CHOROBY
Rozróżniamy biologiczny i subiektywny aspekt choroby.
W aspekcie biologicznym choroba to zespół zmian patologicznych występujących w organizmie, które poddają się diagnozie lekarskiej.
W aspekcie subiektywnym choroba to doświadczanie dyskomfortu lub cierpienia.
W tym wypadku choroba jest nie tylko skutkiem biologicznej kondycji pacjenta ale także czynników natury społecznej, kulturowej, okoliczności stresu, osobowości oraz przekonań jednostki na temat natury choroby.
Kulturowe aspekty choroby.
Procesy biologiczne obserwowane w danej jednostce chorobowej są identyczne w każdej kulturze, natomiast ich interpretacja i sposób odczuwania różnią się w zależności od kultury.
Społeczny i sytuacyjny aspekt choroby:
*Częstość chorób wzrasta wraz z wiekiem
Osoby starsze zgłaszają większy spadek aktywności i większą liczbę wizyt u lekarza.
*Więcej objawów chorobowych zgłaszają osoby samotne oraz członkowie rodzin liczących więcej niż 4 osoby.
*Osoby o wyższym statusie socjoekonomicznym zgłaszają mniej objawów chorobowych oraz mają bardziej pozytywne przekonania o swojej kondycji zdrowotnej
*Na interpretację objawów i dalsze działania chorego istotny wpływ ma konsultacja z innymi ludźmi
*Percepcja objawów choroby zależy od tego co w danej chwili robi osoba oraz od tego czy obserwowane objawy mieszczą się w spectrum doznań związanych z daną czynnością.
Silny stres zwiększa wrażliwość na objawy i skłania osoby do udania się po pomoc
Spostrzeganie objawów chorobowych. Zależą od:
Świadomości zmienionych stanów fizjologicznych które rozpoczyna się na poziomie receptorów rozmieszczonych na całym ciele
Wyróżniamy 3 typy receptorów samoistnych:
Mechanoreceptory: które odbierają sygnały związane z przemieszczeniem tkanki. Reagują na dotyk, ucisk.
Termoreceptory: które rozróżniają ciepło i zimno
Receptory bólu: które reagują na uszkodzenie tkanki.
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE:
*Przedmiot koncentracji: Osoba jest w stanie koncentrować się tylko na wybranych bodźcach zwłaszcza tych, które ją szczególnie angażują zatem percepcja objawów jest rezultatem koncentracji działających bodźców o pozyskanie uwagi osoby
*Wzorce poznawcze: Celowe kierowanie uwagi na objawy lub stan zdrowia może przyczyniać się do zwiększenia liczby zgłaszanych objawów
*Oczekiwania: względem odbieranych bodźców mają wpływ na to co osoba będzie czuła
*Emocje: Osoby doświadczające negatywnych emocji są bardziej podatne na objawy dyskomfortu fizycznego
*Uczenie się: Każdy człowiek uczy się na doświadczenia objawów rozpoznawania istotnych od mniej ważnych oraz reakcji otoczenia na chorobę.
Obraz choroby: Poszczególne objawy choroby łączą się w większe całości tworząc obraz choroby
W tworzeniu obrazu choroby biorą udział:
A) Napływające i przetwarzane informacje dotyczące osoby chorego i choroby
Źródłem informacji jest wiedza o sobie aktualne samopoczucie informacje od pracowników służby zdrowia oraz mass mediów
B) Schematy poznawcze dotyczące zdrowia i c choroby: aktualny stan psychiczny utworzone znaczenie choroby
*choroba jako przeszkoda: sytuacja trudna powodująca frustrację
*choroba jako strata: gdy choroba powoduje upośledzenie funkcjonowania narządu zniekształcenie wyglądu uniemożliwia powrót do choroby
*choroba jako ulga; to forma ucieczki z sytuacji stresowej gdy osoba nie sprosta wymaganiom otoczenia
*choroba jako korzyść: uwolnienie się z obowiązków wyręczanie się innymi
*choroba jako wartość: utworzenie dystansu wobec dolegliwości i ograniczeń dostrzeżenie w życiu prawdziwych wartości zmian i postaw
Ocena ciężkości choroby przez osobę:
*pomniejszenie choroby: bagatelizowanie choroby w celu zredukowania lęku przed nią
*pojęcie diagnozy lekarskiej i jej akceptacja
*wyolbrzymianie choroby: polegające na koncentracji na dolegliwościach.
BÓL
Proces doświadczania bólu rozpoczyna się z chwilą wystąpienia urazu co powoduje uszkodzenie tkanki prowadząca do uwolnienia androgenu substancji sygnalizauących uraz.
Podrażnienie zakończeń nerwowych nazywane receptorami bodźców urazowych wysyłają impulsy wzdłuż różnych zakończeń nerwowych do wypustek rdzenia kręgowego i dalej do rdzenia w którym następuje modyfikacja impulsów następnie przechodzą przez twór siateczkowaty, wzgórze i do kory mózgowej gdzie następuje świadoma interpretacja sygnałów
Rodzaje włókien biorących udział w doznaniu bólu:
Włókna nerwowe A delta włókna drobne okryte osłonką melonową odpowiedzialne za ostre zlokalizowanie bólu, przewodzą impulsy z dużą prędkością
Włókna nerwowe C drobne bez osłonki mielinowej, odpowiedzialne za ból rozległy i tępy. Przewodzą impulsy z mniejsza prędkością niż a delta
Włókna nerowe A beta o grubym przekroju pokryte osłonką mielinową szybko przewodzące impulsy o mniejszej skali zagrożenia i wpływają na modulację doświadczania bólu.
Opiety endogenne endorfiny, enkofaliny- naturalne substancje chemiczne występujące w mózgu, rdzeniu kręgowym i innych organach, które mają działanie przeciwbólowe poprzez spowolnienie lub hamowanie transmisji impulsu nerwowego
Odpowiedź organizmu na bodziec bólowy obejmuje reakcje ruchowe na ból które są obserwowane obiektywnie wizualnie, palpacyjnie lub przy użyciu elektromiografii. Rodzaje:
*Reakcje ucieczki lub obrony przed dalszym działaniem bodźca bólowego
*Lokalny przykurcz mm nad ogniskiem bólowym dotyczy bodźca bólowego wewnętrznego
*Zewnętrzny wyraz reakcji psychicznej w postaci zaciskania powiek, robienia prymasu, zaciskanie szczęk, palców.
REAKCJA PSYCHICZNA NA BÓL: odzwierciedla się w doznawanych emocjach. Jest to reakcja subiektywna zależna od czynników zewnętrznych np. rodzaju bodźca bólowego a maleje przy powtarzającym się działaniu znanego bodźca oraz depresja, która towarzyszy bólowi przewlekłemu.
REAKCJA WEGETATYWNA NA BÓL: związana z aktywnością podwzgórza. Jej przejawami są w zakresie układu krążenia przyspieszenie akcji serca, w układzie oddechowym: zwolnienie oddechów w I fazie a przy nasileniu bólu oddech przyspieszony lub nierówny, w układzie pokarmowym: owrzodzenia, biegunki, bóle jelit i żołądka , w układzie moczowo-płciowym: zahamowanie płciowe i parcie na mocz
REAKCJA WEWNĄTRZWYDZIELICZA NA BÓL: związana ze zwiększonym poziomem kortyzolu i zwiększonym poziomem endorfin które działają przeciwóbolowo
REAKCJA IMMUNOLOGICZNA: zmniejsza aktywność limfocytów i odporność na zakażenie bakteryjne i wirusowe. Krótkotrwałe działanie bodźca bólowego może wzmagać odporność.
PSYCHOLOGICZNA PRACA Z BÓLEM OBEJMUJE:
*psychoedukacja dotyczy podłoża odczuwalnego bólu i jego powiązań z konkretną sytuacją danej osoby, zakłada się ze wiedza bólu ma wpływ na jego lepsze zrozumienie daje możliwość przewidywania i zaangażowania pacjenta w proces leczenia. Obejmuje dostarczenie informacji na temat bólu oraz możliwych sposobów radzenia sobie.
*Akceptacja bólu: uznanie faktu ze doświadcza się bólu porzucenie nieefektywnych sposobów jego kontrolowania oraz podjęcie aktywności w celu satysfakcjonującego życia pomimo doznawanego bólu.
*Psychoterapia doświadczania bólowego obejmująca podejście behawioralne-poznawcze:
wstępna ocena: to ocena stanu i sytuacji chorego przekazanie informacji na temat leczenia wyznaczanie celów terapii
rekonceptualizacji: rozpoznanie destruktywnych przekonań na temat bólu wypracowanie nowych określających ból jako problem z którym można sobie poradzić.
nabycie umiejętności: uczenie pacjenta nowych metod radzenia sobie z bólem, które pozwalają na uzyskanie kontroli poznawczej nad bólem. Duży nacisk kładzie się na tu na techniki relaksacji kontroli oddechów świadomej koncentracji uwagi
trening taktyczny: ćwiczenie nabytych umiejętności w grupach pacjentów przez odgrywanie scen z życia codziennego.
generalizacja w utrzymaniu zachowań : realizowanie zadań wyznaczonych przez terapeutę w życiu codziennym oraz wykorzystywanie nabytych umiejętności w rzeczywistości .
Kontrolny: ocena długofalowych terapii w trakcie wizyt okresowych
ŚMIERĆ I UMIERANIE
Kontakt z umierającym obejmuje :
*towarzyszenie choremu i wspieranie go Obecność drugiej osoby pozwala czuć się bezpieczniej zmniejsza niepokój i beznadziejność sytuacji
*rozmowy Pozwolić osobie chorej decydować o przebiegu rozmów poprzez poruszanie ważnych dla siebie tematów niechętnie czy zdawkowe traktowanie określonych tematów. Empatyczny słuchacz szybko orientuje się czego oczekuje chory i o czym chce rozmawiać
*motywowanie do aktywności najczęstsza postawa wobec umierających to wyręczanie ich ograniczanie aktywności i odsuwanie od spraw bieżących co ma ich uchronić przed zmartwieniami ale co jednak niesie poczucie izolacji nieprzytomność i brak wpływu na swoje życie.
Specyfika opieki w hospicjum obejmuje:
A/ udzielenie opieki i pociechy
B/ łagodzenie bólu i dyskomfortu
C/ uczynienie ostatnich chwil życia znośnymi
D/ otwarte poruszanie tematu śmierci i umierania
E/ zachęcanie do aktywnej ingerencji umierających w otoczeniu
F/ podkreślenie możliwie pełnego przezywania ostatnich chwil,dobrego wykorzyst. każdej chwili życia
G/ zachęcanie rodziny di aktywnej opieki nad chorym spędzania z nim czasu i otwartego radzenia sobie z otwartymi własnymi uczuciami.
Pracownicy zwracają się do chorych po imieniu. Są wyczuleni na potrzeby pacjenta bue na ograniczeń w wizytach. Zachowania samobójcze obejmują myśli, groźby, gesty próby samobójcze oraz samobójstwa dokonane. Wyróżnia się samobójstwa w których dominuje pragnienie śmierci i samounicestwienia oraz takie w których na pierwszy plan są wołanie o pomoc i pragnienie ulgi
SAMOBÓJSTWA
SYNDROM PRESUICYDALNY Charakterystyczny stan poprzedzający samobójstwo na który składają się:
A Zawężenie osobistych możliwości to przeżywanie przez człowieka warunków i okoliczności zewnętrznych jako zagrażających na które nie ma wpływu i których nie może przezwyciężyć. Człowiek czuje się osaczony a zawężenie może być spowodowane zewnętrznymi wydarzeniami
B Zawężenie emocjonalne. Widzenie świata przez czarne okulary. Negatywne emocje ukierunkowują myli, fantazje i działanie w kierunku autodestrukcji. Prowadzi to do rozwoju stanów depresyjnych lub zobojętnienia. Myśli o samobójstwie mają charakter natrętny i osłabiają lub całkiem wyłączają instynkt samozachowawczy. Człowiek w zawężeniu emocjonalnym działa pod wpływem emocji.
C Zawężenie stosunków międzyludzkich: ludzi zagrożonych samobójstwem cechuje poczucie osamotnienia odizolowania, opuszczenia i niezrozumienia Może przejawiać się rzeczywistym opuszczeniem przez ludzi drastycznym zmniejszeniem liczby kontaktów lub dewaluacją istniejących już związków z osobami
D Zawężenie świata wartości: polega na zaburzeniu hierarchi wartości i przejawia się jako brak poczucia wartości, obniżenie wartości, przyjecie systemu wartości
E Nasilenie i skierowanie agresji przeciw samemu sobie: agresja ta jest jednocześnie wyrazem wobec otoczenia i chęci ukarania go.
F Fantazje samobójcze: myśli samobójcze ma wielu ludzi. Fantazjowanie o śmierci i samobójstwie pozwala na rozładowanie napiecia. W syndromie presuicydalnym myśli samobójcze osiągają poziom zagrożenia życia, kiedy osoba sama opracowuje szczegółowo sposób popełniania samobójstwa.
KRYZYS: to sytuacja w której osoba napotyka na takie przeszkody w realizacji ważnych celów życiowych których nie jest w stanie pokonać posługując się znanymi sposobami. Konsekwencją sytuacji kryzysowej jest utrata równowagi i dezorganizacji co z kolei wymusza zmianę.
RODZAJE SYTUACJI KRYZYSOWEJ:
*Kryzys przemiany: SA nieodłączną częścią życia i wiążą się z podejmowaniem nowych ról i zadań którym towarzyszy napięcie emocjonalne
*Kryzysy sytuacyjne: występują w wyniki pojawienia się zewnętrznych nieoczekiwanych zdarzeń które zagrażają poczuciu tożsamości , bezpieczeństwa zdrowia lub życia osoby
*Kryzysy chroniczne: powstają gdy osoba nie rozwiązała lub zastosowała patologiczne rozwiązania w trakcie kryzysu przemiany lub sytuacyjnego
Cechy charaktertystcze to: brak umiejętności radzenia sobie, bierność, bezradność.
PRZEBIEG REAKCJI KRYZYSOWYCH
FAZA I:
W zetknięciu z wydarzeniem stwarzającym problem osobiste zdolności i umiejętności oraz sprawdzone źródła pomocy okazują się niewystarczające co prowadzi do napięć i niepokojów
FAZA II
Osoba uznaje ze nie tylko jest w stanie przezyciężyc trudności przeżywa siebie jako pokonaną
FAZA III
Napięcie prowadzi do mobilizacji wszytskicj rezerw psychicznych oby znaleźć rozwiązanie problemu
FAZA IV
Napięcie staje się nie do zniesienia
Osoba z zewnątrz sprawia wrażnie paującej nad sytuacją jednak zniekształcone spostrzeganie rzeczywistości i wycofanie się z kontaktów społecznych prowadzą do dezorganizacji chaosu zewnętrznego