Edukacja matematyczna wg koncepcji E. Gruszczyk- Kolczyńskiej

Przykłady zabaw na orientację w schemacie własnego ciała w przestrzeni

ZABAWA DYDAKTYCZNA „Moja głowa”(5-6 latki)

Cel: obserwowanie, dotykanie, nazywanie części głowy.

Dz. stoją w kole. N. wydaje poleceni: Popatrzcie, róbcie to co ja, słuchajcie.

- to jest moja głowa, jest okrągła, to są moje włosy…

- To jest czoło.

- To są oczy- mogą być okrągłe, niebieskie, duże…

- To powieki, to rzęsy… Oczami można patrzeć: w górę , w dół, na boki…

- To są usta.

- To broda.

- to szyja, zobacz, jak jest gruba, gdybym …

Dzieci dzielimy na dwa zespoły. Jednym rozdajemy szarfy zielone, drugim czerwone, ustawiamy naprzeciw- dzieci pokazują na koledze i nazywają, opisują części głowy. Zmiana ról.

Rozdajemy lusterka kieszonkowe, sadzamy dzieci do stolików i polecamy, by narysowały czyjś portret- swój, mamy taty, kolegi, pani.

(3-4 latki - stoją w gromadce, nazywają tylko główne części, na kartce maja już owal twarzy i dorysowują brakujące części)

ZABAWA DYDAKTYCZNA „Moje ciało” (5-6 latki)

Cel : obserwowanie i nazywanie części ciała.

Zabawa przebiega podobnie jak poprzednia, nauczycielka pokazuje części ciała , nazywa je, dzieli dzieci na dwa zespoły, dz. parami nazywają nawzajem części ciała swojego kolegi. Dzieci mogą na szarych arkuszach papiery odrysować nawzajem swoje sylwetki.

(3-4 latki, nazywamy na kartce dostają odrysowane ubranka: spodenki i koszulkę, mają za zadanie dorysować ręce, nogi, głowę.

Przedstawię tytuły innych zabaw. Myślę, że ich tytuły podpowiedzą jak przebiegać mogą te zabawy:

1. Zabawa dydaktyczna „Jak mina”( oczywiście z lusterkami)

2. „Moje ręce”

3. Zagadki o pracy rąk.( pokazujemy czynności- dzieci zgadują, również dzieci mogą pokazywać)

4. Moje nogi

5. Zagadki o pracy nóg

6. Zagadki o pracy całego ciała.

Przykłady zabaw na orientację w przestrzeni

Zabaw dydaktyczna „Góra- dół”

Cel: wyznaczanie kierunków w przestrzeni z punktu widzenia dziecka

(Młodsze dzieci z misiem- starsze z woreczkiem)

Nauczycielka prowadząc zajęcie snuje opowieść o misiu, zachęca dzieci do wykonywania czynności oraz opowiadania misiowi:

-Misie jadą windą,(na kolanie), w górę, w dół, miś chce usiąść za dziećmi, przed dziećmi, z jednego boku, drugiego.

Misie jadą windą w górę, w dół- misiu opowiada: co widzi u góry, co na dole.

Zabawa dydaktyczna LEWA-PRAWA

Cel: wprowadzenie stron lewa- prawa.

Dzieci objęte jednorocznym oddziaływaniem ustawione w szeregu, inne w kole.

Należy wykonać kilka podskoków, by przyspieszyć akcję serca. Odszukać, gdzie bije serce, rękę bliższą sercu zostawiamy na tym miejscu, bierzemy frotkę z zakładamy na tę rękę- informujemy - to lewa ręka.

Zobaczymy co mamy po lewej stronie? (lewe ucho, oko, itp.)

Wyciągnij do przodu lewą rękę- pokaż i powiedz, co widzisz po lewej stronie? itd.

Marsz pod dyktando

Cel: utrwalenie stron ( z frotką na ręce)

Idź w prawo 2 kroki

Idź do przodu 3 kroki, do tyłu 1 krok, itd.

Szukamy zabawki

Cel : jak wyżej

Zabawę można przeprowadzić w ogrodzie przedszkolnym Jedna grupa oznaczona szarfami zielonymi, druga innym kolorem. Dzieci tworzą pary, jedna zabawka na dwoje dzieci. Dzieci z zielonymi szarfami chowają swoją zabawkę na wyznaczonym terenie ogrodu. Naprowadzają swojego kolegę / koleżankę z pary, - idź 2 kroki w prawo, lewo, do przodu, aż znajdzie zabawkę.

Zmiana ról

Graficzne dyktando

Cel: utrwalenie kierunków: góra, dół, lewo, prawo.

Kartki formatu A-4 z narysowaną kratką 1cm x 1cm

4 kredki w różnych kolorach. Przypominamy dzieciom gdzie góra kartki, gdzie dół- nie dla wszystkich jest to oczywiste.

Dyktujemy:

Narysuj: kreskę dwie kratki w dół, 2 w prawo, 2 do góry, 2 w lewo, itd.

Narysuj kreskę z górnego, prawego rogu do dolnego, lewego rogu

Innym kolorem narysuj kreskę z lewego, górnego rogu do prawego, dolnego. itp.

Rytmy

Cel: W tego typu zabawach chodzi

1. co będzie dalej?

• przekazywanie prawidłowości,

• skłanianie do przewidywania,

• wymuszania kontynuacji

2. przekładanie rytmu z jednego poziomu, reprezentacja na inny, np.:

• wyklaskany rytm, dzieci układają z figur, patyków, materiału przyrodniczego,

• Przedstawiony graficznie rytm - przedstawiają za pomocą np. ruchu

↑ ↑→ → → ↑ ↑→ → → ↑ ↑→ → →

Klaśnij, klaśnij, podskocz, podskocz, podskocz, itd., itp.

W tym kręgu znajdują się do realizacji tematy związane z:
- dniem i nocą ( 3, 4-latki)

- dniami tygodnia (5, 6-latki)

- Nazwy miesięcy (6-latki)

- pory roku (5, 6-latki)

Cel powyższych zabaw:

• wnioskowanie o regularnościach rytmicznych,

• przemienność następujących po sobie (pór dnia, dni tygodnia, pór roku, miesięcy),

• konstruowanie kalendarzy,

KILKA ZABAW NA :

• kształtowanie umiejętności liczenia, dodawania i odejmowania,

• wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania

Zabawa co się zmieniło? (3-latki)

Cel: kompensacja i przekształcanie, obserwacja zmian i określanie, na czym one polegają;, świadome manipulowanie zmianą i próby odwracania zmiany tak, aby otrzymać to co było na początku.

Potrzebny parawan, za parawanem kilka rekwizytów, niezbędnych do wprowadzania zmian w wyglądzie Np nauczycielki: kapelusz, okulary, kredka do narysowania na twarzy pieprzyka, apaszka, itp.

Nauczycielka zmienia za parawanem swój wygląd , prezentuje się dzieciom, po określaniu zmiany, powraca za parawan i odwraca zmianę. Po czym znowu wprowadza kolejną zmianę- prezentuje- odwraca, itd. Dzieci określają słowami co się zmieniło co teraz jest czego nie było i odwrotnie.

Maszyna zmian (4,5,6-latki)

Cel: kompensacja i przekształcanie, obserwacja zmian i określanie, na czym one polegają; badanie ich efektów, wprowadzanie zmian (odejmowanie, dodawanie)

Zabawa polega na obserwacji zmian, jakie dokonują się w maszynie zmian

MASZYNA ZMIAN- parawan lub karton, za którym będą dokonywały się zmiany, dla zwiększenia efektu pod stołem, na którym stoi karton lub parawan, ukrywamy odkurzacz, stół przykrywamy kocem. Kiedy będziemy dokonywać zmian, włączmy odkurzacz, by wzmocnić efekt, wywołać większe zainteresowanie i przeżycie.

• Z jednej strony parawanu lub kartonu wkładamy do np. mydelniczki (podstawek) małe, czerwone koło,

• W kartonie/ za parawanem dokonujemy, przy włączonym na tę chwilę odkurzaczu zmiany,

• Po czym z drugiej strony wyjmujemy czerwone koło ale duże- co zrobiła maszyna?

• Odwracamy zmianę wykonując te same czynności jak poprzednio.

W ten sam sposób maszyna może dokonywać zmian koloru, wielkości, kształtu…

Zabawa WINDA- (6-latki)

Należy zaznaczyć, że zdaniem autorki tej koncepcji (prof. E. Gruszczyk- Kolczyńskiej), nie ograniczamy dzieciom zakresu liczbowego. Potrzebna klamerka do bielizny oraz miara krawiecka dla każdego dziecka, w miarę możliwości z zaznaczoną cyfrą 0 i 151, jeżeli ich brak , w tym miejscu są blaszki, należy nakleić plaster i napisać cyfry..

Cel: poznanie układu pozycyjnego rozszerzenia zakresu liczbowego, wysłuchiwanie rytmu liczebników.

Zabawa polega na wykonywaniu poleceń nauczyciela:

Winda-klamerka lubi zatrzymywać się tam, gdzie jest 5, należy zatrzymać się wszędzie tam, gdzie jest la cyfra.(5, 15, ….50,51, 52… , itd.)

Podobne ćwiczenia wykonujemy z innymi cyframi.

ZABAWY DOSKONALĄCE UMIEJĘTNOŚĆ KLASYFIKACJI

Należy wspomnieć, iż za prawidłowe należy uznać i do tego przynajmniej należy dążyć, gdy:

• 3-latki wyróżniają i nazywają przedmioty,

• 4-latki tworzą pary jednorodne, jednakowe lub funkcyjne (pies i kot),

• 5-latki tworzą łańcuchy (pies, koc, miska, smycz- to co zdaniem dziecka do siebie pasuje)

• 6-latki tworzą kolekcje- warzywa, owoce, zwierzęta, itp.

Zabawa w dobieranie :Co do czego pasuje? ( może to być zajęcie diagnostyczne, w każdej grupie, by ustalić, na jakim etapie rozumowania jest dane dziecko)

Potrzebna bardzo duża liczba rożnych obrazków)

Cele:

• Doświadczanie w zakresie różnicowania obiektów a potem łączenia ich w pary, łańcuszki, kolekcje,

• Wdrażanie dzieci do uważnego słuchania instrukcji

• Wzbogacanie czynnego słownika

Każde dziecko posiada kartkę formatu A4, ograniczamy dzieciom pole pracy. Po przeciwnej stronie w obręczach bardzo duża liczba różnorodnych obrazków, pasujących do obrazków, które prezentujemy dzieciom: DOM, KOT, DZIEWCZYNKA, CHŁOPIEC, PIES

Polecenie: Proszę wyszukać obrazki pasujące do kota.

Na podstawie wybranych przez dziecko obrazków, diagnozujemy, na jakim etapie jest konkretne dziecko.

Zabawa -Zakupy w domy towarowym

Cel: gromadzenie przez dzieci doświadczeń w zakresie tworzenia kolekcji, ćwiczenie rozwijające mowę, kształtowanie umiejętności wyrazistego komunikowania swoich umiejętności innym dzieciom.

Dobrze jest zapewnić jeden stół na czworo dzieci, potrzebna ogromna ilość obrazków. Na stołach narysowany naklejony dom towarowy- symbolicznie trzy piętra, obok winda- jedna kolumna przez wszystkie piętra.(utrwalimy liczebniki porządkowe, na które piętro wjechać musi winda, w górę , w dół).

Początkowo nauczycielka jest dyrektorem sklepu. Wybiera kierowników, określa rodzaj asortymentu dla poszczególnych pięter. Każdy z kierowników pracuje na innym piętrze. Pracownicy wybierają towar i znoszą do sklepu. Po jakimś czasie hurtownia (obręcze, w których znajdują się obrazki) jest zamykana). Sprawdzamy wykonanie zadań.

ZABAWA Tworzymy kolekcje (5,6-latki)

Cel: gromadzenie doświadczeń w zakresie grupowania obiektów ze wzglądu na ich przeznaczenie i miejsce, gdzie zwykle się znajdują, tworzenie pojęć nadrzędnych

Potrzebna duża ilość obrazków , na kartonach z bloku technicznego, złożonych na pół, napisy NA TARGU W SKLEPIE, W PARKU, NA ULICY, W ZOO, W DOMU, DO ZABAWY.

Dzieci wybierają obrazki pasujące do danego napisu( do miejsca).

Układanie i rozwiązywanie zadań tekstowych

Metodyka wprowadzania dzieci do umiejętności radzenia sobie z zadaniami:

1. Przekształcanie sytuacji życiowej w problem do rozwiązania,

2. Układanie zadań do treści przedstawionej na obrazku (obrazek pomoże w układaniu treści, przypomni o pytaniu, pomoże w zapamiętaniu treści)

3. Układanie zadań bez pomocy obrazka.

UWAGA!

Przy nauce rozwiązywania zadań należy pamiętać żeby czytać treść z kartki, bowiem musimy za każdym razem przedstawić tę samą treść tak samo.

Treść każdego zadania, początkowo przynajmniej, przedstawia się cztery razy.

Tok postępowania nauczycielki przy rozwiązywaniu zadania z treścią:

1. Nauczycielka układa zadanie z treścią.

2. N-lka akcentuje pytanie końcowe, jeszcze raz powtarza treść zadania.

3. N-lka głośno zastanawia się nad tym, co w zadaniu jest ważne i przedstawia uproszczona treść zadania.

4. Jeszcze raz powtarza treść zadania i pokazuje dzieciom, jak rozwiązać

Zastosowanie umiejętności w sytuacjach życiowych

Cele:

• Doświadczanie w zakresie układania i rozwiązywania zadań

• Inscenizowanie sytuacji życiowych wymagających liczenia

• Układanie zadań do fabuły przedstawionej na obrazku

• Rozwiązywanie zadań przy pomocy symulacji na zbiorach zastępczych

• Rozwiązywanie zadań poprzez symulację na liczmanach

• Układanie zadań wg. pomysłu i rozwiązywanie ich metodą symulacji

• Ćwiczenia w obliczaniu sumy i różnicy

O tym należy pamiętać:

- najpierw układamy i rozwiązujemy zadania do konkretnych sytuacji życiowych, (na jednym talerzu 3 jabłka na drugim 5 jabłek)

- następnie układamy i rozwiązujemy zadania wykorzystując ilustracje,

- dopiero, kiedy nauczą się układać treść zadań, rezygnujemy z obrazków,

- wykonujemy Tyla samo ćwiczeń na dodawanie jak i na odejmowanie.

ZABAWY KSZTAŁTUJĄCE POJĘCIE MIARY

W celu kształtowania stałości miary:

a) oceniamy na oko, co jest wysokie- duże, małe-niskie, krótkie długie.

b) ściągamy i zbliżamy dwa przedmioty do siebie,

c) mierzymy -własnym ciałem, dłonią, stopą; wprowadzamy klocek jako stałą miarę, sznurek, itp.

Zabawa dydaktyczna Co jest mniejsze, co jest większe? (4,5,6-latki)

Cele:

• kształtowanie aspektu porządkowego liczby naturalnej,

• wprowadzanie dzieci w pojęcie miary,

• kształtowanie umiejętności mierzenia długości.

Potrzebne: drabina, kartka z bloku, w dolnym rogu narysowana kropka, dla orientacji,

drewniany klocek, dla 5,6-latków- po 15 pasków kolorowych pasków papieru, o szerokości 2 cm , każdy o 1 cm dłuższy.

Dla 6-latków- stemple z cyframi.

Nauczycielka zwraca się do dzieci -jestem od was wyższa- większa, po czym kuca- a teraz. Jestem ciekawa, co w sali jest wyższe ode mnie, znajdź w sali coś co jest wyższe od ciebie.

Ciekawe co w Sali jest mniejsze- niższe, poszukaj.

Następnie prezentuje klocek, jeden dla każdego dziecka. Zapamiętaj wielkość klocka i poszukaj, coś co jest od niego większe, przynieś i postaw obok. (tak samo mniejsze)

(w tym momencie kończy się dla 4-latków)

5,6-latki siadają do stolików i porządkują paski od najkrótszego- najmniejszego do najdłuższego. Pamiętaj, że najdłuższy ma być przy kropce.

-można utrwalać kolory,

-utrwalać liczebniki porządkowe,

-układać od najdłuższego do najkrótszego,

-liczyć wspak.

Dajemy dzieciom wycięte z papieru kółko- to piłka, która skacze po schodach:

- na siódmy schodek,

-do góry ,na dół,

-najwyższego schodka na najniższy,

-itp..

(kończą 5-latki)

6-latki stemplują- odpoznają cyfry. Ponownie bawią się z piłką.

Inne zabawy: Mierzenie przedszkola, Jak długie są różne przedmioty, itp.

Jeżeli mierzymy swoim ciałem warto pokazać „jednostki długości”- Np. mierzymy długość stolika: łokieć, łokieć, łokieć, dłoń, palec, palec.

Zabawy z figurami geometrycznymi

Wg E. Gruszczyk-Kolczyńskiej figury wprowadza się w następującej kolejności:

• kwadrat

• trójkąt

• prostokąt

• koło

Należy to wprowadzać po stałości długości a przed stałością pojemności.

Zabawa dydaktyczna z figurami geometrycznymi na przykładzie kwadratu.

Cel: kształtowanie intuicji geometrycznej poprzez obserwowanie, dotykanie, obracanie i zmianę kształtu,

Nabywanie doświadczeń w procesie uogólniania .

Potrzebne dla każdego dziecka obręcz, mozaika, goplan, dwa klocki kwadratowe, dwa trójkątne, dwa prostokątne, klocki- daszek, kostka, cegła, może być lusterko, jedna guma na dwoje dzieci.

1. oglądanie , dotykanie płytki kwadratowej (z mozaiki) , dużej małej,

2. oglądanie klocka- dotykanie, pokazywanie ścian kwadratowych,

3. zaparować lusterko, narysować kwadrat,

4. rysować kwadrat jedną i drugą ręką, nogą , w powietrzu, na dywanie,

5. na goplanie konstruować kwadrat ( nie nadaje się do koła, koło mogą rysować na styropianie za pomocą ołówka i sznurka)

6. konstruować kwadrat z gumy w parach,

7. wskazywanie wszystkiego co ma kształt kwadratu.

ZABAWY KSZTAŁTUJĄCE POJĘCIE POJEMNOŚCI

Można prowadzić w 4,5,6-latkach, ale tylko od 6-latkow wymagać wyciągania wniosków.

Zabawa dydaktyczna Więcej ,mniej czy tyle samo.

Cel: obserwacja zmian przekształcających wygląd cieczy i próba wnioskowania o ilości cieczy po obserwowanych doświadczeniach .

Pomoce:

-1,5 litrowa butelka dla każdego dziecka- takie same, bez naklejek, gładkie, przeźroczyste;

-ławka gimnastyczna do postawienia butelek,

-jeden lejek dla nauczyciela,

-dzbanek z wodą,

- ściereczka,

Każdą butelkę dziecka napełniamy zabarwionym płynem, po ok. 0,5 litra. Do jednej z butelek wlewamy dużo więcej a do drugiej znacznie mniej płynu niż 0,5 l. dzieci sadzamy „piętrowo” w rzędach, jednia zadrugami, tak, by każdy miał możliwość obserwacji . Butelki ustawiamy na ławce blisko, obok siebie. Pomiędzy butelkami dzieci te dwie, z różną ilością płynu. Zadajemy dzieciom pytania:

- czy w każdej butelce jest po Tyle samo?

- Co trzeba zrobić, żeby było po równo?

Nauczycielka dolewa lub odlewa wodę we wskazanych przez dzieci butelkach, gdy uznają, że jest po tyle samo dz. wołają stop. Zakręcamy butelki. Każde dziecko siada w kole ze swoją butelką.

1. postaw butelkę przed sobą.

2. Teraz połóż butelkę tak jak ja.

3. Teraz połóż tak jak ja( żeby była przechylona.

Za każdym razem pytamy czy jest po tyle samo, mniej czy więcej. To ćwiczenie robimy wielokrotnie, wracamy do niego. To od dzieci (tylko 6-latki wyciągają wnioski) powinien wypłynąć wniosek, że po tyle samo, bo pani nie dolała, ani nie odlała wody.

ZABAWY KSZTAŁTUJĄCE POJĘCIE CIĘŻARU

(w 5,6-latkach, ale tylko od 6-latków oczekiwać wyciągania wniosków)

Zabawa dydaktyczna Co jest cięższe, a co lżejsze.

Cel:

• Różnicowanie ciężaru (cięższe, lżejsze, waży tyle samo),

• Zapoznanie dzieci z konstrukcją wagi,

• Doświadczenia z ważeniem przedmiotów.

Pomoce; jedna waga na dwie osoby- listewka ok. 35-40 cm, na brzegu z jednej i drugiej strony przykleić foliowe reklamówki (woreczki). Po środku mocujemy pinezką tasiemkę, za którą będziemy trzymać wagę.

- po 12 drewnianych jednakowych klocków.

Doświadczanie w parach co jest lżejsze, co cięższe, co waży tyle samo.

ZABAWY KSZTAŁTUJĄCE POJĘCIE CZASU

Zabawa dydaktyczna :Co wydarzyło się wczoraj, co będzie jutro?

Cel:

• konstruowanie kalendarza przez osadzanie wydarzeń w czasie, dziś, jutro , wczoraj, pojutrze.

• Utrwalenie nazw dni tygodnia,

• Przemienność dnia i nocy,

• Proste obliczenia czasowe- dwa dni temu, za dwa dni.

Potrzebny długi pasek papieru- może być szarego. Na nim umieszczamy kartki bloku. Jeden dzień, to pół kartki.

↑

noce

Każdego dnia zapisujemy, umieszczamy symboliczne rysunki :co się wydarzyło. Wykorzystamy to do rozmów : co było wczoraj, co dziś, umieszczamy plany co będzie jutro.

Wracamy do kalendarza o każdej porze, przez dłuższy czas. W ranku, przed obiadem, przed podwieczorkiem.

W sześciolatkach można zapoznawać z zegarem, mierzyć czas potrzebny na wykonanie jakiejś czynności. Np. ile można narysować szlaczków przez 5 minut, itp.

METODYKA KONSTRUOWANIA GIER

I Etap (przybliżanie dzieciom idei gry - ściganki)

Dzieci dzielimy na dwie grupy, sadzamy ich po przeciwnej stronie, na ławeczkach. Po środku sali na podłodze kredą rysujemy węża, dzielimy pola dzieci liczą głośno. U góry głowa. Każda grupa ma swoją kostkę, w innym kolorze- dużą..

Zawsze nauczycielka rozgrywa pierwsza partię, by pokazać język emocji, nauczyć jak się zachować, gdy się wygra albo przegra.

Zapoznajemy dzieci z zasadami. (zasady ogólnie znane )

Dzieci są pionkami. Poruszają się do przodu tyle pól ile oczek, gdy przejdzie pierwsza tura, idą następni, aż wszystkie dzieci wezmą udział.

Stopniowo przyzwyczajać do ponoszenia porażki.

II Etap ( konstruowanie przez dzieci gier- opowiadań)

Nauczycielka przy dzieciach, na powieszonym szarym papierze rysuje trasę gry i opowiada historyjkę. Może to być wyścig zajączków do kapusty. Żeby nie było nudno, prosimy dzieci, by pomogły nam układać historyjkę, jakie przygody mogły przytrafić się po drodze. Rysujemy wszelkie skróty, przeszkody, itp.(nie za dużo)

Ścigamy się tak jak przy wężu.

Przy konieczności skorzystania z okrężnej drogi, trzeba mówić dzieciom- trudno, droga będzie dłuższa ale za to ujdziesz z życiem

Zapewnić następnie po arkuszu gry na dwie osoby, dobrać w pary takie same intelektualnie.(słabszy- słabszy, dobry-dobry)

Później mogą same rysować sobie gry, wymyślać zasady.

Konstruujemy gry przez 5-6 tygodni, w każdym tygodniu inną.

III Etap gry czysto matematyczne

W te gry można grać Np. wykorzystując Miery krawieckie. Dzieci parami, rzucają dwiema kostkami zliczają oczka i przesuwają się o sumę oczek do przodu (klamerka). Można wyznaczyć metę na określonej cyfrze -20, 40, 70 czy 150.

Inny wariant to dzieci rzucają dwie kostki i sumują liczbę oczek, następnie rzucają kostkę w innym kolorze i odejmują tę liczbę oczek, dopiero ruszają do przodu.

---