-uczenia się,
- zasady kształcenia,
- metody kształcenia,
- formy organizacyjne,
- środki dydaktyczne,
- systemy dydaktyczne,
- osiągnięcia i niepowodzenia szkolne
Zadania:
1)opis i analiza elementów składających się na przedmiot badań dydaktyki ogólnej, 2)wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania-uczenia się, 3)ustalanie norm postępowania- zasad w oparciu o wykryte prawidłowości
3) jakie jest miejsce dydaktyki w innych naukach
Twierdzenia nauk społecznych mają probabilistyczny charakter, co oznacza, iż nie są one pewnikami, a jedynie tezami przyjmowanymi z pewną dozą prawdopodobieństwa. Wśród nauk społecznych wymienia się między innymi nauki takie jak:
- filozofia
- pedagogika
- psychologia
- socjologia
Natomiast do nauk pedagogicznych zaliczymy następujące:
- dydaktyka ogólna
- historia wychowania
- pedagogika ogólna
- teoria organizacji szkolnictwa
- teoria wychowania
Dydaktyka ogólna posiada następujące subdyscypliny:
- dydaktykę medyczną, której przedmiotem zainteresowań jest specyfika kadr w szkołach medycznych oraz praca z pacjentem
- dydaktykę szkoły wyższej, zajmującą się specyfiką procesu kształcenia na poziomie szkoły wyższej oraz pracą ze studentami
- dydaktykę wojskową, której celem jest przygotowywanie kadr oraz praca z żołnierzami odbywającymi zasadniczą służbę wojskową
- neurodydaktykę, czyli dydaktykę XXI wieku wykorzystującą maksimum możliwości ludzkiego mózgu w procesie nauczania; zdaniem neurodydaktyków metody muszą być adekwatne do możliwości mózgu
- ontodydaktykę, która stanowi dydaktykę treści zajmującą się teorią doboru treści kształcenia
- teleologię, czyli naukę zajmującą się celami kształcenia
4) jakie były systemy dydaktyki, jak się rozwijała i ujmowała proces kształcenia
System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.
Możemy wyodrębnić systemy :tradycyjny, progresywistyczny, współczesny. Każde z wymienionych systemów składa się z mniejszych lub większych liczb bardziej szczegółowych podsystemów. Mówiąc o systemie tradycyjnym mamy na myśli przede wszystkim Herbarta oraz Bella, Sturma, Komeńskiego. Herbartowi chodziło o wychowanie człowieka posłusznego, prawego moralnie. W jego systemie dydaktycznym rolę wiodącą pełniło nauczanie wychowujące oparte na kierowaniu dzieckiem (organizowanie mu czasu). Jeśli chodzi o system nowego progresywistyczny możemy tu głównym przedstawicielem jest Deway. Twierdził on, że warunkiem jasności treści jest ich dobre przygotowanie. Jeśli chodzi o współczesny system dydaktyczny jest on złożoną kompleksową i dynamiczną całością obejmującą w powiązaniu strukturalnym, funkcjonalnym, hierarchicznym osoby(nauczycieli, uczniów) procesy nauczania i uczenia się i współczynniki procesu(cele, treści, środki oddziaływania itd.)
Proces kształcenia to ciąg zdarzeń obejmujących zarówno czynności ucznia jak i nauczyciela
Uczenie się zamierzone (zorganizowane, szkolne) Niezamierzone ( okazjonalne, przypadkowe) dotyczy procesu kształcenia.
Ogniwa procesu kształcenia wg. Zaczyńskiego
1. tworzenie ładu zewnętrznego i wewnętrznego. Polega na stwarzaniu odpowiednich warunków, dzięki którym uczeń może podjąć skuteczne, efektywne działanie.
- Ład zewnętrzny obejmuje elementy materialne i niematerialne. Warunki materialne, czyli to, co nas otacza: budynek szkolny, ławki, krzesła, oświetlenie itp. Warunki niematerialne to m.in. zdyscyplinowanie klasy (zewnętrzna gotowość do pracy).
- Ład wewnętrzny składa się z 2 elementów, mianowicie chęć do nauki (motywacja) i jakaś wiedza (poziom wiedzy).
Pomiędzy tymi ładami zachodzą pewne relacje. Ważniejszy jest ład wewnętrzny, gdyż on automatycznie pociąga za sobą ład zewnętrzny.
2. Poznanie faktów na lekcji, zapoznajemy ucznia z wiedzą, której nie wiedział
3. Kształtowanie pojęć. Fazy w rozwoju myślenia, które jest kluczowe w kształtowaniu pojęć
- sensoryczno-motoryczne (zmysłowo-ruchowe 1,5 do 2 lat)
- konkretno-wyobrażeniowe (2,5 do 6-7 lat)
- słowno-logiczne (abstrakcyjne, od 6-7 lat)
Fazy kształtowania pojęć:
- kojarzenie nazwy przedmiotem, czyli poprawne nazywanie go
- kształtowanie pojęć elementarnych na podstawie zewnętrznych, obserwowalnych cech
- kształtowanie pojęć naukowych
4. wiązanie teorii z praktyką. Praktyka jest o tyle istotna, bo poznaje rzeczywistość także poprzez poznanie wielozmysłowe
5. kształtowanie umiejętności i nawyków. Nawyk to ćwiczenie poprzez wielokrotne powtarzanie umiejętności
6. Utrwalenie wiadomości umiejętności
7. kontrola i ocena wyników kształcenia
5) zadania i funkcje dydaktyki
Do głównych zadań dydaktyki ogólnej zalicza się:
- opis wraz z analizą poszczególnych elementów przedmiotu badań
- ustalanie charakterystycznych dla procesu kształcenia prawidłowości
- ustalanie pewnych norm i zasad postępowania opierając się o wykryte prawidłowości
Do głównych funkcje dydaktyki ogólnej zaliczamy:
- funkcję teoretyczno-poznawczą - ma ona charakter diagnostyczny (odpowiada na pytania co jest i jak jest) i prognostyczny (odpowiada na pytania co będzie, jak będzie i jak powinno być)
- funkcję praktyczno-instrumentalną (utylitarną) - wskazuje na konkretne metody, środki i formy organizacyjne stanowiące pomoce w pracy dydaktycznej
6) nauczyciel - typy, style nauczania
Metody nauczania - to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu.
Wg. Okonia - systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zainteresowań umysłowych i zdolności.
Wg. Zaczyńskiego - celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania.
- Metody oparte na SŁOWIE: opowiadanie, wykład, dyskusja, praca z książką
- Metody OGLĄDOWE: oparte na obserwacji.
Pokaz- demonstrowanie uczniom czegoś, to metoda oparta na obserwacji. Pokaz bywa metodą towarzyszącą, która występuje z inną.
- Metody oparte na DZIAŁALNOŚCI PRAKTYCZNEJ:
1. Metoda laboratoryjna - polega na tym, że uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment (np. na chemii) Może występować w dwóch odmianach:
* tradycyjna - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment pod okiem nauczyciela
* problemowa - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment, nie wiedząc, z jakim skutkiem
2. Metoda zajęć praktycznych - stosowana na zajęciach praktycznych , ma miejsce wtedy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z zawodem(szkoły zawodowe)
- Metody PROBLEMOWE - inaczej gdy dydaktyczne
Podział gier dydaktycznych:
* Burza mózgów - ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
* Metoda sytuacyjna - zwana metodą przypadków - polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.
* Metoda symulacyjna - inaczej inscenizacja - to udawanie kogoś np.: nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny.